Sinhala Bodhiwanshaya
(සිංහල බෝධි වංසය)
අප ගේ ජාතිය පිළිබඳ පරම්පරා කතාව, අප ගේ රජ වරුන් පිළිබඳ පරම්පරා කතාව, අප අදහන ආගම පිළිබඳ පරම්පරා යන ඈ සැටියෙන්අපත් අප ගේ වටපිටාවත් අප අතින් හරසරයට ලක් වන කරුණුත් අප අතින් හරසරයට ලක් වන අයත් පිළිබඳ යටගිය තොරතුරු පැවැසීම බොහෝ ඈත කලෙකැසිට අපේ ගත් කරුවන් ගේ රුචිය ඇදැගත් ඉසව්වක් බව පෙනේ. පරම්පරා කථා පැවැසීමේ රුචිය නිසා අපේ ඒ පැරැණි ගත්කරුවන් අතින් බිහි වුණු නොයෙක් වගයේ ග්රැන්ථ අපේ දැය පිළිබඳ වූත් අපේ දහම පිළිබඳ වූත් අතීතය පිළිබඳ මනා ආලෝකයක් අප ගේ හදවතට විහිදුවයි. ඒ නිසා මැ අප වටා පැතිරැඇති අතීතය පිළිබඳ ගන බොල් අඳුර බොහෝ දුරට පලායන්නේ යි. දීප වංසය, මහා වංසය, ථූප වංසය යන ග්රලන්ථ අපේ දැය පිළිබඳ වූත්, රට පිළිබඳ වූත් අපේ රජ වරුන් පිළිබඳ වූත් ඔවුන් විසින් කරන ලද ලෝක ශාසනික ක්රිබයා පිළිබඳ වූත් දැනීමක් හෙවත් දැනීම පිළිබඳ ආලෝකයක් අප තුළ පතුරුවයි. සංග්රකහය යන අමුතු නමෙකින් හැඳින්වුණ ද ‘නිකාය සංග්රකහය’ පවා එක්තරා වංස කතාවෙකි. ඒ වංස කතාව, බුදු සසුන පිළිබඳ ඉතිහාස කතාව අපට විස්තර කරයි. ‘ථුප වංසය’ රුවන්වැලි සෑය ප්රිමුඛ කොටැ ඇති අපේ දාගැබ් පිළිබද ඉතිහාස කතාව පැහැදිලි කරන්නේ යි.
එ මෙන් මැ මේ ‘බෝධි වංසය’ බුදු රජාණන් වහන්සේට බුදු වීම සඳහා සුවදායි වටපිටාවක් සැපැයීමෙන් පිටුබල පෑ ජයසිරි මහා බෝධිය පිළිබඳ කතා පවත අපට විතර කෙරෙයි. බෝධි වංසය මුලින් මැ ලියන ලද්දේ සිංහල බසින් යැ. ඒ සිංහල බෝධි වංසය අනුවැ මාගධී බසින් බෝධි වංසයක් පසු කලෙකැ දී ලියන ලද බව පත පොතේ සඳහන් වෙයි. ඒ පාළි බෝධි වංසය ගුරු තන්හි තබාගෙ- නැ, මේ සිංහල බෝධි වංසය රැසැයුණ බව පෙනේ. පොළොන්නරු කල දවස, හෙළ දිවැ ඉතා උසස් ඉතා බලවත් කල දවසෙකි. නක බෙයින් තොරව සඟ සසුන බැබැළෙන්නට වුයේත් නොයෙක් වගයේ නොයෙක් මාදිලියේ පත පොතින් ලිවිසැරිය උදම් වන්නට වූයේත් මේ සමයයෙහි දී යැ. එහෙත් ඉක්බිති වැ පැමිණි කාලිංග මාඝ උවදුර නිසා හෙළ ලිවිසැරියටත් එ නිසා මැ හෙළ බසටත් ඒනිසා මැ ලෝ සසුන් දෙකටත් සිදුවු බිහිසුණු වනස ඉතා බලවත් යැ. මාඝයන් නිසා වු උවදුර දුරු කරනු පිණිසැ ඉක්බිති වැ සියවස් ගණනක් මැ සිංහල ජනතාවට දුක් විදින්නටත් වෙහෙස දරන්නටත් සිදු වියැ. දඹදෙණි සමයයේත් කුරුනෑගල් සමයයේත් ලියැවුණ පත් පොත්වලින් බොහෝ සෙයින් මැ වැර දැරුණේ අර මාඝ උවදුර නිසා වු ලිවිසැරි විපත තරමකට හෝ මඟහරවා ගැනීමටයි.
වත්හිමි විජයබා දෙවැනි පැරැකුම්බා පළමු බුවනෙකබා තුන් වැනි පැරැකුම්බා සිවු වැනි පැරැකුම්බා යන මේ රජ දරුවන් ගේ කල දවස්වලැ දී - මාඝයන්ගෙන් සිදු වූ ලිවිසැරි වනස පිරිමැහීම සඳහා - බොහෝදුර පත පොත ලියනු ලැබිණ. මේ සිංහල බෝධි වංශය ලියන්නට සිදු වූයේත් ඒ පාඩුව පිරිමැසීමක් වශයෙන් මැ යැ යි හැඟේ. මෙය ලියන කල දවස වන විටැ කලින් මැ ලියන ලද සිංහල බෝධි වංසය කේරළයන් විසින් ගිනිබත් කරන ලද සිංහල පොත් රැසට ඇතුළු වැ තිබුණු බව පෙනේ. එ හෙයින් පාළි බෝධි වංසයේ හවුහරණින් මේ ගත නිමැවුණ වග පෙනෙයි.
පාළි බෝධි වංසය සමහර විටැ පැරැණි ‘සිංහල බෝධි වංශය’ වැනැසීයන්නට ඇත්තේ ‘මාඝ’ උවදුරට ද කලින් වියැ හැකි යැ. 1017 සිට 1070 දක්වා මේ රටේ බල පෑ සොලී උවදුරේ දී ඒ ‘සිංහල බෝධි වංශය’ වැනැසිගිය බවට ඒත්තු ගත හැකි කරුණු ද තිබේ. ඒ සිංහල බෝධි වංශය වැනසීයාමේ පාඩුව සිංහලයන් හට බොහෝ විටැ හැඟී ගියේ යි. ඒ හෙයින් මැ වියැ හැකි යි ගුරුළු දැමි ඇදුරාණන් විසින් පාළි බෝධි වංශයට ධර්ම ප්රුදීපිකා යන නමින් ගැට පද විවරණයක් කරන්නට යෙදුණෙත්. හැබැයි, ඔවුන් ගේ ඒ ධර්ම ප්රණදීපිකාවෙන් සිංහල ලිවිසැරියට ඉතා මනහර පහනක් දැල්වුණු බව නම් නො කියා මැ බැරි යැ. පැරැණි සිංහල බෝධි වංශය වැනැසීයෑමෙන් පසු පාළි බෝධි වංසය රටේ ඉතා පළට වූ බවට ද එයින් වැඩ ගන්නට දහමට ලිවිසැරියට ළදුන්නවුන් කොතෙකුත් පෙළැඹුණ බවට ද දැක්වියැ හැකි හොඳ සාක්ෂියෙකි ධර්මප්රළදීපිකාව. පාළි බෝධි වංසයෙන් වැඩ ගැනීමට මනා වූ දහම් විවරණයක් ලෙස ‘දහම්පදිවුව’ පහළ වුව ද, සිංහල පත පොත වෙත යොමු වූ ළැදියාව ඇත්තවුන් හට සෑහීමක් වූ වගක් නො පෙනෙයි. මේ “සිංහල බෝධි වංශය” මඳක් කල් පසු වැ ගොස් හෝ බිහි වූයේ එ හෙයින් මැ වියැ යුතු. හැබැයි මේ පොත පාළි මහා බෝධි වංසයට මුළුමනින් මැ පාහේ ණය ගැති බව තකහනියක් පැවැසිය යුතු යි. එහෙත් පාළි බෝධි වංසයට වඩා වෙනස් වූ පිටස්තර තැන් ද ඉඳැහිටැ හෝ හමුනොවන්නේ නො වේ. කේනට්ඨේන මහා බෝධි? කස්ස සම්බන්ධිනී ච සා? කිං සාධිනී? අභිත්ථුතා? කේන කත්ථ පතිට්ඨිතා? යන පැන පස විසැඳීම අරමුණු කොටගෙනැ මේ ග්රපන්ථය ද ගෙතුණු හෙයින් පාළි මහා බෝධි වංසයේ මැ අනුවාදයක් සේ මිසැ වෙන අමුතු ග්රනන්ථයක් ලෙස මෙය තකන්නට කිසි සේත් ඉඩක් නැත.
පැබැඳුම් ආර මාගධී බසින් සිංහලට පෙරැළුණ ද යම් ගතක් සිංහල බස් ආර නො වනසා සිංහල බස දොඩන්නවුන් ගේ හරි සිංහල ආරට බැට නොදී ලියැවිණි නම්, ඒ ගත සිංහල ලිවිසැරියට මහත් වැඩ සිදු කරන්නේ යි. එහෙත් බොහෝ කලෙකැ සිටැ මැ සිංහල පඬිවරුන් හට හුරු පුරුදු වූයේ සිංහල පත පොත සිංහල බසයට වඩා සකු බසට බර කිරීම යැ.රස සුන්වැ ගිය ද, තමන් ගේ සකුව දැනීමේ මහ හැකියාව පිළිබඳ මහිමතාව ලොවට හැඟී ගිය හොත් ඒ ඇතැයි යන හැඟුමට වහල් වැ මෙන් පබඳ ගෙතීමට කලෙකැ සිටැ මැ සිංහල ගත්කරුවෝ ඇබ්බැහි වුණහ. දඔදෙණි කුරුනෑගල් කල දවස වන විටැ ඒ හැඟුම මහ අමුතු මැ වගයේ වියරුවක් සේ හෙළ පඬිවරුන් ගේ හිසට වැහී තිබුණු වගක් පැහැදිලි වැ පෙනේ. නිකාය සංග්ර හය, උම්මග්ග ජාතකය, අත්තනගලු වංශය යන පොත් ඇරැඹුණු සැටි පමණක් බිඳක් විමසා බැලුව මැනැවි. “ස්වස්ති ප්රසශස්ත ශ්රීවඝන සකල ශාසන ශ්රී් හාරධාරි, ශ්රීන ලංකාද්වීප ප්රසදීපායමාන, ලෝක ශාසනානුරක්ෂණ යෙහි දක්ෂ, ගුණ නීති මාර්ගානුවර්තක, මධ්යකස්ථතාභිජාත කීර්ති ප්රෂබන්ධ, ශුද්ධ බෞද්ධ ශ්ර ද්ධාවන්ත රාජ රාජ මහාමාත්යාදීනට ආයුරාරෝග්යා්දි වූ සකලාභිවෘද්ධි වර්ධනය පිණිස”- මෙන්න නිකාය සංග්ර්හය පටන් ගැනුණු හැටි. “එක් සමයයෙක්හි ශාක්යග සිංහ වූ සමන්ත භද්ර- වූ අසම සම වූ ත්රෛයලෝක්ය තිලක වූ, ත්රි- භුවන චූඩාමාණික්යර වූ, කරුණා නිධාන වූ මෛත්රී් නිවාස වූ, ප්රිඥවට වල්ලභ වූ, සාගරයක් සේ අචින්ත්යී ගුණ ඇති”- මේ උම්මග්ග ජාතකය ඇරැඹුණ හැටියි. “ස්වස්ති ප්ර්ශස්ත ප්ර වර ද්විජ කුල කමල වන රාජි රාජ හංසායමාන වූ අක්ෂර ලිඛිත ගණිත ගන්ධර්ව” යන ආදි සැටියෙන් එක් අත්තනගලු වංශයක් ඇරැඹුණේ යැ. අනෙක් එළු අත්තනගලු වංශය ඇරැඹුණේ, “ත්රි. භුවන විදිත වූ උත්තර ගුණ යෝගයෙන් ලෝකෝත්තර වූ මේ මහා භද්ර් කල්පයෙහි ලෝකයෙහි පහළැ වැ අපරිමිත සත්ත්ව ලෝකාභිවෘද්ධිය සිද්ධ කළා වූ__” යන මේ සැටියෙන් යැ. මේ කොයි වගේ ගතෙකින් වුවු ද අපට පැහැදිලි වන්නේ, දඹදෙණි කුරුනෑගල ගම්පළ යන කල දවස්වලැ දී සිංහල වදන් ආර මරාගෙනැ සකු වදන් ඉස්මතු කැරැ පැබැඳුම් ගෙතීමේ පුරුද්ද එක්තරා වසංගතයක් මෙන් සිංහලයන් හට බෝ වී තිබුණ බවයි. මේ සිංහල බෝධි වංශය ද ඒ වහංගත ලෙඩෙන් මුළුමනින් ඈත් වූ බවෙක් නො පෙනේ. ඒ කෙසේවුව ද සිංහල බස් වැවහර නිසි සේ රැකැගෙනැ මේ පබඳ ගෙතීමට මේ ගත්කරුවා බොහෝ සෙයින් පරිස්සම් වුණු වග පෙනෙයි. එ සමඟ වැ මැ කාව්යායලංකාරයන් ගෙන් මනා වැ සරසා අසන්නන් ගේ සිත් පුබුදුවන සැටියෙන් අදහස් වැළ ඉදිරිපත් කිරීමට ද ඔහු උසහ ගත් බව පෙනේ. මේ පබඳ කරුවා ගේ හිමාලය වන වැනුමට මඳක් කන් දෙන්නැ. “ඒ හිමාලය වනය කෙබඳු ද යත්: සඳුන් රුකින් හා කපුරු තුවරලා ආදි වූ වෘක්ෂයෙන් ද සුවඳ කරන ලද්දේ යැ. මනා කොටැ පිපීගියාවු සපු ගසින් හා වැටකේ දුනුකේ හෝපලු පළොල් ඇසළ එරහැන්ද පුවඟු දොඹ කීන නා ආදි වූ අනේක ප්රලකාර සුපුෂ්පිත වූ පුෂ්ප සමූහයා ගේ මනෝඥ වූ සුගන්ධ ඇති වෘක්ෂ සමූහයෙන් ද හෙබියේ යැ. ඇතුන් අසුන් සිංහයන් ව්යාවඝ්ර්යන් වලසුන් දිවියන් මුවන් වඳුරන් ආදි අපමණ චතුෂ්පාද සමූහයා විසින් සඤ්චාරය කරන ලද්දේ යැ. උකුස්සන් ඇටිකුකුළන් සැළළිහිණියන් ඇල්කොබෙවියන් හංසයන් කොස් ළිහිණියන් ගිරවුන් පරෙවියන් කුරවිකෙවිල්ලන් මොනරුන් බකමුහුණන් ආදි වූ බොහෝ පක්ෂි සමූහයා විසින් රැවු පිළිරැවු දෙන ලද්දේ යැ. යක්ෂයන් රාක්ෂසයන් ගන්ධර්වයන් දෙවියන් අසුරයන් සිද්ධයන් විද්යා්ධරයන් ආදි වූ අනේකප්රයකාර වූ භූතයන් ගෙන් ගැවැසීගත්තේ යැ. රන් සිරියෙල් පර්වත යැ, ඉන්ද්ර් නීල මාණික්ය පර්වත යැ, මරකත මාණික්ය් පර්වත යැ, ස්වර්ණ පර්වත යැ, ස්ඵටික මාණික්යහ පර්වත යැ, යනාදි වූ සිය ගණන් පර්වත සමූහයෙන් බබලන්නේ යැ. අනේක ප්ර කාර වූ දිව්යාබඬ්ගනා සමූහයා ගේ පයෝධර නමැති ඝටයෙන් අළලන ලද දහස් ගණන් වන විලින් හෙබියේ යැ. මයුර සමූහයා ගේ නැටීමෙන් හා ලිය මඬුවෙන් හා සුදු වැල්ලේන් ද ගැවැසීගත් මනා වූ භූමියෙන් සැරැහෙන ලද්දේ යැ_” යන මේ ඈ සැටියෙන් කරනු ලබන මේ හිමාලය වන වැනුම කිවියන් ගේ කිවි ලකර මඟට එතරම් මැ ගැති නොවී තමා ගේ හිතැවිල්ලෙන් මැ උල්පවා ඉස්මතු කැරැ දක්වනු ලබන්නා වූ වැනුම් මඟක් බව අපට පෙනී යයි. එහෙත් මේ සමහර තැනෙකැ පමණෙකි. සමහර විටැ මේ කිවියා ද ඉබේට වගේ සකු ලකර දහරාවට ඇදී ගිය වග ද බොහෝ තන්හි දී පෙනෙයි. “ඉක්බිත්තෙන් කල්ප වෘක්ෂයෙහි පල්ලව පත්රියක් සේ රත් වූ පතුල් ඇති, මහනෙල් පෙති සේ කෝමළ වූ අත් ඇති, ඒ මහ බෝසතාණන් වහන්සේ රන් සිරියෙල් කල්කයක් සේ රන් වන් වූ ශරීර ප්ර්භායෙන් වන ගහනය තවරන්නාක්හු සෙයින් ද, දල්වන ලද නේත්රසයෙහි රශ්මිජ්වාලායෙන් තැවැරුණු ඇඹුල උපුල හා රත් පියුම් ද ඇති විල් දහසින් ගැවසීගත් ශරත් කාලයෙහි ශෝභාවක් දක්වන්නාහු සෙයින් ද, වන භූමියෙහි නිවාසස්ථාන භූමියක් බලන්නාහු වන්යි හස්තීන්ගේ මද ජල වර්ෂාවෙන් වස්නා ලද සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් ඒක සුගන්ධ වූ වෘක්ෂයන් ඇති ආශ්ර ම ප්ර්දේශය දැකැ, පබළු වන් සෙවෙනි ඇති, රිදී පට පැහැ සේ සුදු වූ භිත්ති ඇති, ඉන්ද්රනනීල මාණික්ය,යෙහි රශ්මීන් තරන ලද්දාක් වැනි වූ සිත්කලු බිම් ඇති සුශ්ලිෂ්ට වූ කවුළු හා දොර ද ඇති_” යන ආදි සැටියෙන් වූ වැනුම් මඟ ගැන හිත යොමු කරන විටැ ඔබට කුමක් සිතේ ද? මේ ගත්කරුවා හුදෙක් නිර්ව්යා ජ වූ වැනුම් මඟෙකැ නො වැකිවි ලකරින් හැඩ වැඩ වූ ඉමක් කොනක් නැති කැටයම්වලින් සැරැසුණු කවි සමයයට මැ යට වුණු වැනුම් පිළිවෙළෙකැ නිරත වැ සිය ගත කළ වගක් නො සිතෙයි ද? සැබැවි, සමහර විටෙ කැ හෙතෙමේ කාලිදාසාදීන් ගේ ප්රැබන්ධ මාර්ගය අනුගියා පමණක් නො වැ ඒ පැබැඳුම් රස දහරා උකහාගෙනැ එයින් තම ගත සැරැසීමට පවා සැරැසුණේ යි. “මේ වංශයෙහි රජ දරුවෝ ජන්මයෙහි පටන් ගෙනැ පරිශුද්ධයහ. ඵල නිෂ්පත්තිය දක්වා පවත්නා කර්ම ඇත්තා හ. සමුද්ර් පර්යන්ත පෘථිවියට ඊශ්වරයහ. දිව්ය ලෝකය දක්වා යන්නා වූ රථ මාර්ගයන් ඇත්තා හ. විධි වූ පරිද්දෙන් පුදන ලද වහ්නි පූජා ඇත්තා හ. කැමැත්ත ලෙස පුදන ලද යාචක ජනයන් ඇත්තා හ. අපරාධ වූ පරිද්දෙන් කරන ලද දඬුවම් ඇත්තා හ. කාලය නො ඉක්මවා ප්රදබෝධ වන සුලු වූ හ. ත්යාාගය සඳහා ගන්නා කරවුවර ඇත්තා හ. සත්ය වචනය සඳහා මඳ කොටැ බණන බස් ඇත්තා හ. යසස සඳහා ජය ගැන්ම කැමැත්තා හ. දරුවන් සඳහා සංග්රඳහ කරන ස්ත්රී න් ඇත්තා හ. බාල අවස්ථාවෙහි අධ්යාසය කරන ලද ශාස්ත්රහ ඇත්තා හ. යෞවන අවස්ථාවෙහි අනුභව කරන ලද පඤ්ච කාම සැප ඇත්තා හ. වෘද්ධ අවස්ථාවෙහි ගන්නා ලද ප්ර ව්රාජ්යා ඇත්තා හ. පර්යන්තයෙහි සමාධීන් යුක්ත වැ හිඳැ කරන ලද කාලක්රිරයා ඇත්තා හ.” මේ වැනුම් පිළිවෙළ විමසා බලනු මැනැවි. කාලිදාසයන් ගේ රඝු වංශයෙහි වූ රඝු පරපුර වැනීම අකුරක් පිල්ලක් අතනෑරැ මේ පබඳකරුවා සිය ගත සරසනු සඳහා යොදාගත් බව මෙයින් පෙනෙයි. එහෙත් හෙතෙමේ ඉතා අවංක යැ. තොටගමුයේ සිරි රහල් තෙරුන් මෙන් අනුන් ගේ නිමැවුම් කිසි කතා බවක් නැති වැ තමන් ගේ නිමැවුම් සේ තම ගතට කාවද්දාගැනීමේ ගුණය මේ ගත්කරුවා පිළිකුල් කළේ යැ: “ජනාය ශුද්ධාන්ත චරාය සංශතේ කුමාර ජන්මාමෘත සංමිතාක්ෂරම් අදේයමාසීත් ත්ර යමේව භූපතෙර් ශශිප්රසභං ඡත්රයමුභේ ච චාමරෛඃ”
යන ආදි කාලිදස් නිමැවුම්-
“උපන් බව තම පුත් කී කීවනට තුටු සිත් බප ඇම වත් දෙවත් දෙ වත් පමණෙකි ඉතිරි ඇඳැගත්”
යන ඈ සැටියෙන් තමන් ගේ මැ නිමැවුම් සේ සිරි රහල්හු කිසි ඇඟවීමක් පවා නො කො ටැ සිය කවතුළටකාවද්දා ගත්හ. එහෙත් මේ ගත්කරුවා කාලිදසුන් ගෙන් ගත් වැනුම් ලකර උන් ගේ බව මැ
“එහෙයින් කීහ රඝු වංශයෙහි, සෝභමාජන්ම ශුද්ධානා__ මාඵලෝදය කර්මණාම් ආසමුද්ර ක්ෂිතීශාන__ මානාක රථ වර්ත්මනාම්”
යන ආදී පැවැසුමෙන් මනා වැ විදහා දක්වයි. කවර තරම් සුපුරිස් ගුණ මහිමයෙක් ද? මේ ගත්කරුවාට ඇවැසි වූයේ තමා විදහන කරුණු වැළ අසන්නාගේ සිතේ මනා වැ කාවැද්දීමට යැ. එ හෙයින් නගරයක් ගැන හෝ වේවා, ගමක් ගැන හෝ වේ වා, ගිරි දුදුළක් වන දුදුළක් ගැනැ හෝ වේ වා; නො එ සේ නම් යම් කිසි පුඟුලකු ගැන හෝ වේ වා, ඔහු විහිදන කරුණු මනසට කාවැදීයන ලෙස සරල වැ ඉදිරිපත් කිරීම ඔහු ගේ පබඳ පිළිවෙළ යැ. එ හෙයින් උපමා දීපකාදී අනේක කව් ලකරවලට තදින් වාල් වීමක් හා ගැති වීමක් ද ඔහු ගේ පබඳින් පෙනෙන්නට නැත. සුමේධ පණ්ඩිතයන් දිනූ නගරයේ සැටි ඔහු පවසන අයුරු මේ අහන්නැ: “හැම කල්හි කුසල් නමැති සත්ත්වයනට වාසස්ථාන වූ මුක්තා මාණික්යා්දි වූ දශ විධ රත්නයෙන් සමෘද්ධ වූ ක්ෂත්රිළය බ්රාුහ්මණාදි නොයෙක් ජනයා විසින් ගැවසීගත්තා වූ, විසිතුරු සල්පිලින් හා රන් තොරණ රිදී තොරණ රන් ඇගෑ රිදි ඇගෑයෙන් ද හෙබියා වු හස්ත්ය ශ්වාදි දශ විධ ශබ්දයෙන් අවිවික්ත වූ දිව්යව සමූහයන් වැනි ජනයන් විසින් ආකිර්ණ වන බැවින් අමරවතී යැයි ලබන ලද නම් ඇති_” මේ බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ පැබැඳුම් මඟ යැ. එහෙත් මේ සරල කියුම් පිළිවෙළ ඔහු හැම තැනෙකැ දී මැ හැම විටෙකැ දී මැ අනුගියහයි නො සැලැකුව මැනැවි. සමහර වෙසෙසි තැනෙකැ දී නොයෙක් සැටි කිවි ලකරවලින් විසිතුරු වැ අදහස් වැළ ඉදිරිපත් කිරීමට ද හේ පෙළැඹුණේ යි. මේ අහන්නැ එ බඳු තැන්. මෙන්න මේ ගත්කරුවා මැ කිඹුල්වත් පුරය ගැනැ තතු පවසන හැටි: “මධ්යැ මණ්ඩලයට ආභරණයක් වැනි වූ, සුවාසූ දහසක් කුළින් හෙබියා වූ ඉතා මහත් වූ හිමාලය පර්වත රාජයා ගේ කුළු පඬ්ක්තියක් වැනි වූ සුණුවමින් ධවල වූ පවුරු වළල්ලෙකින් වට කරන ලද, සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් හා ඵල පල්ලවයෙන් හා සැදුම් ලද, අනේක ප්රෂකාර වූ වෘක්ෂ සමූහයෙන් ගැවැසීගත් උද්යා,න පරම්පරාවෙන් අලංකෘත වූ, කෛලාස පර්වත රාජයා ගේ කුළු හා සමාන වූ සිය ගණන් ප්රාසසාදයෙන් ඉතා සිත්කලු වූ, මදයෙන් මත්වූ හංසයන් හා විල් ළිහිණියන් ද නමැති මෙවුල් දම් සමූහ ඇති, නිල් වූ වන රේඛාවලින් හෙබියා වූ දෙගංතෙර හටගත් වෘක්ෂයෙන් ගිලිහුණා වූ පුෂ්පාභරණයෙන් විභූෂිත වූ පිරිසුදු වූ ජල වහනය කරන්නා වූ ගඬ්ගාංගනාව විසින් සස්වාමික කරන ලද්දා වූ, ඇවිදුනා ලද අනේක ප්රවකාර වූ ස්ත්රීද පුරුෂයන් හා ඇතුන් අසුන් හා රථසහසුයන් ද නිසා හක වූ මහත් රාජ වීථියෙහි මෘදඬ්ගභේරි ධ්වනි දහස සේ ගැඹුරු වූ හඬ ඇති, ධාරා ගෘහයන්හි බඳනා ලද පිල් මඬුළු ඇති මත් වූ මයුර සමූහයා ගේ නෘත්ය්යෙන් දෙව් දුනු කළඹින් බබළන්නා වූ මේඝ දිනයක් බඳු වූ, ගෙ දිගු විල් නිසා ගෙහි වසන්නා වූ ගෘහ කල හංස සමූහයා ගේ කොලහල ඇති, මත්තාඬ්ගනාවන් ගේ මණි වලල්ලෙහි මනෝඥ වූ හඬින් රම්ය වූ, සන්තුෂ්ට වූ බොහෝ ජනයන් ඇති, සප්ත රත්නාදි වු බොහෝ වස්තූන් ඇති කිඹුල්වත් පුරයෙහි”_ සිංහල බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ මේ වැනුම් මඟ, සකුයෙහි කාදම්බරීකාර වාණභට්ටයන් ගේ වැනුම් මඟට බොහෝ සෙයින් අසල් වන වගක් අපට පෙනෙයි. වාණභට්ටයන් ඉතා දිගු සමාස පදවලින් ගැවැසුණු කියමන් නිතොර වැ යොදන්නට පෙළැඹීම පමණෙකි ඔවුන් දෙදෙනා අතරැ දක්නට ඇති වෙනස. වාණභට්ටයන්ගේ උපමා යෙදුම් බහුල වාග් සම්ප්රෙදායයට පවා බෝධි වංශ කරුවා සමහර විටැ අසල්වෙයි. “දෙව් දුනු දහසින් වසන ලද දස දික් ඇති මේඝ කාලයෙහි දිනයක් බඳු වූයේ, නිර්මල වූ මාණික්යා භූමියෙහි පෙනෙන්නා වූ ප්රබතිබිම්බ ඇති බැවින් වල්ලභයා කෙරෙහි ස්නේහයෙන් මහී කාන්තාව විසින් ළෙන් උසුලන්නාක් වැනි වූයේ_” යන ඈ කියමන් ගැන විමසා බලන විටැ ඒ වග සකසා පැහැදිලි වැ පෙනෙයි. ඒ පමණක් නොවෙයි; බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ කියමන් බොහෝ විට මලින් පලෙන් බර වූ ගස් වැල් වැනි යැ. යම් කිසි පවතක් සඳහන්නට ඔහු සූදානම් වන්නේ අර අඳින්නේ ඈත සිටැ යැ. ඒ ඈතැ සිට අර අඳිමින් එන ඔහුගේ කියමන් වැළ අප අබියෙසට පැමිණෙන්නේ පුදුම විසිතුරුතාවෙකින් ඔද වැඩී ගෙන යැ. “පාදයන් ගේ නැඟීමෙන් හා හෙළීමෙන් ද හඬන ලද දහස් ගණන් නුරු වළායෙන් දොඩමලු වූ දස දික් ඇති, ශීඝ්ර ගමනින් කම්පමාන වූ ස්ත්රීොන් ගේ චඤ්චල වූ මුක්තාභාර නමැති ලීයෙන් පහරන ලද පයෝධර සථල ඇති, වෙළෙවි වැ නැඟීමෙන් ඇළැලුණා වූ මැණික් වළලු මාලාවෙන් හඬවන්නා වු හස්ත ලතිකා ඇති, වීණා යැ වස් කුළල් යැ මෘදඩ්ග භේරී යැ කංසතාල යැ යන මෙහි ලය අනු වැ පවත්නා වු මිහිරි වූ ගායනාවන් කරන්නා වු, නැටීමෙහි කෙළීමෙහි නිරත වූ, මහාමායා දේවීන් ගේ පිරිවර ජනයා විසින් අනුගත වූයේ සැලෙන්නා වූ මිණි කඬොලින් පහරන ලද කපෝල සථල ඇති, ඵලිත වූ කර්ණෝත්පල ඇති, අඩක් ගිලිහී ලෙළෙන්නා වූ මුදුන් මල් කඩ ඇති, තර කොටැ ගසන ලද මිහිඟු මද්දල පටහ කාහල සඬ්ඛ නාදයෙන් දනවන ලද ගමන් ඇති, පැවැති නැටුම් ඇති රාජ සමුහයා විසින් අනුගත වුයේ, පනින්නා වු නටන්නා වු නාටක සමුහයා විසින් අනුවැ යන ලද්දේ, සාමන්ත ජනයන් සහිත අන්තඃ පුර ස්ත්රී න් සහිත වු ප්ර්දේශ රජ දරුවන් සහිත වු බාල වැඩි මහලු ජනයන් සහිත වු නාග සුපර්ණයන් සහිත වු දෙවියන් අසුරයන් සහිත වු පොළෝ මුහුදු සහිත වූ මේරු යුගන්ධර සහිත වූ ස්ථාවර ජඬ්ගම ලෝකයා නටවන්නේ, අලුත් වූ සුණුවමින් ධවල වූ ප්රා සාද ශතයෙන් අතුරක් නැති, මැණික්මය වූ මඬ්ගල කළස යුගලයෙන් හොබවන ලද ද්වාර ප්රතදේශ ඇති නොයෙක් අභිනව පල්ලව සමූහයෙන් අතුරු නැති කොටැ දෙන ලද්දා වූ බබළන්නා වූ පතාක සහසුයන් ඇති, යමින් යමට සදා ගෙනැවුත් සිටුවන ලද අනේකප්රිකාර වූ හස්ති පඬ්ක්තියෙන් ගහන වූ නොයෙක් අශ්ව සහස්ර්යන් විසින් ඝනීභූත වූ අපරිමාණ වූ ජන සමූහයා ගේ ගහන වීමෙන් ගැවැසීගත්තා වූ රාජ කුලයට දිව්ය මනුෂ්යීයන් සහිත වූ ලෝ වැස්සන් විසින් පමුණුවන ලද මහා බෝධි සත්ත්ව තෙමේ_”
මේ සිදුහත් කුමරාණන් ලුම්බිනි වන උයනේ සිටැ කිඹුල්වත් පුර රජ ගෙදරට වැඩැමැවූ පවත යැ. ඒ පවත කිවියා කවර තරම් චමත්කාර වර්ණනයන් ගෙන් සරසා ලී ද යන වග පමණක් හෝ හිතා විමසා බලන්නැ. එසේ මැ සිය අරමුණ පිළිබඳ වැ කවර තරම් ඈතැ සිටැ මඟ එළි පෙහෙළි කළේ ද යන වගත් මෙයින් පැහැදිලි වෙයි.
අපේ පැරැණි දළදා පෙරහැර බෝධි වංශ කරුවා සිදුහත් කුමරාණන් ගෙට වඩමවන පෙරහැර බවට හැරැවූ සැටියක් ද මේ වැනුම් මඟින් හොඳට පැහැදිලි වෙයි. ඉතා දිග් ගැහුණු වාක්යඟ සම්ප්රිදායයකට යට නො විනි නම්, ඔහු ගේ මේ වැනුම්වලැ අගය සිය දහස් ගුණයෙන් තව වැඩී ලියලන බව ඔහු ගේ මැ සමහර කෙටි කියමන් හා සසඳා බලන විටැ පැහැදිලි වෙයි:
“බුදුන් ගේ සියලු ගුණ සමූහ නමැති අමෘතරසය දත් බැවින් පිහිටියා වූ ප්රේ ම ඇති සේක්, ක්ෂීණාශ්රැව නො වන සේක්. නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් ජාතිවලැ ඔවුනොවුනට කරන ලද උපකාරයෙන් උපන්නා වූ මොළොක් සිත් ඇති සේක් වතාවත් කොටැ ඉක්බිති ගඳකිළියට වැදැ, ‘ස්වාමීනි බුදුරජාණන් වහන්ස, මේ නුඹ වහන්සේ පැන් සනහන වේලාව නො වේ ද? මේ නුඹ වහන්සේ භික්ෂූන් වහන්සේට අවවාද දෙන වේලාව නො වේ ද? මේ නුඹ වහන්සේ සිංහ ශය්යාීව කරන්නා වු වේලාව නො වේ ද? මේ නුඹ වහන්සේ දැවටු දඬු වළඳන වේලාව නො වේ දැ’යි යනාදි ක්රුමයෙන් හඬන සේක්_”
මේ කියමන් හදවත විනිවිදැගෙනැ රසය කා වදින කියමන් යැ. පවතක් පිළිබඳ අරමුණු කරුණු කවර තරම් සැටියෙකින් විදහා රස ඉස්මතු කරන ලද ද යන වග මෙයින් සකසා පැහැදිලි වෙයි. එහෙත් මේ කිවියාට කොතෙකුත් හුරු වූයේ කියමන් සිය ගණනක් වුවද එකට ගැට ගසමින් පවත එකට කැටි කොටැ එක මැ වස්තුවක් ලෙස මනසට ඇතුළු කිරීම යැ. මොහු රිසි වූයේ ද ඒ කියමන් ගැට ගසා මුළුල්ලක් ලෙස පවත ඉදිරිපත් කිරීමේ පිළිවෙළට මැ යි. සමහර විටැ ඒ පිළිවෙළින් අසන්නවුන් ගේ ඇහුම්කන් දිම වඩා හොඳින් ඇදී එතැයි ඔහුට හිතෙන්නට ඇති. මහානාග යුව රජු ගේ බිසොව වූ අනුලා දේවිය මිහිඳු හිමියන් හමුවන්නට අවුත් උන් වහන්සේට නැමැඳුම් කළ පවත යැ මේ. මෙයට මනස නතු කිරීමෙන් මැ බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ පැබැඳුම් ආර මනාව හැඟී යෙයි: “අනුලා දේවී තොමෝ රජ ගෙයි වසන්නී, යුව රජ්ජුරුවන් විසින් අනුදන්නා ලදු වැ, සර්වාභරණයෙන් සැරැහී ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රන මණ්ඩලය සේ උතුම් වු සිත්කලු වු මුව මඬුලු ඇත්තී, සුපිපි නිලුපුල් බඳු වු දිගු පුළුල් වු ඇස් ඇත්තී, කෙම් පල සේ රත් වු අධර පල්ලව ඇත්තී, මාණික්ය මය වු කුණ්ඩලාභරණයෙහි මකරමය වු පත්රල භංග කෙළවරැ රශ්මීන් පහරන ලද කපෝල ඇති බැවින් කර්ණ පල්ලව සහිත වුවාක් වැනි වු මුඛ ශෝභායෙන් බබළන්නී, රන්වන් වු ශරිර ඇත්තී, ඉතා රත් අතුල් පතුල් ඇත්තී,සම්පුර්ණ වු වට මට වු නිරුත්තර වු පයෝධර යුවළක් ඇත්තී ඉතා සිත් කලු වු සිහින් වු රේඛාත්රරයයෙකින් විරාජමාන වු මධ්යම ප්ර දේශ ඇත්තී බබළන්නා වු මුක්තාහාර ලතිකාවන් ගේ රශ්මිජ්වාලායෙහි ගැලුණා වු ශරිර ඇති බැවින් ක්ෂීර සාගරයෙහි ගැලුණා වු මුහුණ ඇති ශ්රී කාන්තාවක වැන්නී, මාහැඟි වු මෙවුල් දම් හඬින් ගිගුම් කරන ලද පුඑලුකුඑ ඇත්තී, හන් පළන් විසිතුරු වු වස්ත්රාිභරණ ඇත්තී, ඇත් සොඬක් සේ ක්රුමෝන්නත වු වට මට වූ ඌරු යුවළක් ඇත්තී, ධ්වනි පවත්වන මැණික්මය නුරු වළායෙන් ගැවැසී ගත්තා වූ පාද යුගලයක් ඇත්තී, ප්රුදීප ශිඛාවක් මෙන් බබළන්නී, අභිනව වන රේඛාවක් බඳු වූ කොමළ වූ තුනු ලිය ඇත්තී, මේරු පර්වත සමීපයෙහි හට ගත්තා වූ වන ලියක් මෙන්, ස්වර්ණ පත්රසයෙන් සැදුම් ලද්දී, පන් සියයක් ස්ත්රී න් විසින් පිරිවරන ලදු වැ අවුත් ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ සුවඳ මල් ආදීන් පූජා කොටැ එකත් පස් වැ වැදැහුන්නී යැ.” මේ ගත් කතුවරයා කොතෙකුත් රිසි වූයේ මෙ බඳු රැසැසුම් ආරකට යැ. උන් ගේ මේ රැසැසුම් ආර නො මැනැවැයි නො කියම් හ. එහෙත්, වෙනස් වෙනස් කියමන් එකට එක ගැට ගැසීමට යාම නිසාත් විශේෂණ පෑහීමේ දී ‘වූ’ යන පදය අපමණ වැ යෙදීම නිසාත් කියමන් වැළ අසන්නන් ගේ මනසට දික් වැඩි වී ගෙනැ ඇතුළු වන්නට යෑම නිසාත් අරුත ඇදැ ගන්නටත් රසය විඳැ ගන්නටත් කියවන්නාත් අසන්නාත් නොඇවැසි වෙහෙසක් ගත යුතු වැ ඇති.
කතාමඟ
බුදුන් වහන්සේ පිළිබඳ යම් කිසි කුදු පවතක් සඳහන් කිරීමේ දී පවා ඈතැ දීපඬ්කර බුදුන් ගේ කල දවසැ සිටැ කතාව ඇරැඹීම සිංහල ගත්කරුවන් ගේ සිරිතෙකි.
බෝධිවංශ කතුවරයා ද ඒ සිරිතින් පිට නොපැන්නේ යැ. තම කතා පවත බුදුන් වහන්සේ පිට දුන් ‘ජය සිරි මහ බෝ දුමිඳුන්’ හා සබඳ වූවක් නමුත් මීට සිව් අසැකි කප් ලකකට පෙර බුදු වූ දිවකුරු බුදුන් දවසැ සුමේධ තවුසාණන්ගේ උපත් කතාවෙන් මැ හේ සිය ගත ඇරැඹියේ යි. “කවුරුන් ගේ බෝධියක් ද?” යන මේ ගැටළුව විසැඳීමේ දී මෙ සේ සුමේධ කථාවෙන් පටන් ගෙනැ සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් වහන්සේ ගේ අභිසම්බෝධි ප්ර තිලාභය දක්වා මුළු සිරිත් පවත ගත් කතුවරයා විස්තර කළේ යැ. ඔහු ගේ ඒ විතර කිරීම සඳහා සුමේධ පණ්ඩිතයන් ගේ නියත විවරණ ලැබීමේ මුළු කතා පවත ද, දිවකුරු බුදුන් හට මෑතැ භාගයෙහි කසුප් බුදුන් වහන්සේ තෙක් ලොවැ පහළ වුණු සියලු බුදු වරුන් වෙතින් විවරණ ලැබීමේ කතා පවත් ද, ඉන් ඉක්බිති වැ තුසිත දෙව් ලොවේ දී පස් මහ බැලුම් පිළිබඳ කතා පවත ද විස්තර විසින් සිය ගතට ඇතුළු කිරීමට ගත්කතුවරයාට සිදු වියැ. ඉන් පසු රඝු වංශ කතා ඇසුරින් හිරු ගොත පිළිබඳ වෑත් ඒ සමඟ වැ මැ ශාක්යු වංශය පිළිබඳ වැත්හේ විතර කළේ යි. එයින් පසු වැ සුදොවුන් රජු පිළිබඳ තතු පහයා බෝසත් උපත පිළිබඳ වැ ද කතුවරයා මනා වැ විවරණය කළේ යි. බෝසතුන් ගේ ගිහි ගෙයි විසීමේ හෙවත් රජ සිරි විඳීමේ පවත ද පසු වැ ඉන් පැවිදි වීම ද පිළිබඳ විතර ද කිවියා ඉතා චමත්කාර ලෙස වර්ණනා කැරැ තිබේ. මේ මුළු අභිසම්බෝධි කථා පවත අනුකොටස් පහළොහකට පමණ බෙදෙයි. ඒවා අතුරින් සිද්ධාර්ථ කුමාරෝත්පත්ති කථාව ද විවාහ කථාව ද අභිනිෂ්ක්රදමණ කථාව ද ක්ෂීරපායාස කථාව ද වශවර්තිමාර කථාව ද පිළිබඳ වර්ණනයන්හි දී මේ ගත් කතුවරයා අසිරිමත් කිවියාවක් විදහා දක්වයි. විශේෂයෙන් මෑ ක්ෂීරපායාස කථාවේ එන ශ්ලේෂාලංකරණය හරි මැ විසිතුරු යැ. ඔහු ගේ එක් එක් වැනුමක් අනෙක් අනෙක් වැනුමකට නිවට නොවන සේ පෙනෙයි. මේ වර්ණනයන්හි දී ඔහු දක්වන ප්රටතිභා පූර්ණ කවිත්වය ගුරුළු ගෝමීන් ගේ කිවියාවට වුව ද දෙ වැනි නොවන්නේයි. මේ බලනු මැනැවි; පැවිද්දට යන්න සැරැසෙන සිදුහත් කුමරාණන් සිය පුත් රහල් කුමරුන් දුටු පවත මේ කතුවරයා සිත්තම් කරන සැටි: “පුත්රර රත්නය දක්නා කැමැත්තෙන්, බඳනා ලද ධවල වූ මල් දම් සිය ගණන් ඇති වැ දිලිසෙන්නා වූ මඬ්ගල ප්රෙදීපයන් ඇති බිම්බා දේවීන් ගේ ශ්රිි යහන් ගබඩාවට වැදැ, නොහරනා ලද ගර්භ රාග ඇත්තා වූ සූර්යෝදයෙහි රත් වූ රශ්මි මණ්ඩල ඇති සූර්යයා වැනි වූ, සන්ධ්යාම වලා පටලයෙකින් වසන ලද රත් වූ ශරීර ඇති චන්ද්රූයා බඳු වූ, පිපියා වූ රත් පියුම් කලබක් බඳු වූ, පබළු ලිය දළුයෙන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද ළහිරු රස් කලබින් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද පද්මරාග මාණික්ය රශ්මීන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද ශරීරාවයව ශෝභා ඇති, දෙවඟනන් අතින් ගිලිහී වැටී ගියා වූ දිව්යා කුමාරයකු වැනි වූ කකියවන ලද රන් රසයක් හා සමාන වූ ශරීරාලෝකයෙන් පුරන්නාක් වැනි වූ ප්රා සාද තල ඇති, චිත්තයට වශී කරන මන්ත්රලයක් වැනි වූ නේත්රපයට ආකර්ෂණාඤ්ජනයක් වැනි වූ ශ්රීත යහන් මස්තකයෙහි ඔත්තා වූ පුත්රෂ රත්නය දැල්වූ ඇස් ඇති නිශ්චල වූ ඇසි පිය ඇති සතුටු කඳුළු පටලයෙන් පිරුණා වූ ටිංගිනි ඇති ඇසින් රූප රසය බොන්නාක්හු මෙන් බලා ද?” මේ කියමන් වැළෙහි ඉස්මතු වැ සිටුනා අරුත් දහරාවට මඳක් හිත යොමු කරනු මැනැවි. එ දා උපන් රහල් කුමරා ගේ සොබාව කිවියා කවර තරම් සොබා හුරු සැටියෙකින් ඉස්මතු කැරැ දක්වාපියා තිබේ ද? ඒ අදහස් මනසෙහි කාවැද්දීම සඳහා කවර නිරවුල් සරල උපමා ඔහු යොදා තිබේ ද? “පද්මරාග මාණික්යහ රශ්මීන් කරන ලද්දක් වැනි වූ” යන ආදි සැටියෙන් ඔහු යොදන ඒ අරුත් වැළ එදා උපන් මොළොකැටි ලේ බිලිඳකුට කවර තරම් අසිරිමත් ලෙස ගැළැපෙයි ද? “සතුටු කඳුළු පටලයෙන් පිරුණා වූ ටිංගිනි ඇති ඇසින්” යන ආදි ලෙස කවියා දක්වන, ‘තාත්තා පුතා දිහා බලා උන් ඒ සිරියාව’ කරව තරම් පණවත් ද? ඔදවත් ද? සොබා හුරු ද? මේ එක් මැ වැනුමක් පමණෙකි. මේ ග්ර න්ථයෙහි එන හැම වැනුමක් මැ පාහේ මෙ බඳු පණවත් වැනුම් යැ. ඔදවත් කියුම් යැ. එහෙත් මේ මුළු වැනුම් පිළිබඳ වදන් දහරාව එක දිගට ගලා නොබැසැ මඳක් බෙදිබෙදී ඉසුඹු යොදයොදා ගලන්නට සැලැසී නම් මේ ගත් රුවනේ අගය මීට වඩා සිය දහස් ගුණයෙන් වැවී ඉස්මතු වැ මල් ගැන්නී සිටිනු නියත මැ යි. අභිසම්බෝධි කථාව මෙහි හාපුරා කියා ඉදිරිපත් කරන කථාව යැ. ඒ අභිසම්බෝධි කථාව හා ඉක්බිති වැ එනුයේ ආනන්ද බෝධි කථාව යැ. ජයසිරි මහ බෝදුමිඳුන් ගේ ඵලයෙකින් හට ගත් බෝධියක් අනඳ තෙරුන් වහන්සේ විසින් ජේතවනාරාමයෙහි පිහිටුවීම පිළිබඳ කථාව ආනන්ද බෝධි කථාව නම් වෙයි. මේ කථා පවත පැවැසීම සඳහා බෝධි වංශ කතුවරයා බුදුන් වහන්සේ ගේ බුද්ධත්වයේ සිටැ පරිනිර්වාණය දක්වා වූ කතා පවත පිළිබඳ බොහෝ සිද්ධි වර්ණනා කරයි. ඉක්බිති වැ ශ්රීක මහා බෝධීන් වහන්සේ ගේ දක්ෂිණ ශාඛාව ලංකාවේ පිහිටියේ කෙසේ ද යන පවත විස්තර කිරීමේ දී සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණයේ සිටැ ලංකාවේ දෙවැනි පෑතිස් අවදිය තෙක් ශාසන ඉතිහාසය විතර කරයි. ආනන්ද බෝධි කතාවෙහි දී ගත් කතුවරයා, දහම් දෙසීම සඳහා මහ බඹු විසින් බුදුන් වහන්සේට කල ආරාධනාව ද, බරණැස ඉසිපතනයෙහි දී බුදුන් දම්සක් පැවතුම් සුතුර දෙසුම ද , පළමු රහත් මහණන් සැට දෙනා ධර්මදූත කාර්යයෙහි යෙදැවීම ද, භද්රස වර්ගයෙහි රජ කුමාර වරුන් හට දහම් දෙසුම ද, උරුවෙල් කසුබ් ඈ තුන් බෑ ජටිලයන් රහත් පල ගැන්වීම ද, බිම්සර රජු හට දහම් දෙසුම හා වේළුවන පූජාව ද, බුදුන් වහන්සේ ගේ කිඹුල්වත් පුර ගමන ද, රහල් නන්ද ආදීන් ගේ පැවිදි වීම ද, සුදත්ත නම් සිටුවරයාට දහම් දෙසුම හා දෙව්රම් වෙහෙර පූජාව ද, බුදුන් වහන්සේ ගේ ලෝකාර්ථචර්යාව ද යන කථා පවත් දිග් ගසමින් වර්ණනා කළේ ආනන්ද බෝධි රෝපනය සඳහා වූ හේතු පිළිවෙළ විදැහීමට යැ. කාලිඬ්ග චක්රධවර්ති කථාව මේ කථා පිළිවෙළ හා සබඳ නො වෙයි. එහෙත් අනඳ හිමියන් ගේ බෝධි පූජාව අරමුණු කැරැගෙනැ බුදුන් වහන්සේ විසින් දෙසන ලද ජාතක කථාවක් වූ හෙයින් එය ද බෝධි වංශයට ඈදිණ. බුදුන් වහන්සේ ගේ පිරිනිවන් පෑම පිළිබඳ කතා පවතට උන්වහන්සේ ගේ ලෝකාර්ථ චර්යාව පිළිබඳ සාමාන්යප විස්තරයක් ද ඇතුළත් වූයේ යි. ප්රාථම සඬ්ගීති කථාව එයට හේතු පිළිබඳ හා සමඟ මනා වැ විස්තර කැරැ තිබේ. ද්වීතීය සඬ්ගීති කථාවත් තෘතිය සඩ්ගීති කථාවත් එලෙස මැ විස්තර වැ පවතියි.
බුද්ධ පරිනිර්වාණය ප්රපථම සඬ්ගීතීය ද්විතීය සඬ්ගීතිය තෘතිය සඬ්ගීතිය
යන මේ කරුණු විස්තර වූයේ දක්ෂිණ බෝධි ශාඛාව ලංකාවට ගෙන ඒම පිළිබඳ කථාවේ නිදාන කථාවක් ලෙසට යැ. මෙසේ බලන විටැ බෝධි වංශ කතුවරයා සිය ගත පැබැඳීමේ දි දීප වංශය පිළිබඳ වැ මහා වංශ කතුවරයා නැඟූ චෝදනාවකට තමා ද ලක් වැ හිඳුනා බව අපට හඟවයි. “අවශ්යතතම සමහර පවත් ඕනෑවට වඩා සංක්ෂේප කිරීම ද සමහර පවත් ඕනෑවට වඩා දීර්ඝ කිරීම ද ඒ පැරැණි වංශ කථා කරුවන් විසින් කරන ලදි -” යන්න ඒ චෝදනාව යැ. මහා බෝධි වංස කථා කරුවා ද ඒ චෝදනාවෙන් නො මිදෙයි. හෙතෙමේ ද සමහර කථා පවත් ඉතා අනවශ්යෙ ලෙස දිග් ගසා ඇත. එ සේ මැ සමහර කතා පවත් බොහෝ සෙයින් කෙටි කැරැ ඇත. චෝදනාව නැඟූ මහාවංශ කරුවා අතින් ද ඒ වරද එසේ මැ වියැ. ඔහු අතින් ඒ වරද සිදු වුයේ ඔහුගේ හිත ගත් සමහර රජ දරුවන් පිළිබඳ වැ තොරතුරු ඉතා දිගට සඳහන් කරන්නට යෑමෙනි. එහෙත් බෝධි වංශ කථා කරුවා අතින් ඒ වරද වුයේ ඔහු ගේ කිවියාව නිසා යැ. වර්ණනාවට ගොදුරු බිමක් අසු වු කලැ හේ ඒ බිමෙහි සිය හපන්කම ඉතා හොඳින් දක්වන්නට යත්න දැරීම නිසා බෝධි වංශය පිළිබඳ වැ කියැ යුතු සමහර කථා කියන්නට ඉඩ නොලැබෙන පරිද්දෙන්හේ තෙමේ අර වර්ණනාවන් පිළිබඳ වැ සිය කලත් පොතේ ඉඩත් ගෙවා දැම්මේ යි. මෙයට හොද නිදසුනක් නම් කිරි පිඬු දන ගෙනැ ආ සුජාතා සිටු දුව පිළිබඳ වැනුම යැ. ඒ වැනුම එතරම් දිග් ගැසීම, බෝධිවංශය බඳු පොතකට කිසි සේත් උචිත නොවන වග ගත් කතුවරයාට නොපෙනීම ඉතා මැ සෝකුරු පවෙකි. බෝධිවංශ කථාවට යන්තම් අල්ප සබඳ කමක් ඇති සුජාතා සිටු දුව පිළිබඳ වැ එතරම් දිගින් දිගට මහ වැනුමක් කළ මේ ගත් කතුවරයා බෝධි වංශ කථාව පිළිබඳ වැ මුළුමනින් සබඳ කමක් පවත්නා, දුමින්දාගමන කථාව හා සම්බන්ධ ප්රපධාන උත්තමාව වු ‘සංඝමිත්තා’ තෙරණියන් පිළිබඳ වැ කවර නම් තොරතුරු විදැහීමක් හෝ වැනිමක් හෝ කළේ ද? සැබැවින් මැ ඒ රහත් උත්තමාවන් පිළිබඳ වැ, ශ්රතද්ධා සම්පන්න ශ්රෝරතෘ ජනයාගේ පහන් සංවේගය ඉබේට මෙන් ගලා ඇදැහැලෙන අතිචමත්කාර සිරිත් කථාවක් බෞද්ධයන් සතු වැ ඇත. වැනුම් පසෙකැ වේ වා, ඒ කථා පවත හෝ විතර කළා නම් මේ ගත් කතු වරයා තමා ගෙන් වියැ යුතු උසස් සේවාවක් සුපිරිපුන් බුද්ධියෙකින් යුතු වැ ඉටු කළා නම් වන්නේ යැ. ඒ කෙසේ වුව ද පාළි බෝධි වංශය හොඳ ගැදිකවක් ලෙස අපට අගය කළ හැකි යැ. ගුරුළුගෝමීන් බඳු උසස් පැරැණි සිංහල කිවියෝ ද එහි රස වින්දාහු යැ. ‘ දහම් පදිවුව’ බඳු පොත් සිංහල ලිවිසැරියට පහළ වූයේත් ඒ නිසා මැයි. විල්ගම් මුළ හිමියන් විසින් කරන ලද සිංහල බෝධි වංශය නම් වූ මේ අනුවාදය ද අනුවාදයක් මෙන් නො වැ සිංහල කිවියකු ගේ මැ නිර්මාණයක් මෙන් රස විඳිමින් කියැවියැ හැකි ලෙස පබඳින ලද්දකි. අශෝක රාජයා හා සුමන යුව රජු හා අතර වූ හටන පිළිබඳ වැනුම දෙසට පමණක් හෝ හිත යොමු කළ හොත් මේ ගතෙහි සියත් බව මනා වැ හැඟෙනු නියති. මෙහි උපමා යෙදුම් ද ඉතා රසවත් යැ: “ආකාශ නමැති මහ විලට දහසක් පෙති ඇති ප්රහධාන පද්මයක් බඳු වූ _” “බාලාර්ක මරීචි සම්පර්කයෙන් සුපුෂ්පිත වූ රේණුයෙන් රන්වන් වූ ගර්භ ඇති පද්මයක් බඳු වූ_” “මාර සේනා නමැති පුළුන් පෙදට චණ්ඩ ප්ර ලය මාරුතයක් වැනි වූ_” යන ආදි ලෙසින් යෙදුණු මෙහි උපමා හිතා මතා උරාගත යුතු වූ, අරුත් මීයෙන් බර වූයේ යි. හැබැයි මෙහි දැක්වුණු කවර උපමාවෙක් හෝ වේ වා, හෙළ ගැමි මූණූවර අනුවැ හැඩ ගැහීමක් නො සිදු වීම කණගාටු උපදවන සුලු යැ. ඒ අතින් බලන විටැ සදහම් රුවන් වැළට හෝ සදහම් ලකරට හෝ අසල් වීමේ පිනක් මේ ගතට නැත. මෙහි බස් ආර ද ඉමක් කොනක් නැති කඨෝර රළු පරළු සකු වදනින් ගැවැසී ගත් බවට මුල සිටැ අගට මැ වූ හැම කියමනක් පාහේ නිදසුනක් සපයයි. මට සිලිටි බව හෝ හෙළ හුරු බව හෝ මෙහි බස් ආර අසලෙකින් වත් ගොස් නැති. සිංහල විදු වදන් යැ කියමින් නො සිංහල අවිදු අවියත් සකු වදන් සිංහල දරුවන් ගේ මනසට කාවද්දන්නට වැර වෑයම් ගන්නා සමයයෙකැ උසස් සෝදිසි සඳහා මේ පොත ද එල්ල වීම සිංහල මැරිල්ලට බලවත් රුකුලක් බව නො කියා මැ බැරි යැ. හැබෑ යස සිංහල වදන් මරමරා ගොරෝසු රළු පරළු සකු වදන් වලට මැ තැන දුන් මෙ බඳු පොතෙකින් වුව ද, මේ සිහිමත් ව කියැවුව හොත්, බස වෙනුවෙන් බලවත් සේවාවක් සිදු කරන්නට හැකි වන හැඟීමක් ඉස්මතු වනු නියතයි. මහ බෝ හිමියන් වඩා ගෙනැ ආ අටළොස් තුලයන් හට තාන්න මාන්න දීමේ දී දෙවන පෑතිස් මහරජ සිංහල වදනට තැන දුන් සැටි කවර තරම් උසස් දැයි සලකා බලත් වා! “ලක්දිව් ජය මහ ලේ නා සුළු ලිය මහ ලේ නා සත් ගන්නා අරක් මේ නා කඩු ගන්නා බමුණු නා මහ වෙළෙඳ නා මහ බෝ රුක් නා මහ පළා වා නා අට තෙලි නා”
යන ආදි මේ එක නම් පට බැඳුමෙකැ හෝ නොසිංහල තැනෙක් වේ ද? සිංහල වැවහරට නිසි විදු වදන් වඩු වදන් තැනියැ යුත්තේ බුදු වදනට අටුවා ලියීමට තරම් ජයට සිංහල බස පැලැඹුණු ඒ ඈතැකල දවසේ වැවහර ගුරු කමට ගෙනැ බව සිංහල බස වෙනුයෙන් ළදුන්නෝ හිතට ගත යුත්තෝ යි. මෙහි කියමන් පැබැඳුමෙහි ද සමහර වෙසෙසිතා දක්නට ලැබෙයි. අගමුල පහස්සා ගන්නට අපහසු වන පමණට කියමන් දිග් ගැහීම මේ කිවියා ගේ රැසැයුම් ආරේ සැටියෙකි. ඔවුන්ගේ ගැදි පැබැඳුම් ආර මෙසේ වුව ද පැදි පැබැඳුම් ආර මෙයට වඩා සරල බව ද කෙටි කියමන්වලින් මැ ගැවැසුණු බව ද පෙනෙයි. ඒ වග මේ කිවියා ගේ මැ පැදි ගත වූ සඳ කිඳුරු දා කවෙන් පෙනෙයි. දඹදෙණි කුරුනෑගල් කල දවස නවමු සිංහල ලිවිසැරියට පදනම වූ කල දවස යි. හෙළ පැදි පබඳ කරුවන් එළි සමයෙහි හවු හරණින් කිවි කම රසවත් කරන්නට මාන බැලුයේත්, ගැදි පබඳ කරුවන් සකු වදනෙහි රළු පරළු හඬින් සිය කියමන් ඔද ගන්වන්නට මාන බැලුයේත් බොහෝ කොටැ මේ දඹදෙණි කුරුනෑගල් කල දවසෙහි පටන් යැ. ඔවුන් ගේ ඒ දෙසැටි තැත නිසා හෙළ ගැදි පැදි දෙ වැවහර මැ කෙලෙසීගිය සැටිත් රසවත් බවත් ඔදවත් බවත් හෙළ ලිවිසැරියෙන් ඈත් වූ සැටිත් ඒ නිසා මැ හෙළ දැයත් ගුණ නුවණින් හා ඔදතෙදින් ද පැරැක්මෙන් ද පිරිහෙන්නට වූ සැටිත් මේ කල දවසැ පටන් මෑතැ ලිවිසැරි නිමැවුම් දෙස මනස යොමු කරන්නා වූ ඔබට හොඳින් වැටැහෙනු නියති. ඔබ ගේ ඒ වැටැහීම පදනම් කොටගෙන හෙළ ලිවිසැරියට මඟ පෑදේ වා! ලොවේ කවර මැ හෝ රැසක් වැටෙන්නේත් නැඟෙන්නේත් බලවත් වැ පැලැඹෙන්නේත් ඒ රැසේ ඇත්තවුන් ගේ ගුණ නුවණ වගාව මත යැ. ලිවිසැරිය වනාහි රැසෙකැ ගුණ නුවණ වගාව සිදු කරන ඉහළ මැ පෙළේ උවාරණයයි. එහෙයින් අන්න ඒ උතුම් මැ ඇවැසිතාව අනුවැ ලිවිසැරිය සකස් වූ පමණට යැ රැසකට ලොවේ පැලැඹියැ හැක්කේ, බැබැළියැ හැක්කේ, වොරැඳියැ හැක්කේ. මේ කරුණු පරපුර අනුවැ, සිංහල නම් වූ මේ මිනිස් පරපුරට නියම සුනිසි ඔද කැවීමේ මහ කටයුත්තට ගැළැපෙන හැටියට සිංහල ලිවිසැරිය සකස් වියැ යුතු යැ, හැඬ ගැහිය යුතු යැ. අවුරුදු සිය ගණනක් මුළුල්ලේ වැටී පිරිහීගියා වූ අපේ ලිවිසැරිය අනුවැ අපේ ජාතිය ද ඇදැහැලුණේ යි අප යළිත් වරක් ලොවේ උසස් මිනිසුන් ලෙස හිස ඔසවන්නට නම් රසවත් බවත් ඔදවත් බවත් නො අඩු වූ ලිවිසැරියක් බවට හෙළ ලිවිසැරිය පත් කළ යුතුයි. ඒ කම අප විසින් කළ යුත්තේ අප නිදහස් වැ පැලැඹුණු උසස් වැ වැජැඹුණු අවදියේ දී බිහි වූ සාහිත්යහ කෘති පදනම් කොටැ ගෙනැයි. බෝධි වංශය වූ කලි අපේ දැය උසස් වැ බැබැළුණ කල දවසේ දී පවා අපේ දැයට එළිය දීමට අත් උදවු සැපයුණ ගතෙකි; ගුරුළු ගෝමීන් ගේ කෘති බිහිවීමට පවා පිටු බල සැපැයුණ ගතෙකි. එ බඳු බෝධි වංශයේ හෙළු පෙරැළිය වූ මේ සිංහල බෝධි වංශය අනුරා පුර දවසැ දී හෝ පොළොන්නරු දවසැ දි හෝ බිහි විණි නම්, අගය මනින්නට බැරි තරමේ ගත් රුවනක් වන්නට ඉඩ තිබිණි. එ සේ වුව ද මේ ගත දෙසැ හෝ සිහිමත් වැ මනස යොමු කිරීම, උසස් පෙළේ ලිවිසැරියක් යළි බිහිකිරීම සඳහා පදනම් ලෑමක් ද වන්නට බැරි නැත. එ හෙයින් සිංහල බෝධි වංසය නමැති මේ මහ දිය දහරාවෙහි ගිලී මැකී යෑම නො වේ ඔබ විසින් කළ යුතු. මේ දිය දහරාව ඔබ රිසි ඇළකට යොමු කොටැගෙනැ එයින් හෙළ ලිවිසැරි කෙත සුහුඹුල් කිරිමට ඔබ පෙළැඹෙත හොත් එය වනාහි උසස් පෙළැඹීමක් වන්නේ යි.
එ මෙන් මැ මේ ‘බෝධි වංසය’ බුදු රජාණන් වහන්සේට බුදු වීම සඳහා සුවදායි වටපිටාවක් සැපැයීමෙන් පිටුබල පෑ ජයසිරි මහා බෝධිය පිළිබඳ කතා පවත අපට විතර කෙරෙයි. බෝධි වංසය මුලින් මැ ලියන ලද්දේ සිංහල බසින් යැ. ඒ සිංහල බෝධි වංසය අනුවැ මාගධී බසින් බෝධි වංසයක් පසු කලෙකැ දී ලියන ලද බව පත පොතේ සඳහන් වෙයි. ඒ පාළි බෝධි වංසය ගුරු තන්හි තබාගෙ- නැ, මේ සිංහල බෝධි වංසය රැසැයුණ බව පෙනේ. පොළොන්නරු කල දවස, හෙළ දිවැ ඉතා උසස් ඉතා බලවත් කල දවසෙකි. නක බෙයින් තොරව සඟ සසුන බැබැළෙන්නට වුයේත් නොයෙක් වගයේ නොයෙක් මාදිලියේ පත පොතින් ලිවිසැරිය උදම් වන්නට වූයේත් මේ සමයයෙහි දී යැ. එහෙත් ඉක්බිති වැ පැමිණි කාලිංග මාඝ උවදුර නිසා හෙළ ලිවිසැරියටත් එ නිසා මැ හෙළ බසටත් ඒනිසා මැ ලෝ සසුන් දෙකටත් සිදුවු බිහිසුණු වනස ඉතා බලවත් යැ. මාඝයන් නිසා වු උවදුර දුරු කරනු පිණිසැ ඉක්බිති වැ සියවස් ගණනක් මැ සිංහල ජනතාවට දුක් විදින්නටත් වෙහෙස දරන්නටත් සිදු වියැ. දඹදෙණි සමයයේත් කුරුනෑගල් සමයයේත් ලියැවුණ පත් පොත්වලින් බොහෝ සෙයින් මැ වැර දැරුණේ අර මාඝ උවදුර නිසා වු ලිවිසැරි විපත තරමකට හෝ මඟහරවා ගැනීමටයි.
වත්හිමි විජයබා දෙවැනි පැරැකුම්බා පළමු බුවනෙකබා තුන් වැනි පැරැකුම්බා සිවු වැනි පැරැකුම්බා යන මේ රජ දරුවන් ගේ කල දවස්වලැ දී - මාඝයන්ගෙන් සිදු වූ ලිවිසැරි වනස පිරිමැහීම සඳහා - බොහෝදුර පත පොත ලියනු ලැබිණ. මේ සිංහල බෝධි වංශය ලියන්නට සිදු වූයේත් ඒ පාඩුව පිරිමැසීමක් වශයෙන් මැ යැ යි හැඟේ. මෙය ලියන කල දවස වන විටැ කලින් මැ ලියන ලද සිංහල බෝධි වංසය කේරළයන් විසින් ගිනිබත් කරන ලද සිංහල පොත් රැසට ඇතුළු වැ තිබුණු බව පෙනේ. එ හෙයින් පාළි බෝධි වංසයේ හවුහරණින් මේ ගත නිමැවුණ වග පෙනෙයි.
පාළි බෝධි වංසය සමහර විටැ පැරැණි ‘සිංහල බෝධි වංශය’ වැනැසීයන්නට ඇත්තේ ‘මාඝ’ උවදුරට ද කලින් වියැ හැකි යැ. 1017 සිට 1070 දක්වා මේ රටේ බල පෑ සොලී උවදුරේ දී ඒ ‘සිංහල බෝධි වංශය’ වැනැසිගිය බවට ඒත්තු ගත හැකි කරුණු ද තිබේ. ඒ සිංහල බෝධි වංශය වැනසීයාමේ පාඩුව සිංහලයන් හට බොහෝ විටැ හැඟී ගියේ යි. ඒ හෙයින් මැ වියැ හැකි යි ගුරුළු දැමි ඇදුරාණන් විසින් පාළි බෝධි වංශයට ධර්ම ප්රුදීපිකා යන නමින් ගැට පද විවරණයක් කරන්නට යෙදුණෙත්. හැබැයි, ඔවුන් ගේ ඒ ධර්ම ප්රණදීපිකාවෙන් සිංහල ලිවිසැරියට ඉතා මනහර පහනක් දැල්වුණු බව නම් නො කියා මැ බැරි යැ. පැරැණි සිංහල බෝධි වංශය වැනැසීයෑමෙන් පසු පාළි බෝධි වංසය රටේ ඉතා පළට වූ බවට ද එයින් වැඩ ගන්නට දහමට ලිවිසැරියට ළදුන්නවුන් කොතෙකුත් පෙළැඹුණ බවට ද දැක්වියැ හැකි හොඳ සාක්ෂියෙකි ධර්මප්රළදීපිකාව. පාළි බෝධි වංසයෙන් වැඩ ගැනීමට මනා වූ දහම් විවරණයක් ලෙස ‘දහම්පදිවුව’ පහළ වුව ද, සිංහල පත පොත වෙත යොමු වූ ළැදියාව ඇත්තවුන් හට සෑහීමක් වූ වගක් නො පෙනෙයි. මේ “සිංහල බෝධි වංශය” මඳක් කල් පසු වැ ගොස් හෝ බිහි වූයේ එ හෙයින් මැ වියැ යුතු. හැබැයි මේ පොත පාළි මහා බෝධි වංසයට මුළුමනින් මැ පාහේ ණය ගැති බව තකහනියක් පැවැසිය යුතු යි. එහෙත් පාළි බෝධි වංසයට වඩා වෙනස් වූ පිටස්තර තැන් ද ඉඳැහිටැ හෝ හමුනොවන්නේ නො වේ. කේනට්ඨේන මහා බෝධි? කස්ස සම්බන්ධිනී ච සා? කිං සාධිනී? අභිත්ථුතා? කේන කත්ථ පතිට්ඨිතා? යන පැන පස විසැඳීම අරමුණු කොටගෙනැ මේ ග්රපන්ථය ද ගෙතුණු හෙයින් පාළි මහා බෝධි වංසයේ මැ අනුවාදයක් සේ මිසැ වෙන අමුතු ග්රනන්ථයක් ලෙස මෙය තකන්නට කිසි සේත් ඉඩක් නැත.
පැබැඳුම් ආර මාගධී බසින් සිංහලට පෙරැළුණ ද යම් ගතක් සිංහල බස් ආර නො වනසා සිංහල බස දොඩන්නවුන් ගේ හරි සිංහල ආරට බැට නොදී ලියැවිණි නම්, ඒ ගත සිංහල ලිවිසැරියට මහත් වැඩ සිදු කරන්නේ යි. එහෙත් බොහෝ කලෙකැ සිටැ මැ සිංහල පඬිවරුන් හට හුරු පුරුදු වූයේ සිංහල පත පොත සිංහල බසයට වඩා සකු බසට බර කිරීම යැ.රස සුන්වැ ගිය ද, තමන් ගේ සකුව දැනීමේ මහ හැකියාව පිළිබඳ මහිමතාව ලොවට හැඟී ගිය හොත් ඒ ඇතැයි යන හැඟුමට වහල් වැ මෙන් පබඳ ගෙතීමට කලෙකැ සිටැ මැ සිංහල ගත්කරුවෝ ඇබ්බැහි වුණහ. දඔදෙණි කුරුනෑගල් කල දවස වන විටැ ඒ හැඟුම මහ අමුතු මැ වගයේ වියරුවක් සේ හෙළ පඬිවරුන් ගේ හිසට වැහී තිබුණු වගක් පැහැදිලි වැ පෙනේ. නිකාය සංග්ර හය, උම්මග්ග ජාතකය, අත්තනගලු වංශය යන පොත් ඇරැඹුණු සැටි පමණක් බිඳක් විමසා බැලුව මැනැවි. “ස්වස්ති ප්රසශස්ත ශ්රීවඝන සකල ශාසන ශ්රී් හාරධාරි, ශ්රීන ලංකාද්වීප ප්රසදීපායමාන, ලෝක ශාසනානුරක්ෂණ යෙහි දක්ෂ, ගුණ නීති මාර්ගානුවර්තක, මධ්යකස්ථතාභිජාත කීර්ති ප්රෂබන්ධ, ශුද්ධ බෞද්ධ ශ්ර ද්ධාවන්ත රාජ රාජ මහාමාත්යාදීනට ආයුරාරෝග්යා්දි වූ සකලාභිවෘද්ධි වර්ධනය පිණිස”- මෙන්න නිකාය සංග්ර්හය පටන් ගැනුණු හැටි. “එක් සමයයෙක්හි ශාක්යග සිංහ වූ සමන්ත භද්ර- වූ අසම සම වූ ත්රෛයලෝක්ය තිලක වූ, ත්රි- භුවන චූඩාමාණික්යර වූ, කරුණා නිධාන වූ මෛත්රී් නිවාස වූ, ප්රිඥවට වල්ලභ වූ, සාගරයක් සේ අචින්ත්යී ගුණ ඇති”- මේ උම්මග්ග ජාතකය ඇරැඹුණ හැටියි. “ස්වස්ති ප්ර්ශස්ත ප්ර වර ද්විජ කුල කමල වන රාජි රාජ හංසායමාන වූ අක්ෂර ලිඛිත ගණිත ගන්ධර්ව” යන ආදි සැටියෙන් එක් අත්තනගලු වංශයක් ඇරැඹුණේ යැ. අනෙක් එළු අත්තනගලු වංශය ඇරැඹුණේ, “ත්රි. භුවන විදිත වූ උත්තර ගුණ යෝගයෙන් ලෝකෝත්තර වූ මේ මහා භද්ර් කල්පයෙහි ලෝකයෙහි පහළැ වැ අපරිමිත සත්ත්ව ලෝකාභිවෘද්ධිය සිද්ධ කළා වූ__” යන මේ සැටියෙන් යැ. මේ කොයි වගේ ගතෙකින් වුවු ද අපට පැහැදිලි වන්නේ, දඹදෙණි කුරුනෑගල ගම්පළ යන කල දවස්වලැ දී සිංහල වදන් ආර මරාගෙනැ සකු වදන් ඉස්මතු කැරැ පැබැඳුම් ගෙතීමේ පුරුද්ද එක්තරා වසංගතයක් මෙන් සිංහලයන් හට බෝ වී තිබුණ බවයි. මේ සිංහල බෝධි වංශය ද ඒ වහංගත ලෙඩෙන් මුළුමනින් ඈත් වූ බවෙක් නො පෙනේ. ඒ කෙසේවුව ද සිංහල බස් වැවහර නිසි සේ රැකැගෙනැ මේ පබඳ ගෙතීමට මේ ගත්කරුවා බොහෝ සෙයින් පරිස්සම් වුණු වග පෙනෙයි. එ සමඟ වැ මැ කාව්යායලංකාරයන් ගෙන් මනා වැ සරසා අසන්නන් ගේ සිත් පුබුදුවන සැටියෙන් අදහස් වැළ ඉදිරිපත් කිරීමට ද ඔහු උසහ ගත් බව පෙනේ. මේ පබඳ කරුවා ගේ හිමාලය වන වැනුමට මඳක් කන් දෙන්නැ. “ඒ හිමාලය වනය කෙබඳු ද යත්: සඳුන් රුකින් හා කපුරු තුවරලා ආදි වූ වෘක්ෂයෙන් ද සුවඳ කරන ලද්දේ යැ. මනා කොටැ පිපීගියාවු සපු ගසින් හා වැටකේ දුනුකේ හෝපලු පළොල් ඇසළ එරහැන්ද පුවඟු දොඹ කීන නා ආදි වූ අනේක ප්රලකාර සුපුෂ්පිත වූ පුෂ්ප සමූහයා ගේ මනෝඥ වූ සුගන්ධ ඇති වෘක්ෂ සමූහයෙන් ද හෙබියේ යැ. ඇතුන් අසුන් සිංහයන් ව්යාවඝ්ර්යන් වලසුන් දිවියන් මුවන් වඳුරන් ආදි අපමණ චතුෂ්පාද සමූහයා විසින් සඤ්චාරය කරන ලද්දේ යැ. උකුස්සන් ඇටිකුකුළන් සැළළිහිණියන් ඇල්කොබෙවියන් හංසයන් කොස් ළිහිණියන් ගිරවුන් පරෙවියන් කුරවිකෙවිල්ලන් මොනරුන් බකමුහුණන් ආදි වූ බොහෝ පක්ෂි සමූහයා විසින් රැවු පිළිරැවු දෙන ලද්දේ යැ. යක්ෂයන් රාක්ෂසයන් ගන්ධර්වයන් දෙවියන් අසුරයන් සිද්ධයන් විද්යා්ධරයන් ආදි වූ අනේකප්රයකාර වූ භූතයන් ගෙන් ගැවැසීගත්තේ යැ. රන් සිරියෙල් පර්වත යැ, ඉන්ද්ර් නීල මාණික්ය පර්වත යැ, මරකත මාණික්ය් පර්වත යැ, ස්වර්ණ පර්වත යැ, ස්ඵටික මාණික්යහ පර්වත යැ, යනාදි වූ සිය ගණන් පර්වත සමූහයෙන් බබලන්නේ යැ. අනේක ප්ර කාර වූ දිව්යාබඬ්ගනා සමූහයා ගේ පයෝධර නමැති ඝටයෙන් අළලන ලද දහස් ගණන් වන විලින් හෙබියේ යැ. මයුර සමූහයා ගේ නැටීමෙන් හා ලිය මඬුවෙන් හා සුදු වැල්ලේන් ද ගැවැසීගත් මනා වූ භූමියෙන් සැරැහෙන ලද්දේ යැ_” යන මේ ඈ සැටියෙන් කරනු ලබන මේ හිමාලය වන වැනුම කිවියන් ගේ කිවි ලකර මඟට එතරම් මැ ගැති නොවී තමා ගේ හිතැවිල්ලෙන් මැ උල්පවා ඉස්මතු කැරැ දක්වනු ලබන්නා වූ වැනුම් මඟක් බව අපට පෙනී යයි. එහෙත් මේ සමහර තැනෙකැ පමණෙකි. සමහර විටැ මේ කිවියා ද ඉබේට වගේ සකු ලකර දහරාවට ඇදී ගිය වග ද බොහෝ තන්හි දී පෙනෙයි. “ඉක්බිත්තෙන් කල්ප වෘක්ෂයෙහි පල්ලව පත්රියක් සේ රත් වූ පතුල් ඇති, මහනෙල් පෙති සේ කෝමළ වූ අත් ඇති, ඒ මහ බෝසතාණන් වහන්සේ රන් සිරියෙල් කල්කයක් සේ රන් වන් වූ ශරීර ප්ර්භායෙන් වන ගහනය තවරන්නාක්හු සෙයින් ද, දල්වන ලද නේත්රසයෙහි රශ්මිජ්වාලායෙන් තැවැරුණු ඇඹුල උපුල හා රත් පියුම් ද ඇති විල් දහසින් ගැවසීගත් ශරත් කාලයෙහි ශෝභාවක් දක්වන්නාහු සෙයින් ද, වන භූමියෙහි නිවාසස්ථාන භූමියක් බලන්නාහු වන්යි හස්තීන්ගේ මද ජල වර්ෂාවෙන් වස්නා ලද සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් ඒක සුගන්ධ වූ වෘක්ෂයන් ඇති ආශ්ර ම ප්ර්දේශය දැකැ, පබළු වන් සෙවෙනි ඇති, රිදී පට පැහැ සේ සුදු වූ භිත්ති ඇති, ඉන්ද්රනනීල මාණික්ය,යෙහි රශ්මීන් තරන ලද්දාක් වැනි වූ සිත්කලු බිම් ඇති සුශ්ලිෂ්ට වූ කවුළු හා දොර ද ඇති_” යන ආදි සැටියෙන් වූ වැනුම් මඟ ගැන හිත යොමු කරන විටැ ඔබට කුමක් සිතේ ද? මේ ගත්කරුවා හුදෙක් නිර්ව්යා ජ වූ වැනුම් මඟෙකැ නො වැකිවි ලකරින් හැඩ වැඩ වූ ඉමක් කොනක් නැති කැටයම්වලින් සැරැසුණු කවි සමයයට මැ යට වුණු වැනුම් පිළිවෙළෙකැ නිරත වැ සිය ගත කළ වගක් නො සිතෙයි ද? සැබැවි, සමහර විටෙ කැ හෙතෙමේ කාලිදාසාදීන් ගේ ප්රැබන්ධ මාර්ගය අනුගියා පමණක් නො වැ ඒ පැබැඳුම් රස දහරා උකහාගෙනැ එයින් තම ගත සැරැසීමට පවා සැරැසුණේ යි. “මේ වංශයෙහි රජ දරුවෝ ජන්මයෙහි පටන් ගෙනැ පරිශුද්ධයහ. ඵල නිෂ්පත්තිය දක්වා පවත්නා කර්ම ඇත්තා හ. සමුද්ර් පර්යන්ත පෘථිවියට ඊශ්වරයහ. දිව්ය ලෝකය දක්වා යන්නා වූ රථ මාර්ගයන් ඇත්තා හ. විධි වූ පරිද්දෙන් පුදන ලද වහ්නි පූජා ඇත්තා හ. කැමැත්ත ලෙස පුදන ලද යාචක ජනයන් ඇත්තා හ. අපරාධ වූ පරිද්දෙන් කරන ලද දඬුවම් ඇත්තා හ. කාලය නො ඉක්මවා ප්රදබෝධ වන සුලු වූ හ. ත්යාාගය සඳහා ගන්නා කරවුවර ඇත්තා හ. සත්ය වචනය සඳහා මඳ කොටැ බණන බස් ඇත්තා හ. යසස සඳහා ජය ගැන්ම කැමැත්තා හ. දරුවන් සඳහා සංග්රඳහ කරන ස්ත්රී න් ඇත්තා හ. බාල අවස්ථාවෙහි අධ්යාසය කරන ලද ශාස්ත්රහ ඇත්තා හ. යෞවන අවස්ථාවෙහි අනුභව කරන ලද පඤ්ච කාම සැප ඇත්තා හ. වෘද්ධ අවස්ථාවෙහි ගන්නා ලද ප්ර ව්රාජ්යා ඇත්තා හ. පර්යන්තයෙහි සමාධීන් යුක්ත වැ හිඳැ කරන ලද කාලක්රිරයා ඇත්තා හ.” මේ වැනුම් පිළිවෙළ විමසා බලනු මැනැවි. කාලිදාසයන් ගේ රඝු වංශයෙහි වූ රඝු පරපුර වැනීම අකුරක් පිල්ලක් අතනෑරැ මේ පබඳකරුවා සිය ගත සරසනු සඳහා යොදාගත් බව මෙයින් පෙනෙයි. එහෙත් හෙතෙමේ ඉතා අවංක යැ. තොටගමුයේ සිරි රහල් තෙරුන් මෙන් අනුන් ගේ නිමැවුම් කිසි කතා බවක් නැති වැ තමන් ගේ නිමැවුම් සේ තම ගතට කාවද්දාගැනීමේ ගුණය මේ ගත්කරුවා පිළිකුල් කළේ යැ: “ජනාය ශුද්ධාන්ත චරාය සංශතේ කුමාර ජන්මාමෘත සංමිතාක්ෂරම් අදේයමාසීත් ත්ර යමේව භූපතෙර් ශශිප්රසභං ඡත්රයමුභේ ච චාමරෛඃ”
යන ආදි කාලිදස් නිමැවුම්-
“උපන් බව තම පුත් කී කීවනට තුටු සිත් බප ඇම වත් දෙවත් දෙ වත් පමණෙකි ඉතිරි ඇඳැගත්”
යන ඈ සැටියෙන් තමන් ගේ මැ නිමැවුම් සේ සිරි රහල්හු කිසි ඇඟවීමක් පවා නො කො ටැ සිය කවතුළටකාවද්දා ගත්හ. එහෙත් මේ ගත්කරුවා කාලිදසුන් ගෙන් ගත් වැනුම් ලකර උන් ගේ බව මැ
“එහෙයින් කීහ රඝු වංශයෙහි, සෝභමාජන්ම ශුද්ධානා__ මාඵලෝදය කර්මණාම් ආසමුද්ර ක්ෂිතීශාන__ මානාක රථ වර්ත්මනාම්”
යන ආදී පැවැසුමෙන් මනා වැ විදහා දක්වයි. කවර තරම් සුපුරිස් ගුණ මහිමයෙක් ද? මේ ගත්කරුවාට ඇවැසි වූයේ තමා විදහන කරුණු වැළ අසන්නාගේ සිතේ මනා වැ කාවැද්දීමට යැ. එ හෙයින් නගරයක් ගැන හෝ වේවා, ගමක් ගැන හෝ වේ වා, ගිරි දුදුළක් වන දුදුළක් ගැනැ හෝ වේ වා; නො එ සේ නම් යම් කිසි පුඟුලකු ගැන හෝ වේ වා, ඔහු විහිදන කරුණු මනසට කාවැදීයන ලෙස සරල වැ ඉදිරිපත් කිරීම ඔහු ගේ පබඳ පිළිවෙළ යැ. එ හෙයින් උපමා දීපකාදී අනේක කව් ලකරවලට තදින් වාල් වීමක් හා ගැති වීමක් ද ඔහු ගේ පබඳින් පෙනෙන්නට නැත. සුමේධ පණ්ඩිතයන් දිනූ නගරයේ සැටි ඔහු පවසන අයුරු මේ අහන්නැ: “හැම කල්හි කුසල් නමැති සත්ත්වයනට වාසස්ථාන වූ මුක්තා මාණික්යා්දි වූ දශ විධ රත්නයෙන් සමෘද්ධ වූ ක්ෂත්රිළය බ්රාුහ්මණාදි නොයෙක් ජනයා විසින් ගැවසීගත්තා වූ, විසිතුරු සල්පිලින් හා රන් තොරණ රිදී තොරණ රන් ඇගෑ රිදි ඇගෑයෙන් ද හෙබියා වු හස්ත්ය ශ්වාදි දශ විධ ශබ්දයෙන් අවිවික්ත වූ දිව්යව සමූහයන් වැනි ජනයන් විසින් ආකිර්ණ වන බැවින් අමරවතී යැයි ලබන ලද නම් ඇති_” මේ බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ පැබැඳුම් මඟ යැ. එහෙත් මේ සරල කියුම් පිළිවෙළ ඔහු හැම තැනෙකැ දී මැ හැම විටෙකැ දී මැ අනුගියහයි නො සැලැකුව මැනැවි. සමහර වෙසෙසි තැනෙකැ දී නොයෙක් සැටි කිවි ලකරවලින් විසිතුරු වැ අදහස් වැළ ඉදිරිපත් කිරීමට ද හේ පෙළැඹුණේ යි. මේ අහන්නැ එ බඳු තැන්. මෙන්න මේ ගත්කරුවා මැ කිඹුල්වත් පුරය ගැනැ තතු පවසන හැටි: “මධ්යැ මණ්ඩලයට ආභරණයක් වැනි වූ, සුවාසූ දහසක් කුළින් හෙබියා වූ ඉතා මහත් වූ හිමාලය පර්වත රාජයා ගේ කුළු පඬ්ක්තියක් වැනි වූ සුණුවමින් ධවල වූ පවුරු වළල්ලෙකින් වට කරන ලද, සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් හා ඵල පල්ලවයෙන් හා සැදුම් ලද, අනේක ප්රෂකාර වූ වෘක්ෂ සමූහයෙන් ගැවැසීගත් උද්යා,න පරම්පරාවෙන් අලංකෘත වූ, කෛලාස පර්වත රාජයා ගේ කුළු හා සමාන වූ සිය ගණන් ප්රාසසාදයෙන් ඉතා සිත්කලු වූ, මදයෙන් මත්වූ හංසයන් හා විල් ළිහිණියන් ද නමැති මෙවුල් දම් සමූහ ඇති, නිල් වූ වන රේඛාවලින් හෙබියා වූ දෙගංතෙර හටගත් වෘක්ෂයෙන් ගිලිහුණා වූ පුෂ්පාභරණයෙන් විභූෂිත වූ පිරිසුදු වූ ජල වහනය කරන්නා වූ ගඬ්ගාංගනාව විසින් සස්වාමික කරන ලද්දා වූ, ඇවිදුනා ලද අනේක ප්රවකාර වූ ස්ත්රීද පුරුෂයන් හා ඇතුන් අසුන් හා රථසහසුයන් ද නිසා හක වූ මහත් රාජ වීථියෙහි මෘදඬ්ගභේරි ධ්වනි දහස සේ ගැඹුරු වූ හඬ ඇති, ධාරා ගෘහයන්හි බඳනා ලද පිල් මඬුළු ඇති මත් වූ මයුර සමූහයා ගේ නෘත්ය්යෙන් දෙව් දුනු කළඹින් බබළන්නා වූ මේඝ දිනයක් බඳු වූ, ගෙ දිගු විල් නිසා ගෙහි වසන්නා වූ ගෘහ කල හංස සමූහයා ගේ කොලහල ඇති, මත්තාඬ්ගනාවන් ගේ මණි වලල්ලෙහි මනෝඥ වූ හඬින් රම්ය වූ, සන්තුෂ්ට වූ බොහෝ ජනයන් ඇති, සප්ත රත්නාදි වු බොහෝ වස්තූන් ඇති කිඹුල්වත් පුරයෙහි”_ සිංහල බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ මේ වැනුම් මඟ, සකුයෙහි කාදම්බරීකාර වාණභට්ටයන් ගේ වැනුම් මඟට බොහෝ සෙයින් අසල් වන වගක් අපට පෙනෙයි. වාණභට්ටයන් ඉතා දිගු සමාස පදවලින් ගැවැසුණු කියමන් නිතොර වැ යොදන්නට පෙළැඹීම පමණෙකි ඔවුන් දෙදෙනා අතරැ දක්නට ඇති වෙනස. වාණභට්ටයන්ගේ උපමා යෙදුම් බහුල වාග් සම්ප්රෙදායයට පවා බෝධි වංශ කරුවා සමහර විටැ අසල්වෙයි. “දෙව් දුනු දහසින් වසන ලද දස දික් ඇති මේඝ කාලයෙහි දිනයක් බඳු වූයේ, නිර්මල වූ මාණික්යා භූමියෙහි පෙනෙන්නා වූ ප්රබතිබිම්බ ඇති බැවින් වල්ලභයා කෙරෙහි ස්නේහයෙන් මහී කාන්තාව විසින් ළෙන් උසුලන්නාක් වැනි වූයේ_” යන ඈ කියමන් ගැන විමසා බලන විටැ ඒ වග සකසා පැහැදිලි වැ පෙනෙයි. ඒ පමණක් නොවෙයි; බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ කියමන් බොහෝ විට මලින් පලෙන් බර වූ ගස් වැල් වැනි යැ. යම් කිසි පවතක් සඳහන්නට ඔහු සූදානම් වන්නේ අර අඳින්නේ ඈත සිටැ යැ. ඒ ඈතැ සිට අර අඳිමින් එන ඔහුගේ කියමන් වැළ අප අබියෙසට පැමිණෙන්නේ පුදුම විසිතුරුතාවෙකින් ඔද වැඩී ගෙන යැ. “පාදයන් ගේ නැඟීමෙන් හා හෙළීමෙන් ද හඬන ලද දහස් ගණන් නුරු වළායෙන් දොඩමලු වූ දස දික් ඇති, ශීඝ්ර ගමනින් කම්පමාන වූ ස්ත්රීොන් ගේ චඤ්චල වූ මුක්තාභාර නමැති ලීයෙන් පහරන ලද පයෝධර සථල ඇති, වෙළෙවි වැ නැඟීමෙන් ඇළැලුණා වූ මැණික් වළලු මාලාවෙන් හඬවන්නා වු හස්ත ලතිකා ඇති, වීණා යැ වස් කුළල් යැ මෘදඩ්ග භේරී යැ කංසතාල යැ යන මෙහි ලය අනු වැ පවත්නා වු මිහිරි වූ ගායනාවන් කරන්නා වු, නැටීමෙහි කෙළීමෙහි නිරත වූ, මහාමායා දේවීන් ගේ පිරිවර ජනයා විසින් අනුගත වූයේ සැලෙන්නා වූ මිණි කඬොලින් පහරන ලද කපෝල සථල ඇති, ඵලිත වූ කර්ණෝත්පල ඇති, අඩක් ගිලිහී ලෙළෙන්නා වූ මුදුන් මල් කඩ ඇති, තර කොටැ ගසන ලද මිහිඟු මද්දල පටහ කාහල සඬ්ඛ නාදයෙන් දනවන ලද ගමන් ඇති, පැවැති නැටුම් ඇති රාජ සමුහයා විසින් අනුගත වුයේ, පනින්නා වු නටන්නා වු නාටක සමුහයා විසින් අනුවැ යන ලද්දේ, සාමන්ත ජනයන් සහිත අන්තඃ පුර ස්ත්රී න් සහිත වු ප්ර්දේශ රජ දරුවන් සහිත වු බාල වැඩි මහලු ජනයන් සහිත වු නාග සුපර්ණයන් සහිත වු දෙවියන් අසුරයන් සහිත වු පොළෝ මුහුදු සහිත වූ මේරු යුගන්ධර සහිත වූ ස්ථාවර ජඬ්ගම ලෝකයා නටවන්නේ, අලුත් වූ සුණුවමින් ධවල වූ ප්රා සාද ශතයෙන් අතුරක් නැති, මැණික්මය වූ මඬ්ගල කළස යුගලයෙන් හොබවන ලද ද්වාර ප්රතදේශ ඇති නොයෙක් අභිනව පල්ලව සමූහයෙන් අතුරු නැති කොටැ දෙන ලද්දා වූ බබළන්නා වූ පතාක සහසුයන් ඇති, යමින් යමට සදා ගෙනැවුත් සිටුවන ලද අනේකප්රිකාර වූ හස්ති පඬ්ක්තියෙන් ගහන වූ නොයෙක් අශ්ව සහස්ර්යන් විසින් ඝනීභූත වූ අපරිමාණ වූ ජන සමූහයා ගේ ගහන වීමෙන් ගැවැසීගත්තා වූ රාජ කුලයට දිව්ය මනුෂ්යීයන් සහිත වූ ලෝ වැස්සන් විසින් පමුණුවන ලද මහා බෝධි සත්ත්ව තෙමේ_”
මේ සිදුහත් කුමරාණන් ලුම්බිනි වන උයනේ සිටැ කිඹුල්වත් පුර රජ ගෙදරට වැඩැමැවූ පවත යැ. ඒ පවත කිවියා කවර තරම් චමත්කාර වර්ණනයන් ගෙන් සරසා ලී ද යන වග පමණක් හෝ හිතා විමසා බලන්නැ. එසේ මැ සිය අරමුණ පිළිබඳ වැ කවර තරම් ඈතැ සිටැ මඟ එළි පෙහෙළි කළේ ද යන වගත් මෙයින් පැහැදිලි වෙයි.
අපේ පැරැණි දළදා පෙරහැර බෝධි වංශ කරුවා සිදුහත් කුමරාණන් ගෙට වඩමවන පෙරහැර බවට හැරැවූ සැටියක් ද මේ වැනුම් මඟින් හොඳට පැහැදිලි වෙයි. ඉතා දිග් ගැහුණු වාක්යඟ සම්ප්රිදායයකට යට නො විනි නම්, ඔහු ගේ මේ වැනුම්වලැ අගය සිය දහස් ගුණයෙන් තව වැඩී ලියලන බව ඔහු ගේ මැ සමහර කෙටි කියමන් හා සසඳා බලන විටැ පැහැදිලි වෙයි:
“බුදුන් ගේ සියලු ගුණ සමූහ නමැති අමෘතරසය දත් බැවින් පිහිටියා වූ ප්රේ ම ඇති සේක්, ක්ෂීණාශ්රැව නො වන සේක්. නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් ජාතිවලැ ඔවුනොවුනට කරන ලද උපකාරයෙන් උපන්නා වූ මොළොක් සිත් ඇති සේක් වතාවත් කොටැ ඉක්බිති ගඳකිළියට වැදැ, ‘ස්වාමීනි බුදුරජාණන් වහන්ස, මේ නුඹ වහන්සේ පැන් සනහන වේලාව නො වේ ද? මේ නුඹ වහන්සේ භික්ෂූන් වහන්සේට අවවාද දෙන වේලාව නො වේ ද? මේ නුඹ වහන්සේ සිංහ ශය්යාීව කරන්නා වු වේලාව නො වේ ද? මේ නුඹ වහන්සේ දැවටු දඬු වළඳන වේලාව නො වේ දැ’යි යනාදි ක්රුමයෙන් හඬන සේක්_”
මේ කියමන් හදවත විනිවිදැගෙනැ රසය කා වදින කියමන් යැ. පවතක් පිළිබඳ අරමුණු කරුණු කවර තරම් සැටියෙකින් විදහා රස ඉස්මතු කරන ලද ද යන වග මෙයින් සකසා පැහැදිලි වෙයි. එහෙත් මේ කිවියාට කොතෙකුත් හුරු වූයේ කියමන් සිය ගණනක් වුවද එකට ගැට ගසමින් පවත එකට කැටි කොටැ එක මැ වස්තුවක් ලෙස මනසට ඇතුළු කිරීම යැ. මොහු රිසි වූයේ ද ඒ කියමන් ගැට ගසා මුළුල්ලක් ලෙස පවත ඉදිරිපත් කිරීමේ පිළිවෙළට මැ යි. සමහර විටැ ඒ පිළිවෙළින් අසන්නවුන් ගේ ඇහුම්කන් දිම වඩා හොඳින් ඇදී එතැයි ඔහුට හිතෙන්නට ඇති. මහානාග යුව රජු ගේ බිසොව වූ අනුලා දේවිය මිහිඳු හිමියන් හමුවන්නට අවුත් උන් වහන්සේට නැමැඳුම් කළ පවත යැ මේ. මෙයට මනස නතු කිරීමෙන් මැ බෝධි වංශ කතුවරයා ගේ පැබැඳුම් ආර මනාව හැඟී යෙයි: “අනුලා දේවී තොමෝ රජ ගෙයි වසන්නී, යුව රජ්ජුරුවන් විසින් අනුදන්නා ලදු වැ, සර්වාභරණයෙන් සැරැහී ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රන මණ්ඩලය සේ උතුම් වු සිත්කලු වු මුව මඬුලු ඇත්තී, සුපිපි නිලුපුල් බඳු වු දිගු පුළුල් වු ඇස් ඇත්තී, කෙම් පල සේ රත් වු අධර පල්ලව ඇත්තී, මාණික්ය මය වු කුණ්ඩලාභරණයෙහි මකරමය වු පත්රල භංග කෙළවරැ රශ්මීන් පහරන ලද කපෝල ඇති බැවින් කර්ණ පල්ලව සහිත වුවාක් වැනි වු මුඛ ශෝභායෙන් බබළන්නී, රන්වන් වු ශරිර ඇත්තී, ඉතා රත් අතුල් පතුල් ඇත්තී,සම්පුර්ණ වු වට මට වු නිරුත්තර වු පයෝධර යුවළක් ඇත්තී ඉතා සිත් කලු වු සිහින් වු රේඛාත්රරයයෙකින් විරාජමාන වු මධ්යම ප්ර දේශ ඇත්තී බබළන්නා වු මුක්තාහාර ලතිකාවන් ගේ රශ්මිජ්වාලායෙහි ගැලුණා වු ශරිර ඇති බැවින් ක්ෂීර සාගරයෙහි ගැලුණා වු මුහුණ ඇති ශ්රී කාන්තාවක වැන්නී, මාහැඟි වු මෙවුල් දම් හඬින් ගිගුම් කරන ලද පුඑලුකුඑ ඇත්තී, හන් පළන් විසිතුරු වු වස්ත්රාිභරණ ඇත්තී, ඇත් සොඬක් සේ ක්රුමෝන්නත වු වට මට වූ ඌරු යුවළක් ඇත්තී, ධ්වනි පවත්වන මැණික්මය නුරු වළායෙන් ගැවැසී ගත්තා වූ පාද යුගලයක් ඇත්තී, ප්රුදීප ශිඛාවක් මෙන් බබළන්නී, අභිනව වන රේඛාවක් බඳු වූ කොමළ වූ තුනු ලිය ඇත්තී, මේරු පර්වත සමීපයෙහි හට ගත්තා වූ වන ලියක් මෙන්, ස්වර්ණ පත්රසයෙන් සැදුම් ලද්දී, පන් සියයක් ස්ත්රී න් විසින් පිරිවරන ලදු වැ අවුත් ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ සුවඳ මල් ආදීන් පූජා කොටැ එකත් පස් වැ වැදැහුන්නී යැ.” මේ ගත් කතුවරයා කොතෙකුත් රිසි වූයේ මෙ බඳු රැසැසුම් ආරකට යැ. උන් ගේ මේ රැසැසුම් ආර නො මැනැවැයි නො කියම් හ. එහෙත්, වෙනස් වෙනස් කියමන් එකට එක ගැට ගැසීමට යාම නිසාත් විශේෂණ පෑහීමේ දී ‘වූ’ යන පදය අපමණ වැ යෙදීම නිසාත් කියමන් වැළ අසන්නන් ගේ මනසට දික් වැඩි වී ගෙනැ ඇතුළු වන්නට යෑම නිසාත් අරුත ඇදැ ගන්නටත් රසය විඳැ ගන්නටත් කියවන්නාත් අසන්නාත් නොඇවැසි වෙහෙසක් ගත යුතු වැ ඇති.
කතාමඟ
බුදුන් වහන්සේ පිළිබඳ යම් කිසි කුදු පවතක් සඳහන් කිරීමේ දී පවා ඈතැ දීපඬ්කර බුදුන් ගේ කල දවසැ සිටැ කතාව ඇරැඹීම සිංහල ගත්කරුවන් ගේ සිරිතෙකි.
බෝධිවංශ කතුවරයා ද ඒ සිරිතින් පිට නොපැන්නේ යැ. තම කතා පවත බුදුන් වහන්සේ පිට දුන් ‘ජය සිරි මහ බෝ දුමිඳුන්’ හා සබඳ වූවක් නමුත් මීට සිව් අසැකි කප් ලකකට පෙර බුදු වූ දිවකුරු බුදුන් දවසැ සුමේධ තවුසාණන්ගේ උපත් කතාවෙන් මැ හේ සිය ගත ඇරැඹියේ යි. “කවුරුන් ගේ බෝධියක් ද?” යන මේ ගැටළුව විසැඳීමේ දී මෙ සේ සුමේධ කථාවෙන් පටන් ගෙනැ සිද්ධාර්ථ ගෞතමයන් වහන්සේ ගේ අභිසම්බෝධි ප්ර තිලාභය දක්වා මුළු සිරිත් පවත ගත් කතුවරයා විස්තර කළේ යැ. ඔහු ගේ ඒ විතර කිරීම සඳහා සුමේධ පණ්ඩිතයන් ගේ නියත විවරණ ලැබීමේ මුළු කතා පවත ද, දිවකුරු බුදුන් හට මෑතැ භාගයෙහි කසුප් බුදුන් වහන්සේ තෙක් ලොවැ පහළ වුණු සියලු බුදු වරුන් වෙතින් විවරණ ලැබීමේ කතා පවත් ද, ඉන් ඉක්බිති වැ තුසිත දෙව් ලොවේ දී පස් මහ බැලුම් පිළිබඳ කතා පවත ද විස්තර විසින් සිය ගතට ඇතුළු කිරීමට ගත්කතුවරයාට සිදු වියැ. ඉන් පසු රඝු වංශ කතා ඇසුරින් හිරු ගොත පිළිබඳ වෑත් ඒ සමඟ වැ මැ ශාක්යු වංශය පිළිබඳ වැත්හේ විතර කළේ යි. එයින් පසු වැ සුදොවුන් රජු පිළිබඳ තතු පහයා බෝසත් උපත පිළිබඳ වැ ද කතුවරයා මනා වැ විවරණය කළේ යි. බෝසතුන් ගේ ගිහි ගෙයි විසීමේ හෙවත් රජ සිරි විඳීමේ පවත ද පසු වැ ඉන් පැවිදි වීම ද පිළිබඳ විතර ද කිවියා ඉතා චමත්කාර ලෙස වර්ණනා කැරැ තිබේ. මේ මුළු අභිසම්බෝධි කථා පවත අනුකොටස් පහළොහකට පමණ බෙදෙයි. ඒවා අතුරින් සිද්ධාර්ථ කුමාරෝත්පත්ති කථාව ද විවාහ කථාව ද අභිනිෂ්ක්රදමණ කථාව ද ක්ෂීරපායාස කථාව ද වශවර්තිමාර කථාව ද පිළිබඳ වර්ණනයන්හි දී මේ ගත් කතුවරයා අසිරිමත් කිවියාවක් විදහා දක්වයි. විශේෂයෙන් මෑ ක්ෂීරපායාස කථාවේ එන ශ්ලේෂාලංකරණය හරි මැ විසිතුරු යැ. ඔහු ගේ එක් එක් වැනුමක් අනෙක් අනෙක් වැනුමකට නිවට නොවන සේ පෙනෙයි. මේ වර්ණනයන්හි දී ඔහු දක්වන ප්රටතිභා පූර්ණ කවිත්වය ගුරුළු ගෝමීන් ගේ කිවියාවට වුව ද දෙ වැනි නොවන්නේයි. මේ බලනු මැනැවි; පැවිද්දට යන්න සැරැසෙන සිදුහත් කුමරාණන් සිය පුත් රහල් කුමරුන් දුටු පවත මේ කතුවරයා සිත්තම් කරන සැටි: “පුත්රර රත්නය දක්නා කැමැත්තෙන්, බඳනා ලද ධවල වූ මල් දම් සිය ගණන් ඇති වැ දිලිසෙන්නා වූ මඬ්ගල ප්රෙදීපයන් ඇති බිම්බා දේවීන් ගේ ශ්රිි යහන් ගබඩාවට වැදැ, නොහරනා ලද ගර්භ රාග ඇත්තා වූ සූර්යෝදයෙහි රත් වූ රශ්මි මණ්ඩල ඇති සූර්යයා වැනි වූ, සන්ධ්යාම වලා පටලයෙකින් වසන ලද රත් වූ ශරීර ඇති චන්ද්රූයා බඳු වූ, පිපියා වූ රත් පියුම් කලබක් බඳු වූ, පබළු ලිය දළුයෙන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද ළහිරු රස් කලබින් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද පද්මරාග මාණික්ය රශ්මීන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද ශරීරාවයව ශෝභා ඇති, දෙවඟනන් අතින් ගිලිහී වැටී ගියා වූ දිව්යා කුමාරයකු වැනි වූ කකියවන ලද රන් රසයක් හා සමාන වූ ශරීරාලෝකයෙන් පුරන්නාක් වැනි වූ ප්රා සාද තල ඇති, චිත්තයට වශී කරන මන්ත්රලයක් වැනි වූ නේත්රපයට ආකර්ෂණාඤ්ජනයක් වැනි වූ ශ්රීත යහන් මස්තකයෙහි ඔත්තා වූ පුත්රෂ රත්නය දැල්වූ ඇස් ඇති නිශ්චල වූ ඇසි පිය ඇති සතුටු කඳුළු පටලයෙන් පිරුණා වූ ටිංගිනි ඇති ඇසින් රූප රසය බොන්නාක්හු මෙන් බලා ද?” මේ කියමන් වැළෙහි ඉස්මතු වැ සිටුනා අරුත් දහරාවට මඳක් හිත යොමු කරනු මැනැවි. එ දා උපන් රහල් කුමරා ගේ සොබාව කිවියා කවර තරම් සොබා හුරු සැටියෙකින් ඉස්මතු කැරැ දක්වාපියා තිබේ ද? ඒ අදහස් මනසෙහි කාවැද්දීම සඳහා කවර නිරවුල් සරල උපමා ඔහු යොදා තිබේ ද? “පද්මරාග මාණික්යහ රශ්මීන් කරන ලද්දක් වැනි වූ” යන ආදි සැටියෙන් ඔහු යොදන ඒ අරුත් වැළ එදා උපන් මොළොකැටි ලේ බිලිඳකුට කවර තරම් අසිරිමත් ලෙස ගැළැපෙයි ද? “සතුටු කඳුළු පටලයෙන් පිරුණා වූ ටිංගිනි ඇති ඇසින්” යන ආදි ලෙස කවියා දක්වන, ‘තාත්තා පුතා දිහා බලා උන් ඒ සිරියාව’ කරව තරම් පණවත් ද? ඔදවත් ද? සොබා හුරු ද? මේ එක් මැ වැනුමක් පමණෙකි. මේ ග්ර න්ථයෙහි එන හැම වැනුමක් මැ පාහේ මෙ බඳු පණවත් වැනුම් යැ. ඔදවත් කියුම් යැ. එහෙත් මේ මුළු වැනුම් පිළිබඳ වදන් දහරාව එක දිගට ගලා නොබැසැ මඳක් බෙදිබෙදී ඉසුඹු යොදයොදා ගලන්නට සැලැසී නම් මේ ගත් රුවනේ අගය මීට වඩා සිය දහස් ගුණයෙන් වැවී ඉස්මතු වැ මල් ගැන්නී සිටිනු නියත මැ යි. අභිසම්බෝධි කථාව මෙහි හාපුරා කියා ඉදිරිපත් කරන කථාව යැ. ඒ අභිසම්බෝධි කථාව හා ඉක්බිති වැ එනුයේ ආනන්ද බෝධි කථාව යැ. ජයසිරි මහ බෝදුමිඳුන් ගේ ඵලයෙකින් හට ගත් බෝධියක් අනඳ තෙරුන් වහන්සේ විසින් ජේතවනාරාමයෙහි පිහිටුවීම පිළිබඳ කථාව ආනන්ද බෝධි කථාව නම් වෙයි. මේ කථා පවත පැවැසීම සඳහා බෝධි වංශ කතුවරයා බුදුන් වහන්සේ ගේ බුද්ධත්වයේ සිටැ පරිනිර්වාණය දක්වා වූ කතා පවත පිළිබඳ බොහෝ සිද්ධි වර්ණනා කරයි. ඉක්බිති වැ ශ්රීක මහා බෝධීන් වහන්සේ ගේ දක්ෂිණ ශාඛාව ලංකාවේ පිහිටියේ කෙසේ ද යන පවත විස්තර කිරීමේ දී සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණයේ සිටැ ලංකාවේ දෙවැනි පෑතිස් අවදිය තෙක් ශාසන ඉතිහාසය විතර කරයි. ආනන්ද බෝධි කතාවෙහි දී ගත් කතුවරයා, දහම් දෙසීම සඳහා මහ බඹු විසින් බුදුන් වහන්සේට කල ආරාධනාව ද, බරණැස ඉසිපතනයෙහි දී බුදුන් දම්සක් පැවතුම් සුතුර දෙසුම ද , පළමු රහත් මහණන් සැට දෙනා ධර්මදූත කාර්යයෙහි යෙදැවීම ද, භද්රස වර්ගයෙහි රජ කුමාර වරුන් හට දහම් දෙසුම ද, උරුවෙල් කසුබ් ඈ තුන් බෑ ජටිලයන් රහත් පල ගැන්වීම ද, බිම්සර රජු හට දහම් දෙසුම හා වේළුවන පූජාව ද, බුදුන් වහන්සේ ගේ කිඹුල්වත් පුර ගමන ද, රහල් නන්ද ආදීන් ගේ පැවිදි වීම ද, සුදත්ත නම් සිටුවරයාට දහම් දෙසුම හා දෙව්රම් වෙහෙර පූජාව ද, බුදුන් වහන්සේ ගේ ලෝකාර්ථචර්යාව ද යන කථා පවත් දිග් ගසමින් වර්ණනා කළේ ආනන්ද බෝධි රෝපනය සඳහා වූ හේතු පිළිවෙළ විදැහීමට යැ. කාලිඬ්ග චක්රධවර්ති කථාව මේ කථා පිළිවෙළ හා සබඳ නො වෙයි. එහෙත් අනඳ හිමියන් ගේ බෝධි පූජාව අරමුණු කැරැගෙනැ බුදුන් වහන්සේ විසින් දෙසන ලද ජාතක කථාවක් වූ හෙයින් එය ද බෝධි වංශයට ඈදිණ. බුදුන් වහන්සේ ගේ පිරිනිවන් පෑම පිළිබඳ කතා පවතට උන්වහන්සේ ගේ ලෝකාර්ථ චර්යාව පිළිබඳ සාමාන්යප විස්තරයක් ද ඇතුළත් වූයේ යි. ප්රාථම සඬ්ගීති කථාව එයට හේතු පිළිබඳ හා සමඟ මනා වැ විස්තර කැරැ තිබේ. ද්වීතීය සඬ්ගීති කථාවත් තෘතිය සඩ්ගීති කථාවත් එලෙස මැ විස්තර වැ පවතියි.
බුද්ධ පරිනිර්වාණය ප්රපථම සඬ්ගීතීය ද්විතීය සඬ්ගීතිය තෘතිය සඬ්ගීතිය
යන මේ කරුණු විස්තර වූයේ දක්ෂිණ බෝධි ශාඛාව ලංකාවට ගෙන ඒම පිළිබඳ කථාවේ නිදාන කථාවක් ලෙසට යැ. මෙසේ බලන විටැ බෝධි වංශ කතුවරයා සිය ගත පැබැඳීමේ දි දීප වංශය පිළිබඳ වැ මහා වංශ කතුවරයා නැඟූ චෝදනාවකට තමා ද ලක් වැ හිඳුනා බව අපට හඟවයි. “අවශ්යතතම සමහර පවත් ඕනෑවට වඩා සංක්ෂේප කිරීම ද සමහර පවත් ඕනෑවට වඩා දීර්ඝ කිරීම ද ඒ පැරැණි වංශ කථා කරුවන් විසින් කරන ලදි -” යන්න ඒ චෝදනාව යැ. මහා බෝධි වංස කථා කරුවා ද ඒ චෝදනාවෙන් නො මිදෙයි. හෙතෙමේ ද සමහර කථා පවත් ඉතා අනවශ්යෙ ලෙස දිග් ගසා ඇත. එ සේ මැ සමහර කතා පවත් බොහෝ සෙයින් කෙටි කැරැ ඇත. චෝදනාව නැඟූ මහාවංශ කරුවා අතින් ද ඒ වරද එසේ මැ වියැ. ඔහු අතින් ඒ වරද සිදු වුයේ ඔහුගේ හිත ගත් සමහර රජ දරුවන් පිළිබඳ වැ තොරතුරු ඉතා දිගට සඳහන් කරන්නට යෑමෙනි. එහෙත් බෝධි වංශ කථා කරුවා අතින් ඒ වරද වුයේ ඔහු ගේ කිවියාව නිසා යැ. වර්ණනාවට ගොදුරු බිමක් අසු වු කලැ හේ ඒ බිමෙහි සිය හපන්කම ඉතා හොඳින් දක්වන්නට යත්න දැරීම නිසා බෝධි වංශය පිළිබඳ වැ කියැ යුතු සමහර කථා කියන්නට ඉඩ නොලැබෙන පරිද්දෙන්හේ තෙමේ අර වර්ණනාවන් පිළිබඳ වැ සිය කලත් පොතේ ඉඩත් ගෙවා දැම්මේ යි. මෙයට හොද නිදසුනක් නම් කිරි පිඬු දන ගෙනැ ආ සුජාතා සිටු දුව පිළිබඳ වැනුම යැ. ඒ වැනුම එතරම් දිග් ගැසීම, බෝධිවංශය බඳු පොතකට කිසි සේත් උචිත නොවන වග ගත් කතුවරයාට නොපෙනීම ඉතා මැ සෝකුරු පවෙකි. බෝධිවංශ කථාවට යන්තම් අල්ප සබඳ කමක් ඇති සුජාතා සිටු දුව පිළිබඳ වැ එතරම් දිගින් දිගට මහ වැනුමක් කළ මේ ගත් කතුවරයා බෝධි වංශ කථාව පිළිබඳ වැ මුළුමනින් සබඳ කමක් පවත්නා, දුමින්දාගමන කථාව හා සම්බන්ධ ප්රපධාන උත්තමාව වු ‘සංඝමිත්තා’ තෙරණියන් පිළිබඳ වැ කවර නම් තොරතුරු විදැහීමක් හෝ වැනිමක් හෝ කළේ ද? සැබැවින් මැ ඒ රහත් උත්තමාවන් පිළිබඳ වැ, ශ්රතද්ධා සම්පන්න ශ්රෝරතෘ ජනයාගේ පහන් සංවේගය ඉබේට මෙන් ගලා ඇදැහැලෙන අතිචමත්කාර සිරිත් කථාවක් බෞද්ධයන් සතු වැ ඇත. වැනුම් පසෙකැ වේ වා, ඒ කථා පවත හෝ විතර කළා නම් මේ ගත් කතු වරයා තමා ගෙන් වියැ යුතු උසස් සේවාවක් සුපිරිපුන් බුද්ධියෙකින් යුතු වැ ඉටු කළා නම් වන්නේ යැ. ඒ කෙසේ වුව ද පාළි බෝධි වංශය හොඳ ගැදිකවක් ලෙස අපට අගය කළ හැකි යැ. ගුරුළුගෝමීන් බඳු උසස් පැරැණි සිංහල කිවියෝ ද එහි රස වින්දාහු යැ. ‘ දහම් පදිවුව’ බඳු පොත් සිංහල ලිවිසැරියට පහළ වූයේත් ඒ නිසා මැයි. විල්ගම් මුළ හිමියන් විසින් කරන ලද සිංහල බෝධි වංශය නම් වූ මේ අනුවාදය ද අනුවාදයක් මෙන් නො වැ සිංහල කිවියකු ගේ මැ නිර්මාණයක් මෙන් රස විඳිමින් කියැවියැ හැකි ලෙස පබඳින ලද්දකි. අශෝක රාජයා හා සුමන යුව රජු හා අතර වූ හටන පිළිබඳ වැනුම දෙසට පමණක් හෝ හිත යොමු කළ හොත් මේ ගතෙහි සියත් බව මනා වැ හැඟෙනු නියති. මෙහි උපමා යෙදුම් ද ඉතා රසවත් යැ: “ආකාශ නමැති මහ විලට දහසක් පෙති ඇති ප්රහධාන පද්මයක් බඳු වූ _” “බාලාර්ක මරීචි සම්පර්කයෙන් සුපුෂ්පිත වූ රේණුයෙන් රන්වන් වූ ගර්භ ඇති පද්මයක් බඳු වූ_” “මාර සේනා නමැති පුළුන් පෙදට චණ්ඩ ප්ර ලය මාරුතයක් වැනි වූ_” යන ආදි ලෙසින් යෙදුණු මෙහි උපමා හිතා මතා උරාගත යුතු වූ, අරුත් මීයෙන් බර වූයේ යි. හැබැයි මෙහි දැක්වුණු කවර උපමාවෙක් හෝ වේ වා, හෙළ ගැමි මූණූවර අනුවැ හැඩ ගැහීමක් නො සිදු වීම කණගාටු උපදවන සුලු යැ. ඒ අතින් බලන විටැ සදහම් රුවන් වැළට හෝ සදහම් ලකරට හෝ අසල් වීමේ පිනක් මේ ගතට නැත. මෙහි බස් ආර ද ඉමක් කොනක් නැති කඨෝර රළු පරළු සකු වදනින් ගැවැසී ගත් බවට මුල සිටැ අගට මැ වූ හැම කියමනක් පාහේ නිදසුනක් සපයයි. මට සිලිටි බව හෝ හෙළ හුරු බව හෝ මෙහි බස් ආර අසලෙකින් වත් ගොස් නැති. සිංහල විදු වදන් යැ කියමින් නො සිංහල අවිදු අවියත් සකු වදන් සිංහල දරුවන් ගේ මනසට කාවද්දන්නට වැර වෑයම් ගන්නා සමයයෙකැ උසස් සෝදිසි සඳහා මේ පොත ද එල්ල වීම සිංහල මැරිල්ලට බලවත් රුකුලක් බව නො කියා මැ බැරි යැ. හැබෑ යස සිංහල වදන් මරමරා ගොරෝසු රළු පරළු සකු වදන් වලට මැ තැන දුන් මෙ බඳු පොතෙකින් වුව ද, මේ සිහිමත් ව කියැවුව හොත්, බස වෙනුවෙන් බලවත් සේවාවක් සිදු කරන්නට හැකි වන හැඟීමක් ඉස්මතු වනු නියතයි. මහ බෝ හිමියන් වඩා ගෙනැ ආ අටළොස් තුලයන් හට තාන්න මාන්න දීමේ දී දෙවන පෑතිස් මහරජ සිංහල වදනට තැන දුන් සැටි කවර තරම් උසස් දැයි සලකා බලත් වා! “ලක්දිව් ජය මහ ලේ නා සුළු ලිය මහ ලේ නා සත් ගන්නා අරක් මේ නා කඩු ගන්නා බමුණු නා මහ වෙළෙඳ නා මහ බෝ රුක් නා මහ පළා වා නා අට තෙලි නා”
යන ආදි මේ එක නම් පට බැඳුමෙකැ හෝ නොසිංහල තැනෙක් වේ ද? සිංහල වැවහරට නිසි විදු වදන් වඩු වදන් තැනියැ යුත්තේ බුදු වදනට අටුවා ලියීමට තරම් ජයට සිංහල බස පැලැඹුණු ඒ ඈතැකල දවසේ වැවහර ගුරු කමට ගෙනැ බව සිංහල බස වෙනුයෙන් ළදුන්නෝ හිතට ගත යුත්තෝ යි. මෙහි කියමන් පැබැඳුමෙහි ද සමහර වෙසෙසිතා දක්නට ලැබෙයි. අගමුල පහස්සා ගන්නට අපහසු වන පමණට කියමන් දිග් ගැහීම මේ කිවියා ගේ රැසැයුම් ආරේ සැටියෙකි. ඔවුන්ගේ ගැදි පැබැඳුම් ආර මෙසේ වුව ද පැදි පැබැඳුම් ආර මෙයට වඩා සරල බව ද කෙටි කියමන්වලින් මැ ගැවැසුණු බව ද පෙනෙයි. ඒ වග මේ කිවියා ගේ මැ පැදි ගත වූ සඳ කිඳුරු දා කවෙන් පෙනෙයි. දඹදෙණි කුරුනෑගල් කල දවස නවමු සිංහල ලිවිසැරියට පදනම වූ කල දවස යි. හෙළ පැදි පබඳ කරුවන් එළි සමයෙහි හවු හරණින් කිවි කම රසවත් කරන්නට මාන බැලුයේත්, ගැදි පබඳ කරුවන් සකු වදනෙහි රළු පරළු හඬින් සිය කියමන් ඔද ගන්වන්නට මාන බැලුයේත් බොහෝ කොටැ මේ දඹදෙණි කුරුනෑගල් කල දවසෙහි පටන් යැ. ඔවුන් ගේ ඒ දෙසැටි තැත නිසා හෙළ ගැදි පැදි දෙ වැවහර මැ කෙලෙසීගිය සැටිත් රසවත් බවත් ඔදවත් බවත් හෙළ ලිවිසැරියෙන් ඈත් වූ සැටිත් ඒ නිසා මැ හෙළ දැයත් ගුණ නුවණින් හා ඔදතෙදින් ද පැරැක්මෙන් ද පිරිහෙන්නට වූ සැටිත් මේ කල දවසැ පටන් මෑතැ ලිවිසැරි නිමැවුම් දෙස මනස යොමු කරන්නා වූ ඔබට හොඳින් වැටැහෙනු නියති. ඔබ ගේ ඒ වැටැහීම පදනම් කොටගෙන හෙළ ලිවිසැරියට මඟ පෑදේ වා! ලොවේ කවර මැ හෝ රැසක් වැටෙන්නේත් නැඟෙන්නේත් බලවත් වැ පැලැඹෙන්නේත් ඒ රැසේ ඇත්තවුන් ගේ ගුණ නුවණ වගාව මත යැ. ලිවිසැරිය වනාහි රැසෙකැ ගුණ නුවණ වගාව සිදු කරන ඉහළ මැ පෙළේ උවාරණයයි. එහෙයින් අන්න ඒ උතුම් මැ ඇවැසිතාව අනුවැ ලිවිසැරිය සකස් වූ පමණට යැ රැසකට ලොවේ පැලැඹියැ හැක්කේ, බැබැළියැ හැක්කේ, වොරැඳියැ හැක්කේ. මේ කරුණු පරපුර අනුවැ, සිංහල නම් වූ මේ මිනිස් පරපුරට නියම සුනිසි ඔද කැවීමේ මහ කටයුත්තට ගැළැපෙන හැටියට සිංහල ලිවිසැරිය සකස් වියැ යුතු යැ, හැඬ ගැහිය යුතු යැ. අවුරුදු සිය ගණනක් මුළුල්ලේ වැටී පිරිහීගියා වූ අපේ ලිවිසැරිය අනුවැ අපේ ජාතිය ද ඇදැහැලුණේ යි අප යළිත් වරක් ලොවේ උසස් මිනිසුන් ලෙස හිස ඔසවන්නට නම් රසවත් බවත් ඔදවත් බවත් නො අඩු වූ ලිවිසැරියක් බවට හෙළ ලිවිසැරිය පත් කළ යුතුයි. ඒ කම අප විසින් කළ යුත්තේ අප නිදහස් වැ පැලැඹුණු උසස් වැ වැජැඹුණු අවදියේ දී බිහි වූ සාහිත්යහ කෘති පදනම් කොටැ ගෙනැයි. බෝධි වංශය වූ කලි අපේ දැය උසස් වැ බැබැළුණ කල දවසේ දී පවා අපේ දැයට එළිය දීමට අත් උදවු සැපයුණ ගතෙකි; ගුරුළු ගෝමීන් ගේ කෘති බිහිවීමට පවා පිටු බල සැපැයුණ ගතෙකි. එ බඳු බෝධි වංශයේ හෙළු පෙරැළිය වූ මේ සිංහල බෝධි වංශය අනුරා පුර දවසැ දී හෝ පොළොන්නරු දවසැ දි හෝ බිහි විණි නම්, අගය මනින්නට බැරි තරමේ ගත් රුවනක් වන්නට ඉඩ තිබිණි. එ සේ වුව ද මේ ගත දෙසැ හෝ සිහිමත් වැ මනස යොමු කිරීම, උසස් පෙළේ ලිවිසැරියක් යළි බිහිකිරීම සඳහා පදනම් ලෑමක් ද වන්නට බැරි නැත. එ හෙයින් සිංහල බෝධි වංසය නමැති මේ මහ දිය දහරාවෙහි ගිලී මැකී යෑම නො වේ ඔබ විසින් කළ යුතු. මේ දිය දහරාව ඔබ රිසි ඇළකට යොමු කොටැගෙනැ එයින් හෙළ ලිවිසැරි කෙත සුහුඹුල් කිරිමට ඔබ පෙළැඹෙත හොත් එය වනාහි උසස් පෙළැඹීමක් වන්නේ යි.
සිංහල බෝධි වංසය - i
නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස
අභිසම්බෝධි කථා
“යස්ස මූලේ නිසින්නෝව
සබ්බාරිවිජයං අකා,
පත්තෝ සබ්බඤ්ඤුතං සත්ථා
වන්දෙ තං බෝධිපාදපං” කේනට්ඨෙන මහාබෝධි? කස්ස සම්බන්ධිනි ච සා?,
කිංසාධිනි? අහිත්ථුතා කේන? කත්ත පතිට්යිතා?.
ඒතේ පඤ්ච මහාපඤ්හා විස්සජ්ජෙය්යා් භවන්ති හි.
අභිසම්බෝධි කථා
“යස්ස මූලේ නිසින්නෝව
සබ්බාරිවිජයං අකා,
පත්තෝ සබ්බඤ්ඤුතං සත්ථා
වන්දෙ තං බෝධිපාදපං” කේනට්ඨෙන මහාබෝධි? කස්ස සම්බන්ධිනි ච සා?,
කිංසාධිනි? අහිත්ථුතා කේන? කත්ත පතිට්යිතා?.
ඒතේ පඤ්ච මහාපඤ්හා විස්සජ්ජෙය්යා් භවන්ති හි.
1.ආරම්භ කථාව
යනුයෙන් විපුල වූ කරුණා ඇති, ත්රිජ විද්යාන අෂ්ට විද්යා්යෙන් හා පසළොස් වර්ණ ධර්කරයෙන් ද යුක්ත වූ, දශබල චතුර්වෛශාරද්යා්දි විශේෂ විඥනයෙන් හා ෂඩ් අසාධාරණ ඥනයෙන් හා අෂ්ට පෂීත්හි අකම්ප්ය් ඥනයෙන් ද යුක්ත වූ, ලෝකත්ර යට අසහාය ප්රපදීපයක් වැනි වූ, සංසාර සාගරයා ගේ පරතෙරට පැමිණියා වූ, ෙපදවි බඹුන් මුදු නෙහි ලෙළෙනා පැපියුම් ඇති, ලෝකස්වාමී වූ, ශාක්යඹසිංහ වූ, පරදුක්ඛදුක්ඛිත වූ, අනුශාසක වූ, සමන්තභද්රි වූ, අද්වයවාදී වූ, ලොවට සෙනෙහැති වූ, සසරට ප්රුතිපක්ෂ වූ, නිවනට දොර හළුවා වූ ඒ මා ගේ තිලෝගුරු සම්යනක් සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ සතර ආර්ය්ූ මාර්මගේයෙහි පැවැත්තා වූ ඥනය බෝධි නම් වෙයි. ඒ ආර්ය් ද් මාර්ගූ ඥන සඞ්ඛ්යාරත වූ බෝධිය, භාග්ය්වත් වූ සර්ව ඥයන් වහන්සේ මේ ඇසතු රුක් මුල්හි වැඩහිදැ ප්රරතිගවේධ කළ සේක් නු යි, වෘක්ෂ තෙමේත් යම් හෙයකින් බෝධි යැයි නම් ලද ද, එහෙයින් ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ සර්වඥතාඥනාදි වූ අැනේක ප්රාකාර වූ ගුණ ධර්මායන් ගේ ප්රතතිවේධයට අත්යන්තෝපකාරි වැ සිටියා වූ ද ස්කන්ධමාරාදි වූ පඤ්චමාරයන් ගේ ජය ගැනීමට මූල කාරණ වූ ද හෙයින් ජය මහා බෝධි යැයි නම් ලද ඒ උත්තම වූ ශ්රීම මහා බෝධීන් වහන්සේ ගේ වංශය; ශාක්යඒවංශ යෙහි උපන් විජය රාජ කුමාරයන් පරම්පරාවෙන් ශ්රී ලඞ්කාද්වීපංයෙහි රාජ්යපය කළ රජදරුවන් ගෙන් සුමිත්ත යැ, පණ්ඩුවාස යැ, අභය යැ, ගණතිස්ස යැ, පඬුඅබා යැ, මුටසීව යැ, දෙවනපෑතිස් යැ. මහා සීව යැ, සූරතිස්ස යැ, යටාලතිස්ස යැ, ගොඨාභය යැ, කාවන්තිස්ස යැ, දුටුගැමුණු යැ, සැදෑතිස්ස යැ යනාදි වූ මහා වංශැයෙහි වොටුනු පැළැදැ රජකළා වූ රජුන් ගෙන් තෙසැට දෙනකුන් හා කිත්සිරිොමෙවන් රජ යැ, තිස්ස යැ, බුජස් රජ යැ, උපතිස්ස යැ, මහානාම යැ, දා්සෙන්කැලි යැ, සීගිරිකසුබු යැ, කුමාරදාස යැ, කීරිති හා සේන යැ යනාදී වූ චූලවංශයෙහි රජ කළා වූ අනූ දෙනෙකුන් හා මෙසේ රජුන් එකසිය දෙපනස් දෙනකුන් ගේ පරම්පරාගවෙන් ආවා වූ සියලු පරසතුරන් ජය ගෙනැ ලඞ්කාද්වීපුයෙහි ඒකාතපත්රා කොටැ රාජ්යජය කළා වූ, අථි බල, තන්ත්ර බල, කාය බල, ඥන බලහයෙන් යුක්ත වූ දිගන්තව්යා ප්ත කීර්ති හා තේජස් ද ඇති දෙවෙනි භූව්නෛකබාහු රජ්ජුරුවන් ගේ පුත්රත වූ, පන්සියපනස්ජාතක, දම්පියා අටුවා, විමන්වත්, පේතවත්, බුද්ධවංශ ආදී වූ ධර්මය අසා නිමවා, උම්මග්ග ජාතක, වෙස්සන්තරජාතක, විධුරජාතක, භූරිදත්තජාතක, සුධාහෝජනජාතක, අනාගතවංශ, ථුපවංශ, බෝධිවංශ ආදී වූ ධර්මජය රාත්රිු බණින් අසා, දළදා පාත්ර් ධාතූන් වහන්සේට නිරන්තරයෙන් විවශේෂ කොටැ කරන ලද දීප ධුප ගන්ධ පුෂ්ප භෝජනාදි වූ සත්කාර ඇති, නිරන්තරයෙන් පන්සිල් රක්ෂා කොටැ දසපින් කිරියවත් පුරා, මසැ සාර පෝයේ පේවස් රක්ෂා කොටැ මෙසේ කරනලද ආත්මාර්ථ් ඇති, භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේට නිරන්තරයෙන් පවත්වන ලද ප්රආත්යය දානසමයෙන් හා දුගී මඟී යාචක බමුණන් ආදී වූ සත්ත්වයන් හට දෙන ලද දාන පරිත්යාඇගයෙන් හා සියලු සත්ත්වයන් පන්සිල් අටසිල් ආදි වූ ශීල සමාදානය කරවා සැදෑ නැති මසුරු සත්ත්වයන් ශ්රතද්ධා සම්පත්තිලයෙහි ද ත්යාසග සම්පත්තියෙහි ද පිහිටුවා ඇම දවස් ධර්මරය ඇස්වී ආමෙන් ස්වර්ග මෝක්ෂ සැප සාධා දීමෙන් මෙසේ කරන ලද ප්රාර්ථ නා ඇති, කරුණානිධාන වූ දසදික්හි පතළා වූ කීර්ති හා තෙජස් ද ඇති, රාජවංශ නමැති රත්නාකරයෙහි උපන් චින්තාමාණික්යායක් බඳු වූ උතුම් වූ බෝධිසත්ත්ව චරිත ඇති ද්වීපචක්රෙවර්ති වූ නදෙවෙනි පණ්ඩිත පරාක්රඋමබාහු මහ රජ්ජුරුවන් ගේ ආරාධනාවෙන්; මගධ භාෂාාවෙන් අිකෝවිද වූ සත්ත්වයන් හට වැඩ සඳහා මේ බෝධිවංශය - ස්වභාෂාවෙන් වර්ණවනා කෙරෙමි.
ඒ මා කියන්නා වූ බෝධි වංශය සත්පුරුෂයන් විසින් කන් නමා සිත් යොමා සාවධාන වැ ඇසියැ යුතු. ඒ කෙසේ ද යත්;-
ඒ මා කියන්නා වූ බෝධි වංශය සත්පුරුෂයන් විසින් කන් නමා සිත් යොමා සාවධාන වැ ඇසියැ යුතු. ඒ කෙසේ ද යත්;-
2.මහා බෝධි කථෘව
මේ ජය මහා බෝධිය කවර අර්ථයෙකින් බෝධි නම් වේ ද?කවර කෙනෙකුන් ගේ බෝධියෙක් ද? කුමක් සිද්ධ කෙරේ ද? කවරක්හු විසින් ස්තුති කරන ලද්දේ ද? කොතැන්හි පිහිටියේ ද? යන මේ මහා ප්රකශ්න පස විසර්ජනය කටයුත්තේ යැ. එහි කවර අර්ථපයෙකින් මහා බෝධි නම් වේ ද? යන්නෙහි බෝධි යැයි ස්රෝනතාපත්ති මාර්ගා දි වූ සතර ආර්ය් සැ මාර්හසයෙහි පැවැත්තා වූ ඥනය කියනු ලැබේ. ඒ ආර්ය්ථ මාර්ගද ඥන සඞ්ඛ්යාත වූ බෝධියට භාග්ය්වත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ ඇසතු රුක් මුල්හි දී පැමිණි සේක් නු යි. වෘක්ෂය තෙමේත් බෝධි යැයි කියා නම් ලද් දේ යැ. එ්සේ හෙයින් මහත් වූ කරුණා ප්රයඥවෙන් යුක්ත වූ භාග්ය වත් බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ බෝධි යැයි කියා ද, ධරමාණ සර්ව්ඥයන් ගේ ශරිරයෙන් නික්මෙන්නා වූ රස්මි කදම්බයක් හා සමාන වූ ෂඩ්වර්ණ ඝන බුද්ධරස්මි මාලාවන් විහිදුවන බැවින් මහානුභාව සම්පන්න වූ බෝධි යැයි කියා ද, සහම්පති මහා බ්රවහ්මාදී වූ බ්රනහ්මයන් හා ශක්රා ද දේවේන්ද්රාාදි වූ දෙවියන් හා වේපචිත්ති අසුරාදි වූ අසුරයන් හා කාසී කෝසලාදී වූ නරේන්ද්රදයන් හා මහාකාල නාගරාජ ආදි වූ නාමගේන්ද්රියන් ද විසින් පුදනලද හෙයින් පූජ්යි බෝධි යැයි කියා ද මෙසේ මෙබඳු වූ අර්ායෙන් මහා බෝධි නම් වන්නේ යැ.
සිංහල බෝධි වංසය - ii
3. සුමේධ පණ්ඩිත කථාව
කවුරුන් ගේ බෝධිමයෙක ද?
කවුරුන් ගේ බෝධිමයෙක ද? යන්නෙහි මේ භද්ර් කල්පුයෙන් යටැ සාරාසංඛ්යු කල්ප ලක්ෂෝයෙකින් මත්තෙහි සියලු ලෞකික ලෝකොත්තර සම්පත්තියට උප්පත්ති ස්ථාන වූ; සාරාසංඛ්ය්, අටාසංඛ්ය, සොළසාසංඛ්ය කල්ප ලක්ෂයක් පාරමිතා පුරා උපදනා අග්රා ශ්රාතවකයහ, කල්ප ලක්ෂයක් පාරමිතා පුරා උපදනා අශීති මහා ශ්රාඋවකයහ, සමුපවිත මහා කුශල සම්භාර යෙන් උපදනා චක්රදවර්තියහ යන නතරෝත්තමයනට ප්රාතිෂ්ඨාධාර වූ, බුද්ධාදි මහා පුරුෂයන් හට ජන්මභූමි වන බැවින් ප්ර්වර වූ, මහා ජම්බු වෘක්ෂයෙන් ප්ර්සිද්ධ වූ ද්වීපය ජම්බුද්වීප නම් වන බැවින් ඒ නමැති ජම්බුද්වීපායෙහි, හැම කල්හි කුසල් කැමැති සත්ත්වයනට වාසස්ථාන වූ, මුක්තා මාණික්යා්දි දශ විධ රත්න්යෙන් සමෘද්ධ වූ, ක්ෂත්රිූය බ්රබහ්මණාදි ෙනාෙයක් ජනයා විසින් ගැවසීගත්තා වූ, විසිතුරු සල්පිලින් හා රන් තොරණ රිදී නයතොරණ රන් ඇගෑ රිදී ඇගෑ්යෙන් ද හෙබියා වූ, හස්ත්යාශ්වාදි දශ විධ ශබ්දයෙන් අවිචික්ත වූ, දිව්යඇ සමූහයන් වැනි ජනයන් විසින් ආකිණි වන බැවින් අමරවතී යැයි ලබන ලද නම් ඇති, ශක්ර පුරය හා සමාන වැ සිත්කලු වූ, උතුම් වූ රාජධානියෙහි, අප මහ බෝසතාවණෝ සියලු ලෝවැස්සන් විසින් පූජ්යව වූ බ්රා හ්මණ වංශයෙහි, විශිෂ්ට වූ රූ ඇති, සාගර තුල්ය් වේදයෙහි පර්තෙරට පැමිණියා වූ, සියලු අක්ෂර-ලිඛිත-ගණිත-ගන්ධර්ව -නක්ෂත්රත-ව්යායකරණාදී සූසැට කලායෙහි ආචාර්ය්, වත්වයට පැමිණියා වූ, වසන්ත දිව්යත පුත්රවයා ගේ පැහැ මඬනා විලස් ඇති හෙයින් කා්මේශවරයා පරදවන උතුම් රූප ශෝභා ඇති. ආකාශය සේ අනන්ත වූ, පස් ්ව පොළොව සේ විපුල වූ, දිය පොළොව සේ ගැඹුරු වූ, උතුම් වූ සියුම් වූ නුවණ ඇති සුමමේධ නම් සියුමැලි කුමරකු වැ උපන්නෝ යැ.
ඒ සුුමේධ කුමාර තෙම දෙමාපියනට කළමනා උපස්ථාන කොටැ ඉක්බිති, අයකැමි අමාත්යයා විසින් භාණ්ඩාගාරිකයන් ලවා හරවන ලද දොර ඇති නොයෙක් රත්න ගර්භ සහශ්රැයන් දැකැ “අනේ! මා ගේ පියාණන් වහන්සේ හා මුතුන් මීමුතුන් ආදි වූ නෑ යෝ ද මේ සා මහත් වූ වස්තුවක් රුස් කොටැ මියැ පර ලොව යන්නාහු ැමේ වස්තූන් ගෙන් කර්ෂාපණ මාත්රයකුදු කැටි වැ නොගෙනැ ගියෝ වේ දැ” යි සංවෙගයට පැමිණැ “සංසාරය අනවරාග්රු යැ, නරක දුක්ඛ භයානකයැ. මනුෂ්යවත් වය දුර්ලභ යැ. සෙසු තැන් පුණ්යහ කර්මයට අස්ථානයැ. මියැ පරලොව ගියාහු මේ ධන වළඳන්නට නැවත නො ද එති.අනේ! ක්ෂණසම්පත්තිය වරැදැවූ නියා” යි කරුණාවෙන් කම්පිත වූ සිත් ඇති වැ “ මා විසින් වූ කලී මේ ධනරාශිය ගේ පරිත්යා්ගයෙන් සිද්ධ වන පුණ්යැ සමභාරය අනුගාමික නිධානයක් මෙන් කැටුවැ ගෙනැ යන්නට සුදුසුයැ” යි කියා ‘මම ජාතිය ස්වභාව කොටැ ඇත්තෙමි. ව්යාැධි ස්වභාව කොටැ ඇත්තෙමි. මරණය ස්වභාව කොටැ ඇත්තෙමි” යි මේ ආදි වූ කාරණයෙන් ශරීරයෙහි දෝෂ දැකැ රජ්ජුරු වන් හට දන්වා නුවර බෙර හසුරුවා භේරි නාද නැමැති සුගන්ධයෙන් පැමිණියා වූ සත්ත්ව නැමැති භෘංග සමූහයා සත් රුවන් නැමැති මුවරද වතුරින් සතියක් මුළුල්ලෙහි පිනැවූයේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් දන් නැමැති හිම වර්ෂාවෙනුදු නොගෙවනලද රත්න නැමැති පද්ම වනය දැකැ, සියලු බන්ධු ජනයා හා පරිවාර ජනයා ද අඬමින් වලප්මින් සිටියැ දී ලැවු ගිනි ගත් වනගහනයෙකින් භයින් නික්මුණා වූ හස්ති රාජයකු මෙන් ජාති ජරා ව්ය ධි මරණ නැමැති වහ්නින් වට කරන ලද ගෘහාශ්රජමයෙන් නික්මැගත්තා වූ වීර්ය්ණ ඇති ඒ සුමේධ කුමාර තෙම හිමාලය වනයෙහි ධාර්මික නම් වූ පර්වතයක් සමිපයට පැමිණියේ යැ.
ඒ හිමාලය වනය කෙබඳු ද යත්; සඳුන් රුකින් හා කපුරු තුවරලා ආදී වූ වෘක්ෂයෙන් ද සුවඳ කරන ලද්දේ යැ. මනා කොටැ පිපීගියා වූ සපු ගසින් හා වැටකේ දුනුකේ හෝපලු පෙළොල් ඇසළ එරහැන්ද පුවඟු දොඹ කීණ නා ආදී වූ අනේක ප්රළකාර වූ සුපුෂ්පිත වූ පුෂ්ප සමූහයා ගේ මනෝඥ වූ සුගන්ධ ඇති වෘක්ෂ සමූහයෙන් ද හෙබියේ යැ. ඇතුන් අසුන් සිංහයන් ව්යාපඝ්රහයන් වලසුන් දිවියන් මුවන් වඳුරන් ආදී අපමණ චතුෂ්පාද සමූහයා විසින් සංචාරය කරන ලද්දේ යැ. උකුස්සන් ඇටිකුකුළන් සැළලිහිණියන් ඇල් කොබොවියන් හංසයන් කොස් ලිහිණියන් ගිරවුන් පරෙවියන් කුරවී කෙවිල්ලන් මොනරුන් බකමූණන් ආදී වූ බොහෝ පක්ෂි සමූහයා විසින් රැවු පිළිරැවු දෙන ලද්දේ යැ. යක්ෂයන් රාක්ෂසයන් ගන්ධර්වයන් දෙවියන් අසුරයන් සිද්ධයන් විද්යා්ධරයන් ආදී වූ අනේක ප්ර්කාර වූ භූතයන් ගෙන් ගැවැසී ගත්තේ යැ. රන්සිරියෙල් පර්වත යැ, ඉන්ද්රසනීල මාණික්යන පර්වත යැ, මරකත මාණික්යස පර්වත යැ, ස්වර්ණ පර්වත යැ, ස්ඵටික මාණික්ය පර්වත යැ යනාදි වූ සිය ගණන් පර්වත සමූහයෙන් බබළන්නේ යැ.
අනේක ප්රවකාර වූ දිව්යාංවගනා සමූහයා ගේ පයෝධර නමැති ඝටයෙන් අළලන ලද දහස් ගණන් වනවිලින්හෙබියේ යැ. මයුර සමූහයා ගේ නැටීමෙන් හා ලිය මඬුවෙන් හා සුදු වැල්ලෙන් ද ගැවසීගත් මනා වූ භූමියෙන් සැරහෙනලද්දේ යැ. හිමාලය පර්වතයට ආභරණයක් වැනි වූ සිහිල් වූ පොද පතර ඇති වෙගවත් වූ ලක්ෂ ගණන් ගඟුලැල් ලෙන් ගැවසීගත්තේ යැ. මුතු මැණික් ආදී වූ නොයෙක් රත්නයනට ආකර වූයේ යැ.දෙවියනට හා ලියකින්නරාවනට හා නා මෙණෙ වියනට ද රඟමඬලක් වූයේ යැ. පින් කැමැත්තා වූ සත්ත්ව නැමැති භෘංගයන් ගේ කුසල් නැමැති රේණු ග්රයහණයට වාසස්ථාන යැ. මෙසේ විසිතුරු වූ හිමාලය වනයට ඒ සුමේධ කුමාරයෝ වන්නාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් කල්ප වෘක්ෂයෙහි..
ඉක්බිත්තෙන් කල්ප වෘක්ෂයෙහි පල්ලව පත්රනයක් සේ රත් වූ පතුල් ඇති මහනෙල් පෙති සේ කොමළ වූ අත ඇති, ඒ මහබෝ සතාණන් වහන්සේ රන්සිරියෙල් කල්කයක් සේ රන්වන් වූ ශරීර ප්රරභායෙන් වනගහනය තවරන්නාක්හු සෙයින් ද, දල්වන ලද නේත්ර් යෙහි රශ්මිජ්වාලායෙන් තැවැරුණු ඇඹුල උපුල හා රත් පියුම් ද ඇති විල් දහසින් ගැවසීගත් ශරත්කාලයෙහි ශෝභාවක් දක්වන්නාහු සෙයින් ද, වන භූමියෙහි නිවාසස්ථාන භූමියක් බලන්නාහු වන්ය් හස්තීන් ගේ මද ජල වර්ෂාවෙන් වස්නා ලද සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් ඒක සුගන්ධ වූ වෘක්ෂයන් ඇති ආශ්ර ම ප්රනදේශය දැකැ, පබළු වන් සෙවෙනි ඇති රිදීපට පැහැ සේ සුදු වූ භිත්ති ඇති ඉන්ද්රලනීල මාණික්යය යෙහි රශ්මින් කරනලද්දාක් වැනි වූ සිත්කලු බිම් ඇති සුශ්ලිෂ්ට වූ කවුළු හා දොර ද ඇති; සක්දෙව රජහු විසින් මවා දුන් පැහැයෙන් පළල් වූ පන්සලට වැදැ, පළමු හන්සළු හැරැ බඳු වද මල්පෙත්තෙන් කරනලද මල්දමක් බඳු වූ රත් වූ වැහැරිමය හඳනය හැඳැ අනෝජා මල් දමක් බඳු වූ රන්වන් වැහැරි සිවුර පෙරවැ දොඹ මල් ඇතිරියක් සමාන වූ අඳුන් දිවිසමක් ඒකාංශ කොටැ බහා දළමඬුලු බැඳැ තුන් වකක් ඇති තවුස් පිරිකර කද කරැ තබාගෙනැ කොමළ වූ ඇඟිලි නැමැති පෙති පතර ඇති රත් මහනෙල් කලබක් බඳු අත්ලෙන් සැරැයටිය ගෙනැ බ්ර හ්ම විමානයක්සේ, රම්යඳ වූ පන්සලින් බ්රිහ්ම ලීලාවෙන් නික්මැ සුඛස්පර්ශ වන බැවින් මොළොක් වූ ඛරස්පර්ෂ නොවන බැවින් සිනිඳු වූ මට වූ සමතල වූ සුදු වූ අතුරනලද වැලි ඇති සැටරියන් මහසක්මනට නැඟි පාදතල නැමැති රක්තපද්මපංක්තීන් වැලි තලා නැමැති ජල තලය සරහමින් කීප වාරයක් සක්මන් කොටැ:-
“පඤ්චිමෙ භික්ඛවේ චංකමේ ආනිසංසා. කතමේ පංච? අද්ධාන ක්ඛමෝ හෝති, පධෘනක්ඛමෝ හොති. අප්පාබාධෝ හෝති, අසීත පීත ඛායිත සායිතං සම්මා පරිණාමං ගච්ඡති, චංකමාධිගතෝ සමාධි චිරට්ඨිතිකෝ හෝති” යි.
දක්වනලද පස් අනුසසක් ඇති සකමන් කොටැ තමා ගේ විලාසය බලා අමෘත රසධාරා පරම්පරායෙන් පරිෂේක කරනලද ශරීර ඇත්තක් හු මෙන් අට ගත්තා වූ ප්රිරති ප්රේමෝදයන් ඇත්තාහු ඒ ප්රි තිය වළකා “මාගේ මනදොළ මුදුන් පැමිණියේ යැ. මාගේ ප්රවුජ්යාතව හොබ නේ යැ. මා විසින් ගිහි බන්ධනය සිඳිනා ලද්දේ යැ. පංචකාම නැමැති මඩ වියළවන ලද්දේ යැ. පංච ස්කන්ධ නැමැති සංසාර වෘත්තය හකුළුවන ලද්දේ යැ. නෛෂ්ක්රදම්ය.ය නිපදවන ලද්දේ යැ. එසේ හෙයින් මම ශීලාදී වූ මහණ දම් කෙරෙමි. ජාති ජරා මරණ යෙන් මිදීම් සංඛ්යාවත වූ මහණදම් පිරීමෙහි ඵල ලබමි” යි උපන්නා වූ උත්සාහයන් ඇති වැ තවුස් පිරිකර කද බා තබා සක්මන් කෙළවර මුං වන් සලවට මත්තේ ඉඳැ වන දෙවියන් ගේ නෙත් සිත් පැහැරැ ගන්නක්හු මෙන් දිවා භාගය ඉකුත් කොටැ, අතිශයෙන් රත් වූ තේජස් ධරන්නා වූ විලඟනන් ගේ ස්වාමි වූ සූර්ය්ිශ යා අස්ත පර්වතයට ගිය කල්හි සංචාරය කරන්නා වූ සිද්ධාඞ්ගනාවන් ගේ නුරුවළා ධ්වනිය අනු වැ මඳින් මඳ මන්දාකිනි නම් විලින් නැගෙන්නා වූ ශ්වේත හංසරාජයක්හු මෙන් චන්ද්රනයා ආකාශතලයට නැගෙන්න පටන්ගත් කල්හි, පන්සලට වැදැ නිද්රා නැමැති චන්ද්රලරශ්මීන් අකුළුවන ලද නේත්රධ නමැති පද්මයන් ඇත්තෝ ශරිර පීඩා දුරු කොටැ අලුයම් වේලෙහි ස්මෘතිප්රලඥවෙන් යුක්ත වූ පිබිදිම් නැමැති සූර්ය්ම් යා විසින් පුබුදුවන ලද නෙත්පියුම් ඇති වැ දෙවියන් විසින් මහත්සේ රක්නා ලදු ව යෙහෙන් නිඳා යෙහෙන් පිබිදියෝ.
“පංචිමේ භික්ඛවේ ආනිසංසා උපට්ඨිත සතිසම්පජානස්ස නිද්දං ඔක්කමතෝ. කතමේ පඤ්ච? සුඛං සුපති, සුඛං පටිබුජ්ජඣති, න පාපකං සුපිනං පස්සති. දේවතා රක්ඛන්ති, අසුවි න මුච්චති. ඉමේ ඛෝ භික්ඛවේ පංච ආනිසංසා උපට්ඨීත සතිසම්පජානස්ස නිද්දං ඔක්කමතෝ” යි.
බුදුන් විසින් වදාරනලද පස් අනුසසක් ඇති සිහි නුවණින් යුක්ත වූ පිබිදීම් ඇති වැ; තමන් ගේ වන ගහනයට ඊම පරීක්ෂා කරන්නාහු
“මම වූ කලී රන් වළලු නුරුවළා ආදීන් ගේ ඝර්ෂණ ධ්වනිය හා සම වූ මිහිරි වූ සිනා හා තෙපුල් ද ඇති සර්වාහරණ විභූෂිත වූ අභිවන යෞවන විලාසයෙන් බබළන්නාවූ දහස් ගණන් ස්ත්රි න් විසින් සිත්කලු වූ මහත් වූ සම්පත්තීන් දිලියෙන්නාවූ දිව්යි ප්රාතසාදයක් හා සමාන වූ ගෙය තෘණ ලවයක් මෙන් හැරැ ක්ලේශ සන්තාපයට කාරණ වූ තපෝ වනයට වන්මි. මේ පන්සල්හි මා ගේ වාසය තෙමේ දෙ වන ගිහි ගෙයෙකැ විසීමක් හා සමාන වන්නේ යැ. එසේ හෙයින් මම වෘක්ෂ මූලයෙක්හි මැ වාසය කෙරෙමි” යි පන්සල හැර රුක් මුලැ එළඹැ සප්තවිධ ධාන්යහයෙන් උපන්නා වූ භෝජන ද හැරැ තුවටුයෙන් ගිලිහී බිම්හි වගුළ ඵල පත්රනයන් ආහාර කොටැ ඇති වැ, සැතැපීම් හැරැ හිඳීම් සිටිම් සක්මන් කිරිමෙන් මැ රාත්රිතන්දිනය හකුළුවමින් කිසුණුපිරියම් කොටැ පඤ්චාභිඥා අෂ්ටසමාපත්තින් සතියක් ඇතුළත මැ උපදවා මී වදයකට වන් බමරක්හු මධු රසයෙන් පිනන කලක් මෙන් සමාපත්ති සැපයෙන් මැ යැපෙමින් සතර සම්යප ප්ර ධානයෙන් යුක්ත වැ; බුදුන් විසින්
“නාහං භික්ඛවෙ අඤ්ඤං ඒකධම්මම්පී සමනුපස්සාමි යේන අනුප්පන්නා වා කුසලා ධම්මා උප්පජ්ජන්ති; උප්පන්නා වා අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති; යථයිදං භික්ඛවේ අප්පමාදෝ” යි.
දක්වනලද අප්රුමාද වාසයෙන් යුක්ත වැ දවස් යවන්නාහ. එ සමයෙහි මෝහ නැමැති අන්ධකාරය භග්න කරන්නාවූ ධර්ම නැමැති ප්රසදීපාලෝකය කරන්නා වූ සියලු ලෝකයට ශාන්තිකර වූ තමන් වහන්සේට වඩා උත්තරීතර කෙනකුන් ලෝකයෙහි නැති හෙයින් නිරුත්තර වූ දීපංකර නම් සම්යාක් සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ පූර්වභාගයෙහි මැ ප්රවමාණාතික්රාසන්ත වූ කල්පකෝටි ශත සහශ්ර්යෙක්හි දාන ශීලාදී වූ සමත්රිංසශත් පාරමී ධර්මයන් පුරා, රම්යදවතී නම් නුවර සුදේව නම් රජ්ජුරුවන් නිසා සුමේධා නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳැ මේඝ පටලයෙකින් නික්මුණා වූ පුන්සඳ මඬලක් පරිද්දෙන් මවු කුසින් බිහි වැ දශ දිශාවලෝකනය කොටැ උත්තර දිශාභිමුඛ වැ සප්තපදව්යවතිහාරාවසානයෙහි වැඩ සිටැ “අග්ගෝහමස්මි” යනාදින් සංහනාද කොටැ වැඩිවිය පැමිණැ හංසා යැ කෝංවා යැ මයුරා යැ යන නම් ඇති තුන් සෘතුවට කරනලද තුන් ප්රාසසාදයෙහි ලක්ෂ ගණන් නාටක ස්ත්රීනන් සමඟ මහාසම්පත් අනුභව කෙරෙමින් දස දහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි ගිහිගෙයි වාසය කොටැ පදුමා නම් අග මෙහෙසුන් බිසවුන් උසහක්ඛන්ධ නම් පුත්රුවන වැදු කල්හි යෞවන මද ප්ර තිපක්ෂ වූ ජරාජීර්ණව රූපය හා ආරෝග්යප මද ප්රවතිපක්ෂ වූ ව්යාධිත රූපය හා නොනැස්මට ප්රසතිපක්ෂ වූ මෘත රූපය හා කෙලෙස්තැවු ලියට කාරණ වූ ශ්රාමණ රූපය ද දැක සරහා පිළියෙල කරනලද උතුම් වූ ඇත් කඳ මත්තට නැඟී සුවාසූ දහසක් ඇත් රජුනට නැංගා වූ සුවාසූ දහසක් රජ දරුවන් විසින් හා මහත් වූ චතුරංගිණි සේනාව විසින් පිරිවරන ලදු වැ මහබිනික්මන් නික්මැ මහණ වැ, අනුවැ පැවිදි වූ කෙළක් පුරුෂයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ දසමසක් මුළුල්ලෙහි වීය්ර්විදි කොටැ දුෂ්කර ක්රිෂයා පුරා එක්තරා පුරාංගනාවක විසින් දෙනලද දිව්යර ඔජස් බැහූ කිරිපිඬු වළඳා සල් වෙනෙහි දිවා විහාර කොටැ සුනන්ද නම් ආජීවකයක්හු විසින් එළවන ලද ඊතණ අට මිටක් ගෙනැ පුළිල රුක් මුල්හි දී සම්ය ක්සම්බෝධි ඥනය සමධිගමය කොටැ සත්සතියක් බෝධි ද්රැ ම මුලයෙහි මැ දවස් යවා සුනන්දාරාම යෙහි දී ධම්සක් පැවැතුම් සූත්රා්න්ත ධර්ම දේශනාව කොටැ කෙළ සියයක් දිව්යෙ මනුෂ්යධයන් ධර්ම නමැති අමෘත පානය කරවා සතර මහා ද්වීපයෙහි එකපැහැරැ වස්නාවූ මහා වර්ෂාවක් මෙන් ධර්මවර්ෂාව වස්වා සුමංගල යැ තිස්ස යැ යන නම් ඇති අග්ර ශ්රාකවක දෙදෙනා වහන්සේ හා සමඟ ඇම කල්හි සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණා ශ්රගවයන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලදු වැ සාගත නම් මහතෙර කෙනකුන් වහන්සේ ගෙන් උපස්ථාන විදිමින්; නන්දා යැ, සුනන්දා යැ යන නම් ඇති අග්ර ශ්රාවවිකා දෙදෙන විසින් අවගමනය කරනලද ප්රතතිවේධ ශාසන ඇති සේක්, ක්රමමයෙන් සැරිසරමින් රම්ය් නම් නුවරට පැමිණැ කෙලෙස් නමැති ගින්නෙන් තැවුණාවූ සියලු ජනයාගේ සිත් ධර්ම කථා නැමැති අමෘත ජලධාරාවෙන් සිහිල් බවට පමුණුවමින්-
“ඒකපුග්ගලෝ භික්ඛවේ ලෝකේ උප්පජ්ජමානෝ උප්පජ්ජති බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං, කතමෝ එකපුග්ගලෝ? තථාගතෝ අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ” යි-
වදාළ බැවින් දිව්ය මනුෂ්යහයනට අපරිමිත වූ හිතසැප සාධමින් සුදර්ශන මහා විහාරයෙහි වාසය කරන සේකැ. එසමයෙහි රඹගම නුවර වාසි වූ සත්ත්වයෝ ගිතෙල් උක්සකුරු ආදී වූ බෙහෙත් පසා ගෙනැ මල් සුවඳ දුම් පහන් ගත් අත් ඇති වැ දිවකුරු බුදුනුකරාඑළඹැ බුදුරජාණන්වහන්සේට නමස්කාර කොටැ මල්සුවඳ ආදිය පුදා එකත් පස් වැ හිඳැ බණ අසා, සෙට දවස් වන්නාවූ ප්රීුතිමෝදය පිණිසැ බුදුන් පවරා හුනස්නෙන් නැගී පැදකුණු කොටැ ගියාහ. ඒ මනුෂ්ය යෝ අසදෘශ මහාදානය සරහා සර්වඥායන් වහන්සේ වඩනා මඟඑළි කරන්නාහු යැ.
එසමයෙහි තපස් මැ ධන කොටැ..එසමයෙහි තපස් මැ ධන කොටැ ආත්තාවූ ඒ සුමේධ තාපසයෝ ලොවට මුදුන් මල්තඩක් වැනි වූ, අරුණ තරුණ රශ්මි පෙරදැරි කොටැ ඇත්තාවූ හිරු නැඟි කල්හි, උතුරු හිමාලය වනයට යනු කැමති වැ, අභිඥාපාදක කොටැ ඇති චතුර්ත්ථ ධ්යා,නයට සමවැදැ සියලු සත්වයන්ට පෙනෙන්නා වූ ශරීරයෙන් ස්වර්ණ හංස රාජයක්හු මෙන් ආකාශපයථයට පැන නැඟී, විශේෂයෙන් නිල් වූ ආකාශ තලයෙහි තහවුරු විදුලිය ලීලායෙන් යන්නාහු ; අඹගම් නුවරවාසීන් විසින් මහදන් සරහා, දිව්ය පුරය්ක් මෙන් නුවර සරහා, දීපඞ්කර සර්වඥයන් වහන්සේ වඩනා වූ මාර්ගය ශක්ර දේවේන්ද්රපයන් ගේ පුළුල සැට යොදුන් පමණ ඇති, ඒ ඒ තන්හි නඟනලද රන් තොරණ රිදීතොරණ හා වෙරළුමිණී මරාමිණි පබළු ඉඳුනිල්මිණී තොරණ ද ඇති භූමියෙහි සත් රුවන් වැලි තනන ලද දෙපසැ සිය ගණන් සත්රුවන් ඇඟෑයෙන් බබළන්නාවූ, සත්රුවන් රශ්මි කදම්බයෙන් දිලිසෙන්නාවූ තව්තිසා වැසි දෙවියන් ගේ සැණකෙළියට රඟ මඩල වූ සුදර්ශන මහා වීථියට නින්දා කඅන කලක් මෙන් සරහන්නා දැකැ, “ මේ මාර්ගය සැරැහීයට කාරණ කිමෙක් දොහෝ” යි සිතන්නේ සක්විතිරජක්හුගේ කන්වැලින් ගිලිහී ගිය රුවන් තෝඩුවක් මේ ආකාශයෙන් බැසැ, පින්වත් වූ බුදු රජාණන් වහන්සේගේ රමගම් නුවර ලමනට ගසන ලද මඞ්ගල පරහ හෙරියක් බඳු වූ ගැමුරු මියුරු හඬින් දසදිග් පුරමින්, “ පින්වත් වූ සත්වයෙනි! තුටු පහටු වූ සිත් ඇති වැ, අතිශයෙන් සිත්කලු වූ දැකුම් ඇති මේ මාර්ගය කවරක්හු හට සරහවු දැ” යි විචාරා දිපඞ්කර සර්වඥයන් වහන්සේට යැ යනු අසා, පසුවනක් ප්රී තින් පිනාගියා වූ ශරීර ඇත්තේ විස්මය පත් වැ “ මා ගේ මෙනතට ඊම් යහපත් ඊමෙක් වන්නේ යැ ප්රතමාණාතික්රාැනිත වූ කල්පකෝටි ශතසහස්රමයෙක්හි දු. අභිසම්බෝධි කථා “ එක්පුග්ගලස්ස හක්බවේ පාතුභාවෝ දුල්ලහෝ ලෝකස්මිං කතමස්ස ඒකපුග්ගලස්ස ? තථාගතස්ස අරහතෝ සම්මා සම්බුද්දස්ස” යී --
වදාළ බැවින් දුර්ලභ වූ උත්පත්ති ඇති සියලු සත්වයන්ට උත්තම වූ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ දර්ශනය හා ධර්ම ශ්රයවනය ද ලැබෙයි ල. මේ අසාදෘශ වු යසස් ලැබීම හා සමඟ මඟ එඵිකොටැ මට සවර්ගමෝක්ෂ මාර්ගය සිද්ධ කෙරෙමි” යි එක් අවකාශයක් ඉල්ලා මහ වතුර වැඩීමෙන් ගැඹුරු වූ සිත ජලයෙන් සම්පූර්ණ වූ කඳු රැළියක් ලැබැ, සුමේද පණ්ඩිතයෝ බුද්ධාලම්භන ප්රීරති උපදවා මෙසේ සිතූ හ. “ මම වූ කලී මේ ප්රූදේශය ඉදින් සෘඬියෙන් දෙවියන් සතුටු කරවන්නා වූ “ නතේ සුඛං පජානන්ති යේ පස්සන්ති නන්දනං ” යි කියනලද නන්දනෝද්්යාතනයෙන් සුපුෂ්පිත වූ පරසතු මඳාරා මල් හෝ නාගභවයෙන් නොයෙක් පැහැ ඇති සත්රුවන් හෝ ගෙනවුත් කඳුරැළිය සැරසූයෙම් වීම් නම් ඒ මාගේ සෘද්ධියෙන් සැරහීම කයට දුක් දී කරන්නාවූ මෙහෙවර මෙන් සිත් නොපිනවන්නේ යැ ” යි සිතා, අලුත පිපි මහනෙල් පෙති සේ කොමළ වූ අත් සඟළින් පස් ගෙනවුන්දින් ඒ කඳුරැළිය තනන්නට පටන් ගත්තාහු යැ.
සුමේද තාපසයන් ඒ කඳරැළිය තනන්නාට පළමු කොටැ අඩාළ වැ තිබියැ දී මැ, රඹගම නුවරවාසීන් විසින් වඩනට කල් දැන්වූ කල්හි. බුදු රජාණන් වහන්සේ බඳු වද මලෙකැ පැහැ සමාන වූ දෙපට අඳනා සිවුරු ත්රිනමණ්ඩලප්රලතිච්ඡාදනය කෙරෙමින් පෙකණිය හා දෙදෙණ මඬල ද වසා හැඳැ, ඒ මත්තෙහි රන් පමුදමෙකින් බඳු වද මල්කලබක් සිසාරන කලක් පරිද්දෙන් විද්යුෙල්ලතා සශ්රිබක වූ කායබන්ධනය බැඳැ, ස්වර්ණ පර්වතයක් මස්තකයෙහි ලාක්ෂාරසයක් වක්කරනකලක් පරිද්දෙන් ද රන් දාගබක් පබළු දැලෙකින් වසන කලක් පරිද්දෙන් ද රන් ඇගෑයක් රන් පලසෙකින් පොරොවන කලක් මෙන් ද සරච්චන්ද්ර්යා රන් වලා කෙඩෙකින් සඟවන කලක් පරිද්දෙන් ද ලාක්ෂා රසයෙන් රඳනලද කැහැල මලෙක පැහැ සමාන වූ රන් වූ උතුම් වූ පාංශු කූල විවරය පෙරෙවැ, රන් ගල්ගුහාවෙකින් නික්මෙන්නා වූ අභිත කේශර සිංහ රාජයෙකු පරිද්දෙන් ගඳකිළියෙන් නික්මැ ෂඩ් අභිඥාවෙන් යුක්ත වූ සාරලක්ෂයක් පමණ ක්ෂීණාශ්රිවයන් වහන්සේ විස්න් පිරිවරන ලදු වැ දෙදෙව්තොව දෙවියන් විසින් පිරිවරණ ලද ශක්රන දේවෙන්ද්රියා මෙන් ද බ්රදහ්ම සමූහයා විසින් පිරිවරනලද සහම්පති මහාබ්ර්හ්මරාජයා මෙන් ද ප්රදමාණාතික්රාසන්තවූ කාලයක් මුළුල්ලෙහි රැස්කරණ ලද කුශල බලයෙන් උපන්නාවූ උපමා රහිත වූ සර්වඥ විලාසයෙන්, තාරකා සමූහයා විසින් පිරිවරණ ලද ශරච්චන්ද්ර යා ආකාශ පථයට නැලෙන කලක් පරිද්දෙන් සරහා පිළියෙල කරන ලද්දා වූ මාර්ගයකට පිළිපන් සෙකැ.
සුමේධ තාපසයෝ ද ඒ සරහා පිළියෙල කරනලද්දාවූ මාර්ගයෙන් වඩනා මනා වු හැඳිම් පෙරැවීම් ඇති සන්හුන්නා වූ වක්ෂුරාදි පඤ්චේන්ද්රිායන් හා සන්හුන්නාවූ සිත්ද ඇලි දෙතිස් මහා පුරුෂ ලත්ෂණ යෙන් යුක්තවූ, නීල පිති ලෝහිතාවදාත මාඤ්ජිෂ්ඨ ප්රසභාස්වර යැයි කියන ලද සවනක්රස් විහිදෙන්නා වූ, සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණාශ්රිවයන් වහන්සේ විසන් පිරිවරන ලද්දා වූ, සරහා පිළියෙල කරන ලද මාර්ගයට පිළීපන්නාවූ, දිව්ය් මනුෂ්ය යන් විසින් පුදනු ලබන්නාවූ, ලෝකස්වාමීවූ සම්පූර්ණ වූ සිත් ඇත්තාහු ; “මාර්ග සරහා පිළියෙල කරන්නාට පළමු වැ සර්වඥයන් වහන්සේ මේ ස්ථානයට පැමිණී සේකැ. අද මා විසින් සුපිරි නිලුපුල් මල් සඟලක් හා සමානවූ ඇස් ඇති මේ දීපඞකර සර්වඥයන් වහන්සේට මා ගේ ජීවිත පරිත්යාලගය කරන්නට වටනේ යැ. මේ ස්වභාවයෙන් නිර්මල වූ ශරීර ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ මඩ නොමැඩ සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණාශුවයන් වහන්සේහා සමග රන්පෝරු අතුල හෙයක් පිටැ වඩනා කලක් මෙන් මා පිට මැඩ ගෙනැ වඩනා සේක් වැයි, ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ මාපිට මැඩ ගෙනැ වැඩීම බොහෝ කලක් මට හිත සැප පිනිස වන්නේ යැ” යි සිතා දල්වන ලද නේත්ර නැමැති නිලුපුල් මල් වනයෙහි කුහුලින් ගැවසී ගත්තා වූ බමර වැලක් හා සමාන වූ නිල් වූ අක්බඹුරු වූ කෙසේ වැටිය මුදා දළ මඩුළු අඳුන් දිවිසම් වැහැරී සිවූරු කළුවූ මඩ මත්තේ අතුටැ අනේක ප්රාකාර වූ ලෝභ ද්වේශාදී කෙලෙස් නැමැති චණ්ඩ මත්ස්යේ සමූහයාට වාසස්ථානවූ නොයෙක් මුඛ යෙන් අවුත් වදනාවූ බොහෝ වූ සියලු දුක් නැමැති දිය වතුරින් පිරුනාවූ පර වදනාවූ බොහෝ වූ සියලු දුක් නැමැති දිය වතුරින් පිරුණා වූ පර තෙරක් නැති සංසාර නැමිති සාගරයෙන් එතෙර වණු පිණීසැ සියලු ලෝකයට හෙයක් බදු වූ ඒ දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහන්සේට අබියෙස වැ මුණින් හි :
“මනුසුසත්තං ලිඞ්ගසම්පත්ති හේතු සත්ථාරදස්සනං
පබිබජ්ජා ගුණසම්පත්ති අධිකාරෝ ච ඡන්දනා ”
යන මේ අෂ්ට ධර්මයෙන් සම්පූර්ණ වැ “ බුඬෝ බෝධෙය්ය තිණ්ණෝ තාරෙය්යං්, මුත්තෝ මොචෙය්යංඡ, පන්තෝ දමෙය්යංා, සත්තෝ සමෙය්යංත, අස්සත්ථෝ අස්සාසෙය්යංස, පරිනිබ්බුතෝ, පරිනිබ්බාපෙය්යංෙ” යනාදින් බුද්ධත්වය විෂය කොටැ පවත්වන ලද විත්ත ප්රාොර්ථනා ඇති ඒ සුමේධ තාපසයෝ කපල් පිටැ වැදහොත්තාහු යැ.
මෙසේ කළල් පිටැ වැදහොත්තා වූ ඒ දහා පුරුෂයාණෝ විකසිත පද්මයන් හා සමාන වූ ඇස් සඟළ දල්වා බලන්නාහු ඒ දිනන ලද මාර යුද්ධ ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ බුද්ධ ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ බුද්ධ ශ්රීඇය දැක ප්රවඥා නැමැති පුරුදු කන්යා ව විසින් මෙහෙයනු ලබන්නෝ මම නොයෙක් ආදීනවදැක සංසාරය හැර ‘නිබ්බානං පරමං සුඛං’ යනු හෙයින් උතුම් වූ නිර්වාණය නමැති සැපය ගන්නම් වීම නම් යහපතැ” යි සිතා ඉක්බිත්තෙන් කරුනා නැමැති අභිනව ස්ත්රි්ය විසින් යාවඥ කරන ලද සිත් ඇති වැ මෙසේ උතුම් වූ අමෘත නිර්වාණය ලැබීම අතිමධූර වූ රස භෝජනයක් ලැබැ ඉතා අඳුරු ගබකට වැදැ අනුභව කිරීමක් හා සදෘශ වන්නේ යැ. මා බඳු වූ සුමෘති සම්පන්න වූ ප්රටඥා සම්පන්න වූ ශ්රැදති සම්පන්න වූ ධෛර්ය් බ සම්පන්න වූ එකඟ වූ සිත් ඇති සමාධි සම්පන්නවූ වීර පුරුෂයක්හු සංසාර නැමැති සාගරයෙහි ගැලුනා වූ සත්ත්ව සමූහයා හැරැ හුදකලා වැ නිවන් නැමැති ගොඩට නැගි කල්හි කුදු මහත් භවයෙහි පෙරැලෙන්නා වූ අසරණ වූ ලෝක වාසී වූ සත්වයාට පිහිට කරන්නට අන් කවර නම් සත්ත්වයෙක් සමර්ථ වන්නේද ? එහෙයින් සර්වඥතා ඥානයට පැමිණැ දෙවි මිනිසුන් සහිත ලෝ වැසියන් සසර නැමැති කතරින් එතෙර කොටැ නිවන් නැමැති පුරයට ප්ර වේශ කරවන්නෙමි ” යි ශ්රානවක ඥානයට අභිමුඛ වූ සිත් දර්වඥතා ඥානයට අභිමුඛ කළාහු ය.
එකෙණෙහි දීපඞ්කර නම්..එකෙණෙහි දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන්වහන්සේ ද වැඩ ඒ කරුණා සාගර වූ සුමේධ තාපසයන් ගේ ඉස්දොර සිටැ ස්වර්ණ ප්රා සාදයෙක ඉන්ද්රවනීල මාණික්ය මය වූ සීමැදුරු කවුළුවක් හරහන කලක් පරිද්දෙන් පස්පෑ දිස්නාවූ ඇස් සඟල දලවා බලන සේක. මඩ මත්තේ වැදැහොත්තා වූ ඒ සුමේධ තාපසයන් දැකැ දන්නා ලද අභිප්රා ය ඇති සේක්, ඒ තාපසයන් ගේ අනාගත වූ ජාතිපය්යදර්න් තය අනාගතාංශ ඥානයෙන් බලා, සිටි තෙනැ සිටැ මහාපර්ෂද් මඬ්යපයෙහි මහත් වූ කුරවී කෙවිල් ලක ගේ හඬහා සමාන වූ මධුර නාද පවත්වා, “එම්බා මහණෙනි! මේ මහත් වූ අනුභාව හා උග්ර් තපස් ද ඇති තාපසයා කළක් පිටැ වැදහොත්තවූ දුටු දැ” යි වදාරා, “ එසේ යැ ස්වාමිනි!” යි කී කල්හි “ මේ තෙමේ බුදුධත්වය ප්රාඬර්ථනා කොටැ වැදැහොත්තේ යැ. මොහු ගේ ප්රාිර්ථනාව සමෘද්ධ වන්නි යැ අනාගතයෙහි සාරාසංඛ්යථ කල්ප ලක්ෂයකින් මත්තෙහි අනන්තා පරිමාණ සක්වළෙහි ශරීර රශ්මින් නසන ලද ලෝකාන්ධකාර හා දේශනා රශ්මින් නසන ලද ක්ලේශාන්ධ කාරත් ඇති ගෞතම නම් බුදු වන්නේ යැ. ඒ සර්වඥයන් බුදු වන ජාතියෙහි කිඹුල්වත් නම් පුරයෙක් නුවර වන්නේ යැ මහමායා නම් බිසොවක් මව වන්නි යැ. සුද්ධෝදන නම් රජෙක් පිය වන්නේ යැ. උපතිස්ස යැ, කෝලිත යැ යන නම් ඇති අග්ර ශ්රායවකයෝ දෙදෙනෙක් වෙති. මේ තෙමේ නුවර මුහුකුරා ගිය කල්හි මහභිනික්මන් නික්මැ මහත් වූ දුෂ්කර ක්රිෙයා කොටැ අජපාල න්යතග්රෝකධ වෘක්ෂ මූලයෙහි දී කෟෂීරපායාස පිළිගෙනැ නිල්දලා හෝ තෙරැ දී වළඳා ඇසතුරුක් මුල්හි දී බුදු වන්නේ යැ” යි විවරණ දී වදාළ සෙකැ. බුදුධවංශයෙහි එහෙයින් කියනලදී :--
“දීපඞ්කරෝ ලෝකවිදූ ආහුනිනං පටිග්ගහෝ,
උස්සීසකේ මං ඨත්වාන ඉදං වචනමබ්රුවි,
පස්සථ ඉමං තාපසං ජටිලං උග්ගතාපනං,
අපරිමෙය්ය ඉතෝ කප්පේ බුද්ධෝ ලෝකේ භවිස්සති.
අහු කපිලව්භයා රම්මා නික්ඛමිත්වා තථාගතෝ,
පධානං පදහිත්වාන කත්වා දුක්කරකාරිකං.
අජපාලරුක්ඛමුලස්මිං නිසිදිත්වා තථාගතෝ,
තත්ථ පායාසමග්ගය්හ නේරඤ්ජරමුපේහිති.
නේරඤජරාය තීරම්හි පායාසාදාය සෝ ජිනෝ,
පටියත්තවරමග්ගේන බෝධිමූලං හි ඒහිති.
තතෝ පදක්ඛණං කත්වා බෝධිමණ්ඩං අනුත්තරෝ,
අස්සත්ථරුක්ඛමූලම්හි බුජ්ජඣිස්සති මහායසෝ.
ඉමස්ස ජනිකා මාතා මාහා නාම හවිස්සති,
පිතා සුද්ධෝදනෝ නාම අයං හෙස්සති ගෝතමෝ.
අනාසවා විතරාගා සන්තවිත්තා සමාහිතා,
කෝලිතෝ උපතිස්සෝ ච අග්ගා හෙස්සන්ති සාවකා.
ආනන්දෝ නාමපට්ඨාකෝ උපට්ධිස්සති තං පිනං,
ඛේමා උප්පලවණ්ණා ච අග්ගා හෙස්සන්ති සාවකා.
අනාසවා වීතරාග ; සන්තවිත්තා සමාහිතා,
බෝධි තස්ස භගවතෝ අස්සත්ථෝතිපවුච්චති ” යි
මෙසේ දීපංකර නම් බුදු රජාණන් වහන්සේ දෑ සමන් මල් අට මිටෙකින් ඒ කරුණාමය වූ බොධිසත්වය්නට පූජා කොටැ, ලක්ෂයක් ක්ෂිණාශ්රුවයන් වහන්යේ හා සමග පැදකුණු කොටැ, රම්යල වූ රම්යාපුර යට වැඩි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් දිව්යක බ්රාහ්ම නාග මනුෂ්යෂ ගරුඬ ගන්ධර්ව කින්නර යක්ෂ රාක්ෂයාදීහු ද මහා පුරුෂයාට මල් හා උතුරුසළු පළඳනා මුදුන් මල්කඩ ආදීන් ද පූජා කොටැ වැඳැ පැදකුණු කොටැ දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහනසේ හා සමග සිත් කලු වූ රම්යු පුරයට වන්හ. එසමයෙහි පැමිණියා වූ චිත්ත ප්රාමර්ථනා ඇති බුද්ධාඞ්කුර තෙමේ හොත් තැනින් නැඟි සිටැ පුෂ්පාසන මස්තකයෙහි නැඟෙනහිරි ලෝකදාතුව බලමින් පලක් බැඳැ උන්නේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් කල්ප වෘක්ෂයෙහි පල්ලව පත්රනයක් සේ රත් වූ පතුල් ඇති මහනෙල් පෙති සේ කොමළ වූ අත ඇති, ඒ මහබෝ සතාණන් වහන්සේ රන්සිරියෙල් කල්කයක් සේ රන්වන් වූ ශරීර ප්රරභායෙන් වනගහනය තවරන්නාක්හු සෙයින් ද, දල්වන ලද නේත්ර් යෙහි රශ්මිජ්වාලායෙන් තැවැරුණු ඇඹුල උපුල හා රත් පියුම් ද ඇති විල් දහසින් ගැවසීගත් ශරත්කාලයෙහි ශෝභාවක් දක්වන්නාහු සෙයින් ද, වන භූමියෙහි නිවාසස්ථාන භූමියක් බලන්නාහු වන්ය් හස්තීන් ගේ මද ජල වර්ෂාවෙන් වස්නා ලද සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් ඒක සුගන්ධ වූ වෘක්ෂයන් ඇති ආශ්ර ම ප්රනදේශය දැකැ, පබළු වන් සෙවෙනි ඇති රිදීපට පැහැ සේ සුදු වූ භිත්ති ඇති ඉන්ද්රලනීල මාණික්යය යෙහි රශ්මින් කරනලද්දාක් වැනි වූ සිත්කලු බිම් ඇති සුශ්ලිෂ්ට වූ කවුළු හා දොර ද ඇති; සක්දෙව රජහු විසින් මවා දුන් පැහැයෙන් පළල් වූ පන්සලට වැදැ, පළමු හන්සළු හැරැ බඳු වද මල්පෙත්තෙන් කරනලද මල්දමක් බඳු වූ රත් වූ වැහැරිමය හඳනය හැඳැ අනෝජා මල් දමක් බඳු වූ රන්වන් වැහැරි සිවුර පෙරවැ දොඹ මල් ඇතිරියක් සමාන වූ අඳුන් දිවිසමක් ඒකාංශ කොටැ බහා දළමඬුලු බැඳැ තුන් වකක් ඇති තවුස් පිරිකර කද කරැ තබාගෙනැ කොමළ වූ ඇඟිලි නැමැති පෙති පතර ඇති රත් මහනෙල් කලබක් බඳු අත්ලෙන් සැරැයටිය ගෙනැ බ්ර හ්ම විමානයක්සේ, රම්යඳ වූ පන්සලින් බ්රිහ්ම ලීලාවෙන් නික්මැ සුඛස්පර්ශ වන බැවින් මොළොක් වූ ඛරස්පර්ෂ නොවන බැවින් සිනිඳු වූ මට වූ සමතල වූ සුදු වූ අතුරනලද වැලි ඇති සැටරියන් මහසක්මනට නැඟි පාදතල නැමැති රක්තපද්මපංක්තීන් වැලි තලා නැමැති ජල තලය සරහමින් කීප වාරයක් සක්මන් කොටැ:-
“පඤ්චිමෙ භික්ඛවේ චංකමේ ආනිසංසා. කතමේ පංච? අද්ධාන ක්ඛමෝ හෝති, පධෘනක්ඛමෝ හොති. අප්පාබාධෝ හෝති, අසීත පීත ඛායිත සායිතං සම්මා පරිණාමං ගච්ඡති, චංකමාධිගතෝ සමාධි චිරට්ඨිතිකෝ හෝති” යි.
දක්වනලද පස් අනුසසක් ඇති සකමන් කොටැ තමා ගේ විලාසය බලා අමෘත රසධාරා පරම්පරායෙන් පරිෂේක කරනලද ශරීර ඇත්තක් හු මෙන් අට ගත්තා වූ ප්රිරති ප්රේමෝදයන් ඇත්තාහු ඒ ප්රි තිය වළකා “මාගේ මනදොළ මුදුන් පැමිණියේ යැ. මාගේ ප්රවුජ්යාතව හොබ නේ යැ. මා විසින් ගිහි බන්ධනය සිඳිනා ලද්දේ යැ. පංචකාම නැමැති මඩ වියළවන ලද්දේ යැ. පංච ස්කන්ධ නැමැති සංසාර වෘත්තය හකුළුවන ලද්දේ යැ. නෛෂ්ක්රදම්ය.ය නිපදවන ලද්දේ යැ. එසේ හෙයින් මම ශීලාදී වූ මහණ දම් කෙරෙමි. ජාති ජරා මරණ යෙන් මිදීම් සංඛ්යාවත වූ මහණදම් පිරීමෙහි ඵල ලබමි” යි උපන්නා වූ උත්සාහයන් ඇති වැ තවුස් පිරිකර කද බා තබා සක්මන් කෙළවර මුං වන් සලවට මත්තේ ඉඳැ වන දෙවියන් ගේ නෙත් සිත් පැහැරැ ගන්නක්හු මෙන් දිවා භාගය ඉකුත් කොටැ, අතිශයෙන් රත් වූ තේජස් ධරන්නා වූ විලඟනන් ගේ ස්වාමි වූ සූර්ය්ිශ යා අස්ත පර්වතයට ගිය කල්හි සංචාරය කරන්නා වූ සිද්ධාඞ්ගනාවන් ගේ නුරුවළා ධ්වනිය අනු වැ මඳින් මඳ මන්දාකිනි නම් විලින් නැගෙන්නා වූ ශ්වේත හංසරාජයක්හු මෙන් චන්ද්රනයා ආකාශතලයට නැගෙන්න පටන්ගත් කල්හි, පන්සලට වැදැ නිද්රා නැමැති චන්ද්රලරශ්මීන් අකුළුවන ලද නේත්රධ නමැති පද්මයන් ඇත්තෝ ශරිර පීඩා දුරු කොටැ අලුයම් වේලෙහි ස්මෘතිප්රලඥවෙන් යුක්ත වූ පිබිදිම් නැමැති සූර්ය්ම් යා විසින් පුබුදුවන ලද නෙත්පියුම් ඇති වැ දෙවියන් විසින් මහත්සේ රක්නා ලදු ව යෙහෙන් නිඳා යෙහෙන් පිබිදියෝ.
“පංචිමේ භික්ඛවේ ආනිසංසා උපට්ඨිත සතිසම්පජානස්ස නිද්දං ඔක්කමතෝ. කතමේ පඤ්ච? සුඛං සුපති, සුඛං පටිබුජ්ජඣති, න පාපකං සුපිනං පස්සති. දේවතා රක්ඛන්ති, අසුවි න මුච්චති. ඉමේ ඛෝ භික්ඛවේ පංච ආනිසංසා උපට්ඨීත සතිසම්පජානස්ස නිද්දං ඔක්කමතෝ” යි.
බුදුන් විසින් වදාරනලද පස් අනුසසක් ඇති සිහි නුවණින් යුක්ත වූ පිබිදීම් ඇති වැ; තමන් ගේ වන ගහනයට ඊම පරීක්ෂා කරන්නාහු
“මම වූ කලී රන් වළලු නුරුවළා ආදීන් ගේ ඝර්ෂණ ධ්වනිය හා සම වූ මිහිරි වූ සිනා හා තෙපුල් ද ඇති සර්වාහරණ විභූෂිත වූ අභිවන යෞවන විලාසයෙන් බබළන්නාවූ දහස් ගණන් ස්ත්රි න් විසින් සිත්කලු වූ මහත් වූ සම්පත්තීන් දිලියෙන්නාවූ දිව්යි ප්රාතසාදයක් හා සමාන වූ ගෙය තෘණ ලවයක් මෙන් හැරැ ක්ලේශ සන්තාපයට කාරණ වූ තපෝ වනයට වන්මි. මේ පන්සල්හි මා ගේ වාසය තෙමේ දෙ වන ගිහි ගෙයෙකැ විසීමක් හා සමාන වන්නේ යැ. එසේ හෙයින් මම වෘක්ෂ මූලයෙක්හි මැ වාසය කෙරෙමි” යි පන්සල හැර රුක් මුලැ එළඹැ සප්තවිධ ධාන්යහයෙන් උපන්නා වූ භෝජන ද හැරැ තුවටුයෙන් ගිලිහී බිම්හි වගුළ ඵල පත්රනයන් ආහාර කොටැ ඇති වැ, සැතැපීම් හැරැ හිඳීම් සිටිම් සක්මන් කිරිමෙන් මැ රාත්රිතන්දිනය හකුළුවමින් කිසුණුපිරියම් කොටැ පඤ්චාභිඥා අෂ්ටසමාපත්තින් සතියක් ඇතුළත මැ උපදවා මී වදයකට වන් බමරක්හු මධු රසයෙන් පිනන කලක් මෙන් සමාපත්ති සැපයෙන් මැ යැපෙමින් සතර සම්යප ප්ර ධානයෙන් යුක්ත වැ; බුදුන් විසින්
“නාහං භික්ඛවෙ අඤ්ඤං ඒකධම්මම්පී සමනුපස්සාමි යේන අනුප්පන්නා වා කුසලා ධම්මා උප්පජ්ජන්ති; උප්පන්නා වා අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති; යථයිදං භික්ඛවේ අප්පමාදෝ” යි.
දක්වනලද අප්රුමාද වාසයෙන් යුක්ත වැ දවස් යවන්නාහ. එ සමයෙහි මෝහ නැමැති අන්ධකාරය භග්න කරන්නාවූ ධර්ම නැමැති ප්රසදීපාලෝකය කරන්නා වූ සියලු ලෝකයට ශාන්තිකර වූ තමන් වහන්සේට වඩා උත්තරීතර කෙනකුන් ලෝකයෙහි නැති හෙයින් නිරුත්තර වූ දීපංකර නම් සම්යාක් සම්බුදු රජාණන් වහන්සේ පූර්වභාගයෙහි මැ ප්රවමාණාතික්රාසන්ත වූ කල්පකෝටි ශත සහශ්ර්යෙක්හි දාන ශීලාදී වූ සමත්රිංසශත් පාරමී ධර්මයන් පුරා, රම්යදවතී නම් නුවර සුදේව නම් රජ්ජුරුවන් නිසා සුමේධා නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳැ මේඝ පටලයෙකින් නික්මුණා වූ පුන්සඳ මඬලක් පරිද්දෙන් මවු කුසින් බිහි වැ දශ දිශාවලෝකනය කොටැ උත්තර දිශාභිමුඛ වැ සප්තපදව්යවතිහාරාවසානයෙහි වැඩ සිටැ “අග්ගෝහමස්මි” යනාදින් සංහනාද කොටැ වැඩිවිය පැමිණැ හංසා යැ කෝංවා යැ මයුරා යැ යන නම් ඇති තුන් සෘතුවට කරනලද තුන් ප්රාසසාදයෙහි ලක්ෂ ගණන් නාටක ස්ත්රීනන් සමඟ මහාසම්පත් අනුභව කෙරෙමින් දස දහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි ගිහිගෙයි වාසය කොටැ පදුමා නම් අග මෙහෙසුන් බිසවුන් උසහක්ඛන්ධ නම් පුත්රුවන වැදු කල්හි යෞවන මද ප්ර තිපක්ෂ වූ ජරාජීර්ණව රූපය හා ආරෝග්යප මද ප්රවතිපක්ෂ වූ ව්යාධිත රූපය හා නොනැස්මට ප්රසතිපක්ෂ වූ මෘත රූපය හා කෙලෙස්තැවු ලියට කාරණ වූ ශ්රාමණ රූපය ද දැක සරහා පිළියෙල කරනලද උතුම් වූ ඇත් කඳ මත්තට නැඟී සුවාසූ දහසක් ඇත් රජුනට නැංගා වූ සුවාසූ දහසක් රජ දරුවන් විසින් හා මහත් වූ චතුරංගිණි සේනාව විසින් පිරිවරන ලදු වැ මහබිනික්මන් නික්මැ මහණ වැ, අනුවැ පැවිදි වූ කෙළක් පුරුෂයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ දසමසක් මුළුල්ලෙහි වීය්ර්විදි කොටැ දුෂ්කර ක්රිෂයා පුරා එක්තරා පුරාංගනාවක විසින් දෙනලද දිව්යර ඔජස් බැහූ කිරිපිඬු වළඳා සල් වෙනෙහි දිවා විහාර කොටැ සුනන්ද නම් ආජීවකයක්හු විසින් එළවන ලද ඊතණ අට මිටක් ගෙනැ පුළිල රුක් මුල්හි දී සම්ය ක්සම්බෝධි ඥනය සමධිගමය කොටැ සත්සතියක් බෝධි ද්රැ ම මුලයෙහි මැ දවස් යවා සුනන්දාරාම යෙහි දී ධම්සක් පැවැතුම් සූත්රා්න්ත ධර්ම දේශනාව කොටැ කෙළ සියයක් දිව්යෙ මනුෂ්යධයන් ධර්ම නමැති අමෘත පානය කරවා සතර මහා ද්වීපයෙහි එකපැහැරැ වස්නාවූ මහා වර්ෂාවක් මෙන් ධර්මවර්ෂාව වස්වා සුමංගල යැ තිස්ස යැ යන නම් ඇති අග්ර ශ්රාකවක දෙදෙනා වහන්සේ හා සමඟ ඇම කල්හි සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණා ශ්රගවයන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලදු වැ සාගත නම් මහතෙර කෙනකුන් වහන්සේ ගෙන් උපස්ථාන විදිමින්; නන්දා යැ, සුනන්දා යැ යන නම් ඇති අග්ර ශ්රාවවිකා දෙදෙන විසින් අවගමනය කරනලද ප්රතතිවේධ ශාසන ඇති සේක්, ක්රමමයෙන් සැරිසරමින් රම්ය් නම් නුවරට පැමිණැ කෙලෙස් නමැති ගින්නෙන් තැවුණාවූ සියලු ජනයාගේ සිත් ධර්ම කථා නැමැති අමෘත ජලධාරාවෙන් සිහිල් බවට පමුණුවමින්-
“ඒකපුග්ගලෝ භික්ඛවේ ලෝකේ උප්පජ්ජමානෝ උප්පජ්ජති බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය ලෝකානුකම්පාය අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං, කතමෝ එකපුග්ගලෝ? තථාගතෝ අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ” යි-
වදාළ බැවින් දිව්ය මනුෂ්යහයනට අපරිමිත වූ හිතසැප සාධමින් සුදර්ශන මහා විහාරයෙහි වාසය කරන සේකැ. එසමයෙහි රඹගම නුවර වාසි වූ සත්ත්වයෝ ගිතෙල් උක්සකුරු ආදී වූ බෙහෙත් පසා ගෙනැ මල් සුවඳ දුම් පහන් ගත් අත් ඇති වැ දිවකුරු බුදුනුකරාඑළඹැ බුදුරජාණන්වහන්සේට නමස්කාර කොටැ මල්සුවඳ ආදිය පුදා එකත් පස් වැ හිඳැ බණ අසා, සෙට දවස් වන්නාවූ ප්රීුතිමෝදය පිණිසැ බුදුන් පවරා හුනස්නෙන් නැගී පැදකුණු කොටැ ගියාහ. ඒ මනුෂ්ය යෝ අසදෘශ මහාදානය සරහා සර්වඥායන් වහන්සේ වඩනා මඟඑළි කරන්නාහු යැ.
එසමයෙහි තපස් මැ ධන කොටැ..එසමයෙහි තපස් මැ ධන කොටැ ආත්තාවූ ඒ සුමේධ තාපසයෝ ලොවට මුදුන් මල්තඩක් වැනි වූ, අරුණ තරුණ රශ්මි පෙරදැරි කොටැ ඇත්තාවූ හිරු නැඟි කල්හි, උතුරු හිමාලය වනයට යනු කැමති වැ, අභිඥාපාදක කොටැ ඇති චතුර්ත්ථ ධ්යා,නයට සමවැදැ සියලු සත්වයන්ට පෙනෙන්නා වූ ශරීරයෙන් ස්වර්ණ හංස රාජයක්හු මෙන් ආකාශපයථයට පැන නැඟී, විශේෂයෙන් නිල් වූ ආකාශ තලයෙහි තහවුරු විදුලිය ලීලායෙන් යන්නාහු ; අඹගම් නුවරවාසීන් විසින් මහදන් සරහා, දිව්ය පුරය්ක් මෙන් නුවර සරහා, දීපඞ්කර සර්වඥයන් වහන්සේ වඩනා වූ මාර්ගය ශක්ර දේවේන්ද්රපයන් ගේ පුළුල සැට යොදුන් පමණ ඇති, ඒ ඒ තන්හි නඟනලද රන් තොරණ රිදීතොරණ හා වෙරළුමිණී මරාමිණි පබළු ඉඳුනිල්මිණී තොරණ ද ඇති භූමියෙහි සත් රුවන් වැලි තනන ලද දෙපසැ සිය ගණන් සත්රුවන් ඇඟෑයෙන් බබළන්නාවූ, සත්රුවන් රශ්මි කදම්බයෙන් දිලිසෙන්නාවූ තව්තිසා වැසි දෙවියන් ගේ සැණකෙළියට රඟ මඩල වූ සුදර්ශන මහා වීථියට නින්දා කඅන කලක් මෙන් සරහන්නා දැකැ, “ මේ මාර්ගය සැරැහීයට කාරණ කිමෙක් දොහෝ” යි සිතන්නේ සක්විතිරජක්හුගේ කන්වැලින් ගිලිහී ගිය රුවන් තෝඩුවක් මේ ආකාශයෙන් බැසැ, පින්වත් වූ බුදු රජාණන් වහන්සේගේ රමගම් නුවර ලමනට ගසන ලද මඞ්ගල පරහ හෙරියක් බඳු වූ ගැමුරු මියුරු හඬින් දසදිග් පුරමින්, “ පින්වත් වූ සත්වයෙනි! තුටු පහටු වූ සිත් ඇති වැ, අතිශයෙන් සිත්කලු වූ දැකුම් ඇති මේ මාර්ගය කවරක්හු හට සරහවු දැ” යි විචාරා දිපඞ්කර සර්වඥයන් වහන්සේට යැ යනු අසා, පසුවනක් ප්රී තින් පිනාගියා වූ ශරීර ඇත්තේ විස්මය පත් වැ “ මා ගේ මෙනතට ඊම් යහපත් ඊමෙක් වන්නේ යැ ප්රතමාණාතික්රාැනිත වූ කල්පකෝටි ශතසහස්රමයෙක්හි දු. අභිසම්බෝධි කථා “ එක්පුග්ගලස්ස හක්බවේ පාතුභාවෝ දුල්ලහෝ ලෝකස්මිං කතමස්ස ඒකපුග්ගලස්ස ? තථාගතස්ස අරහතෝ සම්මා සම්බුද්දස්ස” යී --
වදාළ බැවින් දුර්ලභ වූ උත්පත්ති ඇති සියලු සත්වයන්ට උත්තම වූ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ දර්ශනය හා ධර්ම ශ්රයවනය ද ලැබෙයි ල. මේ අසාදෘශ වු යසස් ලැබීම හා සමඟ මඟ එඵිකොටැ මට සවර්ගමෝක්ෂ මාර්ගය සිද්ධ කෙරෙමි” යි එක් අවකාශයක් ඉල්ලා මහ වතුර වැඩීමෙන් ගැඹුරු වූ සිත ජලයෙන් සම්පූර්ණ වූ කඳු රැළියක් ලැබැ, සුමේද පණ්ඩිතයෝ බුද්ධාලම්භන ප්රීරති උපදවා මෙසේ සිතූ හ. “ මම වූ කලී මේ ප්රූදේශය ඉදින් සෘඬියෙන් දෙවියන් සතුටු කරවන්නා වූ “ නතේ සුඛං පජානන්ති යේ පස්සන්ති නන්දනං ” යි කියනලද නන්දනෝද්්යාතනයෙන් සුපුෂ්පිත වූ පරසතු මඳාරා මල් හෝ නාගභවයෙන් නොයෙක් පැහැ ඇති සත්රුවන් හෝ ගෙනවුත් කඳුරැළිය සැරසූයෙම් වීම් නම් ඒ මාගේ සෘද්ධියෙන් සැරහීම කයට දුක් දී කරන්නාවූ මෙහෙවර මෙන් සිත් නොපිනවන්නේ යැ ” යි සිතා, අලුත පිපි මහනෙල් පෙති සේ කොමළ වූ අත් සඟළින් පස් ගෙනවුන්දින් ඒ කඳුරැළිය තනන්නට පටන් ගත්තාහු යැ.
සුමේද තාපසයන් ඒ කඳරැළිය තනන්නාට පළමු කොටැ අඩාළ වැ තිබියැ දී මැ, රඹගම නුවරවාසීන් විසින් වඩනට කල් දැන්වූ කල්හි. බුදු රජාණන් වහන්සේ බඳු වද මලෙකැ පැහැ සමාන වූ දෙපට අඳනා සිවුරු ත්රිනමණ්ඩලප්රලතිච්ඡාදනය කෙරෙමින් පෙකණිය හා දෙදෙණ මඬල ද වසා හැඳැ, ඒ මත්තෙහි රන් පමුදමෙකින් බඳු වද මල්කලබක් සිසාරන කලක් පරිද්දෙන් විද්යුෙල්ලතා සශ්රිබක වූ කායබන්ධනය බැඳැ, ස්වර්ණ පර්වතයක් මස්තකයෙහි ලාක්ෂාරසයක් වක්කරනකලක් පරිද්දෙන් ද රන් දාගබක් පබළු දැලෙකින් වසන කලක් පරිද්දෙන් ද රන් ඇගෑයක් රන් පලසෙකින් පොරොවන කලක් මෙන් ද සරච්චන්ද්ර්යා රන් වලා කෙඩෙකින් සඟවන කලක් පරිද්දෙන් ද ලාක්ෂා රසයෙන් රඳනලද කැහැල මලෙක පැහැ සමාන වූ රන් වූ උතුම් වූ පාංශු කූල විවරය පෙරෙවැ, රන් ගල්ගුහාවෙකින් නික්මෙන්නා වූ අභිත කේශර සිංහ රාජයෙකු පරිද්දෙන් ගඳකිළියෙන් නික්මැ ෂඩ් අභිඥාවෙන් යුක්ත වූ සාරලක්ෂයක් පමණ ක්ෂීණාශ්රිවයන් වහන්සේ විස්න් පිරිවරන ලදු වැ දෙදෙව්තොව දෙවියන් විසින් පිරිවරණ ලද ශක්රන දේවෙන්ද්රියා මෙන් ද බ්රදහ්ම සමූහයා විසින් පිරිවරනලද සහම්පති මහාබ්ර්හ්මරාජයා මෙන් ද ප්රදමාණාතික්රාසන්තවූ කාලයක් මුළුල්ලෙහි රැස්කරණ ලද කුශල බලයෙන් උපන්නාවූ උපමා රහිත වූ සර්වඥ විලාසයෙන්, තාරකා සමූහයා විසින් පිරිවරණ ලද ශරච්චන්ද්ර යා ආකාශ පථයට නැලෙන කලක් පරිද්දෙන් සරහා පිළියෙල කරන ලද්දා වූ මාර්ගයකට පිළිපන් සෙකැ.
සුමේධ තාපසයෝ ද ඒ සරහා පිළියෙල කරනලද්දාවූ මාර්ගයෙන් වඩනා මනා වු හැඳිම් පෙරැවීම් ඇති සන්හුන්නා වූ වක්ෂුරාදි පඤ්චේන්ද්රිායන් හා සන්හුන්නාවූ සිත්ද ඇලි දෙතිස් මහා පුරුෂ ලත්ෂණ යෙන් යුක්තවූ, නීල පිති ලෝහිතාවදාත මාඤ්ජිෂ්ඨ ප්රසභාස්වර යැයි කියන ලද සවනක්රස් විහිදෙන්නා වූ, සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණාශ්රිවයන් වහන්සේ විසන් පිරිවරන ලද්දා වූ, සරහා පිළියෙල කරන ලද මාර්ගයට පිළීපන්නාවූ, දිව්ය් මනුෂ්ය යන් විසින් පුදනු ලබන්නාවූ, ලෝකස්වාමීවූ සම්පූර්ණ වූ සිත් ඇත්තාහු ; “මාර්ග සරහා පිළියෙල කරන්නාට පළමු වැ සර්වඥයන් වහන්සේ මේ ස්ථානයට පැමිණී සේකැ. අද මා විසින් සුපිරි නිලුපුල් මල් සඟලක් හා සමානවූ ඇස් ඇති මේ දීපඞකර සර්වඥයන් වහන්සේට මා ගේ ජීවිත පරිත්යාලගය කරන්නට වටනේ යැ. මේ ස්වභාවයෙන් නිර්මල වූ ශරීර ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ මඩ නොමැඩ සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණාශුවයන් වහන්සේහා සමග රන්පෝරු අතුල හෙයක් පිටැ වඩනා කලක් මෙන් මා පිට මැඩ ගෙනැ වඩනා සේක් වැයි, ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ මාපිට මැඩ ගෙනැ වැඩීම බොහෝ කලක් මට හිත සැප පිනිස වන්නේ යැ” යි සිතා දල්වන ලද නේත්ර නැමැති නිලුපුල් මල් වනයෙහි කුහුලින් ගැවසී ගත්තා වූ බමර වැලක් හා සමාන වූ නිල් වූ අක්බඹුරු වූ කෙසේ වැටිය මුදා දළ මඩුළු අඳුන් දිවිසම් වැහැරී සිවූරු කළුවූ මඩ මත්තේ අතුටැ අනේක ප්රාකාර වූ ලෝභ ද්වේශාදී කෙලෙස් නැමැති චණ්ඩ මත්ස්යේ සමූහයාට වාසස්ථානවූ නොයෙක් මුඛ යෙන් අවුත් වදනාවූ බොහෝ වූ සියලු දුක් නැමැති දිය වතුරින් පිරුනාවූ පර වදනාවූ බොහෝ වූ සියලු දුක් නැමැති දිය වතුරින් පිරුණා වූ පර තෙරක් නැති සංසාර නැමිති සාගරයෙන් එතෙර වණු පිණීසැ සියලු ලෝකයට හෙයක් බදු වූ ඒ දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහන්සේට අබියෙස වැ මුණින් හි :
“මනුසුසත්තං ලිඞ්ගසම්පත්ති හේතු සත්ථාරදස්සනං
පබිබජ්ජා ගුණසම්පත්ති අධිකාරෝ ච ඡන්දනා ”
යන මේ අෂ්ට ධර්මයෙන් සම්පූර්ණ වැ “ බුඬෝ බෝධෙය්ය තිණ්ණෝ තාරෙය්යං්, මුත්තෝ මොචෙය්යංඡ, පන්තෝ දමෙය්යංා, සත්තෝ සමෙය්යංත, අස්සත්ථෝ අස්සාසෙය්යංස, පරිනිබ්බුතෝ, පරිනිබ්බාපෙය්යංෙ” යනාදින් බුද්ධත්වය විෂය කොටැ පවත්වන ලද විත්ත ප්රාොර්ථනා ඇති ඒ සුමේධ තාපසයෝ කපල් පිටැ වැදහොත්තාහු යැ.
මෙසේ කළල් පිටැ වැදහොත්තා වූ ඒ දහා පුරුෂයාණෝ විකසිත පද්මයන් හා සමාන වූ ඇස් සඟළ දල්වා බලන්නාහු ඒ දිනන ලද මාර යුද්ධ ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ බුද්ධ ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ බුද්ධ ශ්රීඇය දැක ප්රවඥා නැමැති පුරුදු කන්යා ව විසින් මෙහෙයනු ලබන්නෝ මම නොයෙක් ආදීනවදැක සංසාරය හැර ‘නිබ්බානං පරමං සුඛං’ යනු හෙයින් උතුම් වූ නිර්වාණය නමැති සැපය ගන්නම් වීම නම් යහපතැ” යි සිතා ඉක්බිත්තෙන් කරුනා නැමැති අභිනව ස්ත්රි්ය විසින් යාවඥ කරන ලද සිත් ඇති වැ මෙසේ උතුම් වූ අමෘත නිර්වාණය ලැබීම අතිමධූර වූ රස භෝජනයක් ලැබැ ඉතා අඳුරු ගබකට වැදැ අනුභව කිරීමක් හා සදෘශ වන්නේ යැ. මා බඳු වූ සුමෘති සම්පන්න වූ ප්රටඥා සම්පන්න වූ ශ්රැදති සම්පන්න වූ ධෛර්ය් බ සම්පන්න වූ එකඟ වූ සිත් ඇති සමාධි සම්පන්නවූ වීර පුරුෂයක්හු සංසාර නැමැති සාගරයෙහි ගැලුනා වූ සත්ත්ව සමූහයා හැරැ හුදකලා වැ නිවන් නැමැති ගොඩට නැගි කල්හි කුදු මහත් භවයෙහි පෙරැලෙන්නා වූ අසරණ වූ ලෝක වාසී වූ සත්වයාට පිහිට කරන්නට අන් කවර නම් සත්ත්වයෙක් සමර්ථ වන්නේද ? එහෙයින් සර්වඥතා ඥානයට පැමිණැ දෙවි මිනිසුන් සහිත ලෝ වැසියන් සසර නැමැති කතරින් එතෙර කොටැ නිවන් නැමැති පුරයට ප්ර වේශ කරවන්නෙමි ” යි ශ්රානවක ඥානයට අභිමුඛ වූ සිත් දර්වඥතා ඥානයට අභිමුඛ කළාහු ය.
එකෙණෙහි දීපඞ්කර නම්..එකෙණෙහි දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන්වහන්සේ ද වැඩ ඒ කරුණා සාගර වූ සුමේධ තාපසයන් ගේ ඉස්දොර සිටැ ස්වර්ණ ප්රා සාදයෙක ඉන්ද්රවනීල මාණික්ය මය වූ සීමැදුරු කවුළුවක් හරහන කලක් පරිද්දෙන් පස්පෑ දිස්නාවූ ඇස් සඟල දලවා බලන සේක. මඩ මත්තේ වැදැහොත්තා වූ ඒ සුමේධ තාපසයන් දැකැ දන්නා ලද අභිප්රා ය ඇති සේක්, ඒ තාපසයන් ගේ අනාගත වූ ජාතිපය්යදර්න් තය අනාගතාංශ ඥානයෙන් බලා, සිටි තෙනැ සිටැ මහාපර්ෂද් මඬ්යපයෙහි මහත් වූ කුරවී කෙවිල් ලක ගේ හඬහා සමාන වූ මධුර නාද පවත්වා, “එම්බා මහණෙනි! මේ මහත් වූ අනුභාව හා උග්ර් තපස් ද ඇති තාපසයා කළක් පිටැ වැදහොත්තවූ දුටු දැ” යි වදාරා, “ එසේ යැ ස්වාමිනි!” යි කී කල්හි “ මේ තෙමේ බුදුධත්වය ප්රාඬර්ථනා කොටැ වැදැහොත්තේ යැ. මොහු ගේ ප්රාිර්ථනාව සමෘද්ධ වන්නි යැ අනාගතයෙහි සාරාසංඛ්යථ කල්ප ලක්ෂයකින් මත්තෙහි අනන්තා පරිමාණ සක්වළෙහි ශරීර රශ්මින් නසන ලද ලෝකාන්ධකාර හා දේශනා රශ්මින් නසන ලද ක්ලේශාන්ධ කාරත් ඇති ගෞතම නම් බුදු වන්නේ යැ. ඒ සර්වඥයන් බුදු වන ජාතියෙහි කිඹුල්වත් නම් පුරයෙක් නුවර වන්නේ යැ මහමායා නම් බිසොවක් මව වන්නි යැ. සුද්ධෝදන නම් රජෙක් පිය වන්නේ යැ. උපතිස්ස යැ, කෝලිත යැ යන නම් ඇති අග්ර ශ්රායවකයෝ දෙදෙනෙක් වෙති. මේ තෙමේ නුවර මුහුකුරා ගිය කල්හි මහභිනික්මන් නික්මැ මහත් වූ දුෂ්කර ක්රිෙයා කොටැ අජපාල න්යතග්රෝකධ වෘක්ෂ මූලයෙහි දී කෟෂීරපායාස පිළිගෙනැ නිල්දලා හෝ තෙරැ දී වළඳා ඇසතුරුක් මුල්හි දී බුදු වන්නේ යැ” යි විවරණ දී වදාළ සෙකැ. බුදුධවංශයෙහි එහෙයින් කියනලදී :--
“දීපඞ්කරෝ ලෝකවිදූ ආහුනිනං පටිග්ගහෝ,
උස්සීසකේ මං ඨත්වාන ඉදං වචනමබ්රුවි,
පස්සථ ඉමං තාපසං ජටිලං උග්ගතාපනං,
අපරිමෙය්ය ඉතෝ කප්පේ බුද්ධෝ ලෝකේ භවිස්සති.
අහු කපිලව්භයා රම්මා නික්ඛමිත්වා තථාගතෝ,
පධානං පදහිත්වාන කත්වා දුක්කරකාරිකං.
අජපාලරුක්ඛමුලස්මිං නිසිදිත්වා තථාගතෝ,
තත්ථ පායාසමග්ගය්හ නේරඤ්ජරමුපේහිති.
නේරඤජරාය තීරම්හි පායාසාදාය සෝ ජිනෝ,
පටියත්තවරමග්ගේන බෝධිමූලං හි ඒහිති.
තතෝ පදක්ඛණං කත්වා බෝධිමණ්ඩං අනුත්තරෝ,
අස්සත්ථරුක්ඛමූලම්හි බුජ්ජඣිස්සති මහායසෝ.
ඉමස්ස ජනිකා මාතා මාහා නාම හවිස්සති,
පිතා සුද්ධෝදනෝ නාම අයං හෙස්සති ගෝතමෝ.
අනාසවා විතරාගා සන්තවිත්තා සමාහිතා,
කෝලිතෝ උපතිස්සෝ ච අග්ගා හෙස්සන්ති සාවකා.
ආනන්දෝ නාමපට්ඨාකෝ උපට්ධිස්සති තං පිනං,
ඛේමා උප්පලවණ්ණා ච අග්ගා හෙස්සන්ති සාවකා.
අනාසවා වීතරාග ; සන්තවිත්තා සමාහිතා,
බෝධි තස්ස භගවතෝ අස්සත්ථෝතිපවුච්චති ” යි
මෙසේ දීපංකර නම් බුදු රජාණන් වහන්සේ දෑ සමන් මල් අට මිටෙකින් ඒ කරුණාමය වූ බොධිසත්වය්නට පූජා කොටැ, ලක්ෂයක් ක්ෂිණාශ්රුවයන් වහන්යේ හා සමග පැදකුණු කොටැ, රම්යල වූ රම්යාපුර යට වැඩි සේකැ. ඉක්බිත්තෙන් දිව්යක බ්රාහ්ම නාග මනුෂ්යෂ ගරුඬ ගන්ධර්ව කින්නර යක්ෂ රාක්ෂයාදීහු ද මහා පුරුෂයාට මල් හා උතුරුසළු පළඳනා මුදුන් මල්කඩ ආදීන් ද පූජා කොටැ වැඳැ පැදකුණු කොටැ දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහනසේ හා සමග සිත් කලු වූ රම්යු පුරයට වන්හ. එසමයෙහි පැමිණියා වූ චිත්ත ප්රාමර්ථනා ඇති බුද්ධාඞ්කුර තෙමේ හොත් තැනින් නැඟි සිටැ පුෂ්පාසන මස්තකයෙහි නැඟෙනහිරි ලෝකදාතුව බලමින් පලක් බැඳැ උන්නේ යැ.
සිංහල බෝධි වංසය - iii
4. බුද්ධකාරක ධර්ම කථාව
සියලු දසදහසක් සක්වළැ දෙවියන් විසින්..සියලු දසදහසක් සක්වළැ දෙවියන් විසින් දෙතිස් මහා පූර්වනිමිත්ත දැකැ සාධුකාර දෙමින් වීර්ය්න් උපදවමින් සමීපයට අවුත් විශේසයෙන් ස්තුති කරනු ලබන්නාහු, දශබලධාරී වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ වචනය රසා උපන්නා වූ අතිශය වීර්ය්ර් ඇති වැ, බුදුධත්වය සිද්ධකරන්නා වූ ධර්මයෙන් පරීක්ෂා කරන්නෝ සතරදිග යැ උඩ යැ යට යැ යි සියලු දස දික්හි බුද්ධකාරක ධර්මයන් නො දැකැ සන්නානය බලන්නෝ සියලු බෝධිසත්ත්ව වරයන් විසින් නැවත නැවතැ සෙවුනා ලද්දා වූ කරුණෝපාය-කෞශල්යැයෙන් පරිගෘහිත වූ ආත්මෝපකරණ පරිත්යා ග කඅන චේතනා සංඛ්යාකත වූ පළමු දාන පාරමිතාව දැකැ’ තුමූ මැ තමන් හට අවවාද කරන්නා වූ මහා බොධිසත්වයෝ “ සුමේද පණ්ඩිතයෙනි! තෙපි මෙ තැන් පටන් කොටැ කිබිසිනි කොටැ තබනලද පැන් කලයක් පරිද්දෙන් නිරවශේෂ කොටැ ප්රීෙතින් ප්රිබුද්ධ වූ මුඛ පද්ම ඇති වැ, කරුණා පෙරදැරි කොටැ දන් දෙමින් දානපාරමිතාව පුරව” යි තර කොටැ සිත්හි පිහිටුවා චණ්ඩ මාරුතයෙකින් වජූ පර්වතයක් සොල්වාලිය නොහැකි කලක් පරිද්දෙන් මාරයන් සිය ගණනක් විසිනුදු කම්පා කොටැ ලිය නොහැකි කොටැ ඉටා ;
“මේ දාන පාරමිතාව පමනෙකින් මැ සම්ය ක්සම්බෝධි ඥානයට පැමිණෙන්නට නොපිළිවන් වන්නේ යැ” යි පරීක්ෂා කොටැ කරණෝපාය කෞශල්යනයෙන් පරිගෘහිත වූ කාය වාක් සුචරිත හා අකර්තව්යර වීරති කර්තව්යව කරන චේතනාද සඞ්ඛ්යාපත වූ දෙවෙනි වූ ශීල පාරමිතාව දැකැ, “වාලදිය රක්නා වූ සෙමෙර ධේනුවක මෙන් ශීල පාරමිතාව පුරව” යි තර කොටැ ඉටා ;
ඉක්බිත්තෙන් ආදීනව පූර්වාඞ්ඛ්යාතත වූ තුන් වැනි වූ නෛෂ්ක්ර ම්ය; පාරමිතාව දැකැ, “නිරන්තරයෙන් උත්කණ්ඨා බලවත් වූ දභ ගෙයෙක්හි නොඇලෙන කලක් මෙන් සියලු භවයෙහි නො ඇලි නෛෂ්ක්රණම්යූ පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ;
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මයන් ගේ සාමාන්යන විශේෂ ලක්ෂණාවබෝධ සඞ්ඛ්යාතත වූ සතර වැනි වූ ප්රලඥා පාරමිතාව දැකැ, “පිඬු සිඟාන්නා වූ සපදන චාරිකාඞ්ගය පුරන්නා වූ භික්ෂුවක්හු මෙන් තම හට උත්තම වූ ද මධ්ය,ම වූ අධම වූ ද නුවණැත්තන් කරා එළඹැ :--
“කිං හන්තේ කුසලං ? කිං අකුසලං ? කිං සාවජ්ජං ? කිං අනවජ්වං ? කිංසේවිතබ්බං ? කිං න සේවිතබ්බං ? කීම්මෙ කයිරමානං දීඝරත්තං අහිතා දුක්ඛාය අස්ස ? කිං චා පන මේ කයිරමානං දීඝ රත්තං හිතාය සුඛාය අස්ස ?” යි
මෙ සේ කුශලාකුශලාදි වූ පිළිවෙත් විචාරමින් ප්රංඥා පාරමිතාව පුව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් කාය චිත්තයෙන් පරහිතාරම්හ සඞ්ඛ්යාිත වූ පස් වන විර්ය්කු පාරමිතාව දැකැ, ස්ථාන ගමන ශයනාසනලක්ශණ සලර ඊර්යා්ාර පථයෙහි ඒකාකාරයෙන් පවත්නා වූ දෘඨ වීර්ය්තා ඇති කේශර සිංහ රාජයක්හු පරිද්දෙන් හැම කල්හි මැ ඒකාකාරයෙන් පවත්නා වූ,
“අනුප්පන්නානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදය වායාමෝ, උප්පන්නානං අකුසලානං ධම්මානං පභාණාය වායාමෝ රනුප්පාන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදය වායාමෝ උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඊර්යානං පථයෙහි වායාමෝ” යි.
කියනලද සතර සම්යංක් ප්යාඋප්පන ලක්ෂණ වීර්ය්ශර ඇති වැ වීර්ය් පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් සත්ත්ව සංස්කාරයන් ගේ අපරාධසහනය කරන්නා වූ ද්වේෂ ප්රඉධාන වූ තදාකාර ප්ර්වෘත්ත චිත්තෝත්පාද සඞ්ඛ්යා්ත වූ ස වැනි වූ ක්ෂාන්ති පාරමිතාව දැකැ “ගන්ධමාලාදී වූ පවිත්ර් හා මල මුත්රා්දි වූ අපවිත්ර යන්ගේ ද පැහුමෙහි ඉවැසීම කරන්නා වු භූමිය පරිද්දෙන් ඉෂ්ටානිෂ්ට සත්වයන් විසින් දක්වනලද බහුමාන අවමාන ඉවසා ක්ෂාන්ති පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් විරති චේතනාදි භේද වූ අවිසංවාද ලක්ෂණ වූ සත්වැනි සත්ය පාරමිතාව දැකැ, ‘හිමත් ගිමත් ආදී වූ සියලු සමයෙහි තමා යන්නාවූ වීථිය නොයික්මැ පවත්නා වූ ඹෂධි තාරකාවක් අරිද්දෙන් බස්මුදුනෙහි සණ සිර ගණනක් හෙන කල්හිත් මෘෂාවාදය නො කෙරෙමි’ යි සත්යුපාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් අවලාධිෂ්ධාන තදාකර ප්රවවෘත්ත චිත්තෝත්පාද ලක්ෂණ වූ අට වැනි අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව දැකැ, “සියලු දිශා භාගයෙන් හමන්නා වූත් පවනින් නිශ්තල වැ මොනවට පිහිටියා වූ පර්වතයක් මෙන් ආත්මාධීෂ්ඨානයෙහි නිශ්චල වැ අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් ලෝකයාහට හිත සැපැ එළැවීම හා අද්වේෂ ලක්ෂණ වූ නව වැනි වූ මෛත්රිඨ පාරමිතාව දැකැ, පිනැත්තනට ද පවැත්තනට ද ඒකාකාර වූ සිහිල් ගුණය දෙන්නා වූ ජලයක් මෙන් සියලු හිතාහිත වූ සත්ත්වයන්ට සම මෙත් පවත්ව මෛත්රීා පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; මත්තෙහිත් පරීක්ෂා කරන්නේ මධ්යමස්ථාකාර ලක්ෂණ වූ දස වැනි වූ උපේක්ෂා පාරමිතාව දැකැ, “යම් සේ තොප ගේ එක් ශරීරාවයවයක් කිසිවෙක් සුවඳින් ගල්වා ද, එක් ශරීරාවයවයක් කිසිවෙක් වෑයෙන් සසී ද, ඹවුන් දෙදෙනා කෙරේ ප්ර භීත වූ අනූනය ප්රකතිඝ ඇති වැ සුව දුක් දෙකෙහි මැදහත් වැ උපේක්ෂා පාරමිතාව පුරව. ඒ දශපාරමී ධර්මයන් පුරා බෝමැඩ හිඳැ දසදහසක් සක්වළ ඒකනින්නාද කොටැ බුදු වන්නෙහි” යැයි තර කොටැ සිත්හි පිහිටුවා මෙසේ රනේක ප්රදකාර උපමාවෙන් යුක්ත කොටැ දශ පාරමී ධර්මයන් ලක්ෂණ රසාදී විසින් නිශ්චය කොටැ, “මෙයින් මත්තෙහි භූත භවිෂ්යෂද් වර්ථමාන ලක්ෂණ කාලත්ර යවර්ති වූ රන්ය බුද්ධකාරක ධර්ම කෙනෙක් නැතැ” යි නිශ්චය කොටැ “අඞ්ග පරිත්යා්ගය පාරමි නමී වෙයි” සලකා මහ මෙර නැමැති මත ගෙනැ මහා සාගරය අළලන කලක් මෙන් ආදිය පටන් ගෙනැ අන්තය දක්වා ලක්ෂණ රස ප්රරත්යුෙපස්ථාන වශයෙන් සම්මර්ශනය කරන්නා වූ අනුලෝම නය වශයෙන් ද අන්තයෙහි පටන් ආදිය දක්වා සම්මර්ශනය කරන්නා වූ ප්ර තිලෝම නය වශයෙන් ද, මධයෙහි පටන් ගෙනැ ආද්ය න්ත දෙ කෙළවර දක්වා සම්මර්ශනය කරන්නා වූ උත්තෝවර්ධන නය වශයෙන් ද, දෙ කෙළවර පටන් ගෙනැ මධ්යනය දක්වා සම්මර්ශනය කරන්නා වු මධ්යෙසංක්ෂේපය නයින් ද, පළමු වන පාරමිතාව සම්මර්ශනය කොටැ දෙවන පාරමිතාවට බැසැ ක්රකමක් ක්රිමයෙන් දසවන පාරමිතාව දක්වා නැගී පළමු වන පාරමිතාව දක්වා බැසැබැසැ සම්මර්ශනය කරන්නා වූ ගත ප්රළත්යාිගත නයින් දැයි මේ මහා පඤ්චනය වශයෙන් ඒ මහා පුරුෂයා පාරමී ධර්මයෙන් සම්මර්ශනය කොටැ, මතැතක්හු විසින් මඬනා ලද බට කැලයක් මෙන් දිය පොළොව අවසන් කොටැ ඇති මහිය තම්පා කොටැ කුඹල් සකක් මෙන් දසදහසක් සක්වල සිසාරවා උනස්නෙන් නැඟි දිව්යල අසුරයන්ගේ හා නාග සුපර්ණාදීන් ගේ ද කිරීට මාණික්ය් නැමැති ශෛලාසනයෙහි ඇවිදුනා ලද පාපියුම් සෙවණ ඇති මහ බෝසතාණෝ තමන් වසන පන්සලට මැ ගියාහු යැ.
දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ..දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ද සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණාශ්රයවයන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ රඹගම් නුවර වාසීන් පුදනු ලබන සේක්, දේවියන් විසන් සුතුති කරනු ලබන සේක්, සරහා පිළියෙළ කරන ලද්දා වූ මාර්ගයෙන් රඹගම් නම් පුරයට වැදැ පණ වන ලද උතුම් වූ බුද්ධාසන මස්තකයෙහි වැඩ වුන් සේකැ. භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ ද තමතමන් වහන්සේට පැමිණියා වූ අසුන්වලැ වැඩහුන් සේකැ. රඹගම් නුවරවාසී වූ උපාසක වරු ද බුදුන් ප්රුධාන කොටැ ඇති භික්ෂූ සඞ්ඝයා වහන්සේට මහ දන් දී භාග්ය වත් වූ සර්වඥයන් වහන්සේ වළඳා නිමවා පාත්රඝයෙන් පහ කරන ලද අතී ඇති නියාව දැනැ ගඳ දුම් මල් පහන් ආදීන් පූජා කොටැ දන්දීමෙහි අනුසස් අසනු කැමැති වැ උන්නාහු යැ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ද ඔවුනට අනුමෙ වෙනි ධර්ම දේශනා කරන සේක් :
“දානං තාණං මනුස්සානං දානං බන්ධු පරායණං, දානං ද්ක්ඛාධිපන්නානං සත්තානං පරමා ගති.
යනාදීන් දානාතිසංස කථා ද, “සිලං කිරේස කල්යාාණං සීලං ලෝකේ අනුත්තරං, අරියවුත්ති සමාචාරෝ තේන වුච්චති සීලවා”
යනාදීන් සීලනිසංස කථා ද,
“අයං සග්ගෝ නාම බට්ඨෝ කන්තෝ මනාපෝ ඒකන්ත සුඛෝ” යනාදීන් ශිලයන් ලැබියැ යුතු වූ ස්වර්ගසම්පත්ති කථා ද, ස්වර්ග කථා ශ්රදවණයෙන් කාමයෙහි ලුබ්ධ වූ සත්ත්වයන් හට “අයම්පි සග්ගෝ අනිච්චෝ අද්ධවෝ න එත්ථ ඡන්ර් රාගෝ කාතබ්බෝ” යි කාමයෙහි ආදීනව ද, හීනයන් විසින් සෙවියැ යුතු බැවින් කාමයන්ගේ ලාමක බව ද, ඒ කාමයන් විසින් සත්ත්වයන් කිලුටු වන බැවින් කාමයන් ගේ කිලුටු බව ද, කාමාදීන් හට ප්රතතිපක්ෂ බැවින් හා අනේකානිසංස සිද්ධ නව බැවින් හා ප්රාව්ර්ජ්යා්යෙහි අනුසස් දැයි මේ පිළීවෙළ කථාව ප්රනකාශ කොටැ අමෘත මහා නිර්වාණය කෙළවර කොටැ ඇති ධර්මය දේශනා කොටැ වදාළ සේකැ. මෙසේ ඒ මහා ජනයාට ධරිමදෙශනා කොටැ සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් ශරීර ශීලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් පඤ්ච ශීලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් ස්රෝ තාපත්ති ඵලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් සකෘදාගාමි ඵලයෙන් ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් රනාගාමී ඵලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් සතර මඟ සතර ඵලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් ත්රිකවිද්යාඵයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන්
ෂඬ් අභිඥයෙහි. ද, සමහර සත්ත්ව කෙනකුන් අෂ්ට සමාපත් තියෙහිද පිහිටුවා උන්ස්නෙන් නැඟි රම්ය නම් පුරයෙන් නික්මැ සුදර්ශන මහා වීහාරයට මැ වන්සේකැ .
එහෙයින් කීයන ලද :-
තදා තේ භොජයිත්වාන සසඬිඝං ලෝකතායකං උපගඤ්ඡුං සරණං තස්ස දිපඬිකස්ස සත්ථුනෝ
සරණාගමනේ කිඤ්චි නිවේසේති තථාගනෝ කීඤ්චි පඤ්චසු සීලේසු සීලේ දසවීධේ පරං
කස්සවි දේති සාමඤ්ඤං වතුරෝ එලමුත්තමේ. කස්සවි අසමේ ධම්මෙ දේති සෝ ෂටිසම්හිදා.
කස්සවි වරසමාපත්තියෝ අට්ඨ දෙති නරාසහෝ. තිස්සෝ කස්සවි විජ්ජායෝ ජළහිඤ්ඤා පවෙව්ඡති.
තේන යෝගේන ජනකායං ඕවදේති මහාමුනි. තේන වීත්ථාරිකං ආසි ලෝකතාථස්ස සාසතං
මහාභනුයහක් ඛන්ධෝ දීපඬ්කර සනාමකෝ. බහුජනේ තාරයති පරිමෝවේති දුග්ගතිං.
බෝධනෙය්යංර ජනං දිස්වා සතසහස්සේපි යෝජනේ , ඛණේන උපගන්ත්වාන ඛෝධේති තං මහාමුනි යි.
මෙසේ පුළිල රුක් මුල්හි වැඞහිඳැ බුදු වු ඒ දිඬිකර සර්වඥයන් වහන්සේ අවුරුදු ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි වැඩ සිටැ සත් යන්සංසාර බන්ධනයෙන් මුදමීන් සියලු බුද්ධ කෘත්යඩයන් කොටැ නිමවා සුනන්දා රාමයෙ හි දි නිරුපධිශේෂයක් නිර්වාණ ධාතුයෙන් පරිනිවන් පෑ සේක.
“මේ දාන පාරමිතාව පමනෙකින් මැ සම්ය ක්සම්බෝධි ඥානයට පැමිණෙන්නට නොපිළිවන් වන්නේ යැ” යි පරීක්ෂා කොටැ කරණෝපාය කෞශල්යනයෙන් පරිගෘහිත වූ කාය වාක් සුචරිත හා අකර්තව්යර වීරති කර්තව්යව කරන චේතනාද සඞ්ඛ්යාපත වූ දෙවෙනි වූ ශීල පාරමිතාව දැකැ, “වාලදිය රක්නා වූ සෙමෙර ධේනුවක මෙන් ශීල පාරමිතාව පුරව” යි තර කොටැ ඉටා ;
ඉක්බිත්තෙන් ආදීනව පූර්වාඞ්ඛ්යාතත වූ තුන් වැනි වූ නෛෂ්ක්ර ම්ය; පාරමිතාව දැකැ, “නිරන්තරයෙන් උත්කණ්ඨා බලවත් වූ දභ ගෙයෙක්හි නොඇලෙන කලක් මෙන් සියලු භවයෙහි නො ඇලි නෛෂ්ක්රණම්යූ පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ;
ඉක්බිත්තෙන් ධර්මයන් ගේ සාමාන්යන විශේෂ ලක්ෂණාවබෝධ සඞ්ඛ්යාතත වූ සතර වැනි වූ ප්රලඥා පාරමිතාව දැකැ, “පිඬු සිඟාන්නා වූ සපදන චාරිකාඞ්ගය පුරන්නා වූ භික්ෂුවක්හු මෙන් තම හට උත්තම වූ ද මධ්ය,ම වූ අධම වූ ද නුවණැත්තන් කරා එළඹැ :--
“කිං හන්තේ කුසලං ? කිං අකුසලං ? කිං සාවජ්ජං ? කිං අනවජ්වං ? කිංසේවිතබ්බං ? කිං න සේවිතබ්බං ? කීම්මෙ කයිරමානං දීඝරත්තං අහිතා දුක්ඛාය අස්ස ? කිං චා පන මේ කයිරමානං දීඝ රත්තං හිතාය සුඛාය අස්ස ?” යි
මෙ සේ කුශලාකුශලාදි වූ පිළිවෙත් විචාරමින් ප්රංඥා පාරමිතාව පුව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් කාය චිත්තයෙන් පරහිතාරම්හ සඞ්ඛ්යාිත වූ පස් වන විර්ය්කු පාරමිතාව දැකැ, ස්ථාන ගමන ශයනාසනලක්ශණ සලර ඊර්යා්ාර පථයෙහි ඒකාකාරයෙන් පවත්නා වූ දෘඨ වීර්ය්තා ඇති කේශර සිංහ රාජයක්හු පරිද්දෙන් හැම කල්හි මැ ඒකාකාරයෙන් පවත්නා වූ,
“අනුප්පන්නානං අකුසලානං ධම්මානං අනුප්පාදය වායාමෝ, උප්පන්නානං අකුසලානං ධම්මානං පභාණාය වායාමෝ රනුප්පාන්නානං කුසලානං ධම්මානං උප්පාදය වායාමෝ උප්පන්නානං කුසලානං ධම්මානං ඊර්යානං පථයෙහි වායාමෝ” යි.
කියනලද සතර සම්යංක් ප්යාඋප්පන ලක්ෂණ වීර්ය්ශර ඇති වැ වීර්ය් පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් සත්ත්ව සංස්කාරයන් ගේ අපරාධසහනය කරන්නා වූ ද්වේෂ ප්රඉධාන වූ තදාකාර ප්ර්වෘත්ත චිත්තෝත්පාද සඞ්ඛ්යා්ත වූ ස වැනි වූ ක්ෂාන්ති පාරමිතාව දැකැ “ගන්ධමාලාදී වූ පවිත්ර් හා මල මුත්රා්දි වූ අපවිත්ර යන්ගේ ද පැහුමෙහි ඉවැසීම කරන්නා වු භූමිය පරිද්දෙන් ඉෂ්ටානිෂ්ට සත්වයන් විසින් දක්වනලද බහුමාන අවමාන ඉවසා ක්ෂාන්ති පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් විරති චේතනාදි භේද වූ අවිසංවාද ලක්ෂණ වූ සත්වැනි සත්ය පාරමිතාව දැකැ, ‘හිමත් ගිමත් ආදී වූ සියලු සමයෙහි තමා යන්නාවූ වීථිය නොයික්මැ පවත්නා වූ ඹෂධි තාරකාවක් අරිද්දෙන් බස්මුදුනෙහි සණ සිර ගණනක් හෙන කල්හිත් මෘෂාවාදය නො කෙරෙමි’ යි සත්යුපාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් අවලාධිෂ්ධාන තදාකර ප්රවවෘත්ත චිත්තෝත්පාද ලක්ෂණ වූ අට වැනි අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව දැකැ, “සියලු දිශා භාගයෙන් හමන්නා වූත් පවනින් නිශ්තල වැ මොනවට පිහිටියා වූ පර්වතයක් මෙන් ආත්මාධීෂ්ඨානයෙහි නිශ්චල වැ අධිෂ්ඨාන පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; ඉක්බිත්තෙන් ලෝකයාහට හිත සැපැ එළැවීම හා අද්වේෂ ලක්ෂණ වූ නව වැනි වූ මෛත්රිඨ පාරමිතාව දැකැ, පිනැත්තනට ද පවැත්තනට ද ඒකාකාර වූ සිහිල් ගුණය දෙන්නා වූ ජලයක් මෙන් සියලු හිතාහිත වූ සත්ත්වයන්ට සම මෙත් පවත්ව මෛත්රීා පාරමිතාව පුරව” යි ඉටා ; මත්තෙහිත් පරීක්ෂා කරන්නේ මධ්යමස්ථාකාර ලක්ෂණ වූ දස වැනි වූ උපේක්ෂා පාරමිතාව දැකැ, “යම් සේ තොප ගේ එක් ශරීරාවයවයක් කිසිවෙක් සුවඳින් ගල්වා ද, එක් ශරීරාවයවයක් කිසිවෙක් වෑයෙන් සසී ද, ඹවුන් දෙදෙනා කෙරේ ප්ර භීත වූ අනූනය ප්රකතිඝ ඇති වැ සුව දුක් දෙකෙහි මැදහත් වැ උපේක්ෂා පාරමිතාව පුරව. ඒ දශපාරමී ධර්මයන් පුරා බෝමැඩ හිඳැ දසදහසක් සක්වළ ඒකනින්නාද කොටැ බුදු වන්නෙහි” යැයි තර කොටැ සිත්හි පිහිටුවා මෙසේ රනේක ප්රදකාර උපමාවෙන් යුක්ත කොටැ දශ පාරමී ධර්මයන් ලක්ෂණ රසාදී විසින් නිශ්චය කොටැ, “මෙයින් මත්තෙහි භූත භවිෂ්යෂද් වර්ථමාන ලක්ෂණ කාලත්ර යවර්ති වූ රන්ය බුද්ධකාරක ධර්ම කෙනෙක් නැතැ” යි නිශ්චය කොටැ “අඞ්ග පරිත්යා්ගය පාරමි නමී වෙයි” සලකා මහ මෙර නැමැති මත ගෙනැ මහා සාගරය අළලන කලක් මෙන් ආදිය පටන් ගෙනැ අන්තය දක්වා ලක්ෂණ රස ප්රරත්යුෙපස්ථාන වශයෙන් සම්මර්ශනය කරන්නා වූ අනුලෝම නය වශයෙන් ද අන්තයෙහි පටන් ආදිය දක්වා සම්මර්ශනය කරන්නා වූ ප්ර තිලෝම නය වශයෙන් ද, මධයෙහි පටන් ගෙනැ ආද්ය න්ත දෙ කෙළවර දක්වා සම්මර්ශනය කරන්නා වූ උත්තෝවර්ධන නය වශයෙන් ද, දෙ කෙළවර පටන් ගෙනැ මධ්යනය දක්වා සම්මර්ශනය කරන්නා වු මධ්යෙසංක්ෂේපය නයින් ද, පළමු වන පාරමිතාව සම්මර්ශනය කොටැ දෙවන පාරමිතාවට බැසැ ක්රකමක් ක්රිමයෙන් දසවන පාරමිතාව දක්වා නැගී පළමු වන පාරමිතාව දක්වා බැසැබැසැ සම්මර්ශනය කරන්නා වූ ගත ප්රළත්යාිගත නයින් දැයි මේ මහා පඤ්චනය වශයෙන් ඒ මහා පුරුෂයා පාරමී ධර්මයෙන් සම්මර්ශනය කොටැ, මතැතක්හු විසින් මඬනා ලද බට කැලයක් මෙන් දිය පොළොව අවසන් කොටැ ඇති මහිය තම්පා කොටැ කුඹල් සකක් මෙන් දසදහසක් සක්වල සිසාරවා උනස්නෙන් නැඟි දිව්යල අසුරයන්ගේ හා නාග සුපර්ණාදීන් ගේ ද කිරීට මාණික්ය් නැමැති ශෛලාසනයෙහි ඇවිදුනා ලද පාපියුම් සෙවණ ඇති මහ බෝසතාණෝ තමන් වසන පන්සලට මැ ගියාහු යැ.
දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ..දීපඞ්කර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ද සාර ලක්ෂයක් ක්ෂීණාශ්රයවයන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ රඹගම් නුවර වාසීන් පුදනු ලබන සේක්, දේවියන් විසන් සුතුති කරනු ලබන සේක්, සරහා පිළියෙළ කරන ලද්දා වූ මාර්ගයෙන් රඹගම් නම් පුරයට වැදැ පණ වන ලද උතුම් වූ බුද්ධාසන මස්තකයෙහි වැඩ වුන් සේකැ. භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ ද තමතමන් වහන්සේට පැමිණියා වූ අසුන්වලැ වැඩහුන් සේකැ. රඹගම් නුවරවාසී වූ උපාසක වරු ද බුදුන් ප්රුධාන කොටැ ඇති භික්ෂූ සඞ්ඝයා වහන්සේට මහ දන් දී භාග්ය වත් වූ සර්වඥයන් වහන්සේ වළඳා නිමවා පාත්රඝයෙන් පහ කරන ලද අතී ඇති නියාව දැනැ ගඳ දුම් මල් පහන් ආදීන් පූජා කොටැ දන්දීමෙහි අනුසස් අසනු කැමැති වැ උන්නාහු යැ. බුදුරජාණන් වහන්සේ ද ඔවුනට අනුමෙ වෙනි ධර්ම දේශනා කරන සේක් :
“දානං තාණං මනුස්සානං දානං බන්ධු පරායණං, දානං ද්ක්ඛාධිපන්නානං සත්තානං පරමා ගති.
යනාදීන් දානාතිසංස කථා ද, “සිලං කිරේස කල්යාාණං සීලං ලෝකේ අනුත්තරං, අරියවුත්ති සමාචාරෝ තේන වුච්චති සීලවා”
යනාදීන් සීලනිසංස කථා ද,
“අයං සග්ගෝ නාම බට්ඨෝ කන්තෝ මනාපෝ ඒකන්ත සුඛෝ” යනාදීන් ශිලයන් ලැබියැ යුතු වූ ස්වර්ගසම්පත්ති කථා ද, ස්වර්ග කථා ශ්රදවණයෙන් කාමයෙහි ලුබ්ධ වූ සත්ත්වයන් හට “අයම්පි සග්ගෝ අනිච්චෝ අද්ධවෝ න එත්ථ ඡන්ර් රාගෝ කාතබ්බෝ” යි කාමයෙහි ආදීනව ද, හීනයන් විසින් සෙවියැ යුතු බැවින් කාමයන්ගේ ලාමක බව ද, ඒ කාමයන් විසින් සත්ත්වයන් කිලුටු වන බැවින් කාමයන් ගේ කිලුටු බව ද, කාමාදීන් හට ප්රතතිපක්ෂ බැවින් හා අනේකානිසංස සිද්ධ නව බැවින් හා ප්රාව්ර්ජ්යා්යෙහි අනුසස් දැයි මේ පිළීවෙළ කථාව ප්රනකාශ කොටැ අමෘත මහා නිර්වාණය කෙළවර කොටැ ඇති ධර්මය දේශනා කොටැ වදාළ සේකැ. මෙසේ ඒ මහා ජනයාට ධරිමදෙශනා කොටැ සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් ශරීර ශීලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් පඤ්ච ශීලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් ස්රෝ තාපත්ති ඵලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් සකෘදාගාමි ඵලයෙන් ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් රනාගාමී ඵලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් සතර මඟ සතර ඵලයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන් ත්රිකවිද්යාඵයෙහි ද, සමහර සත්ත්ව කෙනෙකුන්
ෂඬ් අභිඥයෙහි. ද, සමහර සත්ත්ව කෙනකුන් අෂ්ට සමාපත් තියෙහිද පිහිටුවා උන්ස්නෙන් නැඟි රම්ය නම් පුරයෙන් නික්මැ සුදර්ශන මහා වීහාරයට මැ වන්සේකැ .
එහෙයින් කීයන ලද :-
තදා තේ භොජයිත්වාන සසඬිඝං ලෝකතායකං උපගඤ්ඡුං සරණං තස්ස දිපඬිකස්ස සත්ථුනෝ
සරණාගමනේ කිඤ්චි නිවේසේති තථාගනෝ කීඤ්චි පඤ්චසු සීලේසු සීලේ දසවීධේ පරං
කස්සවි දේති සාමඤ්ඤං වතුරෝ එලමුත්තමේ. කස්සවි අසමේ ධම්මෙ දේති සෝ ෂටිසම්හිදා.
කස්සවි වරසමාපත්තියෝ අට්ඨ දෙති නරාසහෝ. තිස්සෝ කස්සවි විජ්ජායෝ ජළහිඤ්ඤා පවෙව්ඡති.
තේන යෝගේන ජනකායං ඕවදේති මහාමුනි. තේන වීත්ථාරිකං ආසි ලෝකතාථස්ස සාසතං
මහාභනුයහක් ඛන්ධෝ දීපඬ්කර සනාමකෝ. බහුජනේ තාරයති පරිමෝවේති දුග්ගතිං.
බෝධනෙය්යංර ජනං දිස්වා සතසහස්සේපි යෝජනේ , ඛණේන උපගන්ත්වාන ඛෝධේති තං මහාමුනි යි.
මෙසේ පුළිල රුක් මුල්හි වැඞහිඳැ බුදු වු ඒ දිඬිකර සර්වඥයන් වහන්සේ අවුරුදු ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි වැඩ සිටැ සත් යන්සංසාර බන්ධනයෙන් මුදමීන් සියලු බුද්ධ කෘත්යඩයන් කොටැ නිමවා සුනන්දා රාමයෙ හි දි නිරුපධිශේෂයක් නිර්වාණ ධාතුයෙන් පරිනිවන් පෑ සේක.
5 .අවශේෂ වීවරණ කථාව
ඉක්බීත්තෙන් සමස්ත ලෝකය ආලොක කිරීමට ප්රනධාන ප්රෑදිපයක් බඳුවු දීපඬ්කර නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භගයෙහි එක් අසඞ්ඛ්යදයක් කප් ඉක්මැගිය කල්හි කොණ්ඩඤ්ඤ නම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වුසේකැ. එසමයෙහි පුරන
අභිසම්බෝධි කථා"ලද බෝධිසම්භාර ඇති අප මහ බෝසතාණෝ විජිතාවී නම් චක්රෙවර්ත්ති රජ වැ කෙළ ලක්ෂයක් පමණ බුදුපාමොක් මහා සඬඝයා වහන්සේට මහදන් දුන්නාහු යැ. ඒ කොණ්ඬඤ්ඤ නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ‘‘බොධිසත්ත්වයන් බුදුවෙති’’යි වීවරණ දී ධර්මදේශනා කළ සේකැ . ඒ බොධිසත්ත්වයෝ බුදුන් ගෙන් ධර්ම දේශනාව අසා රාජ්යණය පාවා දි මහණ වැ තුන් පිටකය ඉගෙනැ පඤ්වාහිඥා අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා නොපිරිහුණා ධ්යාටන ඇතිවැ බ්රඥහ්ම ලෝකයෙහි උපන්නාහු යැ. සල්කලණ බෝරුක් මුල්හි වැඬහිඳැ බුදු වු ඒ කොණ්ඩඤ්ඤ නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ද අවුරුදු ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි වැඩසිටැ සියලු බුද්ධ කෘත්ය ය කොටැ චන්ද්රාවරාමයෙහි දි පිරිනිවන් පෑ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි එක් අසංඛ්ය්යක් කප් ඉක්මැ ගිය පසු එක මැ කල්පයෙක්හි මඬිගල යැ , සුමන යැ, රේවත යැ , සෝහිත යැයි බුද්ධ දිවාකරයෝ සතර දෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. ඔවුහන් අතු රින් මඩ්ගල නම් බුදුන් සමයෙහි කරුණ නිධාන වු අපමහ බෝසතාණෝ සුරුවි නම් බ්රාමහ්මණ වැ බුදුන් පවරමින් සමිපයට එළඹැ මියුරු වු ධර්ම දේශනා අසා දෙවෙනි දවසට පවරා , කෙළ ලක්ෂයක් බුදු පාමොක් මහ සඟ පිරිසට සතියක් මුළුල්ලෙහි ගවපාන නම් දානයක් දුන්නාවු යැ. බුදුහු අනුමෙවෙති ධර්ම දේශනා කරන සේක් ‘ මේ මහා පුරුෂයා දෙයසංඛ්යද කල්ප ලක්ෂයෙකින් මත්තෙහි ගෞතම නම් බුදු වන්නේ යැ’’ යි වීවරණ දී වදළ සේකැ . මහා පුරුෂ තෙම් විවරණ අසා ‘ ‘මම වු කලි බුදු වෙම් ල. එහෙයින් මට ගිහිගෙහි විසිමෙන් ප්රවයෝජන නැත . මහණ වෙමි’’ යි සිතා එඳු වු සම්පත්තිය අලුයලම දැමු කෙළ පිඩක් මෙන් හැරැ බුදුන් සමිපයෙහි මහනණ වැ බුඬ වචනය ඉගෙනැ පඤ්චාහිඥ අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා ආයු කෙළවර බ්ර හ්ම ලෝකයෙහි උපන්නේයැ.නාගශ්රීව බෝමුල්හි වැඩගිදැැ බුදු වු ඒ් මඬගල නම් සර්වඥයන් වහන් මෑත භාගයෙහි සුමන නම් සවර්ඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ - ථසමයෙහි තුත් ලොවට තිලකාභරණ යක් බඳු වු මහා බොධිසත්ත්වයෝ මහත් වු සෘඬ්ය නුභාව ඇති අතුල නම් නාග රාජ වැ ඉපිදැ ‘ ‘ බුදුහු ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ’’ යනු අසා බන්ධු සමුහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ. නාග භවයෙන් නික්මැ කෙළ ලක්ෂයක් භික්ෂුන් වහන්සේ පිරිවර කොටැ ඇති සර්වඥයන් වහන්සේට දිව්ය පඤ්චාඞ්ගික තූර්ය්න්ස නාදයෙන් පුජා කරනවා මහ දන්දි බුදු පාමොක් මහ සඟ පිරිසට වෙන වෙන මැ දිවසළු සහළ බැගිත් දන් දි ශරණ . ශීලයෙහි පිහිටියාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වෙති’’යි වීවරණ දුන් සේකැ.
නාගශ්රී බෝමුල්හි මැ වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සර්වඥියන් වහන්සේට මැත භාගයෙහි රේවත නම් සර්වඥයන් කෙනෙකුන් වහසේට ලෝකයෙහි ප හළ වු ෙස්කැ. ඒසමෙයහි ෙබා්ධි ස්ත්ත්වෙයෝ අතිදේව නම් මෑත භාගයෙහි රේවත නම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයේ බොධි ස්ත්ත්වයෝ අති දේව නම් බ්රාමහ්මණ වැ බුදුන් ගෙන් බණ අසා ශරණ ශලයෙහි පිහිටා දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ බුදුන් ගෙන් කෙලෙසුන් පැහිමෙහි ගුණ අසා උතුරු සළුයෙන් පුජා කළාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගත යෙහි බුදු වෙති’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
නාගශ්රිඥ බෝමුහි මැ වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ බුදුනට මෑත භගයෙහි සෝහිත නම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ. එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ සුජාත නම් බ්රාහහ්මණ වැ බුදුන්ගේන් බණ අසා ශරණ ශිලයෙහි පිහිටා බුදු පාමොක් මහ සඟපිරිසට මහ දන් දුන්නාහු යැ’. යි විවරණ දුන් සේක.
නාගශ්රි බෝමුල්හි මැ වැඬහිඳැ බුදු වු ඒ සෝහිත නම් බුදුන් හට මෑත භාගයෙහි එක් අසංඛ්යලයක් කප් ඉක්මැ එක මැ කල්පයෙක්හි අනෝමදස්සි යැ , පමුම යැ, නාරද යැ යන සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් උපන්නාහු යැ. අනොමදස්සි නම් බුදුන් සමයෙහි අප මහ බොසතාණෝ මහත්වු සෘද්ධානු භාව ඇති යක්ෂ සේනාධිපති වැ ඉපිදැ කෙළ ලක්ෂයක් යක්ෂයනට නායක වැ ‘ ‘ බුදුහු ලෙකයෙහි උපන් සේකැ’’ යනු අසා අවුත් බුදුන් ප්ර ධාන කොටැ ඇති භික්ෂු සංඝයා වහන් සේට මහ දන් දුන්නාහු යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේ යැ’’ යි ව්වරණ දුන් සේකැ.
කුඹුක් බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ අනෝමදස්සි නම් බුදුනට මෑත භාගයෙහි පදුම නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලොව පහළ වු සේකැ . ඒ. සර්වඥයන් වහන්සේ අග්රාපමකාරණ්යමයෙවහි වසන කල්හි බොධිසත්ත්ව තෙම් සිංහරාජ වැ ඉපිදැ නිරෝධ සමාප්තියට සමවන්නා වු බුදුන් දැකැ ප්ර සන්න වු සිත් ඇති වැ වැඳැ පැදකුණූ කොටැ හට ගත්තා වු ප්රි්ති සොම්නසින් තුන්යළක් සිංහ නාද කොටැ , සතියක් මුළුල්ලෙහි බුද්ධාලම්බන ප්රිොති නො හැර ප්රිනති සැපයෙන් මැ ගොදුරු පිණිසැ ද නො ගොස් ජිවිත පරිත්යාග කොටැ උපසථන කෙරෙමින් සිටියේ යැ .සර්වඥයන් වහන්සේ සතියක් ඇවෑමෙන්නිරෝධ සමාපත්තියෙන් නැගි සිංහයා බලා ‘භික්ෂුසංඝයා කෙරෙහිත් සිත පහදවා සංඟයා බලා ‘භික්ෂු සංඝ තෙමේ ඒවා’ යි සිතු සේකැ. භික්ෂුන් වහන්සේත් එකෙණෙහි මැ ආ සේකැ.සිංහ රාජයා සංඝයා කෙරෙහින් සිත පැහැද වුයේ යැ . සර්වඥයන් වහන්සේ ඔහු ගේ අභිප්රාආය බලා ‘ ‘අනගතයෙහි බුදු වන්නේයැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
හුණ බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ පදුම නම් බුදුනට මෑත භාගෙභාගයෙහි නාරද නම් බුදු කෙනතුන් වහන්සේ ලොව පහළ වු සේකැ , එසමයෙහි බෝධි සත්ත්වයෝ සෘෂි ප්ර වුජ්යාළවෙන් පැවිදි වැ පංචාහිඥ අෂ්ටසමාප්තියෙහි පුරුදු කරනලද සත් ඇති වැ බුදු පාමොක් මහසඟ පිරිසට මහ දන් දි රන් සඳුනෙකින් පුජා කළහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වෙති’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
හුණ බෝරුක්හි මැ වඩහිදැ බුදු වු ඒ නාරද නම් බුදුනට මැත භාගයෙහි එක් අසංබ්යවයක් කප් ඉක්මැ මෙයින් කප් ලක්ෂ්යභ යෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙකැ එක මැ පියමතුරා නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි අප මහ බෝසතාණෝ ජටිල නම් මහරැටි වැ බුදු පාමොක් මහා සංඝයා වහන්සේට සිවුරු සහිත වු මහ දන් දුන්නාහු යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේයැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
සල් බෝරුක් මුල්හි.සල් බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ පියුමතුරා නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑන භාගයෙහි තිස් දහසක් කප් ඉක්මැ එක් කල්පයෙක්හි සුමෙධ යැ, සුජාත යැයි බුද්ධ දිවකරයෝ දෙදෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. සුමෙධ ගනම් බුදුන් සමයෙහි මහ බෝධි සත්ත්ව තෙම උත්තර නම් මානවක වැ නිධාන කොටැ තබන ලද්දා වු අසුකෙළක් ධන වියදම් කොටැ බුද පාමොක් මහසඟ පිරිසට මහ දන් දි බණඅසා ශරණ ශිලයෙහි පිහිටා ගිහි ගෙන් නික්මැ මහණ වි යෑ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේ යැ’’ යි විවරණදුන් සේක.
බක්මි බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සුමේධ නම් බුදුනට මෑත භාගයෙහි සුජාන නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි . පහළ වු සේකැ , එසමයෙහි බෝධි සත්ත්වයෝ සක්විති රජ වැ ‘ ‘බුදුහු ලෝකයෙහි උපන් සේකැ’’ යනු අසා සමිපයට එළැඹැබණ අසා බුදුන් ප්රයධාන කොටැ ඇති භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට සත්රුවන් හා සමඟ සතර මහාද්විපයෙහි රාජ්යොය ද දි මහණ වු හ. සියලු රාජ්යස වාසිහු රටින් උපන් අය ගෙනැ ආරම්ක කෘත්යැය සිද්ධ කෙරෙමින් බුදු පාමොක් මහ සහ පිරිසට නිරතරයෙන් මහදන් දුන්නාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ‘ අනාගතයෙහි බුදුවන්නේ යැ’’ යි විවරණ දුන් සේක.
උණ බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සුජාත නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි මෙයින් එක්සිය අටළොස් කපෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙක්හි පියදස්සි යැ. අත්ථදස්සි යැ .ධම්මදස්සි යැයි සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් උපන්නාහු යැ. පියදස්සි යැයි සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් උපනාහු යැ. පියදස්සි නම් බුදුන් සමයෙහි මහ බෝසතාණෝ කාශ්යනප නම් මාණවක වැ වෙද ත්රයයෙහි පර නෙරට පැමිණැ , බුදුන් ගෙන් බණ අසා කෙළ ලක්ෂයක් ධන වියදම් කොටැ සංඝාරාමයක් කරනවා බුදුනට පිළිගන්වා සරණ ශිලයෙහි පිහිටියාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් සර්වඥයන් වහන්සේ ‘ ‘මෙතෙම එක්සිය අටළොස් කපෙකින් මත්නෙහි බුදු වන්නේයැ’’ යි විවරණ දුන්
පුවඟු බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ පියදස්සි නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි අත්ථදස්සි නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්ව යෝ මහත් වු සෘඬ්යහනුභාව ඇති සුසිම නම් තාපස වැ බුදුන් ගෙන් බණ අසා පැහැදැ දිව මඳාරා මල් හා පියුම් පරසතු කොබලිල ආදි වු මල් ද ගෙනවුත් සතර මහද්වීපයෙහි එක පැහැරැ වස්නා වු මහා මේඝයක් මෙන් මල් වර්ෂා වස්වා හාත්පසින් මල් මණ්ඩප, මල් ඇගැ , මල් තොරණ , ආදිය කොටැ මදාරා මල් කුඩයෙකින් බුදුරජාණන් වහන්සේට පුජා කළාහු යැග. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි ගෞතම නම් බුදුවෙති’.යි විවරණ දුන් සේකැ.
සපු බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ අත්ථදස්සි නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි ධම්මදස්සි නම් බුදු රජණ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්ව යෝ සක්දෙව් රජ වැ දිව සුවද, දිවමල් , දිවදුම්, දිව පහන් ආදියෙන් ද. දිව්යීමය වු පංචාංගික තූය්ය නාදයෙන් ද පුජා කළාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ;; අනගතයෙහි බුදුවන්නේ යැ’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
රන්කරවු බෝරුක් මුල්හි වැඬැහිදැ බුදු වු ඒ ධම්මදස්සි නම් බුදුනට මෑත භාගයෙහි සුවානු කපෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙකැ එක මැ සිද්ධාර්ත්ථ නම් සර්වඥකෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ. එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ උග්රු තේජස් ඇති අභිඥාබලයෙන් යුක්ත වු මංගල නම් තාපසවැ මහ දඹ දිවට සලකුණවු සියක් යොදුන් උස ඇති මහ දඹ ගයින් දඹගෙනවුන් සර්වඥයන් වහන්සේට පිළිගැන්වු හ . බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ දඹ වළදා ‘ ‘මෙයින් සුවානු කපෙකින් මත්තෙවහි බුදු වන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
කිණිහිරි බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සිද්ධාර්ථ නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි මිට දෙයානු කාපෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙකැ තිස්ස යැ එස්ස යැයි සර්වඥ වරයෝ දෙදෙනෙක් උපන්නාහු යැ. තිස්ස නම් බුදුන් සමයෙහි මහ බෝසතාණෝ මහත් වු සම්පත් හා මහත්වු යස පිරිවර ද ඇති සුජාත නම් රජ වැසෘෂි ප්රතවුජ්යා වෙන් පැවැදි වැ මහත් වු සෘධ්යාරනුභාවයට පැමීණැ ‘ ‘බුදුහු ලෝකයෙහි පහළ වුසේකැ’’ යනු අසා දිව මඳාරාමල් හා දිවපියුම් පරසතු කොබලිල ආදිවුමල් ගෙනවුන් සිවුවණක් පර්ෂද් මධ්ය්යෙහිවඩනා සර්වඥයන් මහන්සේට පුජා කළාහු යැ. ඒ පුජාවට දැමු මල් ආකාශයෙහි මල්වියනක් මෙන් සිටියේ යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ‘ ‘මෙයින් දෙයානු කපෙකින් මත්තෙහි බුදු වන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
පියා බෝරුක්මුලුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ තිස්ස නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑතැ භාගයෙහි ඵුස්ස නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ විජිතාවි නම් රජ වැ මහත් වු රාජ්යැය හැරැ බුදුන් සමීපයෙහි මහණ වැ තුන් පිටකය ඉගෙනැ මහා ජනයාට ධර්ම දෙශනා කොටැ ශීල පාරමිතාවන් පිරුවාහු යැ .ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ‘ ‘ අනාගතයෙහි බුදුවන්නේයැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
නෙල්ලි බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු තිස්ස නම් ඒ සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි , මෙයින් ඒකානු වන කපැ විදර්ශී නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ. එසම යෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ මහත් වු සෘද්ධ්යුනුභාව ඇති අතුල නම් නාග රාජ වැ සත්රුවන් කර්මන්ත කළ සවර්ණ මහා පීඨයක් බුදු රජාණන් වහන්සේට පිළිගැන්වුවාහුයැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේන් ‘ ‘මෙයින් ඒකානු කපෙකින් මත්තෙහි බුදු වන්නේ’’ යැයි වීවරණ දුන් සේකැ.
පළොල් බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ වීදර්ශ නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි මිට එක්තිස් වන කපැ සිඛි යැ වෙස්සභු යැයි බුද්ධ දිවාකරයෝ දෙදෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. සිබි නම් බුදුන් සමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ අරින්දම නම් රජ වැ බුදු පාමොක් මහ සඟ පිරිසට සිවුරු සහිත වු මහ දන් පවත්වා , සත් රුවනින් හෙබියා වු ඇත් රුවන දන් දී ඇතු උසට කප්පිය භාණ්ඩ දුන්නාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘මෙයින් එක් තිස් කපෙකිත් මත්තෙහි බුදු වන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
ඇටඹ බෝරුක්මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සිබි නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි වෙස්සභු නම් සර්වඥ කෙනකුන්වහන් සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ව තෙමෙ සුදර්ශන නම් රජ වැ බුදුපාමොක් මහ සඟ පිරිසට මහ දන් දි බුදුන් සමිපයෙහි මහණ වැ ආවාර ගුණයෙන් යුක්ත වැ බුද්ධශාසනයෙහි ආදර ප්රිනති බහුල වුයේ යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘මෙයින් එක් තිස් කපෙකින් මත්තෙහි බුද වන්නේ යැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
සල් බෝරුක්මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ වෙස්සභු නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි - එක් බුදු කෙනකුන් උපදනා කප සාර කල්ප නම් වෙයි . දෙදෙනකුන් උපදනා කප මණ්ඩ කල්ප නම් වෙයි . තුන් දෙනකුන් උපදනා කපවර කල්ප නම් වෙයි . සතර දෙනෙකුන් උපදනා කප සාරමණ්ඩ කල්ප නම් වෙයි . සතර දෙනකුන් උපදනා කප භද්රසකල්ප නම් වේ. දැන් මේ කපැ මෛත්රෙ ය තථාගතයන් ඇතුළු වු බුදුහු පස් දෙනෙක් වෙති . එහෙයින් මේ භද්රෙකල්ප නම් වියැ.-පස් බුදු කෙනකුන් ගෙන් උතුම් වු මේ භද්රැකල්පයෙහි කකුසඳ යැ . කෝනාගමන යැ , කාශ්යුප යැයි සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. ක කුසඳ නම් බුදුන් සමයෙහි මහබෝසතා ණෝ ඛෙම නම් රජ වැ බුදුන් ප්රහධාන කොටැ ඇති භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට පාත්ර් සිවුරු සහිත වු මහ දන් හා අඳුන් ආදි වු බෙහෙත් බඩු දන් දී බුදුන් ගේන් බණ අසා මහණ වුවාහු යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදුවන්නේ යැ’’ යි වීවරණ දුන් සේකැ.
මහරි බෝරුක්මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ කකුසඳ නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි කෝනාගමන නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්ව යෝ පර්වත නම් රජ වැ අමාත්යු සමුහයා වීසින් පිරිවරන ලදු වැ බුදුන් සමිපයට ගොස් බණ අසා බුදුන් ප්රකධාන කොටැ ඇති භික්ෂුසංඝයාට ආරධනා කොටැ මහ දැන් පවන්වා ,පත්තුණණ දේශයෙහි පිළි ද චීනදේශයෙහි වු පිළි ද තිහිරි පිළි ද පලස් හා දුහුල් පිළි ද රන් කම් කළ පට පිළි ද දන් දි බුදුන් සමිපයෙහි මහණ වුවාහු යැ .ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේ යැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ .
දිඹුල් බෝරුක් මුල්හි වැඩ හිඳැ බුදු වු කෝනාගමන නම් ඒ සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි කාශ්යුප නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ .ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ ජෝතිපාල නම් මාණවක වැ වෙද ත්රවයයෙහි පරතෙරට පැමිණැ භුමීයෙහි හා ආකාශයෙහි ද ප්ර සිද්ධ වැ ඝටිකාර නම් කුම්භකාරයාට මිත්රහ වුවාහු යැ; ඒ බෝධිසත්ත්වයෝ ඝටිකාර නම් කුම්භකාරයා හා සමඟ බුදුන් කරා එළඹැ බණ අසා මහණ වැ වඩනාලද වීය්ය ඇති වැ තුන් පිටකය ඉගෙනැ , වතාවන් සමෘද්ධියෙන් බුදු සසුන් බැබැළැ වුවාහු යැ. ඒසර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි ගෞතම නම් බුදුවන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
මෙසේ දිපංකරාදි වු සුවීස්සක් පමණ සර්වඥවරයන් ගෙන්..මෙසේ දිපංකරාදි වු සුවීස්සක් පමණ සර්වඥවරයන් ගෙන් ලබන ලද විවරණ ඇති ඒ මහා බෝධිසත්ත්වයෝ අවීවිය යැ. ලෝකාත්තරි කය යැ, තිඬ්යාිමතාෂ්ණිකා නම් ප්රේවතයෝනිය යැ , කාලකඤ් ජක අසුරයෝනිය යැ, වටුකුරුල්ලනට කුඬා තිරිසන් යෝනි යැ, අසඥසත්න්ව යැ, ශුද්ධාවාසයෙහි උත්පත්ති යැ, ජාත්යනන්ධතා යැ, ජාති බධිරතා යැ, ජාතිමුගතා යැ, ස්ත්රීතභාව යැ, උභතෝබ්යධඤ් ජනකභාව යැ. පණ්ඩකභාව යැ සෝවාන් ආදි නොවන බැවින් වර්තමානයෙහි ප්ර ය්යාැපත්න නොවන බව යැ , පංචානන්තරියකර්ම යැ , හැමනැන්හි අශුඬ ගෝචරතා ය, මිථ්යාැදෘෂ්ටි යැ, කර්ම ක්රීියාවන් ගේ අදර්ශනයැ , යන මේ අටළොස් අභව්යම සථානයන් කරා නො පැමීණැ සස ජාතකය, සංණඛපාල ජානකය, වුලසුතසෝම ජාතකය, සන්තුහස්ත්රස ජාතකය , මහජනක ජාතකය, ක්ෂාත්තිවාද ජාතකය, මහා සුතසෝම ජානකය, මුගපක්බ ජාතකය, එකරාජ ජාතකය. ලෝමහංස ජාතකය යන මේ ආදි වු ජාති ජාති කෝටි ශතසහශ්ර,යෙහි අංග පරිත්යාතගය , ධන පරිත්යා ගය , ජිවිත පරිත්යාතගය කරන්නෝ ; දාන පාරමීතා යැ, දාන උපපාරමී තා යැ , දාන පරමාර්ථ පාරමීතා යැ , ශිල පාරමිතා යැ ශිල උපපාරමී තායැ , ශිල පරමාර්ථ පාරමිතා යැ, නෛෂ්ක්රෝම්යය පාරමිතා යැ නෛෂ්ක්ර ම්ය උපපාරමිතා යැ , තෛෂ්ක්ර්ට්යර පරමාර්ථ පාරමිතා යැ , ප්ර්ඥපාරමීතා යැ , ප්රයඥ උපපාරමීතා යැ, ප්රපඥ පර්මාර්ථ පාරමිතා යැ, වීය්ය්පාරමීතා යැ. වීය්ය උපපාරමිතා යැ, වීය්යැ පාරමාර්ථ පාරමිතා යැ , ක්ෂාන්ති පාරමීතා යැ, ක්ෂාන්නි උපපාරමිතා යැ, ක්ෂාන්ති පර්මාර්ථ පාරමිතා යැ , සන්ය. පාරමීතා යැ , සත්යන උපපාරමීතා යැ. සත්යය පර්මාථ අධිෂ්ඨ පරමිථ පාරමීතා යැ . මෛත්රීී පාරමිතා යැ . මෛත්රිර උප පාරමීතායැ , මෛත්රී පරමාර්ථ පාරමීතා යැ, උපේක්ෂා පාරමීතා යැ,උපේක්ෂා උපපාරමීතා යැ , උපේක්ෂා පරමාර්ථ පාරමීතා යැ යන මේ සමත්රිං ශත් පාරමී ධර්මයන් පුරා ධජවීහෙට්ඨ ජාතකාදි අනේක ජන්ම කෝටි ශතසහශ්රරයෙහි ලෝකාර්ථවය්යාාව පිරුවෝයැ, භද්රර සාල ජාතකාදි අනේක ජන්ම කොටි ශතසහශ්රෙයෙහි ඥත්යාර්ථවය්යාිව පිරුවෝ යැ. මහා උම්මග්ග ජාතකාදි අනේක ජන්ම කෝටි ශතසහශ්රඥයෙහි බුද්ධි චය්යාහව පිරුවෝ යැ ‘ ‘ යි මේ ත්රිකවිධ වු චය්යාරවන් ද පුරා ‘ ‘සිව් ජාතකාදි අනේක ජන්ම කෝටිශතසහශ්රකයෙහි අඬගපරිත්යායග කළහ. සස ජාතකාදි අනෙකාදි අනේක ජන්ම කෝටි ශතසහශ්රවයෙහි වර ධන පරිත්යාදග කළහ. වෙස්සන්නර ජාතකාදි අනේක ජන්ම ෙකා්ටි ශතසහශ්රෙෙයහි පුත්රදදාර පරිත්යාසග කළහ’’ යි ෙම් පංච මහා පරිත්යාටගයන් ද පරිත්යා ග ෙකාටැ ෙවස්සන්තරාන්මහාවෙයහි සිටැ:
"අවේතනායං පඨවි අවීඤ්ඤාප සුබං දුක් බං,
සාපි දානබලා මස්භං සත්තක් බන්තුං පකම්පර" යි .
මෙසේ දක්වන ලද සත් ඉඩෙකැ මහි කම්පාව කිරිම පෙරදැරි කොටැ ඇති මහ දන් දි, ශ්රපද්ධා නැමැති පෘථිවියෙහි පිහිටියා වු ‘ ‘බුද්ධෝ බෝධෙය්යංි’’ යනාදි ප්රති ඥ නැමති බිජුවට ඇති . ප්රමඥ නැමති නෝතැනි ඇති, කරුණා නැමැති නෝතැනි ඇති, කරුණා නැමති ජල පරිෂේකයෙන් වඩනා ලද මෛත්රීන නැමැති කඳැ හටගත්තා වු ත්රිනවිධි බෝධිසත්ත්ව චය්යාලනැමති ශාඛායෙන් වීශාල වු, පංච මහා පරිත්යා්ග නැමති පල්ලව පත්රායන් ඇති, සමත්ංිු්ශන් පාරමීතා නැමැති විකසිත පුෂ්පයන් ඇති , බෝධි සම්භාර නැමති උතුම් වු කල්ප වෘක්ෂයෙහි සර්වඥතාඥන නැමැති අමෘත ඵලය ගන්වනු කැමැති වැ ඒ වෙස්සන්තරත්මහාව යෙන් වුත වැ ගොස් තුෂිත දිව්ය ලෝකයෙහි සේතකේතු නම් දිව්ය පුත්ර යකු වැ උපන්නාහු යැ.
අභිසම්බෝධි කථා"ලද බෝධිසම්භාර ඇති අප මහ බෝසතාණෝ විජිතාවී නම් චක්රෙවර්ත්ති රජ වැ කෙළ ලක්ෂයක් පමණ බුදුපාමොක් මහා සඬඝයා වහන්සේට මහදන් දුන්නාහු යැ. ඒ කොණ්ඬඤ්ඤ නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ‘‘බොධිසත්ත්වයන් බුදුවෙති’’යි වීවරණ දී ධර්මදේශනා කළ සේකැ . ඒ බොධිසත්ත්වයෝ බුදුන් ගෙන් ධර්ම දේශනාව අසා රාජ්යණය පාවා දි මහණ වැ තුන් පිටකය ඉගෙනැ පඤ්වාහිඥා අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා නොපිරිහුණා ධ්යාටන ඇතිවැ බ්රඥහ්ම ලෝකයෙහි උපන්නාහු යැ. සල්කලණ බෝරුක් මුල්හි වැඬහිඳැ බුදු වු ඒ කොණ්ඩඤ්ඤ නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ද අවුරුදු ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි වැඩසිටැ සියලු බුද්ධ කෘත්ය ය කොටැ චන්ද්රාවරාමයෙහි දි පිරිනිවන් පෑ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි එක් අසංඛ්ය්යක් කප් ඉක්මැ ගිය පසු එක මැ කල්පයෙක්හි මඬිගල යැ , සුමන යැ, රේවත යැ , සෝහිත යැයි බුද්ධ දිවාකරයෝ සතර දෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. ඔවුහන් අතු රින් මඩ්ගල නම් බුදුන් සමයෙහි කරුණ නිධාන වු අපමහ බෝසතාණෝ සුරුවි නම් බ්රාමහ්මණ වැ බුදුන් පවරමින් සමිපයට එළඹැ මියුරු වු ධර්ම දේශනා අසා දෙවෙනි දවසට පවරා , කෙළ ලක්ෂයක් බුදු පාමොක් මහ සඟ පිරිසට සතියක් මුළුල්ලෙහි ගවපාන නම් දානයක් දුන්නාවු යැ. බුදුහු අනුමෙවෙති ධර්ම දේශනා කරන සේක් ‘ මේ මහා පුරුෂයා දෙයසංඛ්යද කල්ප ලක්ෂයෙකින් මත්තෙහි ගෞතම නම් බුදු වන්නේ යැ’’ යි වීවරණ දී වදළ සේකැ . මහා පුරුෂ තෙම් විවරණ අසා ‘ ‘මම වු කලි බුදු වෙම් ල. එහෙයින් මට ගිහිගෙහි විසිමෙන් ප්රවයෝජන නැත . මහණ වෙමි’’ යි සිතා එඳු වු සම්පත්තිය අලුයලම දැමු කෙළ පිඩක් මෙන් හැරැ බුදුන් සමිපයෙහි මහනණ වැ බුඬ වචනය ඉගෙනැ පඤ්චාහිඥ අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා ආයු කෙළවර බ්ර හ්ම ලෝකයෙහි උපන්නේයැ.නාගශ්රීව බෝමුල්හි වැඩගිදැැ බුදු වු ඒ් මඬගල නම් සර්වඥයන් වහන් මෑත භාගයෙහි සුමන නම් සවර්ඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ - ථසමයෙහි තුත් ලොවට තිලකාභරණ යක් බඳු වු මහා බොධිසත්ත්වයෝ මහත් වු සෘඬ්ය නුභාව ඇති අතුල නම් නාග රාජ වැ ඉපිදැ ‘ ‘ බුදුහු ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ’’ යනු අසා බන්ධු සමුහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ. නාග භවයෙන් නික්මැ කෙළ ලක්ෂයක් භික්ෂුන් වහන්සේ පිරිවර කොටැ ඇති සර්වඥයන් වහන්සේට දිව්ය පඤ්චාඞ්ගික තූර්ය්න්ස නාදයෙන් පුජා කරනවා මහ දන්දි බුදු පාමොක් මහ සඟ පිරිසට වෙන වෙන මැ දිවසළු සහළ බැගිත් දන් දි ශරණ . ශීලයෙහි පිහිටියාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වෙති’’යි වීවරණ දුන් සේකැ.
නාගශ්රී බෝමුල්හි මැ වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සර්වඥියන් වහන්සේට මැත භාගයෙහි රේවත නම් සර්වඥයන් කෙනෙකුන් වහසේට ලෝකයෙහි ප හළ වු ෙස්කැ. ඒසමෙයහි ෙබා්ධි ස්ත්ත්වෙයෝ අතිදේව නම් මෑත භාගයෙහි රේවත නම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයේ බොධි ස්ත්ත්වයෝ අති දේව නම් බ්රාමහ්මණ වැ බුදුන් ගෙන් බණ අසා ශරණ ශලයෙහි පිහිටා දොහොත් මුදුනෙහි බැඳැ බුදුන් ගෙන් කෙලෙසුන් පැහිමෙහි ගුණ අසා උතුරු සළුයෙන් පුජා කළාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගත යෙහි බුදු වෙති’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
නාගශ්රිඥ බෝමුහි මැ වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ බුදුනට මෑත භගයෙහි සෝහිත නම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ. එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ සුජාත නම් බ්රාහහ්මණ වැ බුදුන්ගේන් බණ අසා ශරණ ශිලයෙහි පිහිටා බුදු පාමොක් මහ සඟපිරිසට මහ දන් දුන්නාහු යැ’. යි විවරණ දුන් සේක.
නාගශ්රි බෝමුල්හි මැ වැඬහිඳැ බුදු වු ඒ සෝහිත නම් බුදුන් හට මෑත භාගයෙහි එක් අසංඛ්යලයක් කප් ඉක්මැ එක මැ කල්පයෙක්හි අනෝමදස්සි යැ , පමුම යැ, නාරද යැ යන සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් උපන්නාහු යැ. අනොමදස්සි නම් බුදුන් සමයෙහි අප මහ බොසතාණෝ මහත්වු සෘද්ධානු භාව ඇති යක්ෂ සේනාධිපති වැ ඉපිදැ කෙළ ලක්ෂයක් යක්ෂයනට නායක වැ ‘ ‘ බුදුහු ලෙකයෙහි උපන් සේකැ’’ යනු අසා අවුත් බුදුන් ප්ර ධාන කොටැ ඇති භික්ෂු සංඝයා වහන් සේට මහ දන් දුන්නාහු යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේ යැ’’ යි ව්වරණ දුන් සේකැ.
කුඹුක් බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ අනෝමදස්සි නම් බුදුනට මෑත භාගයෙහි පදුම නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලොව පහළ වු සේකැ . ඒ. සර්වඥයන් වහන්සේ අග්රාපමකාරණ්යමයෙවහි වසන කල්හි බොධිසත්ත්ව තෙම් සිංහරාජ වැ ඉපිදැ නිරෝධ සමාප්තියට සමවන්නා වු බුදුන් දැකැ ප්ර සන්න වු සිත් ඇති වැ වැඳැ පැදකුණූ කොටැ හට ගත්තා වු ප්රි්ති සොම්නසින් තුන්යළක් සිංහ නාද කොටැ , සතියක් මුළුල්ලෙහි බුද්ධාලම්බන ප්රිොති නො හැර ප්රිනති සැපයෙන් මැ ගොදුරු පිණිසැ ද නො ගොස් ජිවිත පරිත්යාග කොටැ උපසථන කෙරෙමින් සිටියේ යැ .සර්වඥයන් වහන්සේ සතියක් ඇවෑමෙන්නිරෝධ සමාපත්තියෙන් නැගි සිංහයා බලා ‘භික්ෂුසංඝයා කෙරෙහිත් සිත පහදවා සංඟයා බලා ‘භික්ෂු සංඝ තෙමේ ඒවා’ යි සිතු සේකැ. භික්ෂුන් වහන්සේත් එකෙණෙහි මැ ආ සේකැ.සිංහ රාජයා සංඝයා කෙරෙහින් සිත පැහැද වුයේ යැ . සර්වඥයන් වහන්සේ ඔහු ගේ අභිප්රාආය බලා ‘ ‘අනගතයෙහි බුදු වන්නේයැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
හුණ බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ පදුම නම් බුදුනට මෑත භාගෙභාගයෙහි නාරද නම් බුදු කෙනතුන් වහන්සේ ලොව පහළ වු සේකැ , එසමයෙහි බෝධි සත්ත්වයෝ සෘෂි ප්ර වුජ්යාළවෙන් පැවිදි වැ පංචාහිඥ අෂ්ටසමාප්තියෙහි පුරුදු කරනලද සත් ඇති වැ බුදු පාමොක් මහසඟ පිරිසට මහ දන් දි රන් සඳුනෙකින් පුජා කළහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වෙති’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
හුණ බෝරුක්හි මැ වඩහිදැ බුදු වු ඒ නාරද නම් බුදුනට මැත භාගයෙහි එක් අසංබ්යවයක් කප් ඉක්මැ මෙයින් කප් ලක්ෂ්යභ යෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙකැ එක මැ පියමතුරා නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි අප මහ බෝසතාණෝ ජටිල නම් මහරැටි වැ බුදු පාමොක් මහා සංඝයා වහන්සේට සිවුරු සහිත වු මහ දන් දුන්නාහු යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේයැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
සල් බෝරුක් මුල්හි.සල් බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ පියුමතුරා නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑන භාගයෙහි තිස් දහසක් කප් ඉක්මැ එක් කල්පයෙක්හි සුමෙධ යැ, සුජාත යැයි බුද්ධ දිවකරයෝ දෙදෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. සුමෙධ ගනම් බුදුන් සමයෙහි මහ බෝධි සත්ත්ව තෙම උත්තර නම් මානවක වැ නිධාන කොටැ තබන ලද්දා වු අසුකෙළක් ධන වියදම් කොටැ බුද පාමොක් මහසඟ පිරිසට මහ දන් දි බණඅසා ශරණ ශිලයෙහි පිහිටා ගිහි ගෙන් නික්මැ මහණ වි යෑ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේ යැ’’ යි විවරණදුන් සේක.
බක්මි බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සුමේධ නම් බුදුනට මෑත භාගයෙහි සුජාන නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි . පහළ වු සේකැ , එසමයෙහි බෝධි සත්ත්වයෝ සක්විති රජ වැ ‘ ‘බුදුහු ලෝකයෙහි උපන් සේකැ’’ යනු අසා සමිපයට එළැඹැබණ අසා බුදුන් ප්රයධාන කොටැ ඇති භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට සත්රුවන් හා සමඟ සතර මහාද්විපයෙහි රාජ්යොය ද දි මහණ වු හ. සියලු රාජ්යස වාසිහු රටින් උපන් අය ගෙනැ ආරම්ක කෘත්යැය සිද්ධ කෙරෙමින් බුදු පාමොක් මහ සහ පිරිසට නිරතරයෙන් මහදන් දුන්නාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ‘ අනාගතයෙහි බුදුවන්නේ යැ’’ යි විවරණ දුන් සේක.
උණ බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සුජාත නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි මෙයින් එක්සිය අටළොස් කපෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙක්හි පියදස්සි යැ. අත්ථදස්සි යැ .ධම්මදස්සි යැයි සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් උපන්නාහු යැ. පියදස්සි යැයි සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් උපනාහු යැ. පියදස්සි නම් බුදුන් සමයෙහි මහ බෝසතාණෝ කාශ්යනප නම් මාණවක වැ වෙද ත්රයයෙහි පර නෙරට පැමිණැ , බුදුන් ගෙන් බණ අසා කෙළ ලක්ෂයක් ධන වියදම් කොටැ සංඝාරාමයක් කරනවා බුදුනට පිළිගන්වා සරණ ශිලයෙහි පිහිටියාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් සර්වඥයන් වහන්සේ ‘ ‘මෙතෙම එක්සිය අටළොස් කපෙකින් මත්නෙහි බුදු වන්නේයැ’’ යි විවරණ දුන්
පුවඟු බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ පියදස්සි නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි අත්ථදස්සි නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්ව යෝ මහත් වු සෘඬ්යහනුභාව ඇති සුසිම නම් තාපස වැ බුදුන් ගෙන් බණ අසා පැහැදැ දිව මඳාරා මල් හා පියුම් පරසතු කොබලිල ආදි වු මල් ද ගෙනවුත් සතර මහද්වීපයෙහි එක පැහැරැ වස්නා වු මහා මේඝයක් මෙන් මල් වර්ෂා වස්වා හාත්පසින් මල් මණ්ඩප, මල් ඇගැ , මල් තොරණ , ආදිය කොටැ මදාරා මල් කුඩයෙකින් බුදුරජාණන් වහන්සේට පුජා කළාහු යැග. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි ගෞතම නම් බුදුවෙති’.යි විවරණ දුන් සේකැ.
සපු බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ අත්ථදස්සි නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි ධම්මදස්සි නම් බුදු රජණ කෙනෙකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්ව යෝ සක්දෙව් රජ වැ දිව සුවද, දිවමල් , දිවදුම්, දිව පහන් ආදියෙන් ද. දිව්යීමය වු පංචාංගික තූය්ය නාදයෙන් ද පුජා කළාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ;; අනගතයෙහි බුදුවන්නේ යැ’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
රන්කරවු බෝරුක් මුල්හි වැඬැහිදැ බුදු වු ඒ ධම්මදස්සි නම් බුදුනට මෑත භාගයෙහි සුවානු කපෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙකැ එක මැ සිද්ධාර්ත්ථ නම් සර්වඥකෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ. එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ උග්රු තේජස් ඇති අභිඥාබලයෙන් යුක්ත වු මංගල නම් තාපසවැ මහ දඹ දිවට සලකුණවු සියක් යොදුන් උස ඇති මහ දඹ ගයින් දඹගෙනවුන් සර්වඥයන් වහන්සේට පිළිගැන්වු හ . බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ දඹ වළදා ‘ ‘මෙයින් සුවානු කපෙකින් මත්තෙවහි බුදු වන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
කිණිහිරි බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සිද්ධාර්ථ නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි මිට දෙයානු කාපෙකින් මත්තෙහි එක් කල්පයෙකැ තිස්ස යැ එස්ස යැයි සර්වඥ වරයෝ දෙදෙනෙක් උපන්නාහු යැ. තිස්ස නම් බුදුන් සමයෙහි මහ බෝසතාණෝ මහත් වු සම්පත් හා මහත්වු යස පිරිවර ද ඇති සුජාත නම් රජ වැසෘෂි ප්රතවුජ්යා වෙන් පැවැදි වැ මහත් වු සෘධ්යාරනුභාවයට පැමීණැ ‘ ‘බුදුහු ලෝකයෙහි පහළ වුසේකැ’’ යනු අසා දිව මඳාරාමල් හා දිවපියුම් පරසතු කොබලිල ආදිවුමල් ගෙනවුන් සිවුවණක් පර්ෂද් මධ්ය්යෙහිවඩනා සර්වඥයන් මහන්සේට පුජා කළාහු යැ. ඒ පුජාවට දැමු මල් ආකාශයෙහි මල්වියනක් මෙන් සිටියේ යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ‘ ‘මෙයින් දෙයානු කපෙකින් මත්තෙහි බුදු වන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
පියා බෝරුක්මුලුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ තිස්ස නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑතැ භාගයෙහි ඵුස්ස නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ විජිතාවි නම් රජ වැ මහත් වු රාජ්යැය හැරැ බුදුන් සමීපයෙහි මහණ වැ තුන් පිටකය ඉගෙනැ මහා ජනයාට ධර්ම දෙශනා කොටැ ශීල පාරමිතාවන් පිරුවාහු යැ .ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ‘ ‘ අනාගතයෙහි බුදුවන්නේයැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
නෙල්ලි බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු තිස්ස නම් ඒ සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි , මෙයින් ඒකානු වන කපැ විදර්ශී නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ. එසම යෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ මහත් වු සෘද්ධ්යුනුභාව ඇති අතුල නම් නාග රාජ වැ සත්රුවන් කර්මන්ත කළ සවර්ණ මහා පීඨයක් බුදු රජාණන් වහන්සේට පිළිගැන්වුවාහුයැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේන් ‘ ‘මෙයින් ඒකානු කපෙකින් මත්තෙහි බුදු වන්නේ’’ යැයි වීවරණ දුන් සේකැ.
පළොල් බෝරුක් මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ වීදර්ශ නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි මිට එක්තිස් වන කපැ සිඛි යැ වෙස්සභු යැයි බුද්ධ දිවාකරයෝ දෙදෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. සිබි නම් බුදුන් සමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ අරින්දම නම් රජ වැ බුදු පාමොක් මහ සඟ පිරිසට සිවුරු සහිත වු මහ දන් පවත්වා , සත් රුවනින් හෙබියා වු ඇත් රුවන දන් දී ඇතු උසට කප්පිය භාණ්ඩ දුන්නාහු යැ. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘මෙයින් එක් තිස් කපෙකිත් මත්තෙහි බුදු වන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
ඇටඹ බෝරුක්මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ සිබි නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි වෙස්සභු නම් සර්වඥ කෙනකුන්වහන් සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ව තෙමෙ සුදර්ශන නම් රජ වැ බුදුපාමොක් මහ සඟ පිරිසට මහ දන් දි බුදුන් සමිපයෙහි මහණ වැ ආවාර ගුණයෙන් යුක්ත වැ බුද්ධශාසනයෙහි ආදර ප්රිනති බහුල වුයේ යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘මෙයින් එක් තිස් කපෙකින් මත්තෙහි බුද වන්නේ යැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ.
සල් බෝරුක්මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ වෙස්සභු නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි - එක් බුදු කෙනකුන් උපදනා කප සාර කල්ප නම් වෙයි . දෙදෙනකුන් උපදනා කප මණ්ඩ කල්ප නම් වෙයි . තුන් දෙනකුන් උපදනා කපවර කල්ප නම් වෙයි . සතර දෙනෙකුන් උපදනා කප සාරමණ්ඩ කල්ප නම් වෙයි . සතර දෙනකුන් උපදනා කප භද්රසකල්ප නම් වේ. දැන් මේ කපැ මෛත්රෙ ය තථාගතයන් ඇතුළු වු බුදුහු පස් දෙනෙක් වෙති . එහෙයින් මේ භද්රෙකල්ප නම් වියැ.-පස් බුදු කෙනකුන් ගෙන් උතුම් වු මේ භද්රැකල්පයෙහි කකුසඳ යැ . කෝනාගමන යැ , කාශ්යුප යැයි සර්වඥවරයෝ තුන් දෙනෙක් ලෝකයෙහි පහළ වු හ. ක කුසඳ නම් බුදුන් සමයෙහි මහබෝසතා ණෝ ඛෙම නම් රජ වැ බුදුන් ප්රහධාන කොටැ ඇති භික්ෂු සංඝයා වහන්සේට පාත්ර් සිවුරු සහිත වු මහ දන් හා අඳුන් ආදි වු බෙහෙත් බඩු දන් දී බුදුන් ගේන් බණ අසා මහණ වුවාහු යැ . ඒ සර්වඥයන් වහන්සේත් ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදුවන්නේ යැ’’ යි වීවරණ දුන් සේකැ.
මහරි බෝරුක්මුල්හි වැඩහිඳැ බුදු වු ඒ කකුසඳ නම් සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි කෝනාගමන නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්ව යෝ පර්වත නම් රජ වැ අමාත්යු සමුහයා වීසින් පිරිවරන ලදු වැ බුදුන් සමිපයට ගොස් බණ අසා බුදුන් ප්රකධාන කොටැ ඇති භික්ෂුසංඝයාට ආරධනා කොටැ මහ දැන් පවන්වා ,පත්තුණණ දේශයෙහි පිළි ද චීනදේශයෙහි වු පිළි ද තිහිරි පිළි ද පලස් හා දුහුල් පිළි ද රන් කම් කළ පට පිළි ද දන් දි බුදුන් සමිපයෙහි මහණ වුවාහු යැ .ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි බුදු වන්නේ යැ’’ යි විවරණ දුන් සේකැ .
දිඹුල් බෝරුක් මුල්හි වැඩ හිඳැ බුදු වු කෝනාගමන නම් ඒ සර්වඥයන් වහන්සේට මෑත භාගයෙහි කාශ්යුප නම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ .ලෝකයෙහි පහළ වු සේකැ . එසමයෙහි බෝධිසත්ත්වයෝ ජෝතිපාල නම් මාණවක වැ වෙද ත්රවයයෙහි පරතෙරට පැමිණැ භුමීයෙහි හා ආකාශයෙහි ද ප්ර සිද්ධ වැ ඝටිකාර නම් කුම්භකාරයාට මිත්රහ වුවාහු යැ; ඒ බෝධිසත්ත්වයෝ ඝටිකාර නම් කුම්භකාරයා හා සමඟ බුදුන් කරා එළඹැ බණ අසා මහණ වැ වඩනාලද වීය්ය ඇති වැ තුන් පිටකය ඉගෙනැ , වතාවන් සමෘද්ධියෙන් බුදු සසුන් බැබැළැ වුවාහු යැ. ඒසර්වඥයන් වහන්සේ ද ‘ ‘අනාගතයෙහි ගෞතම නම් බුදුවන්නේ යැ’’යි විවරණ දුන් සේකැ.
මෙසේ දිපංකරාදි වු සුවීස්සක් පමණ සර්වඥවරයන් ගෙන්..මෙසේ දිපංකරාදි වු සුවීස්සක් පමණ සර්වඥවරයන් ගෙන් ලබන ලද විවරණ ඇති ඒ මහා බෝධිසත්ත්වයෝ අවීවිය යැ. ලෝකාත්තරි කය යැ, තිඬ්යාිමතාෂ්ණිකා නම් ප්රේවතයෝනිය යැ , කාලකඤ් ජක අසුරයෝනිය යැ, වටුකුරුල්ලනට කුඬා තිරිසන් යෝනි යැ, අසඥසත්න්ව යැ, ශුද්ධාවාසයෙහි උත්පත්ති යැ, ජාත්යනන්ධතා යැ, ජාති බධිරතා යැ, ජාතිමුගතා යැ, ස්ත්රීතභාව යැ, උභතෝබ්යධඤ් ජනකභාව යැ. පණ්ඩකභාව යැ සෝවාන් ආදි නොවන බැවින් වර්තමානයෙහි ප්ර ය්යාැපත්න නොවන බව යැ , පංචානන්තරියකර්ම යැ , හැමනැන්හි අශුඬ ගෝචරතා ය, මිථ්යාැදෘෂ්ටි යැ, කර්ම ක්රීියාවන් ගේ අදර්ශනයැ , යන මේ අටළොස් අභව්යම සථානයන් කරා නො පැමීණැ සස ජාතකය, සංණඛපාල ජානකය, වුලසුතසෝම ජාතකය, සන්තුහස්ත්රස ජාතකය , මහජනක ජාතකය, ක්ෂාත්තිවාද ජාතකය, මහා සුතසෝම ජානකය, මුගපක්බ ජාතකය, එකරාජ ජාතකය. ලෝමහංස ජාතකය යන මේ ආදි වු ජාති ජාති කෝටි ශතසහශ්ර,යෙහි අංග පරිත්යාතගය , ධන පරිත්යා ගය , ජිවිත පරිත්යාතගය කරන්නෝ ; දාන පාරමීතා යැ, දාන උපපාරමී තා යැ , දාන පරමාර්ථ පාරමීතා යැ , ශිල පාරමිතා යැ ශිල උපපාරමී තායැ , ශිල පරමාර්ථ පාරමිතා යැ, නෛෂ්ක්රෝම්යය පාරමිතා යැ නෛෂ්ක්ර ම්ය උපපාරමිතා යැ , තෛෂ්ක්ර්ට්යර පරමාර්ථ පාරමිතා යැ , ප්ර්ඥපාරමීතා යැ , ප්රයඥ උපපාරමීතා යැ, ප්රපඥ පර්මාර්ථ පාරමිතා යැ, වීය්ය්පාරමීතා යැ. වීය්ය උපපාරමිතා යැ, වීය්යැ පාරමාර්ථ පාරමිතා යැ , ක්ෂාන්ති පාරමීතා යැ, ක්ෂාන්නි උපපාරමිතා යැ, ක්ෂාන්ති පර්මාර්ථ පාරමිතා යැ , සන්ය. පාරමීතා යැ , සත්යන උපපාරමීතා යැ. සත්යය පර්මාථ අධිෂ්ඨ පරමිථ පාරමීතා යැ . මෛත්රීී පාරමිතා යැ . මෛත්රිර උප පාරමීතායැ , මෛත්රී පරමාර්ථ පාරමීතා යැ, උපේක්ෂා පාරමීතා යැ,උපේක්ෂා උපපාරමීතා යැ , උපේක්ෂා පරමාර්ථ පාරමීතා යැ යන මේ සමත්රිං ශත් පාරමී ධර්මයන් පුරා ධජවීහෙට්ඨ ජාතකාදි අනේක ජන්ම කෝටි ශතසහශ්රරයෙහි ලෝකාර්ථවය්යාාව පිරුවෝයැ, භද්රර සාල ජාතකාදි අනේක ජන්ම කොටි ශතසහශ්රෙයෙහි ඥත්යාර්ථවය්යාිව පිරුවෝ යැ. මහා උම්මග්ග ජාතකාදි අනේක ජන්ම කෝටි ශතසහශ්රඥයෙහි බුද්ධි චය්යාහව පිරුවෝ යැ ‘ ‘ යි මේ ත්රිකවිධ වු චය්යාරවන් ද පුරා ‘ ‘සිව් ජාතකාදි අනේක ජන්ම කෝටිශතසහශ්රකයෙහි අඬගපරිත්යායග කළහ. සස ජාතකාදි අනෙකාදි අනේක ජන්ම කෝටි ශතසහශ්රවයෙහි වර ධන පරිත්යාදග කළහ. වෙස්සන්නර ජාතකාදි අනේක ජන්ම ෙකා්ටි ශතසහශ්රෙෙයහි පුත්රදදාර පරිත්යාසග කළහ’’ යි ෙම් පංච මහා පරිත්යාටගයන් ද පරිත්යා ග ෙකාටැ ෙවස්සන්තරාන්මහාවෙයහි සිටැ:
"අවේතනායං පඨවි අවීඤ්ඤාප සුබං දුක් බං,
සාපි දානබලා මස්භං සත්තක් බන්තුං පකම්පර" යි .
මෙසේ දක්වන ලද සත් ඉඩෙකැ මහි කම්පාව කිරිම පෙරදැරි කොටැ ඇති මහ දන් දි, ශ්රපද්ධා නැමැති පෘථිවියෙහි පිහිටියා වු ‘ ‘බුද්ධෝ බෝධෙය්යංි’’ යනාදි ප්රති ඥ නැමති බිජුවට ඇති . ප්රමඥ නැමති නෝතැනි ඇති, කරුණා නැමැති නෝතැනි ඇති, කරුණා නැමති ජල පරිෂේකයෙන් වඩනා ලද මෛත්රීන නැමැති කඳැ හටගත්තා වු ත්රිනවිධි බෝධිසත්ත්ව චය්යාලනැමති ශාඛායෙන් වීශාල වු, පංච මහා පරිත්යා්ග නැමති පල්ලව පත්රායන් ඇති, සමත්ංිු්ශන් පාරමීතා නැමැති විකසිත පුෂ්පයන් ඇති , බෝධි සම්භාර නැමති උතුම් වු කල්ප වෘක්ෂයෙහි සර්වඥතාඥන නැමැති අමෘත ඵලය ගන්වනු කැමැති වැ ඒ වෙස්සන්තරත්මහාව යෙන් වුත වැ ගොස් තුෂිත දිව්ය ලෝකයෙහි සේතකේතු නම් දිව්ය පුත්ර යකු වැ උපන්නාහු යැ.
සිංහල බෝධි වංසය - iv
6. පංච මහා වීලෝකන කථාව
ඒ තුසිත දිව්යම ලෝකයෙහි ප්රිමාණාතික්රාලන්ත උතුම් දිව්යාංයගතාවන් වීසින් සලනු ලබන්නාවු මනෝඥ දිව්ය චාමර ප්රකභා සමුහයෙන් සුදු කරනලද තුෂිත භවන ඇති ඒ මහා පුරුෂ තෙමේ , සත්පනස් කෙළ සැට ලක්ෂයක් පමණ ඇත්තා වු ආයු පමණින් සිටැ දසදහසක් සක්වැළ. දිව්යව බ්රනභ්ම සමුහයා වීසින් එක තැනට රැස් වැ තුෂත භවනයට ගොස් ;
‘ ‘කාලෝයං තේ මහාවීර උප්පජ්ජ මාතුකු ව්ජියං .
සදේවකං තාරයන්නෝ බුජ්ඣස්සු අමතං පදං’’ යී-
“නිදුකාණන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේට බුදු වන්නට කලෑ’යි නමස්කාර කොටැ යාච්ඤා කරනලද්දාහු; අවුරුදු ලක්ෂයෙකින් අධික නොවන්නා වූ අවුරුදු සියයෙකින් උනු නෙවන්නා වූ කාලය, සියලු සර්වඥවරයන් උපදනා ජම්බුද්වීපය, සියලු සර්වඥවරනයට ස්ථාන වූ මධ්යන දේශය, හැම රජදරුවනට මුදුන් පැමිණියා වූ ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවන් ගේ වංශය, බෝධිසත්ත්වයන් උපන් සත්දවසකට මහාමායා දේවීන් ගේ ආයුෂයැ යි මෙසේ පංච මහා විලෝකනයි කරන්නෝ “බුදු වීමට කලැ”යි දැනැ, සියලු සර්වඥවරයන් ගේ උත්පත්තියට ආධාර වූ උතුම වූ ජම්බුද්වීපයෙහි කජංගල නම් නියම්ගම යැ, සලලවතී නම් ගංඟාව යැ, ශ්වේත කර්ණිකා නම් නියම්ගම යැ, ස්ථුණ නම් බ්රාතහ්මණග්රාමම ය යැ. උශිරඩ්වජ නම් පර්වතය යැ යන මොවුන් ගේ මධ්යරයෙහි වූ, මධ්යර මණ්ඩලයට ආභරණයක් වැනි වූ, සුවාසු දහසක් කුළින් හෙබියා වූ ඉතා මහත් වූ හිමාලය පර්වත රාජයා ගේ කුළු පන්තියක් වැනි වූ සුණුවමින් ධවල වු පවූරු වළල්ලෙකින් වට කරන ලද, සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් හා ඵල පල්ලවයෙන් හා සැදුම් ලද අනේක ප්රලකාර වූ වෘක්ෂ සමූහයෙන් ගැවසී ගත් උද්යවනපරම්පරාවෙන් අලංකෘත වූ, කෛලාස පර්වත රාජයා ගේ කුළු හා සමාන වූ සිය ගනන් ප්රාවසාදනේ ඉතා සිත්කළු වූ, මදයෙන් මත් වූ හංසයන් යා විල් ලිහිණියන් ද නැමැති මෙවුල් දම් සමූහ ඇති නිල් වූ වන රෙඛා වලින් හෙපියා වූ, දෙ ගංතෙර හට ගත් වෘක්ෂයෙන් ගිලිහුණා වූ පුෂ්පාභරණයෙන් විභූෂිත වූ පිරිසිදු වූ ජලවහනය කරන්නා වූ රෝහිණී නම් ගංඟාංගනාව විසින් සස්වාිමික කරන ලද්දා වූ ඇවිදුනා ලද අනෙක ප්ර කාර වූ ස්ත්රී් පුරුෂයන් හා ඇතුන් අසුන් හා රථසහස්රලයන් ද නිසා හක වූ මහත් රාජ වීථියෙහි මෘදංගතේරි ධ්වනි දහස් සේ ගැඹරු වූ හඬ ඇති, පොද පතරින් වේගවත් වූ වර්ශා ඇති ධාරා ගෘහයන්හි බඳනාලද පිල් මඩුලු ඇති මත් වූ මයුර සමූහයා ගේ නෘත්යගයෙන් දෙව්දුනු කලඹින් බබළන්නා වූ මේඝ දිනයක් බඳු වූ, ගෙඳිඟුවිල් නිසා ගෙහි වසන්නාවූ ගෘහ කලහංස සමූහයා ගේ කොලහල ඇති මත්තඞ්ගනාවන්ගේ මිණිවළල්ලෙහි මනෝඥ වූ හඬින් රම්යත වූ, සන්තුෂ්ට වූ බොහෝ ජනයන් ඇති සප්ත රත්නාදී වූ බොහෝ වස්තූන් ඇති කිඹුල්වත් පුරයෙහි සූර්ය්යස පුත්රබ වූ මනුහු ගේ වංශයෙහි මහා සම්මත රජහු විසින් ප්රුසිද්ධ වූ රෝජ යැ, වරරෝජ යැ, කල්යාමණ යැ වර කල්යාූණ යැ උපෝසථ යැ මන්ධාතු යැ වර යැ උපවර යැ චේතිය යැ මුවල යැ මහා මුවල යැ මුවලින්ද යැ සගර යැ සාගර යැ භරත යැ භගිරථ යැ රුවි යැ සුරුවි යැ ප්රවතාප යැ මහා ප්ර තාප යැ පණාද යැ මහා පණාද යැ සුදර්ශණ යැ මහා සුදර්ශණ යැ නේරු යැ මහා නේරු යැ අර්විෂ්මන්ත යැ යන මේ අට විස්සක් පමන අසංව්යා යුෂ්ක රජ දරුවන්ගේ දරු මුනුපුරු පරම්පරාවෙන් පැවත්තා වූ නිමි යැ කුස යැ රඝු යැ අජ යැ දසරථ යැ රාම යැ යන මේ රජදරුවන් විසින් සිත්කලු වූ ඔක්කාක වංශයෙන් පහළ වූ සියලු රාජවංශ නැමැති තාරකාවනට චන්ද්ර යා බඳු වූ මැදැ ඔප් නඟන ලද සකෙක්හි වක්කරන ලද ක්ෂීර ජලයක් මෙන් අතිශය නිර්මල වූ ශාක්යඟ වංශයෙහි උපන්නාහු යැ.
‘ ‘කාලෝයං තේ මහාවීර උප්පජ්ජ මාතුකු ව්ජියං .
සදේවකං තාරයන්නෝ බුජ්ඣස්සු අමතං පදං’’ යී-
“නිදුකාණන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේට බුදු වන්නට කලෑ’යි නමස්කාර කොටැ යාච්ඤා කරනලද්දාහු; අවුරුදු ලක්ෂයෙකින් අධික නොවන්නා වූ අවුරුදු සියයෙකින් උනු නෙවන්නා වූ කාලය, සියලු සර්වඥවරයන් උපදනා ජම්බුද්වීපය, සියලු සර්වඥවරනයට ස්ථාන වූ මධ්යන දේශය, හැම රජදරුවනට මුදුන් පැමිණියා වූ ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවන් ගේ වංශය, බෝධිසත්ත්වයන් උපන් සත්දවසකට මහාමායා දේවීන් ගේ ආයුෂයැ යි මෙසේ පංච මහා විලෝකනයි කරන්නෝ “බුදු වීමට කලැ”යි දැනැ, සියලු සර්වඥවරයන් ගේ උත්පත්තියට ආධාර වූ උතුම වූ ජම්බුද්වීපයෙහි කජංගල නම් නියම්ගම යැ, සලලවතී නම් ගංඟාව යැ, ශ්වේත කර්ණිකා නම් නියම්ගම යැ, ස්ථුණ නම් බ්රාතහ්මණග්රාමම ය යැ. උශිරඩ්වජ නම් පර්වතය යැ යන මොවුන් ගේ මධ්යරයෙහි වූ, මධ්යර මණ්ඩලයට ආභරණයක් වැනි වූ, සුවාසු දහසක් කුළින් හෙබියා වූ ඉතා මහත් වූ හිමාලය පර්වත රාජයා ගේ කුළු පන්තියක් වැනි වූ සුණුවමින් ධවල වු පවූරු වළල්ලෙකින් වට කරන ලද, සුපුෂ්පිත පුෂ්පයෙන් හා ඵල පල්ලවයෙන් හා සැදුම් ලද අනේක ප්රලකාර වූ වෘක්ෂ සමූහයෙන් ගැවසී ගත් උද්යවනපරම්පරාවෙන් අලංකෘත වූ, කෛලාස පර්වත රාජයා ගේ කුළු හා සමාන වූ සිය ගනන් ප්රාවසාදනේ ඉතා සිත්කළු වූ, මදයෙන් මත් වූ හංසයන් යා විල් ලිහිණියන් ද නැමැති මෙවුල් දම් සමූහ ඇති නිල් වූ වන රෙඛා වලින් හෙපියා වූ, දෙ ගංතෙර හට ගත් වෘක්ෂයෙන් ගිලිහුණා වූ පුෂ්පාභරණයෙන් විභූෂිත වූ පිරිසිදු වූ ජලවහනය කරන්නා වූ රෝහිණී නම් ගංඟාංගනාව විසින් සස්වාිමික කරන ලද්දා වූ ඇවිදුනා ලද අනෙක ප්ර කාර වූ ස්ත්රී් පුරුෂයන් හා ඇතුන් අසුන් හා රථසහස්රලයන් ද නිසා හක වූ මහත් රාජ වීථියෙහි මෘදංගතේරි ධ්වනි දහස් සේ ගැඹරු වූ හඬ ඇති, පොද පතරින් වේගවත් වූ වර්ශා ඇති ධාරා ගෘහයන්හි බඳනාලද පිල් මඩුලු ඇති මත් වූ මයුර සමූහයා ගේ නෘත්යගයෙන් දෙව්දුනු කලඹින් බබළන්නා වූ මේඝ දිනයක් බඳු වූ, ගෙඳිඟුවිල් නිසා ගෙහි වසන්නාවූ ගෘහ කලහංස සමූහයා ගේ කොලහල ඇති මත්තඞ්ගනාවන්ගේ මිණිවළල්ලෙහි මනෝඥ වූ හඬින් රම්යත වූ, සන්තුෂ්ට වූ බොහෝ ජනයන් ඇති සප්ත රත්නාදී වූ බොහෝ වස්තූන් ඇති කිඹුල්වත් පුරයෙහි සූර්ය්යස පුත්රබ වූ මනුහු ගේ වංශයෙහි මහා සම්මත රජහු විසින් ප්රුසිද්ධ වූ රෝජ යැ, වරරෝජ යැ, කල්යාමණ යැ වර කල්යාූණ යැ උපෝසථ යැ මන්ධාතු යැ වර යැ උපවර යැ චේතිය යැ මුවල යැ මහා මුවල යැ මුවලින්ද යැ සගර යැ සාගර යැ භරත යැ භගිරථ යැ රුවි යැ සුරුවි යැ ප්රවතාප යැ මහා ප්ර තාප යැ පණාද යැ මහා පණාද යැ සුදර්ශණ යැ මහා සුදර්ශණ යැ නේරු යැ මහා නේරු යැ අර්විෂ්මන්ත යැ යන මේ අට විස්සක් පමන අසංව්යා යුෂ්ක රජ දරුවන්ගේ දරු මුනුපුරු පරම්පරාවෙන් පැවත්තා වූ නිමි යැ කුස යැ රඝු යැ අජ යැ දසරථ යැ රාම යැ යන මේ රජදරුවන් විසින් සිත්කලු වූ ඔක්කාක වංශයෙන් පහළ වූ සියලු රාජවංශ නැමැති තාරකාවනට චන්ද්ර යා බඳු වූ මැදැ ඔප් නඟන ලද සකෙක්හි වක්කරන ලද ක්ෂීර ජලයක් මෙන් අතිශය නිර්මල වූ ශාක්යඟ වංශයෙහි උපන්නාහු යැ.
7. ශාක්ය වංශ කථාව
තව ද, කවර හෙයෙකින්..තව ද, කවර හෙයෙකින් සූර්යවංශ වී ද යත්: සූර්ය්ය පුත්ර වූ මනු රජ තෙමේ ශ්රීකාන්තාව හා සූර්ය්ය දිව්ය පුත්රයා ද යන දෙදෙනා ගෙන් ඕපපාතික වැ උපන්නේ යැ. එසේ හෙයින් සූර්ය්ය පුත්ර නම් වී යැ ඒ වංශයෙහි බුදුහු උපන් සේකැ.
එයින් කී යැ වෙසවුණු මහරජ :
“තේ වාපි බුද්ධං දිස්වාහන බුද්ධං ආදිච්චබන්ධුනං,
දුරතෝච නමස්සන්ති මහන්තං විතසාරදං”යි
ධර්ම සඞ්ග්රානහක ස්ථාචිරවරයෝ ද “දේසිතාදිච්චබන්ධුනා”යි කී හ. තමන්වහන්සේ ගේ නම් ගොත් විචාළා වූ බිම්සර මහ රජ හට බුදුරජානන් වහන්සේ විසිනුත්:
“ආදිච්චා නාම ගොත්තේන සාකියා නාම ජාතියා”යී
වදාරනලද්දේ මැ යැ. එහෙයින් බුදුහු සූර්යවංශ ඇති සේකැ. සූර්ය්යථ පුත්රන වූ මනු රජ තෙමේ මහා ජනයන් විසින් සම්මත වන බැවින් මහා සම්මත නම් වැ මුළු දඹදිවට එක් රජ වී යැ. ඔහු මුඛයෙන් දිව මහනෙල් සුවඳ වෑහෙයි. ශරීරයෙන් විදුලිය කලබක් බඳු රශ්මි නික්මෙයි. ආකාශයෙහි පලක් බැඳැ හිඳිනේ යැ. සියලු ලෝක වාසි වූ සත්ත්වයන් පුත්රහ ස්ථානහෙහි තබා පරිපාලනය කොටැ අසංඛ්යසයක් හවුරුදු රාජ්ය් කෙළේ යැ. එහෙයින් ඔහු ගේ වංශය ද ඔහු විසින් අභිසම්මත වී යැ. ඒ වංශ නැමැති සාගරය නුවණ නැමැති පසුරින් පිහිනා අනේක කවීචර සහස්රැයෝ පරතෙර නො දැක්කැ හෙති.
කාලිදාසයෝ ද රඝුවංශයෙහි කිවාහු මැ යි :
“ක්ව සූර්යප්රංභවෝ වංශඃ ක්ව වාල්පවිශයා මතිඃ,
තිතීර්ෂුර්දුස්තරං මෝහාදුඩුපෙනාස්මි සාගරම්”යි.
ඒ මහා සම්මත නම් රජහු පිත් රෝජ නම් වී යැ. රෝජයා පිත් වර රෝජ නම් වී යැ. වරරෝජයා පිත් කල්යානණ නම් වී යැ. කල්යා ණයා පිත් වරකල්යාරණ වී යැ. වරකල්යා ණයා පිත් උපෝසත නම් වී යැ. ඔහු පිත් කාමභෝගිනට අග්රව වූ මහා මන්ධාතු නම් වී යැ. මහා මන්ධාතු නරපතිහු පිත් වර නම් වී යැ. චරයා පිත් උපචර නම් වී යැ. උපචරයා පිත් චේතිය නම් වී යැ. ඔහු පිත් මුවල නම් වී යැ. මුවලයා පිත් මහා මුවල නම් වී යැ. ඔහු පිත් මුවලින්ද නම් වී යැ. ඔහු පිත් සගර නම් වී යැ. සගරයා පිත් සාගර නම් වී යැ. ඔහු පිත් භරත නම් වී යැ. භරතයා පිත් භගිරථ නම් වී යැ. භගිරථයා පිත් රුචි නම් වී යැ. ඔහු පිත් සුරුචි නම් වී යැ. ඔහු පිත් ප්ර.තාප නම් වී යැ. ඔහු පිත් මහා ප්රපතාප නම් වී යැ. ඔහු පිත් පණාද නම් වී යැ. ඔහු පිත් පස් විසි යොදුන් රත්න ප්රාවසාදයෙකි වුසු මහා පණාද නම් රජෙක් වී යැ. ඔහු පිත් සුදර්ශන නම් වී යැ. ඔහු පිත් සත් රුවන්මය වූ කුසාවතී නම් රාජධානියෙහි වුසූ මහා සුදර්ශන නම් චක්ර වර්තී රජෙක් වී යැ. මහා සුදර්ශනයා පිත් නේරු නම් වී යැ. ඔහු පිත් මහා නේරු නමු වී යැ. ඔහු පිත් අර්චිෂ්මත් නම් වී. මේ මහාසම්මත රජුහු ගේ පුත්රා පෞත්ර පරම්පරාවෙන් ආවා වූ අසඞ්ඛ්යා යුෂ්ක රජදරුවෝ අටවිසි දෙනෙක් කුසාවති නුවර යැ රජගහ නුවර යැ මියුලු නුවර යැ යන මේ තුන් නුවර රාජධානිය කොටැ වැසැ මුළු දඹදිවට අගරජ නම් කළහ.
එයින් කීයු:
“අසංඛය්යානයුකා ඒතේ අට්ඨවීසති භූමිපා,
කුසාවතිං රාජගහං මිථිලඤ්චාපි ආවසුං”යි.
මොවුන් ඇම දෙනා අතුරින් අර්විෂ්මත් නම් රජු ගේ දරුමුනුබුරැ වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් රජදරුවෝ ඒ ඒ ස්ථානයෙහි නුවර කොටැ මුළු දඹදිව එකතපත්ර කොටැ චක්ර වර්ති ස්වරූපයෙන් සිටැ පරිපාවියෙන් රාජ්යරය කළහ. මොවුන් ඇම දෙන හට කෙළවර සාගර නම් රජෙක් වී යැ. ඔහු පිත් මියුලු නුවරැ මඛාදේව නම් රජ වී යැ. එ රජ සුවාසුදහසක් හවුරුදු කුමාර ක්රීරඩා කොටැ සුවාසුදහසක් හවුරුදු යුව රජ කම් කොටැ සුවාසුදහසක් හවුරුදු සකල ජම්බුද්වීපයෙහි චක්ර වර්තී ලීලායෙන් ඓශ්චර්ය අනුබව කොටැ, හිසැ නර කෙසක් දුටුකල්හි තමාගේ පුත්රකයා හට රජ්යචය පාවා දී අඹ උයන්හි පැවීදි වැ සුවාසුදහසක් හවුරුදු තපස් කොටැ නොපිරිහුණා වූ ධ්යාරනයෙන් ගොස් බඹ ලොවැ උපන්නාහු යැ. එම නියායෙන් ඔහු දරු මුනුබුරු වූ රජදරුවෝ හිසැ නර කෙස් දුටු කල්හි තමන් තමන් ගේ දරුවනට රාජ්යදය පාවාදී පැවිදි වැ බඹ ලොව ගියාහු යැ. මඛාදේව නම් උයනට වැදැ තපස් කළ මඛාදේව නම් මහරජ බ්ර හ්ම ලෝකයෙහි වැසැ තමා ගේ වංශය බලන්නේ, දෙදෙනකු උනු වූ සුවාසු දහසක් රජදරුවන් පැවිදි වැ තපස් කොටැ බඹ ලොවැ ගියවුන් දැකැ සන්තෝෂ වැ “මේ නියායෙන් මත්තෙහි පවත්ති හෝ”යි බලනුයේ, නොපවත්නා බව දැකැ “මඛාදේව වංශය මා විසින් පරිපාලනය කළ මැනැවැ” යි බ්රනහ්ම ලෝකයෙන් ච්යු්ත වැ අවුත්, මියුලු නුවර රජකරන රජ්ජුරුවනට පුත්ර වැ ඉපිදැ වැඩි විය පැමිණැ, පිය රජ්ජුරුවන් හිසැ නර කෙසක් දැකැ තමා හට රාජ්යිය පාවා දී මඛාදේව නම් උයනට වැදැ පැවිදි වැ තපස් කොටැ බඹලෝ ගිය කල්හි. ඒ නිමි රජ ද එපරිද්දෙන් රාජ්යසය කොටැ හිසැ නර කෙසක් දුටු කල්හි උයන් වැදැ පැවිදි වැ තපස් කොටැ නොපිරිහුණා වූ ධ්යා්නයෙන් ගොස් බ්රහහ්ම ලෝකයෙහි උපන්නේයැ.
ඒ නිමි රජ හට ඉක්බිති වැ නොයෙක් කෙළදහස් ගනන් රජ දරුවන් රාජ්යයය කොටැ ඉකුත් වූ කල්හි කුසාවතී නම් රාජධ නයෙහි කුස රජ වැ උපන්නෙ යැ. ඒ කුස රජ තමා ගේ ප්ර භාවතී නම් අග මෙහෙසුන් බිසොව රූප මදයෙන් උද්දාම වැ තමාට නින්දා කොටැ, සිය නුවරට ගිය කල්හි. විසි දහසක් නුවර පිරිවර කොටැ ඇති කුසාවතී නම් රාජධානිය ඇරැපියා කෝකනද නම් වීණාව ගෙනැ සාගල නුවරට ගොස්, අන්ය තර වේශයෙකින් ප්ර භාවතිය ගේ චිත්තාරාධනා කොටැ වසනුයේ ඇය සඳහා සත් රජක්හු අවුත් මුළු නුවර වටලාගත් කල්හි ඇත්කඳ මත්තට පැනනැගී යුද්ධ භූමියට වැදැ, “අහං කුසෝ”යි සිංහස්වඇර විහිදුවා පර සේනාව මැඩැ, ස්ව කීය වූ වික්රතම දැක්වීමෙන් ප්රෝභාවතිය සිත් ගෙනැ සිය නුවරට අවුත් වෙසෙමින් පුත්රෝලත්පත්ති සිද්ධීන් වංශය පරිපාලනය කළේ යැ. ඕ හට ඉක්බිති වැ කාල නම් රජෙක් වියැ. ඔහු පිත් ප්රේ මකර නම් වී යැ. ඔහු පිත් අශෝක නම් රජෙක් වීයැ. ඔහු ගේ දරු මුනුබුරෝ සුවාසු දහසක් දෙන බරණැස රාජ්යිය කළාහු යැ. මේ සුවාසු දහසක් රජදරුවනට ඉක්බිතිවැ දිලීප නම් රජෙක් වීයැ. ඔහු පිත් රඝු නම් වියැ. ඔහු පිත් අජ නම් වියැ. බහු පිත් දශරථ නම් වියැ. ඔහු පිත් රාම නම් වියැ. මේ රාම නම් රජ සොළොස් දහසක් හවුරුදු රාජ්යිය කළේ යැ.
එහෙයින් වදාළහ බුදුහු:
“දසවස්ස සහස්සානි සට්ඨීං වස්ස සතානි ච,
කම්බුගිවෝ මහාබාහු රාමෝ රජ්ජමකාරයි”යි.
මේ වංශයෙහි රජදරුවෝ..මේ වංශයෙහි රජදරුවෝ ජන්මයෙහි පටන් ගෙනැ පරිශුද්ධයහඵල නිෂ්පත්තිය දක්වා පවත්නා කර්ම ඇත්තාහ. සමුද්ර පර්යන්ත පෘථිවියට ඊශ්වරයහ. දිව්යරලෝකය දක්වා යන්නා වූ රථ මාර්ගයන් ඇත්තාහ. විධි වූ පරිද්දෙන් පුදන ලද වහ්නි පූජා ඇත්තාහ. කැමැත්ත ලෙස පුදන ලද යාෘථිචක ජනයන් ඇත්තාහ. අපරාධ වූ පරිද්දෙන් කරන ලද දඬුවම් ඇත්තාහ. කාලය නො ඉක්මවා ප්රනබෝධ වනසුලු වූහ. ත්යාදගය සඳහා ගන්නා කරවූවර ඇත්තාහ. සත්යක වචනය සඳහා මඳ කොටැ බණන බස් ඇත්තාහ. යසස සඳහා ජය ගැන්ම කැමැත්තාහ. දරුවන් සඳහා සඞ්ග්ර්හ කරන සත්රීන් ඇත්තාහ. බාල අවස්ථාවෙහි අභ්යා්ස කරනලද ශාස්ත්රහ ඇත්තාහ. යෞවන අවස්ථාාවෙහි අනුභව කරනලද පඤ්ච කාම සැප ඇත්තාහ. වෘද්ධ අවස්ථාවෙහි ගන්නාලද ප්රව්රාජ්යාි ඇත්තාහ. පර්යාන්තයෙහි සමාධින් යුක්ත වැ හිඳැ කරනලද කාලක්රි යා ඇත්තාහ.
එහෙයින් කීහ රඝුවංශයෙහි :
“සෝ ‘හමාජන්ම ශුද්ධානා ‘මාඵලෝදය කර්මණාම, ආසමුද්රවක්ෂිතීශානා ‘මානාක රථවර්තමනාම්”
යථා විධිහූතාග්නිනාං යථා කාමාර්විතාර්ථිනාම්. යථා පරාධදණ්ඩානං යථා කාලප්රමබෝධිනාම්.
ත්යාපගාය සම්හෘතාර්ථානං සත්යානය මිත හාෂිණාම්. යශසේ විජිගිෂූණාම ප්ර්ජායෛ ගෘහමේධිනාම්.
ශ්යෛ වෙ ‘හ්යථස්තවිද්යායනාං යෞවනේ වීෂයෛෂිණාම්. වාර්ධකේ මුනිවෘත්තිනාං යෝගේනා ‘න්තේ තනු ත්යංජාම්”යි.
මෙසේ කාලිදාසාදී වූ අනේක කවිවර සහස්රතයන් විසින් වර්ණනා කැරැත් නොගෙවන යශස් ඇති රජ දරුවන් ගේ වංගයෙහි වූ සුවාසු දහසක් රජදරුවනට කෙළවරැ උපන්නා වූ විජය නම් රජෙක් වියැ. ඔහු ගේ දරු මුනුබුරන් ඇතුළු වැ රජ දරුවෝ පසළොස් දෙනෙක් වූ හ. මේ පසළොස් දෙනාට බාල සුජාත නම් රජෙක් වී යැ. ඒ රජහු පිත් ඉක්ෂ්වාකු නම් වී යැ. ඔහු කෙරෙන් ප්රසභව වූ වංශය ඉක්ෂ්වාකු නම් වී. අප මහා බෝසත් තෙමේ මේ වංශයෙහි මහා සම්මත නම් වැ. මහා සුදර්ශන නම් වැ මඛාදේව නම් වැ නිමි නම්. වැ කුස නම් වැ රාම නම් වැ දීර්ඝායුෂ්ක වැ රාජ්ය ය කෙළේ යැ.
මෙසේ මහා සම්මත රජු ගේ පරම්පරාවෙන් ආවා වූ අනන්ත රෝක්ත ඔක්කාක රජුහුගේ අග්රර මහෙසිකාව ගේ පුත්රනයෝ සතර දෙනෙක් වූ හ. දූහු පස් දෙනෙක් වූ හ. ඔහු සතර බෑයෝ පිය රජ්ජුරුවන් ගේ නියෝගයෙන් අනේක ශත සහසු හස්ත්ය ශ්වඔරථපදාතින් ගෙනැ පස් බිහින්නන් හා සමග අමාත්ය්යන් අට දෙනෙකු විසින් අධිෂ්ඨිත තුන් යොදුන් පර්ෂදීන් උපලක්ෂිත වැ හිමවතට අභිමුඛ වැ ගොස් රෝහිණී නම් ගඞ්ගා තීරයෙහි කපිල නම් සෘෂීන් විසින් දක්වන ලද්දා වූ ස්ථාණනයෙහි කපිලවාස්තු නම් නුවරක් කරවාගෙනැ, අමාත්යලයන් විසින් උත්සාහ කරන ලදු වැ තමනට නිසි රාජ කන්යාැවන් නැත්තෙන් ද, රජ දූන් හට නිසි රාජ පුත්රකයන් නැත්තෙන් ද, කුල වංශය රක්නා සඳහා කණිෂ්ඨ භගිනින් අග්රර මහේසිකා කොටැ ජොෂ්ඨ භගිනිය මාතෘ ස්ථා නයෙහි තබා සතර දෙනාට වැඩිමාලු වූ උල්කා මුඛ කුමාරයා රජ කොටැගෙනැ වුසූ හ. ඒ රජහු කථා කරන්නට වන් කල්හි අන්ධකාරයෙහි දිලිසෙන මිණිදඬු වැට පහන් සෙයින් මුඛයෙන් රශ්මි නික්මෙයි. එයින් එරජ උල්කා මුඛ නම් වී යැ. ඔවුන් එසේ වසන පරිදි අසා ඔක්කාක රජ ‘තමා දරුවන් තමා ගේ වංශය රක්ෂා කරන්නට සමර්ථයහයි සන්තුෂ්ට වැ “සක්යාර වත හෝ රාජ කුමාරා, පරම සක්යාය වත හෝ රාජ කුමාරා” යි උදන් ඇනී යැ. මේ උදාන වාක්යායෙන් ඔහු සාක්යය වූ හ. ඔවුන් ගේ දරු මුනුබුරු පරම්පරා වෙන් සුවාසූ දහක් රජ දරුවෝ ද ශාක්ය් නම් වූ හ.
එයින් කී යැ වෙසවුණු මහරජ :
“තේ වාපි බුද්ධං දිස්වාහන බුද්ධං ආදිච්චබන්ධුනං,
දුරතෝච නමස්සන්ති මහන්තං විතසාරදං”යි
ධර්ම සඞ්ග්රානහක ස්ථාචිරවරයෝ ද “දේසිතාදිච්චබන්ධුනා”යි කී හ. තමන්වහන්සේ ගේ නම් ගොත් විචාළා වූ බිම්සර මහ රජ හට බුදුරජානන් වහන්සේ විසිනුත්:
“ආදිච්චා නාම ගොත්තේන සාකියා නාම ජාතියා”යී
වදාරනලද්දේ මැ යැ. එහෙයින් බුදුහු සූර්යවංශ ඇති සේකැ. සූර්ය්යථ පුත්රන වූ මනු රජ තෙමේ මහා ජනයන් විසින් සම්මත වන බැවින් මහා සම්මත නම් වැ මුළු දඹදිවට එක් රජ වී යැ. ඔහු මුඛයෙන් දිව මහනෙල් සුවඳ වෑහෙයි. ශරීරයෙන් විදුලිය කලබක් බඳු රශ්මි නික්මෙයි. ආකාශයෙහි පලක් බැඳැ හිඳිනේ යැ. සියලු ලෝක වාසි වූ සත්ත්වයන් පුත්රහ ස්ථානහෙහි තබා පරිපාලනය කොටැ අසංඛ්යසයක් හවුරුදු රාජ්ය් කෙළේ යැ. එහෙයින් ඔහු ගේ වංශය ද ඔහු විසින් අභිසම්මත වී යැ. ඒ වංශ නැමැති සාගරය නුවණ නැමැති පසුරින් පිහිනා අනේක කවීචර සහස්රැයෝ පරතෙර නො දැක්කැ හෙති.
කාලිදාසයෝ ද රඝුවංශයෙහි කිවාහු මැ යි :
“ක්ව සූර්යප්රංභවෝ වංශඃ ක්ව වාල්පවිශයා මතිඃ,
තිතීර්ෂුර්දුස්තරං මෝහාදුඩුපෙනාස්මි සාගරම්”යි.
ඒ මහා සම්මත නම් රජහු පිත් රෝජ නම් වී යැ. රෝජයා පිත් වර රෝජ නම් වී යැ. වරරෝජයා පිත් කල්යානණ නම් වී යැ. කල්යා ණයා පිත් වරකල්යාරණ වී යැ. වරකල්යා ණයා පිත් උපෝසත නම් වී යැ. ඔහු පිත් කාමභෝගිනට අග්රව වූ මහා මන්ධාතු නම් වී යැ. මහා මන්ධාතු නරපතිහු පිත් වර නම් වී යැ. චරයා පිත් උපචර නම් වී යැ. උපචරයා පිත් චේතිය නම් වී යැ. ඔහු පිත් මුවල නම් වී යැ. මුවලයා පිත් මහා මුවල නම් වී යැ. ඔහු පිත් මුවලින්ද නම් වී යැ. ඔහු පිත් සගර නම් වී යැ. සගරයා පිත් සාගර නම් වී යැ. ඔහු පිත් භරත නම් වී යැ. භරතයා පිත් භගිරථ නම් වී යැ. භගිරථයා පිත් රුචි නම් වී යැ. ඔහු පිත් සුරුචි නම් වී යැ. ඔහු පිත් ප්ර.තාප නම් වී යැ. ඔහු පිත් මහා ප්රපතාප නම් වී යැ. ඔහු පිත් පණාද නම් වී යැ. ඔහු පිත් පස් විසි යොදුන් රත්න ප්රාවසාදයෙකි වුසු මහා පණාද නම් රජෙක් වී යැ. ඔහු පිත් සුදර්ශන නම් වී යැ. ඔහු පිත් සත් රුවන්මය වූ කුසාවතී නම් රාජධානියෙහි වුසූ මහා සුදර්ශන නම් චක්ර වර්තී රජෙක් වී යැ. මහා සුදර්ශනයා පිත් නේරු නම් වී යැ. ඔහු පිත් මහා නේරු නමු වී යැ. ඔහු පිත් අර්චිෂ්මත් නම් වී. මේ මහාසම්මත රජුහු ගේ පුත්රා පෞත්ර පරම්පරාවෙන් ආවා වූ අසඞ්ඛ්යා යුෂ්ක රජදරුවෝ අටවිසි දෙනෙක් කුසාවති නුවර යැ රජගහ නුවර යැ මියුලු නුවර යැ යන මේ තුන් නුවර රාජධානිය කොටැ වැසැ මුළු දඹදිවට අගරජ නම් කළහ.
එයින් කීයු:
“අසංඛය්යානයුකා ඒතේ අට්ඨවීසති භූමිපා,
කුසාවතිං රාජගහං මිථිලඤ්චාපි ආවසුං”යි.
මොවුන් ඇම දෙනා අතුරින් අර්විෂ්මත් නම් රජු ගේ දරුමුනුබුරැ වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් රජදරුවෝ ඒ ඒ ස්ථානයෙහි නුවර කොටැ මුළු දඹදිව එකතපත්ර කොටැ චක්ර වර්ති ස්වරූපයෙන් සිටැ පරිපාවියෙන් රාජ්යරය කළහ. මොවුන් ඇම දෙන හට කෙළවර සාගර නම් රජෙක් වී යැ. ඔහු පිත් මියුලු නුවරැ මඛාදේව නම් රජ වී යැ. එ රජ සුවාසුදහසක් හවුරුදු කුමාර ක්රීරඩා කොටැ සුවාසුදහසක් හවුරුදු යුව රජ කම් කොටැ සුවාසුදහසක් හවුරුදු සකල ජම්බුද්වීපයෙහි චක්ර වර්තී ලීලායෙන් ඓශ්චර්ය අනුබව කොටැ, හිසැ නර කෙසක් දුටුකල්හි තමාගේ පුත්රකයා හට රජ්යචය පාවා දී අඹ උයන්හි පැවීදි වැ සුවාසුදහසක් හවුරුදු තපස් කොටැ නොපිරිහුණා වූ ධ්යාරනයෙන් ගොස් බඹ ලොවැ උපන්නාහු යැ. එම නියායෙන් ඔහු දරු මුනුබුරු වූ රජදරුවෝ හිසැ නර කෙස් දුටු කල්හි තමන් තමන් ගේ දරුවනට රාජ්යදය පාවාදී පැවිදි වැ බඹ ලොව ගියාහු යැ. මඛාදේව නම් උයනට වැදැ තපස් කළ මඛාදේව නම් මහරජ බ්ර හ්ම ලෝකයෙහි වැසැ තමා ගේ වංශය බලන්නේ, දෙදෙනකු උනු වූ සුවාසු දහසක් රජදරුවන් පැවිදි වැ තපස් කොටැ බඹ ලොවැ ගියවුන් දැකැ සන්තෝෂ වැ “මේ නියායෙන් මත්තෙහි පවත්ති හෝ”යි බලනුයේ, නොපවත්නා බව දැකැ “මඛාදේව වංශය මා විසින් පරිපාලනය කළ මැනැවැ” යි බ්රනහ්ම ලෝකයෙන් ච්යු්ත වැ අවුත්, මියුලු නුවර රජකරන රජ්ජුරුවනට පුත්ර වැ ඉපිදැ වැඩි විය පැමිණැ, පිය රජ්ජුරුවන් හිසැ නර කෙසක් දැකැ තමා හට රාජ්යිය පාවා දී මඛාදේව නම් උයනට වැදැ පැවිදි වැ තපස් කොටැ බඹලෝ ගිය කල්හි. ඒ නිමි රජ ද එපරිද්දෙන් රාජ්යසය කොටැ හිසැ නර කෙසක් දුටු කල්හි උයන් වැදැ පැවිදි වැ තපස් කොටැ නොපිරිහුණා වූ ධ්යා්නයෙන් ගොස් බ්රහහ්ම ලෝකයෙහි උපන්නේයැ.
ඒ නිමි රජ හට ඉක්බිති වැ නොයෙක් කෙළදහස් ගනන් රජ දරුවන් රාජ්යයය කොටැ ඉකුත් වූ කල්හි කුසාවතී නම් රාජධ නයෙහි කුස රජ වැ උපන්නෙ යැ. ඒ කුස රජ තමා ගේ ප්ර භාවතී නම් අග මෙහෙසුන් බිසොව රූප මදයෙන් උද්දාම වැ තමාට නින්දා කොටැ, සිය නුවරට ගිය කල්හි. විසි දහසක් නුවර පිරිවර කොටැ ඇති කුසාවතී නම් රාජධානිය ඇරැපියා කෝකනද නම් වීණාව ගෙනැ සාගල නුවරට ගොස්, අන්ය තර වේශයෙකින් ප්ර භාවතිය ගේ චිත්තාරාධනා කොටැ වසනුයේ ඇය සඳහා සත් රජක්හු අවුත් මුළු නුවර වටලාගත් කල්හි ඇත්කඳ මත්තට පැනනැගී යුද්ධ භූමියට වැදැ, “අහං කුසෝ”යි සිංහස්වඇර විහිදුවා පර සේනාව මැඩැ, ස්ව කීය වූ වික්රතම දැක්වීමෙන් ප්රෝභාවතිය සිත් ගෙනැ සිය නුවරට අවුත් වෙසෙමින් පුත්රෝලත්පත්ති සිද්ධීන් වංශය පරිපාලනය කළේ යැ. ඕ හට ඉක්බිති වැ කාල නම් රජෙක් වියැ. ඔහු පිත් ප්රේ මකර නම් වී යැ. ඔහු පිත් අශෝක නම් රජෙක් වීයැ. ඔහු ගේ දරු මුනුබුරෝ සුවාසු දහසක් දෙන බරණැස රාජ්යිය කළාහු යැ. මේ සුවාසු දහසක් රජදරුවනට ඉක්බිතිවැ දිලීප නම් රජෙක් වීයැ. ඔහු පිත් රඝු නම් වියැ. ඔහු පිත් අජ නම් වියැ. බහු පිත් දශරථ නම් වියැ. ඔහු පිත් රාම නම් වියැ. මේ රාම නම් රජ සොළොස් දහසක් හවුරුදු රාජ්යිය කළේ යැ.
එහෙයින් වදාළහ බුදුහු:
“දසවස්ස සහස්සානි සට්ඨීං වස්ස සතානි ච,
කම්බුගිවෝ මහාබාහු රාමෝ රජ්ජමකාරයි”යි.
මේ වංශයෙහි රජදරුවෝ..මේ වංශයෙහි රජදරුවෝ ජන්මයෙහි පටන් ගෙනැ පරිශුද්ධයහඵල නිෂ්පත්තිය දක්වා පවත්නා කර්ම ඇත්තාහ. සමුද්ර පර්යන්ත පෘථිවියට ඊශ්වරයහ. දිව්යරලෝකය දක්වා යන්නා වූ රථ මාර්ගයන් ඇත්තාහ. විධි වූ පරිද්දෙන් පුදන ලද වහ්නි පූජා ඇත්තාහ. කැමැත්ත ලෙස පුදන ලද යාෘථිචක ජනයන් ඇත්තාහ. අපරාධ වූ පරිද්දෙන් කරන ලද දඬුවම් ඇත්තාහ. කාලය නො ඉක්මවා ප්රනබෝධ වනසුලු වූහ. ත්යාදගය සඳහා ගන්නා කරවූවර ඇත්තාහ. සත්යක වචනය සඳහා මඳ කොටැ බණන බස් ඇත්තාහ. යසස සඳහා ජය ගැන්ම කැමැත්තාහ. දරුවන් සඳහා සඞ්ග්ර්හ කරන සත්රීන් ඇත්තාහ. බාල අවස්ථාවෙහි අභ්යා්ස කරනලද ශාස්ත්රහ ඇත්තාහ. යෞවන අවස්ථාාවෙහි අනුභව කරනලද පඤ්ච කාම සැප ඇත්තාහ. වෘද්ධ අවස්ථාවෙහි ගන්නාලද ප්රව්රාජ්යාි ඇත්තාහ. පර්යාන්තයෙහි සමාධින් යුක්ත වැ හිඳැ කරනලද කාලක්රි යා ඇත්තාහ.
එහෙයින් කීහ රඝුවංශයෙහි :
“සෝ ‘හමාජන්ම ශුද්ධානා ‘මාඵලෝදය කර්මණාම, ආසමුද්රවක්ෂිතීශානා ‘මානාක රථවර්තමනාම්”
යථා විධිහූතාග්නිනාං යථා කාමාර්විතාර්ථිනාම්. යථා පරාධදණ්ඩානං යථා කාලප්රමබෝධිනාම්.
ත්යාපගාය සම්හෘතාර්ථානං සත්යානය මිත හාෂිණාම්. යශසේ විජිගිෂූණාම ප්ර්ජායෛ ගෘහමේධිනාම්.
ශ්යෛ වෙ ‘හ්යථස්තවිද්යායනාං යෞවනේ වීෂයෛෂිණාම්. වාර්ධකේ මුනිවෘත්තිනාං යෝගේනා ‘න්තේ තනු ත්යංජාම්”යි.
මෙසේ කාලිදාසාදී වූ අනේක කවිවර සහස්රතයන් විසින් වර්ණනා කැරැත් නොගෙවන යශස් ඇති රජ දරුවන් ගේ වංගයෙහි වූ සුවාසු දහසක් රජදරුවනට කෙළවරැ උපන්නා වූ විජය නම් රජෙක් වියැ. ඔහු ගේ දරු මුනුබුරන් ඇතුළු වැ රජ දරුවෝ පසළොස් දෙනෙක් වූ හ. මේ පසළොස් දෙනාට බාල සුජාත නම් රජෙක් වී යැ. ඒ රජහු පිත් ඉක්ෂ්වාකු නම් වී යැ. ඔහු කෙරෙන් ප්රසභව වූ වංශය ඉක්ෂ්වාකු නම් වී. අප මහා බෝසත් තෙමේ මේ වංශයෙහි මහා සම්මත නම් වැ. මහා සුදර්ශන නම් වැ මඛාදේව නම් වැ නිමි නම්. වැ කුස නම් වැ රාම නම් වැ දීර්ඝායුෂ්ක වැ රාජ්ය ය කෙළේ යැ.
මෙසේ මහා සම්මත රජු ගේ පරම්පරාවෙන් ආවා වූ අනන්ත රෝක්ත ඔක්කාක රජුහුගේ අග්රර මහෙසිකාව ගේ පුත්රනයෝ සතර දෙනෙක් වූ හ. දූහු පස් දෙනෙක් වූ හ. ඔහු සතර බෑයෝ පිය රජ්ජුරුවන් ගේ නියෝගයෙන් අනේක ශත සහසු හස්ත්ය ශ්වඔරථපදාතින් ගෙනැ පස් බිහින්නන් හා සමග අමාත්ය්යන් අට දෙනෙකු විසින් අධිෂ්ඨිත තුන් යොදුන් පර්ෂදීන් උපලක්ෂිත වැ හිමවතට අභිමුඛ වැ ගොස් රෝහිණී නම් ගඞ්ගා තීරයෙහි කපිල නම් සෘෂීන් විසින් දක්වන ලද්දා වූ ස්ථාණනයෙහි කපිලවාස්තු නම් නුවරක් කරවාගෙනැ, අමාත්යලයන් විසින් උත්සාහ කරන ලදු වැ තමනට නිසි රාජ කන්යාැවන් නැත්තෙන් ද, රජ දූන් හට නිසි රාජ පුත්රකයන් නැත්තෙන් ද, කුල වංශය රක්නා සඳහා කණිෂ්ඨ භගිනින් අග්රර මහේසිකා කොටැ ජොෂ්ඨ භගිනිය මාතෘ ස්ථා නයෙහි තබා සතර දෙනාට වැඩිමාලු වූ උල්කා මුඛ කුමාරයා රජ කොටැගෙනැ වුසූ හ. ඒ රජහු කථා කරන්නට වන් කල්හි අන්ධකාරයෙහි දිලිසෙන මිණිදඬු වැට පහන් සෙයින් මුඛයෙන් රශ්මි නික්මෙයි. එයින් එරජ උල්කා මුඛ නම් වී යැ. ඔවුන් එසේ වසන පරිදි අසා ඔක්කාක රජ ‘තමා දරුවන් තමා ගේ වංශය රක්ෂා කරන්නට සමර්ථයහයි සන්තුෂ්ට වැ “සක්යාර වත හෝ රාජ කුමාරා, පරම සක්යාය වත හෝ රාජ කුමාරා” යි උදන් ඇනී යැ. මේ උදාන වාක්යායෙන් ඔහු සාක්යය වූ හ. ඔවුන් ගේ දරු මුනුබුරු පරම්පරා වෙන් සුවාසූ දහක් රජ දරුවෝ ද ශාක්ය් නම් වූ හ.
8. සිද්ධාර්ථ කුමාරෝත්පත්ති කථාව
මෙසේ සූර්ය්යධ වංශයෙහි..මෙසේ සූර්ය්යධ වංශයෙහි මහා සම්මත රාජපරම්පරාවෙන් ආවා වූ ශාක්යන වංශයෙහි ඡාත, නොයෙක් රජදරැවන්ගේ කිරීටයෙහි ඔබන ලද සත් රැවන් නැමැති භෘඞ්ගයන් විසින් සෙවුනා ලද පාපියුම් ඇති, ධෛර්ය්යේ යැ ප්රමඥා යැ වීර්ය යැ යනාදි වූ ගුණ සමූහයනට වාසස්ථාන වූ, නිර්මල වූ ශීල නැමැති ආභරණයෙන් සැරහුණා වූ, ගුණ නැමැති රත්නයනට ආකරයක් වැනි වූ, ශ්රී කාන්තාවට වාසස්ථානයක් වැනි වූ සත්පුරැෂ ගුණයෙන් මවාලූ රෑපයක් බඳු වූ ශුද්ධෝදන රඡ්ඡුරැවන් නිසා අතිශයෙන් නිර්මල වූ ශිලාලඞ්කා් බ රයෙන් අනවරතයෙන් සමලංකෘත වූ, පූර්ව සර්වඥවරයනට කරනලද උපස්ථානයෙන් රැස් කරන ලද කුශල විශේෂයට ආධාර කරනලද සන්තාන විශේෂ ඇති,දිව්යාිඞ්ග නාවක හා සමාන රූප ශෝභා ඇති, ශාක්යනවංශ නැමැති ආකාශයට ශරච්චන්ද්රා රේඛාවක් වැනි වූ, සියලු ලෝකවාසී වූ සත්ත්වයනට සිත්කලු වූ මහාමායා දේවීන් ගේ කුසැ: ශරච්චන්ද්රශයාගේ රශ්මි සමූහයක් සේ ධවල වූ උතූම් වූ හස්තිරාජ විලාසයක් ස්වප්නයෙන් දක්වා නොහරන ලද ස්මෘති ප්රමඥා ඇත්තා වූ ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ තුෂිත’පුරයෙන් ච්යුයත වැ අවුත්, දශසහශ්රීා ලෝකධාතු කම්පනාදී වූ විවිධ ප්රාෙතිහාර්ය සහස්රඅයක් පවත්නට පටන්ගත් කල්හි ප්රශතිසනධි ග්රලහනය කෙළේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් මේ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ කරනලද අනේක ප්ර කාර වූ දිව්යක මනුෂ්යහයන් ගේ ආරක්ෂා ඇත්තේ,රත්පියුම් කෙමියක් මත්තෙහි හුන්නා වූ රන්පිළිමයක් මෙන් පලක් බැඳැ මව කුසැ හුන්නේ විශේෂයෙන් ප්රෙසන්න වූ මාණික්යි රත්නයෙක්හි අවුනන ලද රත්පලස් හුයක් මෙන් මෑණියනට පෙනෙමින් දස මසක් ඉකුත් වූ කල්හි, පුෂ්ඵ ඵල පල්ලවයෙන් සැරහුණා වූ සිනිඳු වූ අනේකප්රඉකාර වූ සිත්කලු වූ උතුම් වූ වෘක්ෂයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ,භ්ර්මණය කරන්නා වූ බමරුන් හා මීමැස්සන් ද විසින් නාද කරන ලද්දා වූ, නොයෙක් මල් සුවඳින් සුවඳ කරවන ලද සැප වූ පවන් ඇති, දුටු දුටු ජනයන් ගේ නෙත් සිත් පැහැර ගන්නා වූ ලුම්බිනි නම් උයන්හි. සුපිෂ්පිත මඞ්ගල ශාල වෘක්ෂ මූලයෙහි, විසිතුරු වූ වස්ත්රානභරණයෙන් සැරැහුණු තමා ගේ සුවඳ තුනු ලියට එළැඹෙන ලද මත් වූ බමර මුළු ඇති, දකුණතින් එල්බැ සිටියා වූ සුපුෂ්පිත ශාල ශාඛා ඇති, නැගෙනහිරට අභිමුඛ වැ සිටි මහාමයා දෙවීන්ගේ කුසින්, අධෝමුඛ වැ නො හෙමින් රත්නපර්ය්යංඛකයෙකින් බස්නා වූ මහා ධර්ම කථික කෙනෙකුන් පරිද්දෙන් ද, පද්ම ගර්භ කර්ණිකායෙක්හි ශය්යාූව කොටැ තමා කැමැති සමයෙක් හි නික්මැ ආවා වූ ස්වරණ භෘඞ්ග්්ණි රාජයකු පරිද්දෙන් ද,දික් කරන ලද හස්ත පාදතලයන් ඇත්තේ,කසී වස්ත්ර්යෙකින් වහා තුබූ ඡාති රඞ්ග් මාණික්යලයක් මෙස් පිරිසිදු වූ ශරීර ඇති වැ, මේඝ පටලයෙකින් නික්මුණා වූ චන්ද්රයමණ්ඩලයක් මෙන් මව කුසින් බිහි වැ,බ්රවහ්මයා විසින් රන් දැලින් හා දෙවියන් විසින් අඳුන් දිවි සමින් හා මනුෂ්යැයන් විසින් දුහුල් සුඹුලින්ද පිලිවෙලින් ගන්නා ලද්දේ යැ.
ඒ ක්ෂණයෙහි එක පැහැරැ දසදහසක් සක්වළ වෙවුලන්නට පටන් ගත්තේ යැ. අන්ධකාරයෙන් අතුරක් නැත්තා වූ හිරුදහස් සුවහස් නැගිත් ආලෝක නො කටහැකි ලෝඇඳිරි මහා නරකයෙහි මහත් වූ බොහෝ වූ ආලෝක පැතිරෙන්නට පටන් ගත්තේ යැ. සියලු දස දික් විශේෂයෙන් ප්ර සන්න වූයේ යැ. චන්ද්ර් සූර්යයෝ හා තාරකා සමූහයෝ ද අධිකතර වැ බබළන්නට පටන් ගත්තාහු යැ.ආකාශගත වූ රත්නයෝ හා භූමිගත වූ රත්නයෝ ද විශේෂයෙන් දිලිසෙන්නාහු යැ.සුවඳ ඇත්තා වූ මොළොක් වූ සිහිල් වූ පවන් හමන්නට පටන් ගත්තේ යැ. සතර මහා ද්වීපයෙහි එකපැහැර වර්ෂා වස්නට පටන් ගත්තේ යැ. චණ්ඩ වූ ජලප්ර්වාහ ඇති නදී සහස්ර්යන්ගේ ජලය යටි ගං බලා නො ගොස් සිටියේ යැ. සත් හුන්නා වූද රළ පතර ඇති සමුද්රය මිහිරි ජලයෙන් මනෝඥ වූයේ යැ. විදේශයට ගිය නැව පසුරු ස්වදේශයට වහා වහා පැමිණියේ යැ. කපුටුවෝ හා බකමූණෝත් එක් වැ ඇවිදිනාහු යැ.බල්ලෝ හා මුවෝත් එක් වැ කෙළනාහු යැ.
ඡාතනේධසත්ත්වයෝ:
ශෘඞ්ගාතන ර වීර බීහත්ස රෞද්රත භාස්යි භයානකාඃ
කරුණාද්භූත ශාන්තාශ්ව නව නාට්යී රසාඃ ස්මෘතාඃ” යි
කියන ලද නව නාට්ය රසයෙන් යුක්ත වූ ලීලා සහිත වූ පිඵන් ගේ නැටුම් බලන්නාහු යැ. ඡාති බධිර සත්ත්වයෝ;
“උසහෝ ඩේවතෝ වේව ජඡ්ජගන්ධාර මජ්ඤිමා
පඤ්ච්මෝ ච නිසාදෝති සත්තේතේ ගදිතා සරා” යි
කියන ලද සප්ත ස්වරයෙන් සමූපේත වූ ග්රාාම රාගසහිතවූ ගොළුවන් ගේ ගීතිකාවන් අසන්නාහු යැ. සියලු නිවියා වූ නරක ගිනි ඇති එකසිය සතිස් නරකය මියුරු වූ ජලයෙන් හා පියුම් වනයෙන් හා සැදුම් ලද්දේ යැ. ප්රේ තයෝ දිව්යම භෝජනය අනුභව කොටැ තලු ගසන්නාහු යැ. සියලු පක්ෂීහු ආකාශ ගමනය හැරැ භූමියෙහි ඇවිදින්නාහු යැ. සියලු සත්ත්වයනට භය හා රෝග ද ව්යා ධි හා අධික ශීත දාහ ද නැති වූයේ යැ. සියලු අන්දු බන්ධන. සඞ්ඛ් දිලික බන්ධනාදිහු තුමු මැ සිඳි ගියාහු යැ තුන් ලෝ විමන්හි දොර කවුඵ තෙමේ මැ හැරී ගියේ යැ. සියලු සත්ත්වයෝ ප්රිලය තෙපුල් කියන්නට පටන් ගත්තාහු යැ. අශ්වයෝ මියුරු වූ හේෂාධ්වනි පවත් වන්නාහු යැ හස්තීහු අධික කොටැ කුඤ්ච නාද කරන්නාහු යැ සිංහයෝ විශේෂයෙන් සිංහනාද කරන්නාහු යැ නොවයනලද පඤ්චාඞ්ගික තූය්යංර්යෝ තමන් තමන් ගේ නාද පවත්වන්නාහු යැ. නොසොල්වනලද කනක වලය නූපුරාදී ශරීරාභරණයෝ මධුරනාද පවත් වන්නාහු යැ දේවතාවෝ ගැසීම් පිඹීම් නැටීම් ගැයීම් සඞ්ඛ්යා ත වූ විසිතුරු වූ චතුරඞ්ග සඞ්හීතිය පවත්වන්නාහු යැ. වෘක්ෂ හා ලිය හා ලැහැප් හා විශේෂයෙන් මල් පිපී ගියේ යැ. ජලතල ශිලාතලයන් හා පෘථිවිතලයද බිඳැ ගෙනැ විසිතුරු වූ පස් වණක් පැහැ ඇති සත් බුමු මහ පියුම් මත්තෙහි නැංගේ යැ. කිබිසිනි ඕලම්බක පද්මයන් ඇති පියුම් වියන් ආකාශයෙහි ගැවසී සිටියේ යැ. හාත්පසින් දසදහසක් සක්වළැ දිව මල් වැසි වටුයේ යැ. දස දහසක් සක්වළැ ආකාශයෙහි දිව්යස වූ පඤ්චාංගික තූර්ය නාදයෝ පැවැත්හාහු යැ. .
තව ද, එක පැහැර දස දහසක් සක්වළ කම්පිත වීම සර්වඥතා ඥාන ප්රදතිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. ලෝකාන්තරික නරකයෙහි අන්ධකාර නැසීම මෝහ නැමැති අන්ධකාර නැසීමට පූර්ව නිමිත්තයැ. සියලු දශ දිශා ප්ර්සන්න වීම ඥානාලෝක දක්වන්නට පූර්ව නිමිත්ත යැ. චන්ද්රයයා අතිශයෙන් බැබැලීම බොහෝ ජනයනට කාන්ත වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සූර්යයා මනා වූ මොළොක් වූ රශ්මීන් දිලිහීම සියලු ජනයන් ගේ කයට සිතට සැප වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. තාරා ගණයන් දිලිහීම වීනේය ජනයන් සොම්නස් වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සුවඳ මොළොක් සිහිල් පවන් හැමීම ක්ලේශ පරිදාහ නිවීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සතර මහාද්වීපය එක පැහැර වර්ෂා වැසීම සද්ධර්මාමෘත වර්ෂා වැස්වීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. ගඞ්ගා ප්රවවාහයන් ගේ යටිගං බලා නොහීම චතුර්වෛශරද්යප ප්ර තිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සමුද්රප ජලය මධුර වීම නිර්වාණ රසයෙන් ඒක රස වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. විදේශයට ගිය නෞකාවන් ස්වදේශයට ඊම සතර ප්රටතිසංවිදාවන්ගේ සමධිගමයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. කාකෝලුකාදී වෛරී සත්ත්වයන් ඔවුනොවුන් කෙරෙහි මෛත්රීව කිරීම සතර බ්රකහ්ම විහාර ප්රයතිලාභයට පූර්වනිමිත්ත යැ. අන්ධයන් රූප දර්ශනය කිරීම දිව්යතචක්ෂුඃ ප්රමතිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. පඞ්ගුලයන් නෘත්යශ කිරීම සතර සෘද්ධිපාදයන්ගේ ලැබීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. බධිරයන්ගේ ශබ්ද ශ්ර වණය කිරීම දිව්යධ ගෝත්රම ප්ර්තිලාභයට ර්පූධර්ව නිමිත්ත යැ. මුගයන් ගායනා කිරීම සද්ධර්ම දේශනාවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. නරකයෙහි ගිනි නිවීම ඒකාදශ වහ්නි නිවීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. ප්රේමතයන් දිව්ය භොජනයෙන් පිනා යෑම කායගතා සති සඞ්ඛ්යාිත වූ අමෘත ප්රේතිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. පක්ෂීන් ආකාශයෙහි ගමන් හැර පොළෝ තෙලෙහි සඤ්චාරය කිරීම අවවාද ලද ජනයන් දිවි හිමියෙන් ශරණ යාමට පූර්ව නිමිත්ත යැ.සත්ත්වයනට භය රෝග ශිශිර පරිදාහ නොවීම චතුස්සත්ය ප්ර්තිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ සඞඛලික බන්ධනාදීන්ගේ සිඳීම අස්මිමාන සමුච්ඡේදයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. දොර කවුඵ විවෘත වීම අෂ්ටාංගික මාර්ගයෙහි දොර හැරීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. හැම සතුන් ප්රි ය තෙපුල් බිණිමුදු අශ්වයන් මධුර හේෂාවර කිරීමුදු ඇතුන් කුඤ්චනාද කිරීමුදු කේශරින් සිංහ නාද කිරීමුදු දෙවියන් දිව්යි සංගිත කිරීමුදු බුදුබවට පැමිණ උදන් ඇනීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. අවාදිත තූර්යයන් ධවනි පැවැත්වීම මහත් වූ ධර්ම හෙරි ශ්රදවණයට පූර්ව නිමිත්ත යැ නොසොල්වනලද ශරීරාභරණයන් මධුරධවනි පැවැත්වීම නවානුපූර්ව විහාර සමාපත්ති ප්ර්තිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. වෘක්ෂ ලතා ගුල්මයන් සුපුෂ්පිත වීම විමුක්ති පුෂ්පයෙන් සුපුෂ්පිත වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. අවශේෂ ප්රාුතිහාර්ය අවශේෂ වූ සර්වඥ ගුණ ප්ර තිලාභයට පූර්වනිමිත්ත වන්නේ යැ. . .මෙසේ සියලු ලෝවැස්සන්ගේ චිත්තයට සන්තෝෂකර වූ ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ බ්රේහ්මාමර මනුෂ්ය්යන් අතින් ක්රතමයෙන් බැසැ සුප්රෝතිෂ්ඨිත පාදතලයෙන් පෘථිවිතලය පවිත්රත කෙළේ යැ. “පොළෝ හා සමාන වූ ධෛර්යය ගූණ හා වීර්යය හා උතුම් වූ ප්රයඥා ද ඇති බෝධිසත්ත්වයෙනි තොප ගේ උතුම් වූ චක්ර් ලක්ෂණයෙන් විසිතුරු වූ පාදතල ස්පර්ශය යම් මහී කාන්තාවක් ලද්දීද ඕ තොමෝ මැ ඒකාන්තයෙන් ඉතා පිනැති වන්නි යැ”යි ස්තුති කරන ලද .
එහෙයින් ආචාර්යයෝ මේ ගාථාව කී..එහෙයින් ආචාර්යයෝ මේ ගාථාව කී
“අතිධඤ්ඤා වත ධරණී - චරණීධර ධීර වීර වරපඤ්ඤ
යා තේ අලත්ථ වරචක්ක - විවිත්තපාදතලසමඵස්සං”යි
ඉක්බිත්තෙන් බෝධිසත්ත්ව තෙමේ ශරත් කාලයෙහි නිර්මල වූ චන්ද්ර් මණ්ඩලයක් මෙන් මහා ජනහ් ගේ නෙත් සිත් දෙකට රසායනයක් වැනි වූයේ, ශුභ වූ කුශල කර්ම ශතයන් විසින් මනා කොටැ කරනලද බහුප්රයකාර වූ ද්වාත්රිංශශද් වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශීත්යවනුව්ය්ඤ්ජනයෙන් හා හෙබියා වූ ශරීර ඇතියේ යැ, ප්රෂසාදයෙන් නමන වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් බ්රිහ්ම යැ, දිව්ය් යැ,අසුර යැ, නාග යැ, කින්නර යැ, මනුෂ්යර යැ, යන මොවුන් ගේ කිරීට මාලාවෙන් අලඞ්කෘත වූ වරණ යුගලයක් ඇත්තේ යැ, ප්ර සාදයෙන් හා විස්මයෙන්ද සම්පූර්ණ වූ නුවණැති දිව්ය මනුෂ්ය් ශතයන් විසින් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ ස්තුතිඝෝෂාව ඇත්තේ යැ. ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රත සූර්යය දෙදෙනාට නින්දා කරන්නාවූ ප්රඇභා හා තෙජස්ද ඇත්තේ යැ. මේරු මන්දරාදී පර්වතයන් කිළල්කඩක් සේ කඩ කරන්නට සමර්ථ වූ වජ්රා යුධයක් සේ ඝණ වූ මහත් වූ, අවිද්යානදී වස්තූන් නසන්නට සමර්ථ වන බැවින් මහත් වූ වජ්රාරයුධ සහස්රවයකටත් වඩා දුර්ලභ වූ ප්ර ඥාසාරත්වය ඇත්තේ යැ.
ආකාශය සේ නිර්විකාර වූයේ යැ, මහා සමුද්රතය සේ ගැඹුරු වූයේ යැ සම්ප්රාේප්ත වු සියලු පාරමිතා නමැති මහා සමුද්රයා ගේ පරතෙර ඇති එහෙයින් ආචාර්යයෝ මේ ගාථාව කී;
“අතිධඤ්ඤා වත ධරණී - චරණීධර ධීර වීර වරපඤ්ඤ
යා තේ අලත්ථ වරචක්ක - විවිත්තපාදතලසමඵස්සං”යි
ඉක්බිත්තෙන් බෝධිසත්ත්ව තෙමේ ශරත් කාලයෙහි නිර්මල වූ චන්ද්ර මණ්ඩලයක් මෙන් මහා ජනහ් ගේ නෙත් සිත් දෙකට රසායනයක් වැනි වූයේ, ශුභ වූ කුශල කර්ම ශතයන් විසින් මනා කොටැ කරනලද බහුප්රැකාර වූ ද්වාත්රිංශශද් වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශීත්යවනුව්ය්ඤ්ජනයෙන් හා හෙබියා වූ ශරීර ඇතියේ යැ, ප්රෂසාදයෙන් නම්න වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් බ්රිහ්ම යැ, දිව්ය් යැ,අසුර යැ, නාග යැ, කින්නර යැ, මනුෂ්යර යැ, යන මොවුන් ගේ කිරීට මාලාවෙන් අලඞ්කෘත වූ වරණ යුගලයක් ඇත්තේ යැ, ප්රරසාදයෙන් හා විස්මයෙන්ද සම්පූර්ණ වූ නුවණැති දිව්ය මනුෂ්ය් ශතයන් විසින් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ ස්තුතිඝෝෂාව ඇත්තේ යැ. ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රත සූර්යය දෙදෙනාට නින්දා කරන්නාවූ ප්රඇභා හා තෙජස්ද ඇත්තේ යැ. මේරු මන්දරාදී පර්වතයන් කිළල්කඩක් සේ කඩ කරන්නට සමර්ථ වූ වජ්රාසයුධයක් සේ ඝණ වූ මහත් වූ, අවිද්යානදී වස්තූන් නසන්නට සමර්ථ වන බැවින් මහත් වූ වජ්රාරයුධ සහස්රවයකටත් වඩා දුර්ලභ වූ ප්ර ඥාසාරත්වය ඇත්තේ යැ.
ආකාශය සේ නිර්විකාර වූයේ යැ, මහා සමුද්ර ය සේ ගැඹුරු වූයේ යැ සම්ප්රාශප්ත වු සියලු පාරමිතා නමැති මහා සමුද්ර්යා ගේ පරතෙර ඇති යේ යැ. කරුණා රාශියක් වැනි වූ මූර්ති ඇත්තේ යැ. ප්රා්ර්ථනා විශේෂයෙන් ලබන ලද ඥානපරිපාක ඇත්තේ යැ. කුශල සම්භාරයෙන් භරිත වූ සන්තාන විශේෂ ඇත්තේ යැ. උතුම් වූ ගුණයනට භවනයක් වැනි වූයේ යැ. ධර්ම නැමැති ශරීරයට වාසස්ථානයක් වැනි වූයේ යැ. මෝහ නැමැති අන්ධකාරයා ගේ විධවංසනයට සූර්යයා වැනි වූයේ යැ. සියලු ලෝකයට ඇසක් වැනි වූයේ යැ. කරුණා නැමැති ජලය සම්බන්ධ වූප්රැවාහයක් වැනි වූයේ යැ. සංසාර නැමැති සාගරයෙන් එතෙර වන හෙයක් වැනි වූයේ යැ. කරුණා නැමැති ජලයට ආධාරයක් වැනි වූයේ යැ. සන්තෝෂ නැමැති ජලයට සමුද්ර යක් වැනි වූයේ යැ. නිර්වාණ නැමැති මාර්ගයට උපදේශකයකු වැනි වූයේ යැ. ප්රැඥා නැමැති චක්රවයා ගේ නාභියක් වැනි වූයේ යැ. ධර්ම නැමැති ධවජය නැගීමට වංශ යෂ්ටියක් වැනි වූයේ යැ. තෘෂ්ණා නැමැති ලිය ගහනය සිඳීමට එරසුවක් වැනි වූයේ යැ. ලෝභ නැමැති සාගරයට වඩබාගිනියක් වැනි වූයේ යැ. ක්රෝ ධ නැමැති නා ග රාජයා හට මහානුභාව සම්පන්න වූමන්ත්රයයක් වැනි වූයේ යැ. රාග නැමැති පල්ලව පත්රමයන් ගේ වියැළිමට ලැවු ගින්නක් වැනි වූයේ යැ. කුශල රාශියට උත්පත්තිස්ථානයක් වැනි වූයේ යැ.
මෙසේ උතුම් වූ ගුණ සමූහයෙන් යුක්ත වූ ඒ මහා බෝධි සත්ත්ව තෙමේ පූර්වදිග් භාගය බලමින් එහි ඒකාඞ්ගන වූ නොයෙක් චක්ර වාට කෝටිසහස්රවයන් දැකැ මෙසේ දශදික් බලනුයේ තමා හා සම වූත් අධික වූත් එක පුද්ගලයක්හු ද නො දැකැ,උත්තර දිශාභිමුඛ වැ සහම්පති මහා බ්රහ්මයා විසින් ධවලච්ඡත්ර ධරනු ලබන්නේ සුයාම නම් දිව්යම පුත්රතයා විසින් වල් විදුනාවන් සලනු ලබන්නේ ඒ ඒ දිව්යලරාජයන් විසින් රත්න කර්මාන්තයෙන් හෙබියා වූ මගුල් කඩු හා රන්මිරිවැඩි හා දිව්යජමය වූ නළල් පට හා ගෙනැ පිරිවරන ලද්දේ, එදවස් උපන්නේත් සොලොස් හැවිරිදි වයස් ඇතියක්හු මෙන් ද, නග්න වූයේත් කසී සළු හන්නක්හු මෙන් ද, නොසැරැහුණෙන් චක්ර වර්තී අලඞකාරයෙන් අලංකෘත වූවක්හු මෙන් ද, භූමියෙන් යන්නේත් ආකාශයෙන් යන්නක්හු මෙන් ද, සියලු ලෝවැස්සනට පෙනෙමින් සප්තපද ව්යායතිහාරයෙන් ගොස්, විකසිත වන්නා වූ මහනෙල් මල් ගැබෙක්හි සුගන්ධයක් මෙන් මනෝඥ වූ සහජ වූ මුඛ සුගන්ධයෙන් සියලු ගුවන් තලය සුවඳ කවමින් අභිනව ජලයෙන් බර වූ ගැඹුරු වූ මේඝ ධ්වනියක් හා සමාන වූ ධෛර්යය සහිත වූ ධ්වනි පවත්වා “අග්ගෝ හමස්මි ලෝකස්ස” යනාදී වූ සියලු සර්වඥවරයන් ගේ චාරිත්ර වූ උතුම් වූ සිංහ නාද කෙළේ යැ.
ඒ සංහ නාද කළ ඉක්බිත්තෙන් සමුද්ර ඝෝෂාවක් බඳු වූ ගැඹුරු වූ තූර්ය ඹෝෂාවන් පෙරදැරි කොටැ මඞගල පටහ හෙරියෙහි ව්යෂක්ත වූ හඬින් මඩනාලද්දා වූ නොයෙක් ජන සහස්රඞයන්ගේ කලකල ධ්වනියෙන් බහල වූ උත්සව කෝලාහලයෙන් තුන් ලොව පුරන්නා වූ ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ පාදයන්ගේ නැගීමෙන් හා හෙළීමෙන්ද හඬනලද දහස්ගණන් නුරුවළායෙන් දොඩමලු වූ දස දික් ඇති; ශිඝ්රු ගමනින් කම්පමාන වූ ස්ත්රී න් ගේ චංචල වූ මුක්තාහාර නමැති ලීයෙන් පහරනලද පයෝධර ස්ථල ඇති, වෙලෙවි වැ නැගීමෙන් ඇළැලුණා වූ මැණික් වළලු මාලාවෙන් හඬවන්නා වූ හස්ත ලතිකා ඇති; වීණා යැ, වස්කුළල් යැ, මෘදඞග හෙරි යැ, කංස තාල යැ යන මෙහි ලය අනුවැ පවත්නා වූ මිහිරි වූ ගායනාවන් කරන්නා වූ නැටීමෙහි කෙළීමෙහි නිරත වූ; මහාමායා දේවීන්ගේ පිරිවර ජනයන් විසින් අනුගත වූයේ සැලෙන්නා වූ මිණි කොඩොලින් පහරන ලද කපෝලස්ථල ඇති; චලිත වූ කර්ණොත්පල ඇති; අඩක් ගිලිහී ලෙළෙන්නා වූ මුදුන් මල්කඩ ඇති; තර කොටැ ගසන ලද මිහිඟුබෙර මද්දල පටහ කාහල සඞඛ නාදයෙන් දනවනලද ගමන් ඇති; පැවති නැටුම් ඇති, රාජසමූහයා විසින් අනුගත වූයේ; පනින්නා වූ නටන්නා වූ නාටක සමූහයා විසින් අනුවැ යනලද්දේ; සාමන්ත ජනයන් සහිත අන්තඃපුර ස්ත්රීසන් සහිත වූ ප්රනදේශ රජදරුවන් සහිත වූ බාල වැඩිමහලු ජනයන් සහිත වූ නාග සුපර්ණයන් සහිත වූ දෙවියන් අසුරයන් සහිත වූ පොළෝ මුහුදු සහිත වූ මේරු යුගන්ධර සහිත වූ ස්ථාවර ජඞගම ලෝකයා නටවන්නේ; අලුත් වූ සුණුවමින් ධවල වූ ප්රා්සාද ශතයෙන් අතුරක් නැති, මැණික්මය වූ මඞ්ගල කලස යුගලයෙන් හොබවනලද ද්වාර ප්රරදේශ ඇති, නොයෙක් අභිනව පල්ලව සමූහයෙන් අතුරු නැති කොටැ දෙනලද්දා වූ බබළන්නා වූ පතාක සහස්ර යන් ඇති, යමින් යමට සදාගෙනවූත් සිටුවන ලද අනේක ප්ර්කාර වූ හස්ති පඞ්ක්තියෙන් ගහන වූ නොයෙක් අශ්ව සහස්ර්යන් විසින් ඝනීභූත වූ අපරිමාණ වූ ජන සමූහයා ගේ ගහන වීමෙන් ගැවසී ගත්තා වූ රාජ කුලයට; දිව්යි මනුෂ්යසයන් සහිත වූ ලෝවැස්සන් විසින් පමුණුවනලද මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ, අන්තඃපුරයෙහි ඇවිදුනා වූ වරාඞ්ගනා ජනයා විසින් කරන ලද ගෙවදනා මගුල් ඇත්තේ; මඞ්ගලප්රවදීපයක් මෙන් සියලු ජනයා විසින් නමස්කාර කටයුතු වූයේ; සහජාහරණ බඳු වූ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් යුක්ත වූයේ; විදුලියෙන් කරන ලද ශරීරයක් වැනි වූයේ; පාදතල නැමැති රක්ත පද්ම යුගලයෙන්, තමන් ලවා වඳවන්නට සමීප කල කාලදේවල නම් සෘෂීන් ගේ ඉස්මුදුන සරහා, ඒ ආශ්චර්යය දැක තමන් දෙ පතුල් වැඳැපු පිය රජ්ජුරුවන්ගේ ඔටුනු මිණි රස්, පතුල්තල නමැති පද්මරාගමාණික්යරරශ්මීන් බබළවා : චන්ද්ර්යාගේ උද්ගමනයෙන් ඇළලුණා වූ සමුද්රරයක් මෙන් කලකල ධ්වනියෙන් දොඩමලු වූ මහත් වූ උත්සව, දවසක් දවසක් පාසා වඩමින් පෙරඩමසැ වඩනා සඳ මඩලක් මෙන් වඩනා වූ මහා බොධිසත්ව තෙමේ සත්හැවිරිදි කල්හි සත් රුවන්මය වූ දහසක් වක් ඇති සියක් තොට ඇති, රුවන් වැල්ලෙන් ගැවසීගත්තා වූ තිර රෙඛා ඇති, ඉතා මියුරු වූ සිහිල් වූ නිර්මල වූ ජලයෙන් පිරුණාවූ සුපිපි ඇඹුල උපුල ඇති, විශ්ව කර්ම දිව්යල පුත්ර යා විසින් මැවුණු බැවින් දිව්යසමය වූ පුෂ්පකරණියට බැසැ පෙරහරින් දිව්ය කුමාරයකු මෙන් දියකෙළි කෙළිමින් සොළොස් හැවිරිදි කල්හි නොයෙක් රජ දරුවන් ගේ ඔටුනු නැමැති රත්නපීඨයෙහි පිහිටියා වූ පාදතලයන් ඇත්තේ සියලු භූමි මණ්ඩලයෙහි අසදෘශ වූ රාජාභිෂේකයට පැමිණියේ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් මේ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ කරනලද අනේක ප්ර කාර වූ දිව්යක මනුෂ්යහයන් ගේ ආරක්ෂා ඇත්තේ,රත්පියුම් කෙමියක් මත්තෙහි හුන්නා වූ රන්පිළිමයක් මෙන් පලක් බැඳැ මව කුසැ හුන්නේ විශේෂයෙන් ප්රෙසන්න වූ මාණික්යි රත්නයෙක්හි අවුනන ලද රත්පලස් හුයක් මෙන් මෑණියනට පෙනෙමින් දස මසක් ඉකුත් වූ කල්හි, පුෂ්ඵ ඵල පල්ලවයෙන් සැරහුණා වූ සිනිඳු වූ අනේකප්රඉකාර වූ සිත්කලු වූ උතුම් වූ වෘක්ෂයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ,භ්ර්මණය කරන්නා වූ බමරුන් හා මීමැස්සන් ද විසින් නාද කරන ලද්දා වූ, නොයෙක් මල් සුවඳින් සුවඳ කරවන ලද සැප වූ පවන් ඇති, දුටු දුටු ජනයන් ගේ නෙත් සිත් පැහැර ගන්නා වූ ලුම්බිනි නම් උයන්හි. සුපිෂ්පිත මඞ්ගල ශාල වෘක්ෂ මූලයෙහි, විසිතුරු වූ වස්ත්රානභරණයෙන් සැරැහුණු තමා ගේ සුවඳ තුනු ලියට එළැඹෙන ලද මත් වූ බමර මුළු ඇති, දකුණතින් එල්බැ සිටියා වූ සුපුෂ්පිත ශාල ශාඛා ඇති, නැගෙනහිරට අභිමුඛ වැ සිටි මහාමයා දෙවීන්ගේ කුසින්, අධෝමුඛ වැ නො හෙමින් රත්නපර්ය්යංඛකයෙකින් බස්නා වූ මහා ධර්ම කථික කෙනෙකුන් පරිද්දෙන් ද, පද්ම ගර්භ කර්ණිකායෙක්හි ශය්යාූව කොටැ තමා කැමැති සමයෙක් හි නික්මැ ආවා වූ ස්වරණ භෘඞ්ග්්ණි රාජයකු පරිද්දෙන් ද,දික් කරන ලද හස්ත පාදතලයන් ඇත්තේ,කසී වස්ත්ර්යෙකින් වහා තුබූ ඡාති රඞ්ග් මාණික්යලයක් මෙස් පිරිසිදු වූ ශරීර ඇති වැ, මේඝ පටලයෙකින් නික්මුණා වූ චන්ද්රයමණ්ඩලයක් මෙන් මව කුසින් බිහි වැ,බ්රවහ්මයා විසින් රන් දැලින් හා දෙවියන් විසින් අඳුන් දිවි සමින් හා මනුෂ්යැයන් විසින් දුහුල් සුඹුලින්ද පිලිවෙලින් ගන්නා ලද්දේ යැ.
ඒ ක්ෂණයෙහි එක පැහැරැ දසදහසක් සක්වළ වෙවුලන්නට පටන් ගත්තේ යැ. අන්ධකාරයෙන් අතුරක් නැත්තා වූ හිරුදහස් සුවහස් නැගිත් ආලෝක නො කටහැකි ලෝඇඳිරි මහා නරකයෙහි මහත් වූ බොහෝ වූ ආලෝක පැතිරෙන්නට පටන් ගත්තේ යැ. සියලු දස දික් විශේෂයෙන් ප්ර සන්න වූයේ යැ. චන්ද්ර් සූර්යයෝ හා තාරකා සමූහයෝ ද අධිකතර වැ බබළන්නට පටන් ගත්තාහු යැ.ආකාශගත වූ රත්නයෝ හා භූමිගත වූ රත්නයෝ ද විශේෂයෙන් දිලිසෙන්නාහු යැ.සුවඳ ඇත්තා වූ මොළොක් වූ සිහිල් වූ පවන් හමන්නට පටන් ගත්තේ යැ. සතර මහා ද්වීපයෙහි එකපැහැර වර්ෂා වස්නට පටන් ගත්තේ යැ. චණ්ඩ වූ ජලප්ර්වාහ ඇති නදී සහස්ර්යන්ගේ ජලය යටි ගං බලා නො ගොස් සිටියේ යැ. සත් හුන්නා වූද රළ පතර ඇති සමුද්රය මිහිරි ජලයෙන් මනෝඥ වූයේ යැ. විදේශයට ගිය නැව පසුරු ස්වදේශයට වහා වහා පැමිණියේ යැ. කපුටුවෝ හා බකමූණෝත් එක් වැ ඇවිදිනාහු යැ.බල්ලෝ හා මුවෝත් එක් වැ කෙළනාහු යැ.
ඡාතනේධසත්ත්වයෝ:
ශෘඞ්ගාතන ර වීර බීහත්ස රෞද්රත භාස්යි භයානකාඃ
කරුණාද්භූත ශාන්තාශ්ව නව නාට්යී රසාඃ ස්මෘතාඃ” යි
කියන ලද නව නාට්ය රසයෙන් යුක්ත වූ ලීලා සහිත වූ පිඵන් ගේ නැටුම් බලන්නාහු යැ. ඡාති බධිර සත්ත්වයෝ;
“උසහෝ ඩේවතෝ වේව ජඡ්ජගන්ධාර මජ්ඤිමා
පඤ්ච්මෝ ච නිසාදෝති සත්තේතේ ගදිතා සරා” යි
කියන ලද සප්ත ස්වරයෙන් සමූපේත වූ ග්රාාම රාගසහිතවූ ගොළුවන් ගේ ගීතිකාවන් අසන්නාහු යැ. සියලු නිවියා වූ නරක ගිනි ඇති එකසිය සතිස් නරකය මියුරු වූ ජලයෙන් හා පියුම් වනයෙන් හා සැදුම් ලද්දේ යැ. ප්රේ තයෝ දිව්යම භෝජනය අනුභව කොටැ තලු ගසන්නාහු යැ. සියලු පක්ෂීහු ආකාශ ගමනය හැරැ භූමියෙහි ඇවිදින්නාහු යැ. සියලු සත්ත්වයනට භය හා රෝග ද ව්යා ධි හා අධික ශීත දාහ ද නැති වූයේ යැ. සියලු අන්දු බන්ධන. සඞ්ඛ් දිලික බන්ධනාදිහු තුමු මැ සිඳි ගියාහු යැ තුන් ලෝ විමන්හි දොර කවුඵ තෙමේ මැ හැරී ගියේ යැ. සියලු සත්ත්වයෝ ප්රිලය තෙපුල් කියන්නට පටන් ගත්තාහු යැ. අශ්වයෝ මියුරු වූ හේෂාධ්වනි පවත් වන්නාහු යැ හස්තීහු අධික කොටැ කුඤ්ච නාද කරන්නාහු යැ සිංහයෝ විශේෂයෙන් සිංහනාද කරන්නාහු යැ නොවයනලද පඤ්චාඞ්ගික තූය්යංර්යෝ තමන් තමන් ගේ නාද පවත්වන්නාහු යැ. නොසොල්වනලද කනක වලය නූපුරාදී ශරීරාභරණයෝ මධුරනාද පවත් වන්නාහු යැ දේවතාවෝ ගැසීම් පිඹීම් නැටීම් ගැයීම් සඞ්ඛ්යා ත වූ විසිතුරු වූ චතුරඞ්ග සඞ්හීතිය පවත්වන්නාහු යැ. වෘක්ෂ හා ලිය හා ලැහැප් හා විශේෂයෙන් මල් පිපී ගියේ යැ. ජලතල ශිලාතලයන් හා පෘථිවිතලයද බිඳැ ගෙනැ විසිතුරු වූ පස් වණක් පැහැ ඇති සත් බුමු මහ පියුම් මත්තෙහි නැංගේ යැ. කිබිසිනි ඕලම්බක පද්මයන් ඇති පියුම් වියන් ආකාශයෙහි ගැවසී සිටියේ යැ. හාත්පසින් දසදහසක් සක්වළැ දිව මල් වැසි වටුයේ යැ. දස දහසක් සක්වළැ ආකාශයෙහි දිව්යස වූ පඤ්චාංගික තූර්ය නාදයෝ පැවැත්හාහු යැ. .
තව ද, එක පැහැර දස දහසක් සක්වළ කම්පිත වීම සර්වඥතා ඥාන ප්රදතිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. ලෝකාන්තරික නරකයෙහි අන්ධකාර නැසීම මෝහ නැමැති අන්ධකාර නැසීමට පූර්ව නිමිත්තයැ. සියලු දශ දිශා ප්ර්සන්න වීම ඥානාලෝක දක්වන්නට පූර්ව නිමිත්ත යැ. චන්ද්රයයා අතිශයෙන් බැබැලීම බොහෝ ජනයනට කාන්ත වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සූර්යයා මනා වූ මොළොක් වූ රශ්මීන් දිලිහීම සියලු ජනයන් ගේ කයට සිතට සැප වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. තාරා ගණයන් දිලිහීම වීනේය ජනයන් සොම්නස් වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සුවඳ මොළොක් සිහිල් පවන් හැමීම ක්ලේශ පරිදාහ නිවීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සතර මහාද්වීපය එක පැහැර වර්ෂා වැසීම සද්ධර්මාමෘත වර්ෂා වැස්වීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. ගඞ්ගා ප්රවවාහයන් ගේ යටිගං බලා නොහීම චතුර්වෛශරද්යප ප්ර තිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. සමුද්රප ජලය මධුර වීම නිර්වාණ රසයෙන් ඒක රස වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. විදේශයට ගිය නෞකාවන් ස්වදේශයට ඊම සතර ප්රටතිසංවිදාවන්ගේ සමධිගමයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. කාකෝලුකාදී වෛරී සත්ත්වයන් ඔවුනොවුන් කෙරෙහි මෛත්රීව කිරීම සතර බ්රකහ්ම විහාර ප්රයතිලාභයට පූර්වනිමිත්ත යැ. අන්ධයන් රූප දර්ශනය කිරීම දිව්යතචක්ෂුඃ ප්රමතිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. පඞ්ගුලයන් නෘත්යශ කිරීම සතර සෘද්ධිපාදයන්ගේ ලැබීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. බධිරයන්ගේ ශබ්ද ශ්ර වණය කිරීම දිව්යධ ගෝත්රම ප්ර්තිලාභයට ර්පූධර්ව නිමිත්ත යැ. මුගයන් ගායනා කිරීම සද්ධර්ම දේශනාවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. නරකයෙහි ගිනි නිවීම ඒකාදශ වහ්නි නිවීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. ප්රේමතයන් දිව්ය භොජනයෙන් පිනා යෑම කායගතා සති සඞ්ඛ්යාිත වූ අමෘත ප්රේතිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. පක්ෂීන් ආකාශයෙහි ගමන් හැර පොළෝ තෙලෙහි සඤ්චාරය කිරීම අවවාද ලද ජනයන් දිවි හිමියෙන් ශරණ යාමට පූර්ව නිමිත්ත යැ.සත්ත්වයනට භය රෝග ශිශිර පරිදාහ නොවීම චතුස්සත්ය ප්ර්තිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ සඞඛලික බන්ධනාදීන්ගේ සිඳීම අස්මිමාන සමුච්ඡේදයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. දොර කවුඵ විවෘත වීම අෂ්ටාංගික මාර්ගයෙහි දොර හැරීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. හැම සතුන් ප්රි ය තෙපුල් බිණිමුදු අශ්වයන් මධුර හේෂාවර කිරීමුදු ඇතුන් කුඤ්චනාද කිරීමුදු කේශරින් සිංහ නාද කිරීමුදු දෙවියන් දිව්යි සංගිත කිරීමුදු බුදුබවට පැමිණ උදන් ඇනීමට පූර්ව නිමිත්ත යැ. අවාදිත තූර්යයන් ධවනි පැවැත්වීම මහත් වූ ධර්ම හෙරි ශ්රදවණයට පූර්ව නිමිත්ත යැ නොසොල්වනලද ශරීරාභරණයන් මධුරධවනි පැවැත්වීම නවානුපූර්ව විහාර සමාපත්ති ප්ර්තිලාභයට පූර්ව නිමිත්ත යැ. වෘක්ෂ ලතා ගුල්මයන් සුපුෂ්පිත වීම විමුක්ති පුෂ්පයෙන් සුපුෂ්පිත වන බවට පූර්ව නිමිත්ත යැ. අවශේෂ ප්රාුතිහාර්ය අවශේෂ වූ සර්වඥ ගුණ ප්ර තිලාභයට පූර්වනිමිත්ත වන්නේ යැ. . .මෙසේ සියලු ලෝවැස්සන්ගේ චිත්තයට සන්තෝෂකර වූ ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ බ්රේහ්මාමර මනුෂ්ය්යන් අතින් ක්රතමයෙන් බැසැ සුප්රෝතිෂ්ඨිත පාදතලයෙන් පෘථිවිතලය පවිත්රත කෙළේ යැ. “පොළෝ හා සමාන වූ ධෛර්යය ගූණ හා වීර්යය හා උතුම් වූ ප්රයඥා ද ඇති බෝධිසත්ත්වයෙනි තොප ගේ උතුම් වූ චක්ර් ලක්ෂණයෙන් විසිතුරු වූ පාදතල ස්පර්ශය යම් මහී කාන්තාවක් ලද්දීද ඕ තොමෝ මැ ඒකාන්තයෙන් ඉතා පිනැති වන්නි යැ”යි ස්තුති කරන ලද .
එහෙයින් ආචාර්යයෝ මේ ගාථාව කී..එහෙයින් ආචාර්යයෝ මේ ගාථාව කී
“අතිධඤ්ඤා වත ධරණී - චරණීධර ධීර වීර වරපඤ්ඤ
යා තේ අලත්ථ වරචක්ක - විවිත්තපාදතලසමඵස්සං”යි
ඉක්බිත්තෙන් බෝධිසත්ත්ව තෙමේ ශරත් කාලයෙහි නිර්මල වූ චන්ද්ර් මණ්ඩලයක් මෙන් මහා ජනහ් ගේ නෙත් සිත් දෙකට රසායනයක් වැනි වූයේ, ශුභ වූ කුශල කර්ම ශතයන් විසින් මනා කොටැ කරනලද බහුප්රයකාර වූ ද්වාත්රිංශශද් වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශීත්යවනුව්ය්ඤ්ජනයෙන් හා හෙබියා වූ ශරීර ඇතියේ යැ, ප්රෂසාදයෙන් නමන වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් බ්රිහ්ම යැ, දිව්ය් යැ,අසුර යැ, නාග යැ, කින්නර යැ, මනුෂ්යර යැ, යන මොවුන් ගේ කිරීට මාලාවෙන් අලඞ්කෘත වූ වරණ යුගලයක් ඇත්තේ යැ, ප්ර සාදයෙන් හා විස්මයෙන්ද සම්පූර්ණ වූ නුවණැති දිව්ය මනුෂ්ය් ශතයන් විසින් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ ස්තුතිඝෝෂාව ඇත්තේ යැ. ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රත සූර්යය දෙදෙනාට නින්දා කරන්නාවූ ප්රඇභා හා තෙජස්ද ඇත්තේ යැ. මේරු මන්දරාදී පර්වතයන් කිළල්කඩක් සේ කඩ කරන්නට සමර්ථ වූ වජ්රා යුධයක් සේ ඝණ වූ මහත් වූ, අවිද්යානදී වස්තූන් නසන්නට සමර්ථ වන බැවින් මහත් වූ වජ්රාරයුධ සහස්රවයකටත් වඩා දුර්ලභ වූ ප්ර ඥාසාරත්වය ඇත්තේ යැ.
ආකාශය සේ නිර්විකාර වූයේ යැ, මහා සමුද්රතය සේ ගැඹුරු වූයේ යැ සම්ප්රාේප්ත වු සියලු පාරමිතා නමැති මහා සමුද්රයා ගේ පරතෙර ඇති එහෙයින් ආචාර්යයෝ මේ ගාථාව කී;
“අතිධඤ්ඤා වත ධරණී - චරණීධර ධීර වීර වරපඤ්ඤ
යා තේ අලත්ථ වරචක්ක - විවිත්තපාදතලසමඵස්සං”යි
ඉක්බිත්තෙන් බෝධිසත්ත්ව තෙමේ ශරත් කාලයෙහි නිර්මල වූ චන්ද්ර මණ්ඩලයක් මෙන් මහා ජනහ් ගේ නෙත් සිත් දෙකට රසායනයක් වැනි වූයේ, ශුභ වූ කුශල කර්ම ශතයන් විසින් මනා කොටැ කරනලද බහුප්රැකාර වූ ද්වාත්රිංශශද් වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශීත්යවනුව්ය්ඤ්ජනයෙන් හා හෙබියා වූ ශරීර ඇතියේ යැ, ප්රෂසාදයෙන් නම්න වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් බ්රිහ්ම යැ, දිව්ය් යැ,අසුර යැ, නාග යැ, කින්නර යැ, මනුෂ්යර යැ, යන මොවුන් ගේ කිරීට මාලාවෙන් අලඞ්කෘත වූ වරණ යුගලයක් ඇත්තේ යැ, ප්රරසාදයෙන් හා විස්මයෙන්ද සම්පූර්ණ වූ නුවණැති දිව්ය මනුෂ්ය් ශතයන් විසින් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ ස්තුතිඝෝෂාව ඇත්තේ යැ. ශරත් කාලයෙහි චන්ද්රත සූර්යය දෙදෙනාට නින්දා කරන්නාවූ ප්රඇභා හා තෙජස්ද ඇත්තේ යැ. මේරු මන්දරාදී පර්වතයන් කිළල්කඩක් සේ කඩ කරන්නට සමර්ථ වූ වජ්රාසයුධයක් සේ ඝණ වූ මහත් වූ, අවිද්යානදී වස්තූන් නසන්නට සමර්ථ වන බැවින් මහත් වූ වජ්රාරයුධ සහස්රවයකටත් වඩා දුර්ලභ වූ ප්ර ඥාසාරත්වය ඇත්තේ යැ.
ආකාශය සේ නිර්විකාර වූයේ යැ, මහා සමුද්ර ය සේ ගැඹුරු වූයේ යැ සම්ප්රාශප්ත වු සියලු පාරමිතා නමැති මහා සමුද්ර්යා ගේ පරතෙර ඇති යේ යැ. කරුණා රාශියක් වැනි වූ මූර්ති ඇත්තේ යැ. ප්රා්ර්ථනා විශේෂයෙන් ලබන ලද ඥානපරිපාක ඇත්තේ යැ. කුශල සම්භාරයෙන් භරිත වූ සන්තාන විශේෂ ඇත්තේ යැ. උතුම් වූ ගුණයනට භවනයක් වැනි වූයේ යැ. ධර්ම නැමැති ශරීරයට වාසස්ථානයක් වැනි වූයේ යැ. මෝහ නැමැති අන්ධකාරයා ගේ විධවංසනයට සූර්යයා වැනි වූයේ යැ. සියලු ලෝකයට ඇසක් වැනි වූයේ යැ. කරුණා නැමැති ජලය සම්බන්ධ වූප්රැවාහයක් වැනි වූයේ යැ. සංසාර නැමැති සාගරයෙන් එතෙර වන හෙයක් වැනි වූයේ යැ. කරුණා නැමැති ජලයට ආධාරයක් වැනි වූයේ යැ. සන්තෝෂ නැමැති ජලයට සමුද්ර යක් වැනි වූයේ යැ. නිර්වාණ නැමැති මාර්ගයට උපදේශකයකු වැනි වූයේ යැ. ප්රැඥා නැමැති චක්රවයා ගේ නාභියක් වැනි වූයේ යැ. ධර්ම නැමැති ධවජය නැගීමට වංශ යෂ්ටියක් වැනි වූයේ යැ. තෘෂ්ණා නැමැති ලිය ගහනය සිඳීමට එරසුවක් වැනි වූයේ යැ. ලෝභ නැමැති සාගරයට වඩබාගිනියක් වැනි වූයේ යැ. ක්රෝ ධ නැමැති නා ග රාජයා හට මහානුභාව සම්පන්න වූමන්ත්රයයක් වැනි වූයේ යැ. රාග නැමැති පල්ලව පත්රමයන් ගේ වියැළිමට ලැවු ගින්නක් වැනි වූයේ යැ. කුශල රාශියට උත්පත්තිස්ථානයක් වැනි වූයේ යැ.
මෙසේ උතුම් වූ ගුණ සමූහයෙන් යුක්ත වූ ඒ මහා බෝධි සත්ත්ව තෙමේ පූර්වදිග් භාගය බලමින් එහි ඒකාඞ්ගන වූ නොයෙක් චක්ර වාට කෝටිසහස්රවයන් දැකැ මෙසේ දශදික් බලනුයේ තමා හා සම වූත් අධික වූත් එක පුද්ගලයක්හු ද නො දැකැ,උත්තර දිශාභිමුඛ වැ සහම්පති මහා බ්රහ්මයා විසින් ධවලච්ඡත්ර ධරනු ලබන්නේ සුයාම නම් දිව්යම පුත්රතයා විසින් වල් විදුනාවන් සලනු ලබන්නේ ඒ ඒ දිව්යලරාජයන් විසින් රත්න කර්මාන්තයෙන් හෙබියා වූ මගුල් කඩු හා රන්මිරිවැඩි හා දිව්යජමය වූ නළල් පට හා ගෙනැ පිරිවරන ලද්දේ, එදවස් උපන්නේත් සොලොස් හැවිරිදි වයස් ඇතියක්හු මෙන් ද, නග්න වූයේත් කසී සළු හන්නක්හු මෙන් ද, නොසැරැහුණෙන් චක්ර වර්තී අලඞකාරයෙන් අලංකෘත වූවක්හු මෙන් ද, භූමියෙන් යන්නේත් ආකාශයෙන් යන්නක්හු මෙන් ද, සියලු ලෝවැස්සනට පෙනෙමින් සප්තපද ව්යායතිහාරයෙන් ගොස්, විකසිත වන්නා වූ මහනෙල් මල් ගැබෙක්හි සුගන්ධයක් මෙන් මනෝඥ වූ සහජ වූ මුඛ සුගන්ධයෙන් සියලු ගුවන් තලය සුවඳ කවමින් අභිනව ජලයෙන් බර වූ ගැඹුරු වූ මේඝ ධ්වනියක් හා සමාන වූ ධෛර්යය සහිත වූ ධ්වනි පවත්වා “අග්ගෝ හමස්මි ලෝකස්ස” යනාදී වූ සියලු සර්වඥවරයන් ගේ චාරිත්ර වූ උතුම් වූ සිංහ නාද කෙළේ යැ.
ඒ සංහ නාද කළ ඉක්බිත්තෙන් සමුද්ර ඝෝෂාවක් බඳු වූ ගැඹුරු වූ තූර්ය ඹෝෂාවන් පෙරදැරි කොටැ මඞගල පටහ හෙරියෙහි ව්යෂක්ත වූ හඬින් මඩනාලද්දා වූ නොයෙක් ජන සහස්රඞයන්ගේ කලකල ධ්වනියෙන් බහල වූ උත්සව කෝලාහලයෙන් තුන් ලොව පුරන්නා වූ ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ පාදයන්ගේ නැගීමෙන් හා හෙළීමෙන්ද හඬනලද දහස්ගණන් නුරුවළායෙන් දොඩමලු වූ දස දික් ඇති; ශිඝ්රු ගමනින් කම්පමාන වූ ස්ත්රී න් ගේ චංචල වූ මුක්තාහාර නමැති ලීයෙන් පහරනලද පයෝධර ස්ථල ඇති, වෙලෙවි වැ නැගීමෙන් ඇළැලුණා වූ මැණික් වළලු මාලාවෙන් හඬවන්නා වූ හස්ත ලතිකා ඇති; වීණා යැ, වස්කුළල් යැ, මෘදඞග හෙරි යැ, කංස තාල යැ යන මෙහි ලය අනුවැ පවත්නා වූ මිහිරි වූ ගායනාවන් කරන්නා වූ නැටීමෙහි කෙළීමෙහි නිරත වූ; මහාමායා දේවීන්ගේ පිරිවර ජනයන් විසින් අනුගත වූයේ සැලෙන්නා වූ මිණි කොඩොලින් පහරන ලද කපෝලස්ථල ඇති; චලිත වූ කර්ණොත්පල ඇති; අඩක් ගිලිහී ලෙළෙන්නා වූ මුදුන් මල්කඩ ඇති; තර කොටැ ගසන ලද මිහිඟුබෙර මද්දල පටහ කාහල සඞඛ නාදයෙන් දනවනලද ගමන් ඇති; පැවති නැටුම් ඇති, රාජසමූහයා විසින් අනුගත වූයේ; පනින්නා වූ නටන්නා වූ නාටක සමූහයා විසින් අනුවැ යනලද්දේ; සාමන්ත ජනයන් සහිත අන්තඃපුර ස්ත්රීසන් සහිත වූ ප්රනදේශ රජදරුවන් සහිත වූ බාල වැඩිමහලු ජනයන් සහිත වූ නාග සුපර්ණයන් සහිත වූ දෙවියන් අසුරයන් සහිත වූ පොළෝ මුහුදු සහිත වූ මේරු යුගන්ධර සහිත වූ ස්ථාවර ජඞගම ලෝකයා නටවන්නේ; අලුත් වූ සුණුවමින් ධවල වූ ප්රා්සාද ශතයෙන් අතුරක් නැති, මැණික්මය වූ මඞ්ගල කලස යුගලයෙන් හොබවනලද ද්වාර ප්රරදේශ ඇති, නොයෙක් අභිනව පල්ලව සමූහයෙන් අතුරු නැති කොටැ දෙනලද්දා වූ බබළන්නා වූ පතාක සහස්ර යන් ඇති, යමින් යමට සදාගෙනවූත් සිටුවන ලද අනේක ප්ර්කාර වූ හස්ති පඞ්ක්තියෙන් ගහන වූ නොයෙක් අශ්ව සහස්ර්යන් විසින් ඝනීභූත වූ අපරිමාණ වූ ජන සමූහයා ගේ ගහන වීමෙන් ගැවසී ගත්තා වූ රාජ කුලයට; දිව්යි මනුෂ්යසයන් සහිත වූ ලෝවැස්සන් විසින් පමුණුවනලද මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ, අන්තඃපුරයෙහි ඇවිදුනා වූ වරාඞ්ගනා ජනයා විසින් කරන ලද ගෙවදනා මගුල් ඇත්තේ; මඞ්ගලප්රවදීපයක් මෙන් සියලු ජනයා විසින් නමස්කාර කටයුතු වූයේ; සහජාහරණ බඳු වූ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් යුක්ත වූයේ; විදුලියෙන් කරන ලද ශරීරයක් වැනි වූයේ; පාදතල නැමැති රක්ත පද්ම යුගලයෙන්, තමන් ලවා වඳවන්නට සමීප කල කාලදේවල නම් සෘෂීන් ගේ ඉස්මුදුන සරහා, ඒ ආශ්චර්යය දැක තමන් දෙ පතුල් වැඳැපු පිය රජ්ජුරුවන්ගේ ඔටුනු මිණි රස්, පතුල්තල නමැති පද්මරාගමාණික්යරරශ්මීන් බබළවා : චන්ද්ර්යාගේ උද්ගමනයෙන් ඇළලුණා වූ සමුද්රරයක් මෙන් කලකල ධ්වනියෙන් දොඩමලු වූ මහත් වූ උත්සව, දවසක් දවසක් පාසා වඩමින් පෙරඩමසැ වඩනා සඳ මඩලක් මෙන් වඩනා වූ මහා බොධිසත්ව තෙමේ සත්හැවිරිදි කල්හි සත් රුවන්මය වූ දහසක් වක් ඇති සියක් තොට ඇති, රුවන් වැල්ලෙන් ගැවසීගත්තා වූ තිර රෙඛා ඇති, ඉතා මියුරු වූ සිහිල් වූ නිර්මල වූ ජලයෙන් පිරුණාවූ සුපිපි ඇඹුල උපුල ඇති, විශ්ව කර්ම දිව්යල පුත්ර යා විසින් මැවුණු බැවින් දිව්යසමය වූ පුෂ්පකරණියට බැසැ පෙරහරින් දිව්ය කුමාරයකු මෙන් දියකෙළි කෙළිමින් සොළොස් හැවිරිදි කල්හි නොයෙක් රජ දරුවන් ගේ ඔටුනු නැමැති රත්නපීඨයෙහි පිහිටියා වූ පාදතලයන් ඇත්තේ සියලු භූමි මණ්ඩලයෙහි අසදෘශ වූ රාජාභිෂේකයට පැමිණියේ යැ.
සිංහල බෝධි වංසය - v
9. විවාහ කථාව
එසමයෙහි අනඞ්ග රූපය ජය ගත්තාවූ ඒ සිද්ධාර්ත කුමාර තෙමේ. පිය රජ්ජුරුවන් විසින් දන්වා යවන ලද; සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ ඉතා සියුමැල්ලෝයැ. කිසි ශිල්පයක් නො දනිති. එහෙයින් අප ගේ දූන් උන් හට නො දෙම් හ”යි කියන ලද රාජ සමූහයා ගේ වචනය අසා නුවර බෙර හසුරුවා රැස් කරනලද මහා ජන සමූහයා ඇත්තේඋතුම් වූ පුර මධ්යසයෙහි වූ මනා කොටැ සරහන ලද දිව්යස සභාවක් සමාන වූ මහත් වූ මණ්ඩපයට ගොසින් මාහැඟි වූ සිංහාසන මස්තකයට පැමිණැ නොයෙක් දහස් ගණන් රජදරුවනට මධ්යවර්තී වූයේ, සප්ත කුල පර්වතයන් විසින් පිරිවරන ලද්දා වූ රුවන් මෙරක් බඳු වූයේ, නොයෙක් රත්නාභරණයෙහි ප්රනභා සමූහයෙන් පිළිසන් වූ ශරීරාවයව ඇත්තේ, දෙව්දුනු දහසින් වසන ලද දසදික් ඇති මේඝ කාලයෙහි දිනයක් බඳු වූයේ, නිර්මල වූ මාණික්යස වූ භූමියෙහි පෙනෙන්නාවූ ප්ර තිබිම්බ ඇති බැවින් වල්ලභයා කෙරෙහි ස්නේහයෙන් මහී කාන්තාව විසින් ළෙන් උසුලන්නාක් වැනි වූයේ, සලනු ලබන්නා වූ රන්මිටු ඇති චාමර සමූහයන් ඇත්තේ, ප්රේමාණාතික්රානන්ත වූ පරිවාර ජනයා ඇත්තේ ද තමා හා සමාන වූ කිසිවක්හු නැති බැවින් හුදෙකලා වූයේ; දුනුවායන් රැස් කරවා විදුලිය ගැසූ ක්ෂණයෙහි දුන්නෙහි සැරයක් ඉඳුවා උර පුරා ඇදැ විදුලිය ආලෝකය නොසැඟැවෙන තෙක් ලක විදිනට සමර්ථ වූ අක්ෂණවේධී නම් ධනුර්ධරයාද, දුනු සියක් පමණ තැන්හි අස්ලොමින් බැඳ එල්වනලද කරබටු පකෙකැ සලකුණින් අස් ලොම පලා විදිනට සමර්ත්ථ වූ වාලවේධි නම් ධනුර්ධරයා ද, රජසින් හිමයෙන් අන්ධකාරයෙන් ලැහැබින් සැඟැවී සිටැ ද පවත්වන ලද ශබ්ධානුසාරයෙන් දැල්වූ මුඛයෙහි විදිනට සමර්ථ වූ ශබ්ධවේධි නම් ධනුර්ධරයා ද, පළමුයෙන් ලකැ හීයක් විදැ පළමු වැ විදි හී පගිලියෙහි පටන් ගෙනැ පගිලියෙන් පගිලිය ශරපරම්පරාවෙන් තමා සිටීතැන් දක්වා විදැ නිමා වූ සැරයෙහි පගිලිය අතින් ගෙනැ සිටිනට සමර්ථ වූ ශරවෙධි නම් ධනුර්ධරයා ද යි මේ සතර පක්ෂයෙහි දුනුවායන් සමීපයට කැඳවා:
“විද්වානේව විඡානාති විද්වාජ්ජන පරිශ්රඳමම්,
න හි වන්ධ්යාත විජානාති ගුර්විං ප්ර්සව වේදනාම්”
යනු හෙයින් නුවණැත්තන් ශිල්පශාස්ත්රි දැක්වීමෙන් විදිනා ආයාස නුවණැත්තන් මැ දනිතොත් විනා අවශේෂ සාමාන්ය් සත්ත්වයනට නොදැනෙන හෙයින් ඒ සිදිධාර්ථ කුමාර තෙමේ තමා ගේ ධනු ශිල්ප ඔවුන් මධ්යනයෙහි දක්වන්නේ; දුන්නෙහි දුනු දිය නගා මධ්යටම පුරුෂයන් දහසක් දෙනා උසුලන පමණ සීව ල් පලු ආදී වූ යම් කිසි භාරයක් දුනු දිය මධ්යමයෙහි බැඳැ දුනු මිට ගෙනැ ඔසවාගත් කල්හි සැරයක් ඉඳුවා අදනා පමණ නැමෙත් මිසැ, එයින් වඩා නො නැමී ඒ බර ගෙනැ අහසට නැගෙන්නට සමර්ථ වූ දුන්න සහස්රදස්ථාම ශරාසන නම් වෙයි. එසේ වූසහස්රනස්ථාම නම් දුන්න ගෙන්වාගෙනැ දුන්නෙහි යටි පිළාව වම් පයැ මාපට ඇඟිල්ල මත්තෙහි තබා පුළුන් පොළන්නා වූ ස්ත්රිවයක රොද්දෙහි රොදු දියක් නහන කලක් මෙන් දුනු දිය නගා දුනු දිය අපොළන්නේ, දහස් ගණන් සෙණ හඬ මෙන් භයානක වූ දුනු දිය හඬින් සියලු තුන් යොදනක් පමණ ඇති කිඹුල්වත් පුරය වෙවූල්වා, හියවූරියන් හීය ගැන්මයැ, දුනුපිට හීය ලා සැමැන් ම යැ, ඇදගැන්ම යැ, ලක බලා හැම්මීම යැ, සැරය අතින් ගැලවීම යැ, යන මේ පංචස්ථානයහි කිසි කෙනෙකුනට නොපෙනෙන්නා වූ හස්ත තලයන් ඇත්තේ; ශර වේගයෙන් නැංගා වූ ඝෝෂා නමැති මේඝධ්වනි ඇති ශර තලයෙහි ප්රයභා නමැති විදුලිය සමූහයන් ඇති අහස් කුස පුරනලද ශර නමැති ජලධාරා සහස්ර යෙන් මේඝ දිනයක් බඳු වූ, ආකාශයෙහි දක්වනලද ශර පද්මයෙන් දිලිසෙන්නා වූ ශර පුෂ්කරණියෙන් ශරත් දිනයක් බඳු වූ, ඉතා උස් වූ ශර සෝපානමාලාවෙන් ස්වර්ග ලෝකයට යන මාර්ගයක් බඳු වූ, මනා කොටැ විභාග කරනලද අනේක ප්රරකාරයෙන් විසිතුරු වූ ශර ප්රා සාදයෙන් හා ශර මණ්ඩපයෙන් ද ස්වර්ගපුරයක් බඳු වූ, ගුවනත්රාය වාසීන් වාස්මය පත් කරවන්නා වූ අනේකවිධ ශිල්පයන් දක්වා, ඉක්බිති වැ චතුරඞ්ග සමන්වාගත ඝනාන්ධකාරයෙහි යොදුන් බොල ඇති විදුරු පර්වතයෙන් එපිටැ තුබූ ඇබඇට දක්නට සමර්ථ වූ පිරිසිදු වූ ප්රිසාද වක්ෂූස් ඇති බැවින් යොදනක් පමණ තැනැ තූබූ අස් ලොම දෙකක් කොටැ පලා විද ඒ එක මැ වික්රෂමයෙන් මඩනා ලද සියලු ලෝකත්රූයය ඇති ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ: දුනු දිය නැගීමෙන් මැ සතුටු වූ ශාක්යම රජදරුවන් විසින් සරහා එළවන ලද්දා වූ, තමලුලිය සේ නිල් වූ සුවඳ ඇත්තා වූ කේශ කලාපයන් ඇති, පුන්සඳ මඩල සේ සෞම්යු වූ මුහුණ ඇති, සුපිපි නිලුපුල් මල් සේ මනෝඥ වූ ඇස් ඇති, දෙව්දුන් සේ වක් වූ නිල් වූ බැම ඇති, බඳුවද පෙති සේ රත් වූ අධර පල්ලවයන් ඇති, ස්වර්ණ කුණ්ඩලාභරණයෙන් හොබවන ලද කපෝල ස්ථලයන් ඇති, ලයෝධර නමැති ස්වර්ණ හංසයන් ගේ සඞ්ගමයට පැමිණියා වූ ආකාශ ගඞ්ගා ජලධාරාවන් සේ බබළන්නා වූ ඉතා මනෝඥ වූ මුක්තාහාරයන් ඇති, වසාරාජි නමැති ලියට තෝතැන්නක් බඳු වූ රුවන් කර්මාන්ත කරන ලද රන් මෙවුල් දමෙකින් වට කරනලද ඝන පුළුලුකුළ ඇති, ඇත්සොඬක් සේ ක්රමමයෙන් සම්පූර්ණ වූ ඌරු යුගලයක් ඇති, පියෙහි පියෙහි නාද කරන්නාවූ මැණික්මය නුරුවළා ඇති, අලතා පිඬු සේ ළපලු ලිය සේ රත් වූ පාද පද්මයන් ඇති, දිව්යා ඞ්ගනාවන් හා කින්නරාඞ්ගනා සමූහයන් ද ඉක්මැ සිටියා වූ, චතුරාඞ්ග සංගීතයෙන් ජය ගන්නා ලද දිව්යන නාටිකාවන් ඇති, හතළිස් දහසක් රාජ කන්යාිවන් මධ්යයයෙහි; සාගරයට වෙරළක් බඳු වූ , හස්ති රාජයකු හට මද ලේඛාවක් වැනි වූ, වෘක්ෂයක් හට පුෂ්ප ලතිකාවක් වැනි වූ, චෛත්රහ මාසයට පුෂ්ප සමෘද්ධියක් වැනි වූ, මලය පර්වතයට චන්දන වන රේඛාවක් බඳු වූ, තම හට ආභරණයක් වැනි වූ, ඇසට වන් නිද්රා්වක් බඳු වූ බිම්බාදෙවීන් අග්ර මහේෂිකා කොටැ; ශක්රඇ භවනයට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ, බ්රමහ්ම විමානය මැඩ පවත්නාක් වැනි වූ, සියලු දිව්ය මනුෂ්යක භවනයෙහි සොභාව අවුත් රැස් වූ තැනක් බඳු වූ, රම්ම යැ සුරම්ම යැ සුභ යැ යන නම් ඇති, තුන් සෘතුවට කරන ලද තුන් ප්රා සාදයෙහි දිව්යා ඞ්ගනාවන් විසින් පරිහරනය කරනු ලබන්නා වූ දිව්ය් කුමාරයකු මෙන් උත්තම ස්ත්රීයන් විසින් පරිහරණය කරනු ලබන්නේ, දිව්යා ලෝක සම්පත්තියක් හා සමාන රාජ්යාශ්රීව අනුභව කෙරෙමින් ක්රදමයෙන් වැඩී අටවිසි හැවිරිදි වයසට පැමිණියේ යැ.
“විද්වානේව විඡානාති විද්වාජ්ජන පරිශ්රඳමම්,
න හි වන්ධ්යාත විජානාති ගුර්විං ප්ර්සව වේදනාම්”
යනු හෙයින් නුවණැත්තන් ශිල්පශාස්ත්රි දැක්වීමෙන් විදිනා ආයාස නුවණැත්තන් මැ දනිතොත් විනා අවශේෂ සාමාන්ය් සත්ත්වයනට නොදැනෙන හෙයින් ඒ සිදිධාර්ථ කුමාර තෙමේ තමා ගේ ධනු ශිල්ප ඔවුන් මධ්යනයෙහි දක්වන්නේ; දුන්නෙහි දුනු දිය නගා මධ්යටම පුරුෂයන් දහසක් දෙනා උසුලන පමණ සීව ල් පලු ආදී වූ යම් කිසි භාරයක් දුනු දිය මධ්යමයෙහි බැඳැ දුනු මිට ගෙනැ ඔසවාගත් කල්හි සැරයක් ඉඳුවා අදනා පමණ නැමෙත් මිසැ, එයින් වඩා නො නැමී ඒ බර ගෙනැ අහසට නැගෙන්නට සමර්ථ වූ දුන්න සහස්රදස්ථාම ශරාසන නම් වෙයි. එසේ වූසහස්රනස්ථාම නම් දුන්න ගෙන්වාගෙනැ දුන්නෙහි යටි පිළාව වම් පයැ මාපට ඇඟිල්ල මත්තෙහි තබා පුළුන් පොළන්නා වූ ස්ත්රිවයක රොද්දෙහි රොදු දියක් නහන කලක් මෙන් දුනු දිය නගා දුනු දිය අපොළන්නේ, දහස් ගණන් සෙණ හඬ මෙන් භයානක වූ දුනු දිය හඬින් සියලු තුන් යොදනක් පමණ ඇති කිඹුල්වත් පුරය වෙවූල්වා, හියවූරියන් හීය ගැන්මයැ, දුනුපිට හීය ලා සැමැන් ම යැ, ඇදගැන්ම යැ, ලක බලා හැම්මීම යැ, සැරය අතින් ගැලවීම යැ, යන මේ පංචස්ථානයහි කිසි කෙනෙකුනට නොපෙනෙන්නා වූ හස්ත තලයන් ඇත්තේ; ශර වේගයෙන් නැංගා වූ ඝෝෂා නමැති මේඝධ්වනි ඇති ශර තලයෙහි ප්රයභා නමැති විදුලිය සමූහයන් ඇති අහස් කුස පුරනලද ශර නමැති ජලධාරා සහස්ර යෙන් මේඝ දිනයක් බඳු වූ, ආකාශයෙහි දක්වනලද ශර පද්මයෙන් දිලිසෙන්නා වූ ශර පුෂ්කරණියෙන් ශරත් දිනයක් බඳු වූ, ඉතා උස් වූ ශර සෝපානමාලාවෙන් ස්වර්ග ලෝකයට යන මාර්ගයක් බඳු වූ, මනා කොටැ විභාග කරනලද අනේක ප්රරකාරයෙන් විසිතුරු වූ ශර ප්රා සාදයෙන් හා ශර මණ්ඩපයෙන් ද ස්වර්ගපුරයක් බඳු වූ, ගුවනත්රාය වාසීන් වාස්මය පත් කරවන්නා වූ අනේකවිධ ශිල්පයන් දක්වා, ඉක්බිති වැ චතුරඞ්ග සමන්වාගත ඝනාන්ධකාරයෙහි යොදුන් බොල ඇති විදුරු පර්වතයෙන් එපිටැ තුබූ ඇබඇට දක්නට සමර්ථ වූ පිරිසිදු වූ ප්රිසාද වක්ෂූස් ඇති බැවින් යොදනක් පමණ තැනැ තූබූ අස් ලොම දෙකක් කොටැ පලා විද ඒ එක මැ වික්රෂමයෙන් මඩනා ලද සියලු ලෝකත්රූයය ඇති ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ: දුනු දිය නැගීමෙන් මැ සතුටු වූ ශාක්යම රජදරුවන් විසින් සරහා එළවන ලද්දා වූ, තමලුලිය සේ නිල් වූ සුවඳ ඇත්තා වූ කේශ කලාපයන් ඇති, පුන්සඳ මඩල සේ සෞම්යු වූ මුහුණ ඇති, සුපිපි නිලුපුල් මල් සේ මනෝඥ වූ ඇස් ඇති, දෙව්දුන් සේ වක් වූ නිල් වූ බැම ඇති, බඳුවද පෙති සේ රත් වූ අධර පල්ලවයන් ඇති, ස්වර්ණ කුණ්ඩලාභරණයෙන් හොබවන ලද කපෝල ස්ථලයන් ඇති, ලයෝධර නමැති ස්වර්ණ හංසයන් ගේ සඞ්ගමයට පැමිණියා වූ ආකාශ ගඞ්ගා ජලධාරාවන් සේ බබළන්නා වූ ඉතා මනෝඥ වූ මුක්තාහාරයන් ඇති, වසාරාජි නමැති ලියට තෝතැන්නක් බඳු වූ රුවන් කර්මාන්ත කරන ලද රන් මෙවුල් දමෙකින් වට කරනලද ඝන පුළුලුකුළ ඇති, ඇත්සොඬක් සේ ක්රමමයෙන් සම්පූර්ණ වූ ඌරු යුගලයක් ඇති, පියෙහි පියෙහි නාද කරන්නාවූ මැණික්මය නුරුවළා ඇති, අලතා පිඬු සේ ළපලු ලිය සේ රත් වූ පාද පද්මයන් ඇති, දිව්යා ඞ්ගනාවන් හා කින්නරාඞ්ගනා සමූහයන් ද ඉක්මැ සිටියා වූ, චතුරාඞ්ග සංගීතයෙන් ජය ගන්නා ලද දිව්යන නාටිකාවන් ඇති, හතළිස් දහසක් රාජ කන්යාිවන් මධ්යයයෙහි; සාගරයට වෙරළක් බඳු වූ , හස්ති රාජයකු හට මද ලේඛාවක් වැනි වූ, වෘක්ෂයක් හට පුෂ්ප ලතිකාවක් වැනි වූ, චෛත්රහ මාසයට පුෂ්ප සමෘද්ධියක් වැනි වූ, මලය පර්වතයට චන්දන වන රේඛාවක් බඳු වූ, තම හට ආභරණයක් වැනි වූ, ඇසට වන් නිද්රා්වක් බඳු වූ බිම්බාදෙවීන් අග්ර මහේෂිකා කොටැ; ශක්රඇ භවනයට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ, බ්රමහ්ම විමානය මැඩ පවත්නාක් වැනි වූ, සියලු දිව්ය මනුෂ්යක භවනයෙහි සොභාව අවුත් රැස් වූ තැනක් බඳු වූ, රම්ම යැ සුරම්ම යැ සුභ යැ යන නම් ඇති, තුන් සෘතුවට කරන ලද තුන් ප්රා සාදයෙහි දිව්යා ඞ්ගනාවන් විසින් පරිහරනය කරනු ලබන්නා වූ දිව්ය් කුමාරයකු මෙන් උත්තම ස්ත්රීයන් විසින් පරිහරණය කරනු ලබන්නේ, දිව්යා ලෝක සම්පත්තියක් හා සමාන රාජ්යාශ්රීව අනුභව කෙරෙමින් ක්රදමයෙන් වැඩී අටවිසි හැවිරිදි වයසට පැමිණියේ යැ.
10. සතර පූර්ව නිමිති කථාව
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක්,..ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක්, සියලු ලෝවැසියන් ගේ ඇසට ප්රී ති උපදවන්නා වූ ඒ සිද්ධාර්ථ කුමාර තෙමේ තමා ගේ- ස්වකීය වූ- බන්ධු වර්ගයා හා පරිවාර ජනයා හා සමග ප්රාමසාදයෙන් බැසැ, ආදරයෙන් නමනලද මස්තකයෙහි ලිහිල් වූමිණි ඔටුනු පෙළ ඇති, රාජ මණ්ඩලයන් විසින් නමස්කාර කරනු ලබන්නේ මහත් වූ චතුරඞ්ගිණි සේනාවෙන් පිරිවරන ලදු වැ, උතුම් වූ රථයකට පැනැ නැගී උද්යාුන භූමියට යන්නේ, නුවර මහා වීථියෙහි ජරා නමැති යන්ත්රැයෙන් පෙළා ගන්නා ලද යෙෘවන රස ඇත්තාක් වැනි වූ, සකක් සේ ධවල වූ කේශ කලාපයන් දරන්නා වූ, විලින් අවුල් ශරීර ඇති, කඹුරු වන් වූ නොඑක් පැහැ ඇති, දුර්වල ශරීර යන්ත්රක ඇති, හිමයෙන් දූෂිත වූ පියුම් විලක් වැනි වූ, මේඝ පටලයෙන් වැසුණු සූර්යයා බඳු වූ, ජරාවට පැමිණියා වූ චිත්ර ශාලාවක් බඳු වූ, ලැවු ගිනි වැද ගත්තා වූ වෘක්ෂයක් බඳු වූ ජරාවෙන් දැදුරු වූ ශරීර ඇති, දෙවියන් විසින් මවා පානලද පුරුෂයක්හු වෙවුලවෙවුලා එන්නහු දැකැ; සෙණහඬින් භ්රා්න්ත වූ සිත් ඇති මෘගයක්හු මෙන් සංවේගයට පැමිණැ දික් වූ උෂ්ණ වූ මියුඬුහුරු ලමින් රථාචාර්යය තෝ රථය නවතව නවතව” යි කියා ඒ රථාචාර්යයා විසින් නවතනලද රතය ඇත්තේ “ජරා යැ, ජරා යැ,” යි කියා අතුරක් නැති වැ සලකන්නේ: ස්වකීය වූ මාළිගාවට පෙරළා ගොස්, මනුෂ්යා සම්පත්තියට අග්රිප්රා්ප්ත වූ දිව්යව සමූහයන් විසිනුදු ප්රාාර්ථනා කට යුතු වූ ශෝභාවන් ඇති, අනංගයාගේ හස්තසාරයන් වැනි වූ රූපයනි ඇති. ධෛර්යය යැ ප්ර්ඥා යැ වීර්යය යැ යනාදී ගුණසමූහ නමැති උතුම් වූ රත්නයනට උපද්රකවකර වූ, මානය මදය ප්රදමාදය යනාදී වූ අනේක ප්රුකාර වූ දෝශ ශතසහස්ර්යනට සහාය වූ, සත්පුරුෂ ජනයන් ගේ මහිමය නැසීමට සෙණ වැනි වූ, අඥාන ජනයන් ගේ මුළා වීමට ආසන්න කාරණ වූ, ලෝකවාසී වූ සත්ත්වයන් හට මාර නමැති වැද්දා විසින් සකස් කොටැ අටවා තබනලද මලක් වැනි වූ, උතුම් වූ, අතෘප්තිකර වූ, අනේක ප්රැකාර වූ රූප ශබ්ද ගන්ධ රසස්ප්රහෂ්ටව්යැ ලක්ෂණ කාම බන්ධනයෙන් යුක්ත වූයේ ඒ ජරා රූපය සඳහන් නො කොටැ;
නැවැතැ එයින් සාරමසක් ගිය කල්හි උද්යා න ක්රී,ඩාවට පළමු,පරිද්දෙන් මැ යන්නේ,නුවර මහා වීථියෙහි දෙවියන් විසින් මවා පානාලද,ඉතා පළල් වැ ඉදිමීගියා වූ බඩ හා පාද යුගලයද ඇති.සුසුම් ලීමෙන් වෙවුලන්නා වූ ශරීර ඇති,ව්යාබධී නැමැති සතුරා විසින් පෙළන ලද්දා වූ,මෑණියෙනි! පියාණෙනි! ! යි අනවරතයෙන් වෙවුල වෙවුලා බැගෑ හඬින් හඬහඬා පුරැෂයක්හු එලිගෙන සෙමෙන් සෙමෙන් එන්නා වූ පුරැෂයක්හු දැකැ කළකිරුණා වු සිත් ඇත්තේ,රථය නවත්වා ස්වකීය වු මාලිගාවට මැ පෙරළා ගියේ,දිව්යු වූ රූපාදී විෂයය මැඩ පවත්නා වූ උත්කර්ෂ ප්රාමක්ත වු රූපාදී විෂය සමූහයෙන් පහරන ලද සිත් ඇත්තේ,කෙලෙස් නමැති සතුරන් ගේ ජය ගැන්මට දුෂ්කර බව ලොවට ප්ර කාශ කරන්නාක්හු මෙන් ඒ ව්යාිධී රූපය සිහි නො කොටැ:
නැවතැ එයින් සාර මසක් ගියකල්හි පුර වීථියෙහි දී මැ දෙවියන් විසින් මවා පානාලද්දා වු, අන්ය පුරැෂයන් සතර දෙනෙකු විසින් උසුලා ගෙනැයනු ලබන්නා වූ, විසුරුවන ලද කේශයන් ඇති ඇඬීමෙහි නිරත වූ බොහෝ ස්ත්රී පුරුෂ සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද්දා වූ, මළ පුරුෂයක්හු දැකැ හටගත්තා වූ හිත චකිත සිත් ඇත්තේ ශ්වකීය වූ මාලිගාවට ගොස් පූර්ව ජන්මයෙහි කරන ලද තුසල කර්මයෙන් සිද්ධ වූ රූපාදී පඤ්ච කාම විෂයයෙන් ප්ර්මාදයට පැමිණියේ;
නැවතැ එයින් සාරමසක් ගිය කල්හි පළමු පරිද්දෙන් මැ උද්යාූන ක්රීාඩාවට යන්නේ,නුවර වීථියෙහි දී දෙවියන් විසින් මවාපානලද්දා වු පරිමණ්ඩල කොටැ යහපත් කොටැ හන් පෙරෙවි සිවුරු ඇති, සන්හුන්නා වු චක්ෂුරාදී පඤ්චේන්ද්රි යයන් හා සිත්ද ඇති,භික්ෂු ශ්රිිය අනුවැ ගියාක් වැනි වූ, නුදුටු විරූ වෙස් ඇති ශ්රනමණ රූපයක් එන්නා දැකැ ; හටගත්තා වූ ප්රකවුජ්යාුභිලාෂ ඇති වැ, පුෂ්ප ඵල පල්ලවයෙන් සැදුම් ලද්දා වූ අනේක ප්රයකාර වූ තරුවරයන් විසින් හෙබියා වූ, මද සහිත භෘඞ්ග සමූහයා විසින් නාද කරන ලද්දා වූ, නටන්නා වූ මයුරයන් විසින් හොබනා වූ උද්යා නයට වන්නේ යැ.
එසමයෙහි ශාක්ය වංශ නමැති පියුම් විලට රාජ හංසයකු බඳු වූ ඒ සිද්ධාර්ත්ථ කුමාර තෙමේ දිලිසෙන්නා වූ ශරීරරශ්මීන් ළහිරු රස් වැදගත්තාක් මෙන් ද, ලැවුගිනි වැදගත්තාක් මෙන් ද උයන්වල් දක්වමින් නොයෙක් වනලියෙන් බස්නා මල් රොනින් කිලුටු වූ ශරීර ඇත්තේ දිව්යදපර්ෂද් හා සමග නන්දනෝද්යාමනයට වදනා වූ ශක්රම දේවේන්ද්ර යා පරිද්දෙන් සතළිස් දහසක් පමණ නාටක ස්ත්රීලන් හා සමග උද්යාරන ක්රීදඩා සැපය අනුභව කෙරෙමින් පූර්වාහ්ණයෙහි දස පැයක් ඉකුත් කොටැ; පවිත්රග වූ නිර්මල වූ ජලයෙන් පිරුණා වූ, පියුම් හා ඇඹුල හා රතුපුල් ද නිලුපුල් ද යන ආදී වූ පුෂ්පුභරණයෙන් සැදුම් ලද්දාවූ, පද්ම මධු පානය කොටැ මත් වූ හංසාඞ්ගනාවන් විසින් කරන ලද කොලාහල ඇති, ගැලි දිය කෙළනා වූ මද සහිත වූ ශාක්යඞ දූන් ගේ පයෝධර නැමැති ඝටයෙන් අළලනලද ජලතල ඇති මගුල් පොකුණට බැසැ, නන්දන නම් පුෂ්කරිණියට බස්නා වූ ශක්ර දේවේන්ද්රකයා පරිද්දෙන් පර්ෂද් හා සමගැ මධ්යාබහ්න දස පැය ජල ක්රීඩා කොටැ; දිනාවසාන වූ අන්තිම දස පැයෙහි නාටක ස්ත්රීපන් හා සමග හංසයන් සහිත වූ පුෂ්කරිණිය හැරැ පියා, පුෂ්කරණි තිරයෙහි ඉතා සිත්කලු වූ දැකුම් ඇති තමන් ගේ ළය සේ සිහිල් වූ මගුල් සලවට මත්තෙහි වන විල් සුළඟින් එළවන ලද මුවරඳ පට පෙරෙවැහිද, මගුල් කපු වෙසින් ආවා වූ විශ්වකර්ම දිව්යළපුත්රුයා විසින් දහසක් දිව සළුයෙන් හිස වෙළා මිණි ඔටුනු පළඳවා සර්වාභරණයෙන් සරහන ලද්දේ, නොයෙක් මාණික්යහ රශ්මින් දිලියෙන ශරීර ඇති උතුම් වූ පිළි හන්නේ, බහා ලනලද මුතු ඇති අඟුපලඳනා හා කේයුරාභරණයන් ඇත්තේ, යහපත් වූ උතුම් වූ සුවඳැත්තා වූ පුෂ්ප මාලාවෙන් සරහන ලද කෙහෙ ඇත්තේ, මනෝඥ වූ අලුත් වූ ගනරන්මුවා වූ මිණි වොටුනු හා මිණි කොඩොල් ඇත්තේ, ගරුඬයන් ගේ ජව බඳු වූ ගමන් ඇති ධවල වූ මගුලසුන් සතර දෙනෙකුන් විසින් යොදන ලද උතුම් වූ රන් රිදී මිණි රුවනින් සැදුම් ලද්දා වූ එල්වන ලද නොයෙක් සුවඳ මල්දම ඇති රථයකට පැනනැගී. රාජ්යදශ්රීලය ගේ වාසයට ශ්වේත පද්මයක් බඳු වූ ක්ෂීර සාගරයෙහි පෙණ පිඬු සේ ධවල වූ ස්ථුල වූ මහත් මුතු ලැල් කලබින් හා මුතුදැලින් ද වට කරනලද ධවලාත පත්ු යෙන් වළකන ලද සූර්යරශ්මි ඇත්තේ, සලනු ලබන්නා වූ මනෝඥ වූ චාමර සමූහයෙහි පවනින් නටවනලද කර්ණපල්ලවයන් ඇත්තේ, ළදැරියන් ගේ ගමන් වසයෙන් හඬනව ලද මැණික්මය වූ නුරු වළායෙහා ද මැණික්මය වූ වළල්ලෙහි ද මෙවුල්දමෙහි ද හඬින් දොඩමලු වූ; මධුරධ්වනියෙන් නාද කරනලද වීණාධ්වනියෙන් කෝලාහල වූ මංගල ගීතිකායෙන් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ, යශඃප්රණබන්ධ ඇත්තේ; මද ජලයෙන් කිලුටු වූ කපොලයෙහි එල්බැ ඇවිඳුනා හෘංග සමූහයන් ඇති හස්ති සමූහයෙන් මේඝ දිනයක් බඳු වූ, හඬන ලද මිහිරි වූ ස්වර්ණ ඝණ්ටිකා නාදයෙන් ගුගුරන්නා වූ කඳට ඇති මඳට සේ රත් වූ පිටිකර කෙසරු සළා හා චාලුපල්ලවයන් ඇති, වනහස්තීන් ගේ රුදිරයෙන් රත්වූ කෙසරුසළා ඇති කේශරසිංහයන් බඳු වූ අශ්වයන් විසින් බබළන්නා වූ , පැළැඳ ගත්තා වූ ශරීරාබරණයෙහි ශෝභායෙන් දිලිසෙන්නා වූ මනනෝඥ වූ සුවඳ මලින් හා වස්ත්රාතභරණයෙන් ද විභූෂිත වූ ප්රිලය සාගර ජලයෙහි තරංග සමූහයක් වැනි වූ, කලකල ධ්වනියෙන් ඝනීභූත වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් පදික සේනාවෙන් හෙබියා වූ සිවුරඟ සෙනඟ විසින් පිරිවරන ලද්දේ; සියලු පෘථිවි තලය අශ්වයන් ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, දික් වළල්ල ඇතුන්ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, සියලු ආකාශය ධ්වලාතපත්රළයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන්ද, සියලු ආකාශ තලය ධ්වනජයෙන් ගැවසීගත්තාක් මෙන් ද, සියලු මාරුතය ඇතුන් ගේ මද ජල ගන්ධයෙන් ඒක සුගන්ධ වුවාක් මෙන් ද, සියලු ජන සමූහයා සවර්ණාභරණයෙන් සැරැසුනා වූ රජදරුවන් මෙන් ද, ආකාශය ආභරණ රශ්මීන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, සූර්ය රශ්මීන් ඔටුනු ආලෝකයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, දිනය චාමරයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, භුවන ත්රආයය ජය ඝෝෂාවෙන් පතළාක් මෙන් ද, කරන්නේ; නොයෙක් රශ්මි සමූහයෙන් දිලිසෙන්නා වූ රූපයෙන් සත්ත්වයන් ගේ නෙත් සිත් තමා කරා අදනේ; කුශලානුභාවය ප්රිකාශ කරන කලක් මෙන් ඉතා සිත්කලු වූ ශ්රී සෞන්දර්යයෙන්, සවස් වේලෙහි නොයෙක් කවුළු දොරින් නික්මුණු තරුණ ස්ත්රීන් ගේ රන්රුවන්මය වූ ආභරණ රශ්මි සහශ්රශයෙන් ගැවසීගත්තා වූ කිඹුල්වත් පුරයට වන්නේ යැ.
එසමයෙහි ..එසමයෙහි ශාක්ය් වංශ නමැති පියුම් විලට රාජ හංසයකු බඳු වූ ඒ සිද්ධාර්ත්ථ කුමාර තෙමේ දිලිසෙන්නා වූ ශරීරරශ්මීන් ළහිරු රස් වැදගත්තාක් මෙන් ද, ලැවුගිනි වැදගත්තාක් මෙන් ද උයන්වල් දක්වමින් නොයෙක් වනලියෙන් බස්නා මල් රොනින් කිලුටු වූ ශරීර ඇත්තේ දිව්ය පර්ෂද් හා සමග නන්දනෝද්යාරනයට වදනා වූ ශක්ර් දේවේන්ද්රවයා පරිද්දෙන් සතළිස් දහසක් පමණ නාටක ස්ත්රී්න් හා සමග උද්යා න ක්රීයඩා සැපය අනුභව කෙරෙමින් පූර්වාහ්ණයෙහි දස පැයක් ඉකුත් කොටැ; පවිත්රර වූ නිර්මල වූ ජලයෙන් පිරුණා වූ, පියුම් හා ඇඹුල හා රතුපුල් ද නිලුපුල් ද යන ආදී වූ පුෂ්පුභරණයෙන් සැදුම් ලද්දාවූ, පද්ම මධු පානය කොටැ මත් වූ හංසාඞ්ගනාවන් විසින් කරන ලද කොලාහල ඇති, ගැලි දිය කෙළනා වූ මද සහිත වූ ශාක්යව දූන් ගේ පයෝධර නැමැති ඝටයෙන් අළලනලද ජලතල ඇති මගුල් පොකුණට බැසැ, නන්දන නම් පුෂ්කරිණියට බස්නා වූ ශක්රත දේවේන්ද්රුයා පරිද්දෙන් පර්ෂද් හා සමගැ මධ්යාබහ්න දස පැය ජල ක්රීවඩා කොටැ;
දිනාවසාන වූ අන්තිම දස පැයෙහි නාටක ස්ත්රී න් හා සමග හංසයන් සහිත වූ පුෂ්කරිණිය හැරැ පියා, පුෂ්කරණි තිරයෙහි ඉතා සිත්කලු වූ දැකුම් ඇති තමන් ගේ ළය සේ සිහිල් වූ මගුල් සලවට මත්තෙහි වන විල් සුළඟින් එළවන ලද මුවරඳ පට පෙරෙවැහිද, මගුල් කපු වෙසින් ආවා වූ විශ්වකර්ම දිව්යඇපුත්රුයා විසින් දහසක් දිව සළුයෙන් හිස වෙළා මිණි ඔටුනු පළඳවා සර්වාභරණයෙන් සරහන ලද්දේ, නොයෙක් මාණික්ය රශ්මින් දිලියෙන ශරීර ඇති උතුම් වූ පිළි හන්නේ, බහා ලනලද මුතු ඇති අඟුපලඳනා හා කේයුරාභරණයන් ඇත්තේ, යහපත් වූ උතුම් වූ සුවඳැත්තා වූ පුෂ්ප මාලාවෙන් සරහන ලද කෙහෙ ඇත්තේ, මනෝඥ වූ අලුත් වූ ගනරන්මුවා වූ මිණි වොටුනු හා මිණි කොඩොල් ඇත්තේ, ගරුඬයන් ගේ ජව බඳු වූ ගමන් ඇති ධවල වූ මගුලසුන් සතර දෙනෙකුන් විසින් යොදන ලද උතුම් වූ රන් රිදී මිණි රුවනින් සැදුම් ලද්දා වූ එල්වන ලද නොයෙක් සුවඳ මල්දම ඇති රථයකට පැනනැගී. රාජ්ය ශ්රී ය ගේ වාසයට ශ්වේත පද්මයක් බඳු වූ ක්ෂීර සාගරයෙහි පෙණ පිඬු සේ ධවල වූ ස්ථුල වූ මහත් මුතු ලැල් කලබින් හා මුතුදැලින් ද වට කරනලද ධවලාත පත්ල්යෙන් වළකන ලද සූර්යරශ්මි ඇත්තේ, සලනු ලබන්නා වූ මනෝඥ වූ චාමර සමූහයෙහි පවනින් නටවනලද කර්ණපල්ලවයන් ඇත්තේ, ළදැරියන් ගේ ගමන් වසයෙන් හඬනව ලද මැණික්මය වූ නුරු වළායෙහා ද මැණික්මය වූ වළල්ලෙහි ද මෙවුල්දමෙහි ද හඬින් දොඩමලු වූ; මධුරධ්වනියෙන් නාද කරනලද වීණාධ්වනියෙන් කෝලාහල වූ මංගල ගීතිකායෙන් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ, යශඃප්රගබන්ධ ඇත්තේ; මද ජලයෙන් කිලුටු වූ කපොලයෙහි එල්බැ ඇවිඳුනා හෘංග සමූහයන් ඇති හස්ති සමූහයෙන් මේඝ දිනයක් බඳු වූ, හඬන ලද මිහිරි වූ ස්වර්ණ ඝණ්ටිකා නාදයෙන් ගුගුරන්නා වූ කඳට ඇති මඳට සේ රත් වූ පිටිකර කෙසරු සළා හා චාලුපල්ලවයන් ඇති, වනහස්තීන් ගේ රුදිරයෙන් රත්වූ කෙසරුසළා ඇති කේශරසිංහයන් බඳු වූ අශ්වයන් විසින් බබළන්නා වූ , පැළැඳ ගත්තා වූ ශරීරාබරණයෙහි ශෝභායෙන් දිලිසෙන්නා වූ ම්නෝඥ වූ සුවඳ මලින් හා වස්ත්රාණභරණයෙන් ද විභූෂිත වූ ප්රලය සාගර ජලයෙහි තරංග සමූහයක් වැනි වූ, කලකල ධ්වනියෙන් ඝනීභූත වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් පදික සේනාවෙන් හෙබියා වූ සිවුරඟ සෙනඟ විසින් පිරිවරන ලද්දේ; සියලු පෘථිවි තලය අශ්වයන් ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, දික් වළල්ල ඇතුන්ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, සියලු ආකාශය ධ්වලාතපත්රළයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන්ද, සියලු ආකාශ තලය ධ්ව ජයෙන් ගැවසීගත්තාක් මෙන් ද, සියලු මාරුතය ඇතුන් ගේ මද ජල ගන්ධයෙන් ඒක සුගන්ධ වුවාක් මෙන් ද, සියලු ජන සමූහයා සවර්ණාභරණයෙන් සැරැසුනා වූ රජදරුවන් මෙන් ද, ආකාශය ආභරණ රශ්මීන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, සූර්ය රශ්මීන් ඔටුනු ආලෝකයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, දිනය චාමරයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, භුවන ත්රසයය ජය ඝෝෂාවෙන් පතළාක් මෙන් ද, කරන්නේ; නොයෙක් රශ්මි සමූහයෙන් දිලිසෙන්නා වූ රූපයෙන් සත්ත්වයන් ගේ නෙත් සිත් තමා කරා අදනේ; කුශලානුභාවය ප්රසකාශ කරන කලක් මෙන් ඉතා සිත්කලු වූ ශ්රීයසෞන්දර්යයෙන්, සවස් වේලෙහි නොයෙක් කවුළු දොරින් නික්මුණු තරුණ ස්ත්රීලන් ගේ රන්රුවන්මය වූ ආභරණ රශ්මි සහශ්රයයෙන් ගැවසීගත්තා වූ කිඹුල්වත් පුරයට වන්නේ යැ.
එසමයෙහි තුන් ලෝවාසීන් විසින් ප්රා ර්ථනා කට යුතු වූ ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ ඒ සියලු නුවර ශරීර රශෟමි කදම්බයෙන් ප්ර්භාවත් වූවාක් මෙන් ද, ආකාශතලය මුඛ මණ්ඩලයෙන් චන්ද්රර බිම්බය පෑවූවාක් මෙන් ද,ආතපය ආභරණ රශ්මි ආලෝකයෙන් දෙව්දූන් නෙත් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, එ දවස නේත්රර රශ්මි රේඛා ප්ර බන්ධයෙන් නිලුපුල් මලින් ගැවැසී ගත්තාක් මෙන් ද, කොටැ දක්වමින්; පුර වනිතාවන්ගේ අභිලාෂ සහිත වූ පවනින් සැලෙන්නා වූ නිලුපුල් මල් පෙති දමක් සේ දික් වූ චංචල වූ ටිංගිනියෙන් සාර වූ දෘෂ්ටි පාතයෙන් පැහැරැගන්නාක් වැනි වූයේ; අනංග ශර පරම්පරාවෙන් පහරන ලද ස්ත්රී්න් ගේ දර්පණමය වූ ද ජලමය වූද ස්ඵටීක මාණික්යපමය වූ ද හෘදයට වදනේ, රූපයෙන් ඒ ස්ත්රීන් ගේ නේත්රක නැමැති පත්රහ පුටයෙන් රූප සුරාව බොනු ලබන්නාක්හු වැනි වූයේ, ආභරණ ධ්වනියෙන් කැඳවන්නාක්හු වැනි වූයේ, සිතින් අනු වැ යන්නාක්හු වැනි වූයේ, ආභරණ පන්තියෙහි රශ්මි නැමැති රැහැනින් බඳනා ලබන්නාක්හු වැනි වූයේ; අනංගයාට ආයුධයක් වැනි වැ මහත් වූ ශ්රී විභූතීන් යන්නේ රාග සුරායෙන් මත්වූ කිසාගෝතමී නම් රාජ කන්යාතව විසින්:
“නිබ්බුතා නූන සා මාතා නබ්බුතෝ නූන සෝ පිතා,
නිබ්බුතා නූන සා නාරී යස්සායං ඊදිසෝ පති”යි
කියන ලද මේ නිබ්බුත පද තුනින් විචිත්රත වූ ගාථාව අසා”මෝ තොමෝ මට යහපත් වූඅස්නක් අසව”යි ඉතා මනෝඥ වූ ලක්ෂයක් වටනා මුක්තාහාරය ගලවා කිසාගෝතමී නම් බිසොවුනට යවා; කළුවැල් දුම් සමූහයෙන් මේඝ පටලක් බඳු වූ, යමන් යමට ඇවිදුනා වූ හස්ති සමූහයාගේ මදජල වහනයෙන් හිම බින්දු බානාක් වැනි වූ, තමලු ලියෙන් සැරහුණා වූ වීථියෙහි අන්ධකාරයෙන් රාත්රීව භාගයක් වැනි වූ, මාලිගා දොරකඩ සමීපයට පැමිණ; රත්නාලෝනයෙන් ළහිරු රස් කබලක් වැනි වූ ද, මුතු ලැල් කළඹින් තාරකා සමූහයා විසින් ගැවැසීගත්තාක් වැනි වූ ද, ධාරා ගෘහයෙන් වර්ෂා සමයක් වැනි වූ ද, ගසනලද මංගලතූර්ය ඝෝෂයෙන් සම්පූර්ණ වූ, සදන ලද සුපුෂ්පිත වූ මානෙල් මල් මිටි ඇති, ලීලෝපේත වූ ස්ත්රීවන් ගේ පත්ලෙහි පැහැයෙන් ගැවැසී ගත්තා වූ, අන්තඃපුරයෙහි ඇවිදුනා වූ උතුම් වූ පුරස්ත්රී් ජනයන් ගේ නුරුවළායෙහි ක්ධඞ්කාර නාදයෙන් මනෝඥ වූ, ආභරණයෙහි මාණික්යයධ්වනියෙන් සිත්කළු වූ උතුම් වූප්රාරසාදයෙහි මතුමාල් තලයට පැනැ නැගී: යහපත් කොටැ බඳනා ලද සුදුවියන් ඇති, එල්වන ලද මුතුලැල් ඇති, මැණික් නැමැති ප්රොදීපයෙන් නසන ලද අඳුරු ඇති, සඳ රස් කබලක් සේ සුදු වූ යහපත් දෙපත් වුයන් පට අතුරනලද කෛලාස කූට පර්වත මස්තකය සේ විශාල වූ ශ්රීු යහන් මස්තකයෙහි සැතැපුණේයැ.
නැවැතැ එයින් සාරමසක් ගිය කල්හි උද්යා න ක්රී,ඩාවට පළමු,පරිද්දෙන් මැ යන්නේ,නුවර මහා වීථියෙහි දෙවියන් විසින් මවා පානාලද,ඉතා පළල් වැ ඉදිමීගියා වූ බඩ හා පාද යුගලයද ඇති.සුසුම් ලීමෙන් වෙවුලන්නා වූ ශරීර ඇති,ව්යාබධී නැමැති සතුරා විසින් පෙළන ලද්දා වූ,මෑණියෙනි! පියාණෙනි! ! යි අනවරතයෙන් වෙවුල වෙවුලා බැගෑ හඬින් හඬහඬා පුරැෂයක්හු එලිගෙන සෙමෙන් සෙමෙන් එන්නා වූ පුරැෂයක්හු දැකැ කළකිරුණා වු සිත් ඇත්තේ,රථය නවත්වා ස්වකීය වු මාලිගාවට මැ පෙරළා ගියේ,දිව්යු වූ රූපාදී විෂයය මැඩ පවත්නා වූ උත්කර්ෂ ප්රාමක්ත වු රූපාදී විෂය සමූහයෙන් පහරන ලද සිත් ඇත්තේ,කෙලෙස් නමැති සතුරන් ගේ ජය ගැන්මට දුෂ්කර බව ලොවට ප්ර කාශ කරන්නාක්හු මෙන් ඒ ව්යාිධී රූපය සිහි නො කොටැ:
නැවතැ එයින් සාර මසක් ගියකල්හි පුර වීථියෙහි දී මැ දෙවියන් විසින් මවා පානාලද්දා වු, අන්ය පුරැෂයන් සතර දෙනෙකු විසින් උසුලා ගෙනැයනු ලබන්නා වූ, විසුරුවන ලද කේශයන් ඇති ඇඬීමෙහි නිරත වූ බොහෝ ස්ත්රී පුරුෂ සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද්දා වූ, මළ පුරුෂයක්හු දැකැ හටගත්තා වූ හිත චකිත සිත් ඇත්තේ ශ්වකීය වූ මාලිගාවට ගොස් පූර්ව ජන්මයෙහි කරන ලද තුසල කර්මයෙන් සිද්ධ වූ රූපාදී පඤ්ච කාම විෂයයෙන් ප්ර්මාදයට පැමිණියේ;
නැවතැ එයින් සාරමසක් ගිය කල්හි පළමු පරිද්දෙන් මැ උද්යාූන ක්රීාඩාවට යන්නේ,නුවර වීථියෙහි දී දෙවියන් විසින් මවාපානලද්දා වු පරිමණ්ඩල කොටැ යහපත් කොටැ හන් පෙරෙවි සිවුරු ඇති, සන්හුන්නා වු චක්ෂුරාදී පඤ්චේන්ද්රි යයන් හා සිත්ද ඇති,භික්ෂු ශ්රිිය අනුවැ ගියාක් වැනි වූ, නුදුටු විරූ වෙස් ඇති ශ්රනමණ රූපයක් එන්නා දැකැ ; හටගත්තා වූ ප්රකවුජ්යාුභිලාෂ ඇති වැ, පුෂ්ප ඵල පල්ලවයෙන් සැදුම් ලද්දා වූ අනේක ප්රයකාර වූ තරුවරයන් විසින් හෙබියා වූ, මද සහිත භෘඞ්ග සමූහයා විසින් නාද කරන ලද්දා වූ, නටන්නා වූ මයුරයන් විසින් හොබනා වූ උද්යා නයට වන්නේ යැ.
එසමයෙහි ශාක්ය වංශ නමැති පියුම් විලට රාජ හංසයකු බඳු වූ ඒ සිද්ධාර්ත්ථ කුමාර තෙමේ දිලිසෙන්නා වූ ශරීරරශ්මීන් ළහිරු රස් වැදගත්තාක් මෙන් ද, ලැවුගිනි වැදගත්තාක් මෙන් ද උයන්වල් දක්වමින් නොයෙක් වනලියෙන් බස්නා මල් රොනින් කිලුටු වූ ශරීර ඇත්තේ දිව්යදපර්ෂද් හා සමග නන්දනෝද්යාමනයට වදනා වූ ශක්රම දේවේන්ද්ර යා පරිද්දෙන් සතළිස් දහසක් පමණ නාටක ස්ත්රීලන් හා සමග උද්යාරන ක්රීදඩා සැපය අනුභව කෙරෙමින් පූර්වාහ්ණයෙහි දස පැයක් ඉකුත් කොටැ; පවිත්රග වූ නිර්මල වූ ජලයෙන් පිරුණා වූ, පියුම් හා ඇඹුල හා රතුපුල් ද නිලුපුල් ද යන ආදී වූ පුෂ්පුභරණයෙන් සැදුම් ලද්දාවූ, පද්ම මධු පානය කොටැ මත් වූ හංසාඞ්ගනාවන් විසින් කරන ලද කොලාහල ඇති, ගැලි දිය කෙළනා වූ මද සහිත වූ ශාක්යඞ දූන් ගේ පයෝධර නැමැති ඝටයෙන් අළලනලද ජලතල ඇති මගුල් පොකුණට බැසැ, නන්දන නම් පුෂ්කරිණියට බස්නා වූ ශක්ර දේවේන්ද්රකයා පරිද්දෙන් පර්ෂද් හා සමගැ මධ්යාබහ්න දස පැය ජල ක්රීඩා කොටැ; දිනාවසාන වූ අන්තිම දස පැයෙහි නාටක ස්ත්රීපන් හා සමග හංසයන් සහිත වූ පුෂ්කරිණිය හැරැ පියා, පුෂ්කරණි තිරයෙහි ඉතා සිත්කලු වූ දැකුම් ඇති තමන් ගේ ළය සේ සිහිල් වූ මගුල් සලවට මත්තෙහි වන විල් සුළඟින් එළවන ලද මුවරඳ පට පෙරෙවැහිද, මගුල් කපු වෙසින් ආවා වූ විශ්වකර්ම දිව්යළපුත්රුයා විසින් දහසක් දිව සළුයෙන් හිස වෙළා මිණි ඔටුනු පළඳවා සර්වාභරණයෙන් සරහන ලද්දේ, නොයෙක් මාණික්යහ රශ්මින් දිලියෙන ශරීර ඇති උතුම් වූ පිළි හන්නේ, බහා ලනලද මුතු ඇති අඟුපලඳනා හා කේයුරාභරණයන් ඇත්තේ, යහපත් වූ උතුම් වූ සුවඳැත්තා වූ පුෂ්ප මාලාවෙන් සරහන ලද කෙහෙ ඇත්තේ, මනෝඥ වූ අලුත් වූ ගනරන්මුවා වූ මිණි වොටුනු හා මිණි කොඩොල් ඇත්තේ, ගරුඬයන් ගේ ජව බඳු වූ ගමන් ඇති ධවල වූ මගුලසුන් සතර දෙනෙකුන් විසින් යොදන ලද උතුම් වූ රන් රිදී මිණි රුවනින් සැදුම් ලද්දා වූ එල්වන ලද නොයෙක් සුවඳ මල්දම ඇති රථයකට පැනනැගී. රාජ්යදශ්රීලය ගේ වාසයට ශ්වේත පද්මයක් බඳු වූ ක්ෂීර සාගරයෙහි පෙණ පිඬු සේ ධවල වූ ස්ථුල වූ මහත් මුතු ලැල් කලබින් හා මුතුදැලින් ද වට කරනලද ධවලාත පත්ු යෙන් වළකන ලද සූර්යරශ්මි ඇත්තේ, සලනු ලබන්නා වූ මනෝඥ වූ චාමර සමූහයෙහි පවනින් නටවනලද කර්ණපල්ලවයන් ඇත්තේ, ළදැරියන් ගේ ගමන් වසයෙන් හඬනව ලද මැණික්මය වූ නුරු වළායෙහා ද මැණික්මය වූ වළල්ලෙහි ද මෙවුල්දමෙහි ද හඬින් දොඩමලු වූ; මධුරධ්වනියෙන් නාද කරනලද වීණාධ්වනියෙන් කෝලාහල වූ මංගල ගීතිකායෙන් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ, යශඃප්රණබන්ධ ඇත්තේ; මද ජලයෙන් කිලුටු වූ කපොලයෙහි එල්බැ ඇවිඳුනා හෘංග සමූහයන් ඇති හස්ති සමූහයෙන් මේඝ දිනයක් බඳු වූ, හඬන ලද මිහිරි වූ ස්වර්ණ ඝණ්ටිකා නාදයෙන් ගුගුරන්නා වූ කඳට ඇති මඳට සේ රත් වූ පිටිකර කෙසරු සළා හා චාලුපල්ලවයන් ඇති, වනහස්තීන් ගේ රුදිරයෙන් රත්වූ කෙසරුසළා ඇති කේශරසිංහයන් බඳු වූ අශ්වයන් විසින් බබළන්නා වූ , පැළැඳ ගත්තා වූ ශරීරාබරණයෙහි ශෝභායෙන් දිලිසෙන්නා වූ මනනෝඥ වූ සුවඳ මලින් හා වස්ත්රාතභරණයෙන් ද විභූෂිත වූ ප්රිලය සාගර ජලයෙහි තරංග සමූහයක් වැනි වූ, කලකල ධ්වනියෙන් ඝනීභූත වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් පදික සේනාවෙන් හෙබියා වූ සිවුරඟ සෙනඟ විසින් පිරිවරන ලද්දේ; සියලු පෘථිවි තලය අශ්වයන් ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, දික් වළල්ල ඇතුන්ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, සියලු ආකාශය ධ්වලාතපත්රළයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන්ද, සියලු ආකාශ තලය ධ්වනජයෙන් ගැවසීගත්තාක් මෙන් ද, සියලු මාරුතය ඇතුන් ගේ මද ජල ගන්ධයෙන් ඒක සුගන්ධ වුවාක් මෙන් ද, සියලු ජන සමූහයා සවර්ණාභරණයෙන් සැරැසුනා වූ රජදරුවන් මෙන් ද, ආකාශය ආභරණ රශ්මීන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, සූර්ය රශ්මීන් ඔටුනු ආලෝකයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, දිනය චාමරයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, භුවන ත්රආයය ජය ඝෝෂාවෙන් පතළාක් මෙන් ද, කරන්නේ; නොයෙක් රශ්මි සමූහයෙන් දිලිසෙන්නා වූ රූපයෙන් සත්ත්වයන් ගේ නෙත් සිත් තමා කරා අදනේ; කුශලානුභාවය ප්රිකාශ කරන කලක් මෙන් ඉතා සිත්කලු වූ ශ්රී සෞන්දර්යයෙන්, සවස් වේලෙහි නොයෙක් කවුළු දොරින් නික්මුණු තරුණ ස්ත්රීන් ගේ රන්රුවන්මය වූ ආභරණ රශ්මි සහශ්රශයෙන් ගැවසීගත්තා වූ කිඹුල්වත් පුරයට වන්නේ යැ.
එසමයෙහි ..එසමයෙහි ශාක්ය් වංශ නමැති පියුම් විලට රාජ හංසයකු බඳු වූ ඒ සිද්ධාර්ත්ථ කුමාර තෙමේ දිලිසෙන්නා වූ ශරීරරශ්මීන් ළහිරු රස් වැදගත්තාක් මෙන් ද, ලැවුගිනි වැදගත්තාක් මෙන් ද උයන්වල් දක්වමින් නොයෙක් වනලියෙන් බස්නා මල් රොනින් කිලුටු වූ ශරීර ඇත්තේ දිව්ය පර්ෂද් හා සමග නන්දනෝද්යාරනයට වදනා වූ ශක්ර් දේවේන්ද්රවයා පරිද්දෙන් සතළිස් දහසක් පමණ නාටක ස්ත්රී්න් හා සමග උද්යා න ක්රීයඩා සැපය අනුභව කෙරෙමින් පූර්වාහ්ණයෙහි දස පැයක් ඉකුත් කොටැ; පවිත්රර වූ නිර්මල වූ ජලයෙන් පිරුණා වූ, පියුම් හා ඇඹුල හා රතුපුල් ද නිලුපුල් ද යන ආදී වූ පුෂ්පුභරණයෙන් සැදුම් ලද්දාවූ, පද්ම මධු පානය කොටැ මත් වූ හංසාඞ්ගනාවන් විසින් කරන ලද කොලාහල ඇති, ගැලි දිය කෙළනා වූ මද සහිත වූ ශාක්යව දූන් ගේ පයෝධර නැමැති ඝටයෙන් අළලනලද ජලතල ඇති මගුල් පොකුණට බැසැ, නන්දන නම් පුෂ්කරිණියට බස්නා වූ ශක්රත දේවේන්ද්රුයා පරිද්දෙන් පර්ෂද් හා සමගැ මධ්යාබහ්න දස පැය ජල ක්රීවඩා කොටැ;
දිනාවසාන වූ අන්තිම දස පැයෙහි නාටක ස්ත්රී න් හා සමග හංසයන් සහිත වූ පුෂ්කරිණිය හැරැ පියා, පුෂ්කරණි තිරයෙහි ඉතා සිත්කලු වූ දැකුම් ඇති තමන් ගේ ළය සේ සිහිල් වූ මගුල් සලවට මත්තෙහි වන විල් සුළඟින් එළවන ලද මුවරඳ පට පෙරෙවැහිද, මගුල් කපු වෙසින් ආවා වූ විශ්වකර්ම දිව්යඇපුත්රුයා විසින් දහසක් දිව සළුයෙන් හිස වෙළා මිණි ඔටුනු පළඳවා සර්වාභරණයෙන් සරහන ලද්දේ, නොයෙක් මාණික්ය රශ්මින් දිලියෙන ශරීර ඇති උතුම් වූ පිළි හන්නේ, බහා ලනලද මුතු ඇති අඟුපලඳනා හා කේයුරාභරණයන් ඇත්තේ, යහපත් වූ උතුම් වූ සුවඳැත්තා වූ පුෂ්ප මාලාවෙන් සරහන ලද කෙහෙ ඇත්තේ, මනෝඥ වූ අලුත් වූ ගනරන්මුවා වූ මිණි වොටුනු හා මිණි කොඩොල් ඇත්තේ, ගරුඬයන් ගේ ජව බඳු වූ ගමන් ඇති ධවල වූ මගුලසුන් සතර දෙනෙකුන් විසින් යොදන ලද උතුම් වූ රන් රිදී මිණි රුවනින් සැදුම් ලද්දා වූ එල්වන ලද නොයෙක් සුවඳ මල්දම ඇති රථයකට පැනනැගී. රාජ්ය ශ්රී ය ගේ වාසයට ශ්වේත පද්මයක් බඳු වූ ක්ෂීර සාගරයෙහි පෙණ පිඬු සේ ධවල වූ ස්ථුල වූ මහත් මුතු ලැල් කලබින් හා මුතුදැලින් ද වට කරනලද ධවලාත පත්ල්යෙන් වළකන ලද සූර්යරශ්මි ඇත්තේ, සලනු ලබන්නා වූ මනෝඥ වූ චාමර සමූහයෙහි පවනින් නටවනලද කර්ණපල්ලවයන් ඇත්තේ, ළදැරියන් ගේ ගමන් වසයෙන් හඬනව ලද මැණික්මය වූ නුරු වළායෙහා ද මැණික්මය වූ වළල්ලෙහි ද මෙවුල්දමෙහි ද හඬින් දොඩමලු වූ; මධුරධ්වනියෙන් නාද කරනලද වීණාධ්වනියෙන් කෝලාහල වූ මංගල ගීතිකායෙන් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ, යශඃප්රගබන්ධ ඇත්තේ; මද ජලයෙන් කිලුටු වූ කපොලයෙහි එල්බැ ඇවිඳුනා හෘංග සමූහයන් ඇති හස්ති සමූහයෙන් මේඝ දිනයක් බඳු වූ, හඬන ලද මිහිරි වූ ස්වර්ණ ඝණ්ටිකා නාදයෙන් ගුගුරන්නා වූ කඳට ඇති මඳට සේ රත් වූ පිටිකර කෙසරු සළා හා චාලුපල්ලවයන් ඇති, වනහස්තීන් ගේ රුදිරයෙන් රත්වූ කෙසරුසළා ඇති කේශරසිංහයන් බඳු වූ අශ්වයන් විසින් බබළන්නා වූ , පැළැඳ ගත්තා වූ ශරීරාබරණයෙහි ශෝභායෙන් දිලිසෙන්නා වූ ම්නෝඥ වූ සුවඳ මලින් හා වස්ත්රාණභරණයෙන් ද විභූෂිත වූ ප්රලය සාගර ජලයෙහි තරංග සමූහයක් වැනි වූ, කලකල ධ්වනියෙන් ඝනීභූත වූ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් පදික සේනාවෙන් හෙබියා වූ සිවුරඟ සෙනඟ විසින් පිරිවරන ලද්දේ; සියලු පෘථිවි තලය අශ්වයන් ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, දික් වළල්ල ඇතුන්ගෙන් ගැවසී සිටියාක් මෙන් ද, සියලු ආකාශය ධ්වලාතපත්රළයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන්ද, සියලු ආකාශ තලය ධ්ව ජයෙන් ගැවසීගත්තාක් මෙන් ද, සියලු මාරුතය ඇතුන් ගේ මද ජල ගන්ධයෙන් ඒක සුගන්ධ වුවාක් මෙන් ද, සියලු ජන සමූහයා සවර්ණාභරණයෙන් සැරැසුනා වූ රජදරුවන් මෙන් ද, ආකාශය ආභරණ රශ්මීන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, සූර්ය රශ්මීන් ඔටුනු ආලෝකයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, දිනය චාමරයෙන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, භුවන ත්රසයය ජය ඝෝෂාවෙන් පතළාක් මෙන් ද, කරන්නේ; නොයෙක් රශ්මි සමූහයෙන් දිලිසෙන්නා වූ රූපයෙන් සත්ත්වයන් ගේ නෙත් සිත් තමා කරා අදනේ; කුශලානුභාවය ප්රසකාශ කරන කලක් මෙන් ඉතා සිත්කලු වූ ශ්රීයසෞන්දර්යයෙන්, සවස් වේලෙහි නොයෙක් කවුළු දොරින් නික්මුණු තරුණ ස්ත්රීලන් ගේ රන්රුවන්මය වූ ආභරණ රශ්මි සහශ්රයයෙන් ගැවසීගත්තා වූ කිඹුල්වත් පුරයට වන්නේ යැ.
එසමයෙහි තුන් ලෝවාසීන් විසින් ප්රා ර්ථනා කට යුතු වූ ඒ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ ඒ සියලු නුවර ශරීර රශෟමි කදම්බයෙන් ප්ර්භාවත් වූවාක් මෙන් ද, ආකාශතලය මුඛ මණ්ඩලයෙන් චන්ද්රර බිම්බය පෑවූවාක් මෙන් ද,ආතපය ආභරණ රශ්මි ආලෝකයෙන් දෙව්දූන් නෙත් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, එ දවස නේත්රර රශ්මි රේඛා ප්ර බන්ධයෙන් නිලුපුල් මලින් ගැවැසී ගත්තාක් මෙන් ද, කොටැ දක්වමින්; පුර වනිතාවන්ගේ අභිලාෂ සහිත වූ පවනින් සැලෙන්නා වූ නිලුපුල් මල් පෙති දමක් සේ දික් වූ චංචල වූ ටිංගිනියෙන් සාර වූ දෘෂ්ටි පාතයෙන් පැහැරැගන්නාක් වැනි වූයේ; අනංග ශර පරම්පරාවෙන් පහරන ලද ස්ත්රී්න් ගේ දර්පණමය වූ ද ජලමය වූද ස්ඵටීක මාණික්යපමය වූ ද හෘදයට වදනේ, රූපයෙන් ඒ ස්ත්රීන් ගේ නේත්රක නැමැති පත්රහ පුටයෙන් රූප සුරාව බොනු ලබන්නාක්හු වැනි වූයේ, ආභරණ ධ්වනියෙන් කැඳවන්නාක්හු වැනි වූයේ, සිතින් අනු වැ යන්නාක්හු වැනි වූයේ, ආභරණ පන්තියෙහි රශ්මි නැමැති රැහැනින් බඳනා ලබන්නාක්හු වැනි වූයේ; අනංගයාට ආයුධයක් වැනි වැ මහත් වූ ශ්රී විභූතීන් යන්නේ රාග සුරායෙන් මත්වූ කිසාගෝතමී නම් රාජ කන්යාතව විසින්:
“නිබ්බුතා නූන සා මාතා නබ්බුතෝ නූන සෝ පිතා,
නිබ්බුතා නූන සා නාරී යස්සායං ඊදිසෝ පති”යි
කියන ලද මේ නිබ්බුත පද තුනින් විචිත්රත වූ ගාථාව අසා”මෝ තොමෝ මට යහපත් වූඅස්නක් අසව”යි ඉතා මනෝඥ වූ ලක්ෂයක් වටනා මුක්තාහාරය ගලවා කිසාගෝතමී නම් බිසොවුනට යවා; කළුවැල් දුම් සමූහයෙන් මේඝ පටලක් බඳු වූ, යමන් යමට ඇවිදුනා වූ හස්ති සමූහයාගේ මදජල වහනයෙන් හිම බින්දු බානාක් වැනි වූ, තමලු ලියෙන් සැරහුණා වූ වීථියෙහි අන්ධකාරයෙන් රාත්රීව භාගයක් වැනි වූ, මාලිගා දොරකඩ සමීපයට පැමිණ; රත්නාලෝනයෙන් ළහිරු රස් කබලක් වැනි වූ ද, මුතු ලැල් කළඹින් තාරකා සමූහයා විසින් ගැවැසීගත්තාක් වැනි වූ ද, ධාරා ගෘහයෙන් වර්ෂා සමයක් වැනි වූ ද, ගසනලද මංගලතූර්ය ඝෝෂයෙන් සම්පූර්ණ වූ, සදන ලද සුපුෂ්පිත වූ මානෙල් මල් මිටි ඇති, ලීලෝපේත වූ ස්ත්රීවන් ගේ පත්ලෙහි පැහැයෙන් ගැවැසී ගත්තා වූ, අන්තඃපුරයෙහි ඇවිදුනා වූ උතුම් වූ පුරස්ත්රී් ජනයන් ගේ නුරුවළායෙහි ක්ධඞ්කාර නාදයෙන් මනෝඥ වූ, ආභරණයෙහි මාණික්යයධ්වනියෙන් සිත්කළු වූ උතුම් වූප්රාරසාදයෙහි මතුමාල් තලයට පැනැ නැගී: යහපත් කොටැ බඳනා ලද සුදුවියන් ඇති, එල්වන ලද මුතුලැල් ඇති, මැණික් නැමැති ප්රොදීපයෙන් නසන ලද අඳුරු ඇති, සඳ රස් කබලක් සේ සුදු වූ යහපත් දෙපත් වුයන් පට අතුරනලද කෛලාස කූට පර්වත මස්තකය සේ විශාල වූ ශ්රීු යහන් මස්තකයෙහි සැතැපුණේයැ.
11. අභිනිෂ්ක්රමණ කථාව
එකෙණෙහි මැ දිව්යාථඞ්ගනාවන් හා සමාන රූප ශෝභා ඇති උත්තම ස්ත්රී හු මියුරු වූ හඬ ඇති පසඟතුරු ගෙනැ. ඒ මහා පුරුෂයා පිරිවරා, සිත් අලවන්නා වූ නව නාට්යය රසයෙන් යුක්ත වූ දිව නැටුම් බඳු වූ නැටුම් හා, සප්ත ස්වරයෙන් යුක්ත වූ දිව්ය ගීතිකාවන් බඳු ගීතිකාවන් හා, ආතත වීතතාදී වූ දිව්යෙ වාද්යියන් සමාන වූ පඤ්චාංගික තූර්ය නාද හා පවත්වන්නට පටන්ගත්තාහුයැ. එකල්හි අනඞ්ගයාගේ විජය ඝෝෂාවක් බඳු වූ ආභරණ ධ්වනිය හා සමග පැවැත්තා වූ; නැටුම් බලන්නා වූ මහා බෝධි සත්ත්ව තෙමේ, අභිනව මේඝ ධ්වනියක් සේ ගැඹුරු වූ වීණා නාදයෙන් හා වස්කුළල් හඬින් ද සිත්කලු වූ මිහිඟු බෙර හඬ අසන්නේ, එහි ඇල්මක් නැති බැවින් මදක් නිදා පිබිදැ දල්වන ලද නේත්ර යුගලයෙන් නික්මුණා වූ ප්රිභා සමූහයෙන් බබුළුවන ලද ප්රාදසාද කුහරයන් ඇත්තේ, නැගීසිටැ ශ්වේත හංසයකු සේ ධවල වූ ශ්රී යහන් මස්තකයෙහි උන්නේ, සුවඳ තෙල් වක්කල ඳඬුවැට පහන් ආලෝකයෙන් දේවතානුභාවයෙන් නිද්රාඋවට පැමිණියා වූ නාසා හැඬවීම් දත් කෑම් නන් දෙඩීම් ආදීවූ අනේකප්රතකාර වූ විකෘති ප්රමකාශ වූ භයානක වූ ශය්යානවන් වේටිකාවන් සහිත වූ නාටක ස්ත්රීර සමූහයා දැකැ, දිව්ය භවනයට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ බබළන්නා වූ ප්රාටසාද තලය අශුභ නිමිත්ත දර්ශනයෙන් කාමච්ඡන්දය ප්රබහීණ වූ බැවින් අමු සොහොනක් මෙන් නිඃශ්රිනක කොටැ දක්නේ:
එයින් වදාළහ:
“නාහං භික්ඛවේ අඤ්ඤං ඒක ධම්මම්පි සමනුපස්සාමි යේන අනුප්පන්නෝවා කාමච්ඡන්දෝ නුප්පජ්ජති උප්පන්නෝ වා කාමච්ඡන්දෝ පහීයති. යථයිදං අසුභ නිමිත්තං” යි.
මෙසේ ගුවන ත්රයය කල්පාන්ත වහ්නි ශිඛා කලාපයෙන් වටකරන ලද්දා වූ තණ පැලක් මෙන් සිතන්නේ, ලෝකත්රයයෙහි වැදගත්තා වූ රාගාග්නි ආදී වූ එකොළොස් වැදෑරුම් වූ වහ්නිය නිර්වාණ නැමැති අමෘත ජලයෙන් නිවනු කැමැත්තේ, භවයෙහි කලකිරී, ශ්රී යහන් මස්තකයෙන් දොරකඩ සමීපයට ගොස් හෙළිපත මත්තෙහි හිස තබා “ ස්වාමිදරුවාණන් වහන්සේ ගෙන් බසක් කවර විටැ අසම්දොහෝ”යි නො නිඳා වැදැ හොත්තා වූ ඡන්න නම් අමාත්යයා කැඳවා, “යුද්ධමථනය කරන්නා වූ කන්ථක නම් උතුම් වූ සදා ගෙනැඑව” යි කියා ඡන්න නම් අමාත්යයා යවා, පුත්ර රත්නය දක්නා කැමැත්තෙන්,බඳනා ලද ධවල වූ මල්දම් සිය ගණන් ඇති දිලිසෙන්නා වූ මඞ්ගල ප්රදීපයන් ඇති බිම්බා දේවීන් ගේ ශ්රීයහන් ගබඩාවට වැදැ; නොහරනාලද ගර්භ රාග ඇත්තා වූ, සූය්යෝදයෙහි රත් වූ රශ්මි මණ්ඩල ඇති සූර්යයා වැනි වූ, සන්ධ්යා වලා පටලයෙකින් වසන ලද රත් වූ ශරීර ඇති චන්ද්රයා බඳු වූ,පිපියා වූ රත් පියුම් කලබක් බඳු වූ; පබළු ලිය දලුයෙන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද, ළහිරු රස් කළඹින් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද, පදිම රාග මාණික්ය රශ්මීන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද ශරීරාවයව ශෝභා ඇති; දෙවඟනන් අතින් ගිලිහී වැටීගියා වූ දිව්ය කුමාරයකු වැනි වූ, කකියවනලද රන් රසයක් හා සමාන වූ ශරීරාලෝකයෙන් පුරන්නාක් වැනි වූ ල්රාසාදතල ඇති, චිත්තයට වශීකරන මන්ත්රයක් වැනි වූ නේත්රයට ආකර්ෂණාඤ්ජනයක් වැනි වූ, ශ්රීයහන් මස්තකයෙහි ඔත්තා වූ පුත්ර රත්නය දැල් වූ ඇස් ඇති නිශ්චල වූ ඇසිපිය ඇති සතුටු කඳුළු පටලයෙන් පිරුණා වූ ටිංගිනි ඇති ඇසින් රූප රසය බොන්නාක්හු මෙන් බලා ද; මෙරමා හට වැඩ කිරීමෙහි ඇලුණු බැවින් ඡන්න නම් අමාත්යා විසින් සදා එළවනළද ස්වර්ණ පත්රේලතිකා සමූහයන් ඇති, පියෙහි පියෙහි නාදකරනලද රත්න මාලාවන් ඇති, මහත් වූ මුක්තාඵලයෙන් ඝන වූ තාරකා සමූහයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ සඳපහනක් බඳු වූ. අශ්වාලඞ්කාරයෙන් සැරහුණා වූ, පතනෝත්පතනයෙන් උපන්නා වූ ඛුර ඝර්ෂණ ඇති, දැදුර කරන ලද පොළෝ තල ඇති, ඛුර පුටයෙන් ස්වාමි හට මිහිඟු බෙර හඬින් පූජා කරන්නාක්හු වැනි වූ, ඉතා සිත්කලු වූ, ප්රීදතියෙන් හරිත වූ, පුරන ලද ලෝක කුහර ඇතිවැ කුල්නා වූ හේෂාද්ධ්වනියෙන් මූර්ත්තිමත් ජව සමූහයක් වැනි වූ, සක්වළ ගල් මුදුනට පැනපැගී සියලු සක්වළ ගල් වටා දිවැ එම වේලෙහි ඇවිත් සිටිනා පමණ ජව ඇති, සූර්යයෝදයක් මෙන් සියලු ලෝවැස්සන් විසින් පුදන්නට නිසි වූ, සියලු අශ්ව ලක්ෂණයෙන් යුක්ත වූ, කෛලාස පර්වතය සේ ධවල වූ, තන්ථක නම් අශෟවයා පිටට පැනැනැගී ඡන්නනම් අමාත්යාක හා සමග නුවරිනු නික්මැ, රැස් වූ දසදහසක් සක්වළැ වැසි දෙවියන් විසින් වස්ත්රාපභරණ සුවඳ මල් සුවඳ දුම් සඳුන් සුනු පහන් ආදියෙන් පූජාකරනු ලබන්නේ; සියලු ආකාශය මහත් වූනර්ශාවෙකින් පිරුනාක් මෙන් දිව සුවඳ මල් වැස්සෙන් අතුරක් නැති කරන්නේ; දිව්යන වූ පංචාඤ්ගික තූර්යනාද ඝෝෂාවෙන් පෘථිවියෙහි පටන් අකනිෂ්ඨ බ්රනහ්මලෝකය දක්වා ප්රංලය කාලයෙහි සමුද්රන ඝෝෂාවක් මෙන් ඒකනින්නාද කෙරෙමින්, ඒ රාත්රී ශේෂයෙන් තිස් යොදුන් මාර්ගයෙහි ගොස් කිඹුල්වත්නුවර යැ, කෝලිය නුවර යැ, දෙව්දහනුවර යැ, යන තුන් රාජ්යලය ඉක්මවා, ජලස්නානයට බටුවා වූ ජනපදවාසීන් වූ ස්ත්රීුන් ගේ පයෝධර යෙහි ගල්වන ලදසඳුන් සුන්නෙන් ධවල වූ රළපතර ඇති අනෝමා නම් ගඞ්ගාවෙන් එතෙර වැ, ඒ ගංගා තීරයෙහි ධවල වූ සියුම් වූ වැලිතලාවක් මත්තෙහි ස්ටැ, ඉතා බාල වූ රිලා පැටවුන් ගේ තුඩ සේ රත් වූ අන්ධකාර සමූහය නසන්නා වූ හිරු නැගි කල්හි “ඡන්න නම් අමාත්යූය! තෝ මා ගේ මේ රත්නාභරණයන් හා පරසතු මදාරා මල්හි මුවරඳ බින්දුයෙන් රත් වූ ශරීර ඇති මේ මඟුලසු ද ගෙනැ කිඹුල්වත් පුරයට යා” යි කියා ඒ ඡන්න නම් අමාත්යැයා යවාපියා, ජලසහිත වූ මේඝපටලයක් මෙන් බබළන්නා වූ තියුණු වූ මුවහත් ඇති නිර්මල වූ ඛඞ්ග පත්රටයෙන්, සුපිපි කිණිහිරි රුකක් මුදුනට නැඟි බමර වැළ ලීලාවක් බඳු වූ ඔටුනු සහිත වූ නෙස් වැටිය කපා ආකාශයට දමා ඝටිකාර නම් මහා බ්රදහ්මයා විසින් එළවන ලද:
“තිවීවරඤ්ච පත්තෝ ච වාසි සුවී ව බන්ධනං,
පරිස්සාවනේන අට්ඨෙතේ යුත්තයෝගස්ස භික්ඛුනෝ” යි
දක්වන ලද අෂ්ට පරිෂ්කාර පිළිගෙනැ තුන් සිවුරු හැඳැ පෙරෙවැහන් සළුසඟල ආකාශයට දමා, තෙමේ මැ මහණ වැ, මල්ල රජදරුවන් ගේ ැනුපිය නම් අඹ වනයට වැදැ, ඒ උයන්හි පුෂ්ප සුගන්ධයෙහි බඳනාලද සිත් ඇති භෘංගයන් හා භෘඞ්ගාංගනාවන් ද විසින් හාත්පසින් ගුමු ගුමු යන අනුකරණ නාද පවත්වන්නා වූ, අමෘත ඵල රසෙයෙන් සන්තුෂ්ට වූ සිත් ඇති වැ මධුරනාද පවත්වන්නා වූ කෝකිලාංගනාවන් විසින් නාද කරනු ලබන්නා වූඋද්යාිනයෙහි සතියක් මුළුල්ලෙහි ප්රනවුජ්යාා සැපයෙන්දවස් යැවුයේ යැ.
එයින් වදාළහ:
“නාහං භික්ඛවේ අඤ්ඤං ඒක ධම්මම්පි සමනුපස්සාමි යේන අනුප්පන්නෝවා කාමච්ඡන්දෝ නුප්පජ්ජති උප්පන්නෝ වා කාමච්ඡන්දෝ පහීයති. යථයිදං අසුභ නිමිත්තං” යි.
මෙසේ ගුවන ත්රයය කල්පාන්ත වහ්නි ශිඛා කලාපයෙන් වටකරන ලද්දා වූ තණ පැලක් මෙන් සිතන්නේ, ලෝකත්රයයෙහි වැදගත්තා වූ රාගාග්නි ආදී වූ එකොළොස් වැදෑරුම් වූ වහ්නිය නිර්වාණ නැමැති අමෘත ජලයෙන් නිවනු කැමැත්තේ, භවයෙහි කලකිරී, ශ්රී යහන් මස්තකයෙන් දොරකඩ සමීපයට ගොස් හෙළිපත මත්තෙහි හිස තබා “ ස්වාමිදරුවාණන් වහන්සේ ගෙන් බසක් කවර විටැ අසම්දොහෝ”යි නො නිඳා වැදැ හොත්තා වූ ඡන්න නම් අමාත්යයා කැඳවා, “යුද්ධමථනය කරන්නා වූ කන්ථක නම් උතුම් වූ සදා ගෙනැඑව” යි කියා ඡන්න නම් අමාත්යයා යවා, පුත්ර රත්නය දක්නා කැමැත්තෙන්,බඳනා ලද ධවල වූ මල්දම් සිය ගණන් ඇති දිලිසෙන්නා වූ මඞ්ගල ප්රදීපයන් ඇති බිම්බා දේවීන් ගේ ශ්රීයහන් ගබඩාවට වැදැ; නොහරනාලද ගර්භ රාග ඇත්තා වූ, සූය්යෝදයෙහි රත් වූ රශ්මි මණ්ඩල ඇති සූර්යයා වැනි වූ, සන්ධ්යා වලා පටලයෙකින් වසන ලද රත් වූ ශරීර ඇති චන්ද්රයා බඳු වූ,පිපියා වූ රත් පියුම් කලබක් බඳු වූ; පබළු ලිය දලුයෙන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද, ළහිරු රස් කළඹින් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද, පදිම රාග මාණික්ය රශ්මීන් කරන ලද්දාක් වැනි වූ ද ශරීරාවයව ශෝභා ඇති; දෙවඟනන් අතින් ගිලිහී වැටීගියා වූ දිව්ය කුමාරයකු වැනි වූ, කකියවනලද රන් රසයක් හා සමාන වූ ශරීරාලෝකයෙන් පුරන්නාක් වැනි වූ ල්රාසාදතල ඇති, චිත්තයට වශීකරන මන්ත්රයක් වැනි වූ නේත්රයට ආකර්ෂණාඤ්ජනයක් වැනි වූ, ශ්රීයහන් මස්තකයෙහි ඔත්තා වූ පුත්ර රත්නය දැල් වූ ඇස් ඇති නිශ්චල වූ ඇසිපිය ඇති සතුටු කඳුළු පටලයෙන් පිරුණා වූ ටිංගිනි ඇති ඇසින් රූප රසය බොන්නාක්හු මෙන් බලා ද; මෙරමා හට වැඩ කිරීමෙහි ඇලුණු බැවින් ඡන්න නම් අමාත්යා විසින් සදා එළවනළද ස්වර්ණ පත්රේලතිකා සමූහයන් ඇති, පියෙහි පියෙහි නාදකරනලද රත්න මාලාවන් ඇති, මහත් වූ මුක්තාඵලයෙන් ඝන වූ තාරකා සමූහයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ සඳපහනක් බඳු වූ. අශ්වාලඞ්කාරයෙන් සැරහුණා වූ, පතනෝත්පතනයෙන් උපන්නා වූ ඛුර ඝර්ෂණ ඇති, දැදුර කරන ලද පොළෝ තල ඇති, ඛුර පුටයෙන් ස්වාමි හට මිහිඟු බෙර හඬින් පූජා කරන්නාක්හු වැනි වූ, ඉතා සිත්කලු වූ, ප්රීදතියෙන් හරිත වූ, පුරන ලද ලෝක කුහර ඇතිවැ කුල්නා වූ හේෂාද්ධ්වනියෙන් මූර්ත්තිමත් ජව සමූහයක් වැනි වූ, සක්වළ ගල් මුදුනට පැනපැගී සියලු සක්වළ ගල් වටා දිවැ එම වේලෙහි ඇවිත් සිටිනා පමණ ජව ඇති, සූර්යයෝදයක් මෙන් සියලු ලෝවැස්සන් විසින් පුදන්නට නිසි වූ, සියලු අශ්ව ලක්ෂණයෙන් යුක්ත වූ, කෛලාස පර්වතය සේ ධවල වූ, තන්ථක නම් අශෟවයා පිටට පැනැනැගී ඡන්නනම් අමාත්යාක හා සමග නුවරිනු නික්මැ, රැස් වූ දසදහසක් සක්වළැ වැසි දෙවියන් විසින් වස්ත්රාපභරණ සුවඳ මල් සුවඳ දුම් සඳුන් සුනු පහන් ආදියෙන් පූජාකරනු ලබන්නේ; සියලු ආකාශය මහත් වූනර්ශාවෙකින් පිරුනාක් මෙන් දිව සුවඳ මල් වැස්සෙන් අතුරක් නැති කරන්නේ; දිව්යන වූ පංචාඤ්ගික තූර්යනාද ඝෝෂාවෙන් පෘථිවියෙහි පටන් අකනිෂ්ඨ බ්රනහ්මලෝකය දක්වා ප්රංලය කාලයෙහි සමුද්රන ඝෝෂාවක් මෙන් ඒකනින්නාද කෙරෙමින්, ඒ රාත්රී ශේෂයෙන් තිස් යොදුන් මාර්ගයෙහි ගොස් කිඹුල්වත්නුවර යැ, කෝලිය නුවර යැ, දෙව්දහනුවර යැ, යන තුන් රාජ්යලය ඉක්මවා, ජලස්නානයට බටුවා වූ ජනපදවාසීන් වූ ස්ත්රීුන් ගේ පයෝධර යෙහි ගල්වන ලදසඳුන් සුන්නෙන් ධවල වූ රළපතර ඇති අනෝමා නම් ගඞ්ගාවෙන් එතෙර වැ, ඒ ගංගා තීරයෙහි ධවල වූ සියුම් වූ වැලිතලාවක් මත්තෙහි ස්ටැ, ඉතා බාල වූ රිලා පැටවුන් ගේ තුඩ සේ රත් වූ අන්ධකාර සමූහය නසන්නා වූ හිරු නැගි කල්හි “ඡන්න නම් අමාත්යූය! තෝ මා ගේ මේ රත්නාභරණයන් හා පරසතු මදාරා මල්හි මුවරඳ බින්දුයෙන් රත් වූ ශරීර ඇති මේ මඟුලසු ද ගෙනැ කිඹුල්වත් පුරයට යා” යි කියා ඒ ඡන්න නම් අමාත්යැයා යවාපියා, ජලසහිත වූ මේඝපටලයක් මෙන් බබළන්නා වූ තියුණු වූ මුවහත් ඇති නිර්මල වූ ඛඞ්ග පත්රටයෙන්, සුපිපි කිණිහිරි රුකක් මුදුනට නැඟි බමර වැළ ලීලාවක් බඳු වූ ඔටුනු සහිත වූ නෙස් වැටිය කපා ආකාශයට දමා ඝටිකාර නම් මහා බ්රදහ්මයා විසින් එළවන ලද:
“තිවීවරඤ්ච පත්තෝ ච වාසි සුවී ව බන්ධනං,
පරිස්සාවනේන අට්ඨෙතේ යුත්තයෝගස්ස භික්ඛුනෝ” යි
දක්වන ලද අෂ්ට පරිෂ්කාර පිළිගෙනැ තුන් සිවුරු හැඳැ පෙරෙවැහන් සළුසඟල ආකාශයට දමා, තෙමේ මැ මහණ වැ, මල්ල රජදරුවන් ගේ ැනුපිය නම් අඹ වනයට වැදැ, ඒ උයන්හි පුෂ්ප සුගන්ධයෙහි බඳනාලද සිත් ඇති භෘංගයන් හා භෘඞ්ගාංගනාවන් ද විසින් හාත්පසින් ගුමු ගුමු යන අනුකරණ නාද පවත්වන්නා වූ, අමෘත ඵල රසෙයෙන් සන්තුෂ්ට වූ සිත් ඇති වැ මධුරනාද පවත්වන්නා වූ කෝකිලාංගනාවන් විසින් නාද කරනු ලබන්නා වූඋද්යාිනයෙහි සතියක් මුළුල්ලෙහි ප්රනවුජ්යාා සැපයෙන්දවස් යැවුයේ යැ.