Sinhala Bodhiwanshaya
(සිංහල බෝධි වංසය)
|
|
සිංහල බෝධි වංසය - vi
12. ප්‍රවෘජ්‍යා සුඛ විහරණ කථාව
ඉක්බිත්තෙන් සියලු ලෝකයට..ඉක්බිත්තෙන් සියලු ලෝකයට අසහාය ප්රුදීපයක් වැනි වූ මහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ සන්හුන්නා වූ රජස් ඇති මේඝ කාලයක් මෙන් සන්හුන්නා වූ රාගාධී කෙලෙස් ධූලි ඇත්තේ
එයින් වදාළහ:
“රාගෝරජෝ න ච පන රේණු වුච්චති
රාගස්සේතං අධිවචනං රජෝති,
ඒතං රජං විප්පජහිත්ව භික්ඛවෝ
විහරන්ති තේ විගත රජස්ස සාසනේ.
දෝසෝ ැජෝ න ච පන රේණු වුච්චති
දෝසස්සේතං අධිවචනං රජෝති,
ඒතං රජං විප්පජහිත්ව භික්ඛවෝ
විහරන්ති තේ විගරජස්ස සායනේ.
මොහෝ රජෝ න ච පන රේණු වුච්චති
මෝහස්සේතං අධිවචනං රජෝති,
ඒතං රජං විප්පජහිත්ව භික්ඛවෝ
විහරන්ති තේ විගතරජස්ස සාසනේ” යි
මෙසේ සන්හුන්නා වූ කෙලෙසුන් ඇත්තේ..මෙසේ සන්හුන්නා වූ කෙලෙසුන් ඇත්තේ, බ්රාහ්මචර්යයට අලංකාරයක් වැනි වූයේ, සතර මඟ සතර ඵල නිර්වාණ පාලි ධර්ම සංථ්යාගත වූ දශ විධ ධර්මයට යෞවනයක් වැනි වූයේ, සනිධ්යාා වලා පටලයෙකින් බබළන්නා වූ ශරත් කාලයෙහි චන්ද්ර යා මෙන් උතුම් වූ කාෂාය වස්ත්රනධර වූයේ, හුදෙකලා වූයේත් ආනුභාව සම්පත්තීන් නොයෙක් ජනයන් විසින් පිරිවරනලද්දාක්හු මෙන් හොබනේ, ඒ වනයෙහි වසන්නා වූ මෘග පක්ෂීන් ගේ නේත්ර්යට අමෘත පානයක් මෙන් කෙරෙමින්, කේශර සංහයක්හු මෙන් ඒකචාරී වූ නරශ්රේ ෂ්ඨමහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ මතැතක්හු ගේ ගමන් බඳු වූ විලාසවත් වූ ගමන් ඇත්තේ, පාද තලයෙන් මහී කාන්තාව අස්වසන්නක්හු මෙන් එක දවසින් මැ තිස් යොදුන් මග ගෙවා ගොස්, උස් වූ මහත් වූ රළපතර බිඳීමෙන් මනෝඥ වූ ගංගා නම් ගඞ්ගාවෙන් එතෙරවැ, මහාමන්ධාතු මහා ගෝවින්දාදී වූ උතුම් වූ රජදරුවනට භවන වූ ඉතා සිත් කලු වූරජගහ නුවරට වැදැ, එනුවර ඓශ්චර්යය මදයෙන් මත් වූ ජනයනට “මෙවැනි සිවුමැලියහුඑවැනි සම්පත්තියක් ඇරපියා මහණ වූ කලැසෙස්සන් ඓශ්චර්යය මදයෙන් මත් වනු වියරු යැ” යි හාස කරන්නාක්හු මෙන් ද, උඩඟු වෙස් ඇති ජනයනටතමා ගේ ශාන්ත මූර්තීන්ලජ්ජා උපදවන්නාක්හු මෙන් ද, අභිනව යෞවනයෙන් හා මනෝඥ ගුණයෙන් හා ශාන්ත ගුණයෙන් ද සියලු නුවර වාසී වූ සත්ත්වයන්ගේ සිත් තමා කෙරෙහි බඳනාක්හු මෙන් ද, රූපශ්රී්න් සියලු ජනයන් ගේ නුවන් පැහැර ගන්නාක්හු මෙන් ද, සන්හුන්නා වූ චක්ෂුරාධී පඤ්චේන්ද්රිවයන් ඇත්තේ, සන්හුන්නා වූ සිත් ඇති වැ වියඳඬු පමණ දුර බලමින් පුර වීදියෙහි පිඬු සිඟා ඇවිදැ යැපෙන පමණක් ආහාරය ගෙනැ “ශක්රුයෙක් දෝහෝ! බ්රනහ්මයෙක් දොහෝ! මාරයෙක් දෝහෝ! නාග සුපර්ණ යක්ෂ රාක්ෂය මනුෂ්යෙයන් අතුරින් එක්තරා එකෙක් දෝහෝ! මේ තෙමේ කව රෙක් දොහෝ!” යි කියා අට ගත්තා වූ කුහුල් වූ ඇති නුවරවාසී වූ සත්ත්වයන් මහමෙර නැමැති මතින් අලළනලද සාගරයක් මෙන් අළලා නුවරින් නික්මැ, පාණ්ඩව පර්වත සමීපයෙහි සුපිපි වන ලියෙහි සුවඳ මලින් මනෝඥ වූ සුවඳ ඇති එක්තරා අවකාශයෙක්හි හිඳැ, ප්රිත්යුවේක්ෂා නැමැති මන්ත්රූ බලයෙන් ශරීර නැමැති තුඹසින් නික්මෙන්නා වූ බහන් නැමැති සර්ප රාජයා වළකා, මිශ්රැක ආහාරය අමෘත භෝජනයක් මෙන් වළඳා; බිම්සර රජ්ජුරුවන් විසින් සමීපයට එළඹැ නම් ගොත් පිළිවිසැ “ශාක්ය් වංශ නැමැති ඔටුන්නට ශිඛා මාණික්යීයක් බඳු වූ මා ගේ යහළු වූ සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ ආවාහු යැ” යි සතුටු සිත් ඇතිවැ ඒ මගධ රාජ්යවයෙන් ආරාධනා කරනු ලබන්නේ ද; “මහ රජ්ජුරුවෙනි! මට චක්රාවර්තී සම්පත්තියෙනුත් ප්රජයෝජන නැත. ලෝවැඩ පිණිසැ මම වීර්යය කොටැ දුෂ්කර ක්රිායායෙහි යෙදී බුදු වෙමි” යි මගධ රාජ්ය.ය ප්රපතික්ෂේප කොටැ පධන් භූමියට යන්නේ, අතර මගැ දී මහත් වූ යස පිරිවර ඇති සප්ත සමාපත්තිලාභී වූ ආළාර තාපසයන් විසින් ද හරනලද ලෝකාස්වාද විෂය ඇති අෂ්ටසමාපත්තිලාභී වූ උද්දක තාපසයන් විසින් ද සෘෂි සමූහයා හට ගුරු වැ සිටි තම තමන්ගේ ආචාර්යය තනතුරිත් යාච්ඤා කරනු ලබන්නේත්, ඒ ගුරු තනතුර නොඉවසා; කෙළනා වූ මද සහිත වූ මගධාඞ්ගනාවන් ගේ කේශ කලාපයෙහි සුවඳ දුමෙන් හා සුවඳ මලින් සුවඳ කවන ලද ජල ඇති නේරඤජරා නම් වූ ගංගා තීරයෙහි අතිශයෙන් සන්තුෂ්ට වූ කොවුල්ලන් විසින් රැවු පිළිරැවු දෙන ලද විශාල වූ ශාල වනයෙහි දී මහත් වූ වීර්යය පූර්වාගම වූ දුෂ්කර ක්රිියා කරන්නේ, දිව්යං ගනාවන් විසින් පිරිවරන ලදුවැ දිව්යූලෝක සම්පත්තිය අනුභව කරන්නා වූ ශක්රූ දේවේන්ද්ර යන් මෙන් පළමු කිඹුල්වත් පුරයෙහි රාජ්යප ශ්රීර සැපය බොහෝ කලක් අනුභව කළා වූ මහාබෝධිසත්ත්ව තෙමේ කාමසුඛල්ලිකානු යෝග සංඛ්යා‍ත රූපශබ්දාදී වූ විෂයාස්වාදයෙහි සිතින් ඇලීමෙන් කයින් යෙදීමෙන් නිවන් නැති බව ලොවට ප්රයකාශ කරන්නේ, දැන් ආකාශ පථය ගැට ලන්නාක්හු මෙන් ද පොළොව පෙරළන්නාක්හු මෙන් ද, කිසි කෙනෙකුන් විසින් නො කට හැක්කා වූ කෙළ පැමිණියා වූ දුෂ්කර ක්රි යා කෙරෙමින් අත්තකිලමථානුයෝග සංඛ්යා ත වූ ශරීර පීඩායෙහි යෙදීමෙන් නිවන් නැති බව දක්වා, මධ්ය්ම ප්රසතිපත්ති ලක්ෂණ වූ ආර්යය ැෂ්ටාංගික මාර්ගයෙහි පිළිපදනේ, ඖදාරික වූ ආහාර පාන වර්ග අනුභව කිරීමෙන් ශරීරය පිනවාගෙනැ, වෙසක් මසැ මැදි පොහෝ දිනයෙහි උදය ගිරි පර්වතයට ශිඛා මාණික්යවයක් බඳු වූ පද්මවනය ප්රයබෝධ කරන්නා වූ හිරු නැගි කල්හි මත්ත හංස රාජයක්හු ගේ ගමන් බඳු වූ විලාසවත් වූ ගමන් ඇත්තේ, උදාසන මැ ගොස් පිඬු සිඟන්නා වූ වේලාව පරීක්ෂා කරන්නේ, අජපාල න්ය ග්රෝ ධ වෘක්ෂ සමීපයෙහි නැගෙනහිරි ලෝක ධාතුව බලමින් ශරීරාලෝකයෙන් ඒ සියලු වෘක්ෂයන් රන්වන් කොටැ මේඝ පටලයෙකින් නික්මුණු සූර්යයමණඩලයක් මෙන් බබළමින් හුන්නේ යැ.
එයින් වදාළහ:
“රාගෝරජෝ න ච පන රේණු වුච්චති
රාගස්සේතං අධිවචනං රජෝති,
ඒතං රජං විප්පජහිත්ව භික්ඛවෝ
විහරන්ති තේ විගත රජස්ස සාසනේ.
දෝසෝ ැජෝ න ච පන රේණු වුච්චති
දෝසස්සේතං අධිවචනං රජෝති,
ඒතං රජං විප්පජහිත්ව භික්ඛවෝ
විහරන්ති තේ විගරජස්ස සායනේ.
මොහෝ රජෝ න ච පන රේණු වුච්චති
මෝහස්සේතං අධිවචනං රජෝති,
ඒතං රජං විප්පජහිත්ව භික්ඛවෝ
විහරන්ති තේ විගතරජස්ස සාසනේ” යි
මෙසේ සන්හුන්නා වූ කෙලෙසුන් ඇත්තේ..මෙසේ සන්හුන්නා වූ කෙලෙසුන් ඇත්තේ, බ්රාහ්මචර්යයට අලංකාරයක් වැනි වූයේ, සතර මඟ සතර ඵල නිර්වාණ පාලි ධර්ම සංථ්යාගත වූ දශ විධ ධර්මයට යෞවනයක් වැනි වූයේ, සනිධ්යාා වලා පටලයෙකින් බබළන්නා වූ ශරත් කාලයෙහි චන්ද්ර යා මෙන් උතුම් වූ කාෂාය වස්ත්රනධර වූයේ, හුදෙකලා වූයේත් ආනුභාව සම්පත්තීන් නොයෙක් ජනයන් විසින් පිරිවරනලද්දාක්හු මෙන් හොබනේ, ඒ වනයෙහි වසන්නා වූ මෘග පක්ෂීන් ගේ නේත්ර්යට අමෘත පානයක් මෙන් කෙරෙමින්, කේශර සංහයක්හු මෙන් ඒකචාරී වූ නරශ්රේ ෂ්ඨමහා බෝධිසත්ත්ව තෙමේ මතැතක්හු ගේ ගමන් බඳු වූ විලාසවත් වූ ගමන් ඇත්තේ, පාද තලයෙන් මහී කාන්තාව අස්වසන්නක්හු මෙන් එක දවසින් මැ තිස් යොදුන් මග ගෙවා ගොස්, උස් වූ මහත් වූ රළපතර බිඳීමෙන් මනෝඥ වූ ගංගා නම් ගඞ්ගාවෙන් එතෙරවැ, මහාමන්ධාතු මහා ගෝවින්දාදී වූ උතුම් වූ රජදරුවනට භවන වූ ඉතා සිත් කලු වූරජගහ නුවරට වැදැ, එනුවර ඓශ්චර්යය මදයෙන් මත් වූ ජනයනට “මෙවැනි සිවුමැලියහුඑවැනි සම්පත්තියක් ඇරපියා මහණ වූ කලැසෙස්සන් ඓශ්චර්යය මදයෙන් මත් වනු වියරු යැ” යි හාස කරන්නාක්හු මෙන් ද, උඩඟු වෙස් ඇති ජනයනටතමා ගේ ශාන්ත මූර්තීන්ලජ්ජා උපදවන්නාක්හු මෙන් ද, අභිනව යෞවනයෙන් හා මනෝඥ ගුණයෙන් හා ශාන්ත ගුණයෙන් ද සියලු නුවර වාසී වූ සත්ත්වයන්ගේ සිත් තමා කෙරෙහි බඳනාක්හු මෙන් ද, රූපශ්රී්න් සියලු ජනයන් ගේ නුවන් පැහැර ගන්නාක්හු මෙන් ද, සන්හුන්නා වූ චක්ෂුරාධී පඤ්චේන්ද්රිවයන් ඇත්තේ, සන්හුන්නා වූ සිත් ඇති වැ වියඳඬු පමණ දුර බලමින් පුර වීදියෙහි පිඬු සිඟා ඇවිදැ යැපෙන පමණක් ආහාරය ගෙනැ “ශක්රුයෙක් දෝහෝ! බ්රනහ්මයෙක් දොහෝ! මාරයෙක් දෝහෝ! නාග සුපර්ණ යක්ෂ රාක්ෂය මනුෂ්යෙයන් අතුරින් එක්තරා එකෙක් දෝහෝ! මේ තෙමේ කව රෙක් දොහෝ!” යි කියා අට ගත්තා වූ කුහුල් වූ ඇති නුවරවාසී වූ සත්ත්වයන් මහමෙර නැමැති මතින් අලළනලද සාගරයක් මෙන් අළලා නුවරින් නික්මැ, පාණ්ඩව පර්වත සමීපයෙහි සුපිපි වන ලියෙහි සුවඳ මලින් මනෝඥ වූ සුවඳ ඇති එක්තරා අවකාශයෙක්හි හිඳැ, ප්රිත්යුවේක්ෂා නැමැති මන්ත්රූ බලයෙන් ශරීර නැමැති තුඹසින් නික්මෙන්නා වූ බහන් නැමැති සර්ප රාජයා වළකා, මිශ්රැක ආහාරය අමෘත භෝජනයක් මෙන් වළඳා; බිම්සර රජ්ජුරුවන් විසින් සමීපයට එළඹැ නම් ගොත් පිළිවිසැ “ශාක්ය් වංශ නැමැති ඔටුන්නට ශිඛා මාණික්යීයක් බඳු වූ මා ගේ යහළු වූ සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ ආවාහු යැ” යි සතුටු සිත් ඇතිවැ ඒ මගධ රාජ්යවයෙන් ආරාධනා කරනු ලබන්නේ ද; “මහ රජ්ජුරුවෙනි! මට චක්රාවර්තී සම්පත්තියෙනුත් ප්රජයෝජන නැත. ලෝවැඩ පිණිසැ මම වීර්යය කොටැ දුෂ්කර ක්රිායායෙහි යෙදී බුදු වෙමි” යි මගධ රාජ්ය.ය ප්රපතික්ෂේප කොටැ පධන් භූමියට යන්නේ, අතර මගැ දී මහත් වූ යස පිරිවර ඇති සප්ත සමාපත්තිලාභී වූ ආළාර තාපසයන් විසින් ද හරනලද ලෝකාස්වාද විෂය ඇති අෂ්ටසමාපත්තිලාභී වූ උද්දක තාපසයන් විසින් ද සෘෂි සමූහයා හට ගුරු වැ සිටි තම තමන්ගේ ආචාර්යය තනතුරිත් යාච්ඤා කරනු ලබන්නේත්, ඒ ගුරු තනතුර නොඉවසා; කෙළනා වූ මද සහිත වූ මගධාඞ්ගනාවන් ගේ කේශ කලාපයෙහි සුවඳ දුමෙන් හා සුවඳ මලින් සුවඳ කවන ලද ජල ඇති නේරඤජරා නම් වූ ගංගා තීරයෙහි අතිශයෙන් සන්තුෂ්ට වූ කොවුල්ලන් විසින් රැවු පිළිරැවු දෙන ලද විශාල වූ ශාල වනයෙහි දී මහත් වූ වීර්යය පූර්වාගම වූ දුෂ්කර ක්රිියා කරන්නේ, දිව්යං ගනාවන් විසින් පිරිවරන ලදුවැ දිව්යූලෝක සම්පත්තිය අනුභව කරන්නා වූ ශක්රූ දේවේන්ද්ර යන් මෙන් පළමු කිඹුල්වත් පුරයෙහි රාජ්යප ශ්රීර සැපය බොහෝ කලක් අනුභව කළා වූ මහාබෝධිසත්ත්ව තෙමේ කාමසුඛල්ලිකානු යෝග සංඛ්යා‍ත රූපශබ්දාදී වූ විෂයාස්වාදයෙහි සිතින් ඇලීමෙන් කයින් යෙදීමෙන් නිවන් නැති බව ලොවට ප්රයකාශ කරන්නේ, දැන් ආකාශ පථය ගැට ලන්නාක්හු මෙන් ද පොළොව පෙරළන්නාක්හු මෙන් ද, කිසි කෙනෙකුන් විසින් නො කට හැක්කා වූ කෙළ පැමිණියා වූ දුෂ්කර ක්රි යා කෙරෙමින් අත්තකිලමථානුයෝග සංඛ්යා ත වූ ශරීර පීඩායෙහි යෙදීමෙන් නිවන් නැති බව දක්වා, මධ්ය්ම ප්රසතිපත්ති ලක්ෂණ වූ ආර්යය ැෂ්ටාංගික මාර්ගයෙහි පිළිපදනේ, ඖදාරික වූ ආහාර පාන වර්ග අනුභව කිරීමෙන් ශරීරය පිනවාගෙනැ, වෙසක් මසැ මැදි පොහෝ දිනයෙහි උදය ගිරි පර්වතයට ශිඛා මාණික්යවයක් බඳු වූ පද්මවනය ප්රයබෝධ කරන්නා වූ හිරු නැගි කල්හි මත්ත හංස රාජයක්හු ගේ ගමන් බඳු වූ විලාසවත් වූ ගමන් ඇත්තේ, උදාසන මැ ගොස් පිඬු සිඟන්නා වූ වේලාව පරීක්ෂා කරන්නේ, අජපාල න්ය ග්රෝ ධ වෘක්ෂ සමීපයෙහි නැගෙනහිරි ලෝක ධාතුව බලමින් ශරීරාලෝකයෙන් ඒ සියලු වෘක්ෂයන් රන්වන් කොටැ මේඝ පටලයෙකින් නික්මුණු සූර්යයමණඩලයක් මෙන් බබළමින් හුන්නේ යැ.
13. ක්ෂීර පායාස කථාව
ඉක්බිත්තෙන් උරුවේලා නම් දනව්වෙහි..
ඉක්බිත්තෙන් උරුවේලා නම් දනව්වෙහි සේනානි නම් නියම් ගමෙහි සේනානි නම් කෙළෙඹිහු ගේ දූ වූ සුජාතා නම් උත්තම ස්ත්රිමයක් වැඩි විය පැමිණැ, ඒ අජපාල න්යිග්රෝජධ වෘක්ෂයෙහි ප්රායර්ථනාවක් කොටැ පිරුණා වූ මනදොළ ඇත්තී, ඒ වෙසක්මසැ මැදි පොහෝ දිනයෙහි “අද වෘක්ෂ දෙවතාවාට බලාකර්මාන්ත කෙරෙමි” යි උදාසන මැ නිරායාසයෙන් අතිමධුර වූ ක්ෂීරපායාසය පිසැ. ලක්ෂයක් වටනා ඝන රත්තලියක් මැදැ ඒ ක්ෂීරපායාසය පුරා, එබඳු වූ මැ අනර්ඝ රන්තලියෙකින් වසා, ඉස තබාගෙනැ සුවඳ මලින් හා වස්ත්රායභරණයෙන් ද සැදුම් ලද්දී, ීබමර වැළක් බඳු වූ කේශ කලාප ඇති වන බැවින් සන්නිහිත බාලාන්ධකාර වුව ද. දිලියෙන්නා වූ ශරීර ශෝභා ඇති වන බැවින් හාසමානතනුසම්පදා දවු. ඇය සන්නිහිත බාපාන්ධකාර වුව හොත් ‘හාසවත්තනු සම්පත්’ නො වුව මැනවැ ‘හාසවත්තනු සම්පත්’ වුව හොත් ‘සන්නිහිත බාලාන්ධකාර’ නො වුව මැනව. යම් කලෙක්හි අන්ධකාර ඇති තැන ආලෝක නො වේ ද, ආලෝක ඇති තැනැ අන්ධකාර නො වේ ද, අන්ධකාර හා දීප්ති හා දෙක එක් තැනෙක්හි නො විය හැකි බැවින් මේ අන්යෝාන්ය විරුද්ධ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. බාල ශබ්යෙන් අභිනව භාවය මතු කියන්නාහු නො වෙති. කේශයනුදු කියති. එබැවින් සන්නිහිත කේශයෙන් අන්ධකාර ද වුව, බබළන්නා වූ ශරීර සෘද්ධි ඇත්ති ද වූ එහෙයින් ඔතොමෝ අභිනව යෞවන විලාසයෙන් බබළන්නී යැ.
අලුත පිපි පියුමක් බඳු සොමි මුහුණ ඇති වන බැවින් පුණ්ඩරීකමුඛී ද වුව, එක් ඇවිරිදි මුව පොල්ලකගේ ඇස් බඳු වූ දිගු පුළුල් නිල් නුවන්ඇති වන බැවින් හරිණලෝවනා ද වූ. ඇය පුණ්ඩරීකමුඛී” වුව හොත් “හරිණලෝවන” නො වුව මැනව. “හරිණලෝවන” වුව හොත් “පුණ්ඩරීකමුඛී” නොවුව මැනව. යම් කලෙක්හි පුණ්ඩරීක මුඛයෙක්හි හරිණලෝවනයෙක් නූ වූ විරී ද, එබැවින් මේ අන්යෝ්න්යමවිරුද්ධ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. පුණ්ඩරික ශබ්දයෙන් දිවියන් මතු කියන්නාහු නො වෙති. පද්මයනුදු කියති. එබැවින් ප්රණබුද්ධ පද්මයක් බඳු වූ මුහුණ ඇත්තී ද වෙයි. හරිණයන් ගේ ලෝචන බඳු ලෝචන ඇත්තී ද වෙයි. මෙසේ කාන්තිමත් වූ මුඛය හා අභිනිලනේත්රඳයන් ද ඇත්තී යැ.
ළහිරු රැස් කලබක් බඳු වූ පැහැ ඇති වන බැවින් ‘බාලපප්රඇහාධාරා’ යනුදු වුව එළ ඇඹුල මල් සේ ධවල වූ සිනා ඇති බැවින් ‘කුමුදහාසිනී’ යනුදු වූ ඇය “බාලාතපප්රේහාධර” වුව හොත් “කුමුදහාසිනී”නො වුව මැනවැ. “කුමුදහාසිනු” වුව හොත් “බාලාතපප්රාහාධර” නො වුව මැනව. යම් කලෙක්හි කුමුද කුසුමයෝ සූර්යය රශ්මියට විකසිත වන්නාහු නො වෙද්ද, එබැවින් මේ විරුද්ධවන්නේ වේ ද යත්: එසේ නොවෙයි. ‘හාස ශබ්දයෙන් කුසුමයන් ගේ විකාශය මතු ඹකියන්නාහු නො වෙති. සිනාදු කියති. එබැවින් සූර්යය රශ්මි බඳු ශරීරප්රඹභා ඇත්තී ද වෙයි.කුමුද පුෂ්පයන්බඳු ධවල වූ සිනා ඇත්තී ද වේ.
මියුරු හංව නාදයට බඳු වූ කටහඬ ඇති වන බැවින් “මධුරහංසනාද” යනුදු වුව උසු වූ වට වූ පිරිපුන් පියොවුරු ඇති වන බැවින් ‘සමුන්නතපයෝධරා’ යනුදු වූ ඇය ‘සමුන්නත පයෝධර’වුව හොත් ‘මධුර හංස නාද’ නො වුව මැනැව. මධුර හංස නාද වුව හොත් ‘සමුන්නත පයෝධර’ නො වුව මැනව. යම් කලෙක්හි මධුර හංස නාද මේඝ කාලයෙහි වන්නේ නො වේ ද, එබැවින් මේ විරුද්ධ වන්නේ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. ‘පයෝධර’ ශබ්දයෙන් මේඝයන් මතු කියන්නාහු නො වෙති.ස්තන දූ කියති. එබැවින් මධුර හංස නාද බඳු කටහඬ ඇත්තී ද වෙයි.සමුන්නතස්තන යුගල ඇත්තී ද වේ.
රත් පියුම් පෙති බඳු කොමළ වූ අත් ඇති වන බැවින් ‘කමල කෝමලකරා’ යනුදු වුව පළල් වූ ශිලා තලයක් බඳු දුවන් පියෙස ඇති වන බැවින් ‘පුථුසිලානිතම්බිනී’ යනුදු වූ ඇය ‘කමලකෝමලකර’ වුව හොත් ‘පුථුසිලානිතම්බ’ නො වුව මැනැව. ‘පුථුසිලානිතම්බ’ වුව හොත් ‘කමලකෝමලකර’ නො වුව මැනැවි. මෙ වැනි මොළොකක් හා එවැනි දැඩි බවෙක් එක් තැනෙක්හි නො වේ ද, එබැවින් මේ අන්යෝකන්යද විරුද්ධ වන්නේ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. රත් පියුම් පෙති බඳු වූ කොමළ වූ කර තල ඇත්තී ද වෙයි. පෘථු ශිලාතලයක් සේ විශාල වූ ජඝන ප්ර දේශ ඇත්තී ද වෙයි.
අනුපූර්වක වැ ක්ර මෝන්නත වූ ඌරු යුගල ඇති වන බැවින් ‘කරහෝරු’ යනුදු වුව, මඳලස ගමන් ඇති වන බැවින් විලම්බීතගාමිනී’ යනු දු වූ, ඇය ‘කරහොරු’ වුව හොත් ‘විලම්බීත ගාමිනී’ නො වුව මැනව. ‘විලම්බීත ගාමිනී’ වුව හොත් ‘කරහෝරු’ නො වුව මැනැව. උෂ්ට්රතයෝ එක් දවසැ පනස් යොදුන් සැටයොදුන් යෙති. එබැවින් ‘කරහෝරු’ යනුදු ‘විලම්බීතගාමිනී’ යනුදු විරුද්ධ වන්නේ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි; කරභයන්ගේ ඌරු බඳු අනුපූර්ව වූ ඌරු යුගල ඇත්තී දහංසයන්ගේ ගමන් බඳු විලම්බීත ගමන් ඇත්තී ද වේ.
මෙසේ වූ විරුද්ධාලංකාර සයෙකින් යුක්ත වූ රූපශෝභා ඇත්තී යැ ඒ සුජාතා නම් උත්තමාංගනාව. ඇය කෙරෙන් සොමි පැහැ ගෙනැ පැහැපත් වූවාක් වන බැවින් ඕ චන්ද්රංයාට කුලදේවතාවක වැන්නී යැ. ඇය ඉක්මැ අන්තැනෙක්හි රාග නො පවත්නා බැවින් ඕ අනුරාග සාගරයට වෙරළක් වැන්නී යැ. නවයොවුන් පුන්සඳ උදයට රශ්මිමාලාවක් වැන්නී යැ. සුරත රස නැමැති අමෘත ජලයට මහ හොයක් වැන්නී යැ. ලෝකවාසී වූ සත්ත්වයනට මැය ගේ රූප ශෝභාව බලා කුසල් කිරීමට සිත නැමෙන බැවින් කුසලකර්ම පරිණාම පරම්පරාවක් වැන්නී යැ.
මෙබඳු වූ උතුම් වූ රූප ශෝභා ඇති ඒ සුජාතා තොමෝ..
මෙබඳු වූ උතුම් වූ රූප ශෝභා ඇති ඒ සුජාතා තොමෝ අනේක ප්රකකාර වූ ආභරණයෙන් හා විචිත්රු වූ වස්ත්රඒයෙන් හා මල් දමින් හා සුගන්ධාඞ්ගරාගයෙන් ද යුක්ත වූ භාවාභාවයෙන් ලීලෝපේත වූ තරුණස්ත්රී‍න් විසින් පිරිවරණ ලදු වැ ස්ඵුට වූ පටහ හෙරි ධවනි ප්ර බන්ධයෙන් සියලු සක්වළ පුරන්නාක් වැන්නී, මියලු ලෝක ධාතුව මලින් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද සුවඳින් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, ස්වඳ දුාමන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් දකෙරෙමින් යන්නී; ඒ න්ය්ග්රෝලධ වෘක්ෂයා හා අධික වූ කුශලසම්භාරානු භාවයෙන් නිපන් බැවින් රූපවත් වූ කුශලරාශියක් මෙන් උන්නා වූ මහා බෝධිසත්ත්වයන් දුර දී මැ දැකැ උපන්නා වූ ප්රීලති සොම්නස් ඇත්තී, වෘක්ෂාද්වතා යැ යි සිතන්නී, දැක්ම හා සමග නැමිනැමී ගොස් ළහිරු මඩලක් බඳු වූ රන්තලිය ඉසින් බා ඒ මහා බෝධිසත්ත්වයන්ගේ රතැඹුල මලක් බඳු වූ කොමළ වූ අත්ලෙහි රන්තලිය තබා පොළෝ තෙලෙහි තබන ලද නළල් නැමැති අඬසඳ ඇත්තී “මගේ මනදොළ යම් සේ සමෘද්ධ වී ද එපරිද්දෙන් මැ නුඹ වහන්සේ ගේ මනෝරථය ද සිද්ධ වේ වා” යි ඉතා සිත්කලු වූ තෙපුල් කියා සකුටු වෙමින් ගියා යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ලෝකස්වාමී වූ අප මහා බෝධිසත්ත්වයෝද රන් තලිය ගෙනැ ගංගා තීරයෙහි හටගත්තා වූ වෘක්ෂායෙන් වගුළ මල් රොනින් රන් වන් වූ නේරංජරා නම් වූ ගංතෙරට ගොස් එගංතෙරැ සුප්රවතිෂ්ඨිත නම් තීර්ත්ථයෙහි ක්ෂීර සාගරයෙහි ජලතරංග සමූහයක් සේ ධවල වූ වැලිතල මත්තෙහි ඒ ක්ෂීරපායාසය තබා, අපර සාගරයට බස්නා වූ සූර්ටටමණ්ඩලයක්මෙන් ගංගාවට බැසැ පොළොවට බට ආකාශතලයක් බඳු වූ ජල තලය දෙව්දුනු දහස් ගණනින් බබුළුවන කලක් මෙන් ශරීරාලෝකයෙන් බබුළුවමින් ගැලී, ගංගා ජලයෙහි ජල පරම්පරා නැමැති වරාඞ්ගනාවන්ගේ රළ නැමැති දහස් ගණන් අතින් උලනලද ශරීර ඇත්තේ. ජලස්නානය කොටැ පූර්ව සාගර තටයෙන් නැංගා වූ සූර්යයා මෙන් ගඟින් ගොඩ නැගී, ගංතෙරැ හිඳැ ක්ෂීරපායාස අනුභව කොටැ, “ උඩුගං බලා යේවැ” යි කියා රන්තලිය ලහට හැරැ ඒ ගංගා තීරයෙහි මැ සුවඳ මලින් සැදුම් ලද නිල් පැහැයෙන් සිත්කලු වූ සල් සෙවනෙහි දී දිවා විහාර කොටැ, සවස් වේලෙහි රන්වන් වූ මනෝඥ වූ සුගන්ධ ඇති පුෂ්පයන් තුවටුයෙන් ගිලිහී සිවුර මත්තෙහි වැටෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, දිව්යාට සුරයන් විසින් පුදන ලද නිලුපුල් රත් පියුම් හෙළ පියුම් මදාරා මල් ආදී වූ පුෂ්ප වර්ෂාවන් අතුරක් නඅති වැ වස්නට පටන්ගත් කල්හි, සුරඞ්ගනාවන් හා කින්නරඞ්ගනාවන්ද සාධුකාර දෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, සුවඳවත් වූ සඳුන් සුන්නෙන් ගැවසී ගත්තා වූ පුෂ්පයෙන් හා කොකුම් කෙසුරින් හා සුවඳ දුමෙන් හා ඒකසුගන්ධ වූ අනේක ප්ර කාර වූ විචිත්රඞ වූ මහත් වූ ධ්වජ මාලාවන් ඇති දසදහසක් සක්වළ වෙව්ලන්නට පටන් ගත් කල්හි, ඇළැලුණා වූ පියුම් වන හා ඇඹුල උපුල වන ද ඇති පුෂ්ල රේණුයෙහි මධු බින්දු සමීහය වහනය කරන්නා වූපුෂ්ප සුගන්ධයෙන් පිනවනලද පඹර වැළ ඇති මාරුතය මඳ වැ හමන්නට පටන්ගත් කල්හි; දෙවියන් විසින් සරහා පිළියෙළ කරන ලද අට ඉස්බක් පමණ පළල ඇති මාර්ගයෙන් මත්ත හස්තියක්හුගේ කුම්භහස්ථල විදාරණය පිණිසැ නිර්භිතව පැළැඹි යන්නා වූ කේශර සිංහ රාජයක්හු පරිද්දෙන් බෝධි ද්රැ මය සමීපයට යන්නේ, සොත්ථිය නම් බ්රාහහ්මණයක්හු විසින් එළවනලද ඊකණ අට මිටක් ගෙනැ; පපටිකා රහිත වන බැවින් පිරිසිදු වූ, කාන්තිමත් වන බැවින් සිනිඳු වූ . ඉතා වටමට වූ සෘජු කඳ ඇති. ඝන කොටැ බඳනා ලද මොනර පිල් කලබෙක්හි පිල්මඩුල්ලක් බඳු වූ. හැම කල්හි නිල් වූ පත් ඇති, අතරතුරෙහි පබළු දලු පෙති හා සමාන වූ පවනින් සැලෙන්නා වූ රත් වූ පල්ලව පත්ර,යෙන් ඇති මන්දමාරුතයෙන් චලිත වූ ශාඛායෙන් ප්රීහතියෙන් නටන්නාක් වැනි වූ සියලු පෘථිව් මණ්ඩලය සරහන්නා වූ, මහී කාන්තාවට තිලකාභරණයක් වැනි වූ, තමන් උපන් දවස් උපන්නා වූ, හැම බුදුන් බුදු වන ජය භූමියෙහි හට ගත්තා වූ, එහෙයින් මැ විජය වෘක්ෂ වූ, කරුණාවෙන් සිහිල් වූ තමන් ගේ ය සේ සිහිල් සෙවණ ඇති. ඇසතු මහ බෝරුක කරා එළඹැ තුන් යළක් පැදකුණු කොටැ ඊශාන කෝණයෙහි සිටියේ; සියලු සර්වඥවරයන් විසින් අවිජහිත ස්ථානයෙහි තණ සලා තෙලි අගින් පිරිහුන්නාක් වැනි වැ උපන්නා වූ තුදුස් රියන් පමණ තණ ඇතිරිය දැකැ ඒ තෘණ මස්තකයෙහි හිඳැ “මහ පොළොව පෙරැළෙන කල්හි ද, දහස් ගණන් සෙණහෙන කල්හි ද, ආකාශ පථය ශුෂ්ක ගර්ජනාවෙන් පැළෙන කල්හි ද, ගිනි ගෙනැ දිලිසෙන්නා වූ කිහිරඟුරු සමූහයන් වස්නට පටන් ගත් කල්හි ද, මා ගේ සම් මස් ලේ ඇට නහර වියැළී සුණු විසුණු වන කල්හි ද, සම්යික්සම්බෝධියට නො පැම්ණැ මා ගේ වීර්යය නො හකුළුවමි” යි පලක් බැඳැ බෝධි වෘක්ෂ සමීපයෙහි නැගෙනහිරට අභිමුඛ වැ හුන්නාහු යැ.
එකල් හි මහා බෝධිසත්ත්වයනට ශක්රම දේවේන්ද්රැ තෙමේ එක් සිය විසි රියන් පමණ දිග ඇති ගුවනෝදරයෙහි ව්යාශප්ත වන ධ්වනි ඇති විජයුත්තර නම් සක පිඹිමින් සිටියේයැ. එසේ මැ පංචසිඛ නම් වූ ගන්ධර්ව තෙමේ තුන් ගවුවක් පමණ දිග ඇති බේලුවපණ්ඩු වීණාව ගෙනැ ගායනා කෙරෙමින් සිටියේ යැ. සුයාම නම් දිව්ය රාජ තෙමේ තුන් ගවුවක් පමණ දිග ඇති ශරත්කාලයෙහි චනුද්ර මරීවි සමූහයක් සේ සශ්රීාක වූ දිව්යග චාමරය ගෙනැ මදින් මඳ සලමින් සිටියේ යැ. සන්තුෂිත නම් දිව්යතරාජ තෙමේ මැණික් තල්වැටක් ගෙනැ සැප වූ මාරුත පරම්පරාවෙන් පිනවමින් සිටියේ යැ. සහම්පති නම් බ්රැහ්ම තෙමේ තුන් යොදනක් පුළුල ඇති දෙවෙනි පුන්සඳක් වැනි වූ සේසත බුදුන් මස්තකයට ධරමින් සිටියේ යැ. කාල නම් නා රජ තෙමේ අසූදහසක් පමණ නාග නාටිකාවන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ ස්තුති වචන සහශ්රජයන් ගායනා කෙරෙමින් සිටියේ යැ. දෙතිස් දිව්යතපුත්රතයෝ හා දෙතිස් දිව්යැ කුමාරිකාවෝ ද දිව්යි පුෂ්පයෙන් සම්පූර්ණ වූ අනේක ප්රතකාර වූ රුවන් කරඬු ගෙනැ පුදමින් සිටියාහු යැ. සියළුදස දහසක් සක්වළැ දෙවියෝ සැණ වෙස් ගෙනැ, හාත්පසින් නඟනලද ධ්වජපතාක හා කෙහෙල් තොරණ හා මල්දම් ද ගත් අත් ඇත්තාහු ගන්නාලද පුන් කළස් හා දුමළොසු හා මිණි ඳඬුවැට පහන් ද ඇත්තාහු ධරනලද අට මඟල හා රුවන්කැටපත් පංති ද ඇති වැ පෘථිවියෙහි පටන් අකනිෂ්ඨා බ්රමහ්ම ලෝකය දක්වා අතුරක් නැති වැ හැසී ගැවසී සිටියාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් උරුවේලා නම් දනව්වෙහි සේනානි නම් නියම් ගමෙහි සේනානි නම් කෙළෙඹිහු ගේ දූ වූ සුජාතා නම් උත්තම ස්ත්රිමයක් වැඩි විය පැමිණැ, ඒ අජපාල න්යිග්රෝජධ වෘක්ෂයෙහි ප්රායර්ථනාවක් කොටැ පිරුණා වූ මනදොළ ඇත්තී, ඒ වෙසක්මසැ මැදි පොහෝ දිනයෙහි “අද වෘක්ෂ දෙවතාවාට බලාකර්මාන්ත කෙරෙමි” යි උදාසන මැ නිරායාසයෙන් අතිමධුර වූ ක්ෂීරපායාසය පිසැ. ලක්ෂයක් වටනා ඝන රත්තලියක් මැදැ ඒ ක්ෂීරපායාසය පුරා, එබඳු වූ මැ අනර්ඝ රන්තලියෙකින් වසා, ඉස තබාගෙනැ සුවඳ මලින් හා වස්ත්රායභරණයෙන් ද සැදුම් ලද්දී, ීබමර වැළක් බඳු වූ කේශ කලාප ඇති වන බැවින් සන්නිහිත බාලාන්ධකාර වුව ද. දිලියෙන්නා වූ ශරීර ශෝභා ඇති වන බැවින් හාසමානතනුසම්පදා දවු. ඇය සන්නිහිත බාපාන්ධකාර වුව හොත් ‘හාසවත්තනු සම්පත්’ නො වුව මැනවැ ‘හාසවත්තනු සම්පත්’ වුව හොත් ‘සන්නිහිත බාලාන්ධකාර’ නො වුව මැනව. යම් කලෙක්හි අන්ධකාර ඇති තැන ආලෝක නො වේ ද, ආලෝක ඇති තැනැ අන්ධකාර නො වේ ද, අන්ධකාර හා දීප්ති හා දෙක එක් තැනෙක්හි නො විය හැකි බැවින් මේ අන්යෝාන්ය විරුද්ධ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. බාල ශබ්යෙන් අභිනව භාවය මතු කියන්නාහු නො වෙති. කේශයනුදු කියති. එබැවින් සන්නිහිත කේශයෙන් අන්ධකාර ද වුව, බබළන්නා වූ ශරීර සෘද්ධි ඇත්ති ද වූ එහෙයින් ඔතොමෝ අභිනව යෞවන විලාසයෙන් බබළන්නී යැ.
අලුත පිපි පියුමක් බඳු සොමි මුහුණ ඇති වන බැවින් පුණ්ඩරීකමුඛී ද වුව, එක් ඇවිරිදි මුව පොල්ලකගේ ඇස් බඳු වූ දිගු පුළුල් නිල් නුවන්ඇති වන බැවින් හරිණලෝවනා ද වූ. ඇය පුණ්ඩරීකමුඛී” වුව හොත් “හරිණලෝවන” නො වුව මැනව. “හරිණලෝවන” වුව හොත් “පුණ්ඩරීකමුඛී” නොවුව මැනව. යම් කලෙක්හි පුණ්ඩරීක මුඛයෙක්හි හරිණලෝවනයෙක් නූ වූ විරී ද, එබැවින් මේ අන්යෝ්න්යමවිරුද්ධ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. පුණ්ඩරික ශබ්දයෙන් දිවියන් මතු කියන්නාහු නො වෙති. පද්මයනුදු කියති. එබැවින් ප්රණබුද්ධ පද්මයක් බඳු වූ මුහුණ ඇත්තී ද වෙයි. හරිණයන් ගේ ලෝචන බඳු ලෝචන ඇත්තී ද වෙයි. මෙසේ කාන්තිමත් වූ මුඛය හා අභිනිලනේත්රඳයන් ද ඇත්තී යැ.
ළහිරු රැස් කලබක් බඳු වූ පැහැ ඇති වන බැවින් ‘බාලපප්රඇහාධාරා’ යනුදු වුව එළ ඇඹුල මල් සේ ධවල වූ සිනා ඇති බැවින් ‘කුමුදහාසිනී’ යනුදු වූ ඇය “බාලාතපප්රේහාධර” වුව හොත් “කුමුදහාසිනී”නො වුව මැනවැ. “කුමුදහාසිනු” වුව හොත් “බාලාතපප්රාහාධර” නො වුව මැනව. යම් කලෙක්හි කුමුද කුසුමයෝ සූර්යය රශ්මියට විකසිත වන්නාහු නො වෙද්ද, එබැවින් මේ විරුද්ධවන්නේ වේ ද යත්: එසේ නොවෙයි. ‘හාස ශබ්දයෙන් කුසුමයන් ගේ විකාශය මතු ඹකියන්නාහු නො වෙති. සිනාදු කියති. එබැවින් සූර්යය රශ්මි බඳු ශරීරප්රඹභා ඇත්තී ද වෙයි.කුමුද පුෂ්පයන්බඳු ධවල වූ සිනා ඇත්තී ද වේ.
මියුරු හංව නාදයට බඳු වූ කටහඬ ඇති වන බැවින් “මධුරහංසනාද” යනුදු වුව උසු වූ වට වූ පිරිපුන් පියොවුරු ඇති වන බැවින් ‘සමුන්නතපයෝධරා’ යනුදු වූ ඇය ‘සමුන්නත පයෝධර’වුව හොත් ‘මධුර හංස නාද’ නො වුව මැනැව. මධුර හංස නාද වුව හොත් ‘සමුන්නත පයෝධර’ නො වුව මැනව. යම් කලෙක්හි මධුර හංස නාද මේඝ කාලයෙහි වන්නේ නො වේ ද, එබැවින් මේ විරුද්ධ වන්නේ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. ‘පයෝධර’ ශබ්දයෙන් මේඝයන් මතු කියන්නාහු නො වෙති.ස්තන දූ කියති. එබැවින් මධුර හංස නාද බඳු කටහඬ ඇත්තී ද වෙයි.සමුන්නතස්තන යුගල ඇත්තී ද වේ.
රත් පියුම් පෙති බඳු කොමළ වූ අත් ඇති වන බැවින් ‘කමල කෝමලකරා’ යනුදු වුව පළල් වූ ශිලා තලයක් බඳු දුවන් පියෙස ඇති වන බැවින් ‘පුථුසිලානිතම්බිනී’ යනුදු වූ ඇය ‘කමලකෝමලකර’ වුව හොත් ‘පුථුසිලානිතම්බ’ නො වුව මැනැව. ‘පුථුසිලානිතම්බ’ වුව හොත් ‘කමලකෝමලකර’ නො වුව මැනැවි. මෙ වැනි මොළොකක් හා එවැනි දැඩි බවෙක් එක් තැනෙක්හි නො වේ ද, එබැවින් මේ අන්යෝකන්යද විරුද්ධ වන්නේ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි. රත් පියුම් පෙති බඳු වූ කොමළ වූ කර තල ඇත්තී ද වෙයි. පෘථු ශිලාතලයක් සේ විශාල වූ ජඝන ප්ර දේශ ඇත්තී ද වෙයි.
අනුපූර්වක වැ ක්ර මෝන්නත වූ ඌරු යුගල ඇති වන බැවින් ‘කරහෝරු’ යනුදු වුව, මඳලස ගමන් ඇති වන බැවින් විලම්බීතගාමිනී’ යනු දු වූ, ඇය ‘කරහොරු’ වුව හොත් ‘විලම්බීත ගාමිනී’ නො වුව මැනව. ‘විලම්බීත ගාමිනී’ වුව හොත් ‘කරහෝරු’ නො වුව මැනැව. උෂ්ට්රතයෝ එක් දවසැ පනස් යොදුන් සැටයොදුන් යෙති. එබැවින් ‘කරහෝරු’ යනුදු ‘විලම්බීතගාමිනී’ යනුදු විරුද්ධ වන්නේ වේ ද යත්: එසේ නො වෙයි; කරභයන්ගේ ඌරු බඳු අනුපූර්ව වූ ඌරු යුගල ඇත්තී දහංසයන්ගේ ගමන් බඳු විලම්බීත ගමන් ඇත්තී ද වේ.
මෙසේ වූ විරුද්ධාලංකාර සයෙකින් යුක්ත වූ රූපශෝභා ඇත්තී යැ ඒ සුජාතා නම් උත්තමාංගනාව. ඇය කෙරෙන් සොමි පැහැ ගෙනැ පැහැපත් වූවාක් වන බැවින් ඕ චන්ද්රංයාට කුලදේවතාවක වැන්නී යැ. ඇය ඉක්මැ අන්තැනෙක්හි රාග නො පවත්නා බැවින් ඕ අනුරාග සාගරයට වෙරළක් වැන්නී යැ. නවයොවුන් පුන්සඳ උදයට රශ්මිමාලාවක් වැන්නී යැ. සුරත රස නැමැති අමෘත ජලයට මහ හොයක් වැන්නී යැ. ලෝකවාසී වූ සත්ත්වයනට මැය ගේ රූප ශෝභාව බලා කුසල් කිරීමට සිත නැමෙන බැවින් කුසලකර්ම පරිණාම පරම්පරාවක් වැන්නී යැ.
මෙබඳු වූ උතුම් වූ රූප ශෝභා ඇති ඒ සුජාතා තොමෝ..
මෙබඳු වූ උතුම් වූ රූප ශෝභා ඇති ඒ සුජාතා තොමෝ අනේක ප්රකකාර වූ ආභරණයෙන් හා විචිත්රු වූ වස්ත්රඒයෙන් හා මල් දමින් හා සුගන්ධාඞ්ගරාගයෙන් ද යුක්ත වූ භාවාභාවයෙන් ලීලෝපේත වූ තරුණස්ත්රී‍න් විසින් පිරිවරණ ලදු වැ ස්ඵුට වූ පටහ හෙරි ධවනි ප්ර බන්ධයෙන් සියලු සක්වළ පුරන්නාක් වැන්නී, මියලු ලෝක ධාතුව මලින් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද සුවඳින් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් ද, ස්වඳ දුාමන් ගැවසී ගත්තාක් මෙන් දකෙරෙමින් යන්නී; ඒ න්ය්ග්රෝලධ වෘක්ෂයා හා අධික වූ කුශලසම්භාරානු භාවයෙන් නිපන් බැවින් රූපවත් වූ කුශලරාශියක් මෙන් උන්නා වූ මහා බෝධිසත්ත්වයන් දුර දී මැ දැකැ උපන්නා වූ ප්රීලති සොම්නස් ඇත්තී, වෘක්ෂාද්වතා යැ යි සිතන්නී, දැක්ම හා සමග නැමිනැමී ගොස් ළහිරු මඩලක් බඳු වූ රන්තලිය ඉසින් බා ඒ මහා බෝධිසත්ත්වයන්ගේ රතැඹුල මලක් බඳු වූ කොමළ වූ අත්ලෙහි රන්තලිය තබා පොළෝ තෙලෙහි තබන ලද නළල් නැමැති අඬසඳ ඇත්තී “මගේ මනදොළ යම් සේ සමෘද්ධ වී ද එපරිද්දෙන් මැ නුඹ වහන්සේ ගේ මනෝරථය ද සිද්ධ වේ වා” යි ඉතා සිත්කලු වූ තෙපුල් කියා සකුටු වෙමින් ගියා යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ලෝකස්වාමී වූ අප මහා බෝධිසත්ත්වයෝද රන් තලිය ගෙනැ ගංගා තීරයෙහි හටගත්තා වූ වෘක්ෂායෙන් වගුළ මල් රොනින් රන් වන් වූ නේරංජරා නම් වූ ගංතෙරට ගොස් එගංතෙරැ සුප්රවතිෂ්ඨිත නම් තීර්ත්ථයෙහි ක්ෂීර සාගරයෙහි ජලතරංග සමූහයක් සේ ධවල වූ වැලිතල මත්තෙහි ඒ ක්ෂීරපායාසය තබා, අපර සාගරයට බස්නා වූ සූර්ටටමණ්ඩලයක්මෙන් ගංගාවට බැසැ පොළොවට බට ආකාශතලයක් බඳු වූ ජල තලය දෙව්දුනු දහස් ගණනින් බබුළුවන කලක් මෙන් ශරීරාලෝකයෙන් බබුළුවමින් ගැලී, ගංගා ජලයෙහි ජල පරම්පරා නැමැති වරාඞ්ගනාවන්ගේ රළ නැමැති දහස් ගණන් අතින් උලනලද ශරීර ඇත්තේ. ජලස්නානය කොටැ පූර්ව සාගර තටයෙන් නැංගා වූ සූර්යයා මෙන් ගඟින් ගොඩ නැගී, ගංතෙරැ හිඳැ ක්ෂීරපායාස අනුභව කොටැ, “ උඩුගං බලා යේවැ” යි කියා රන්තලිය ලහට හැරැ ඒ ගංගා තීරයෙහි මැ සුවඳ මලින් සැදුම් ලද නිල් පැහැයෙන් සිත්කලු වූ සල් සෙවනෙහි දී දිවා විහාර කොටැ, සවස් වේලෙහි රන්වන් වූ මනෝඥ වූ සුගන්ධ ඇති පුෂ්පයන් තුවටුයෙන් ගිලිහී සිවුර මත්තෙහි වැටෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, දිව්යාට සුරයන් විසින් පුදන ලද නිලුපුල් රත් පියුම් හෙළ පියුම් මදාරා මල් ආදී වූ පුෂ්ප වර්ෂාවන් අතුරක් නඅති වැ වස්නට පටන්ගත් කල්හි, සුරඞ්ගනාවන් හා කින්නරඞ්ගනාවන්ද සාධුකාර දෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, සුවඳවත් වූ සඳුන් සුන්නෙන් ගැවසී ගත්තා වූ පුෂ්පයෙන් හා කොකුම් කෙසුරින් හා සුවඳ දුමෙන් හා ඒකසුගන්ධ වූ අනේක ප්ර කාර වූ විචිත්රඞ වූ මහත් වූ ධ්වජ මාලාවන් ඇති දසදහසක් සක්වළ වෙව්ලන්නට පටන් ගත් කල්හි, ඇළැලුණා වූ පියුම් වන හා ඇඹුල උපුල වන ද ඇති පුෂ්ල රේණුයෙහි මධු බින්දු සමීහය වහනය කරන්නා වූපුෂ්ප සුගන්ධයෙන් පිනවනලද පඹර වැළ ඇති මාරුතය මඳ වැ හමන්නට පටන්ගත් කල්හි; දෙවියන් විසින් සරහා පිළියෙළ කරන ලද අට ඉස්බක් පමණ පළල ඇති මාර්ගයෙන් මත්ත හස්තියක්හුගේ කුම්භහස්ථල විදාරණය පිණිසැ නිර්භිතව පැළැඹි යන්නා වූ කේශර සිංහ රාජයක්හු පරිද්දෙන් බෝධි ද්රැ මය සමීපයට යන්නේ, සොත්ථිය නම් බ්රාහහ්මණයක්හු විසින් එළවනලද ඊකණ අට මිටක් ගෙනැ; පපටිකා රහිත වන බැවින් පිරිසිදු වූ, කාන්තිමත් වන බැවින් සිනිඳු වූ . ඉතා වටමට වූ සෘජු කඳ ඇති. ඝන කොටැ බඳනා ලද මොනර පිල් කලබෙක්හි පිල්මඩුල්ලක් බඳු වූ. හැම කල්හි නිල් වූ පත් ඇති, අතරතුරෙහි පබළු දලු පෙති හා සමාන වූ පවනින් සැලෙන්නා වූ රත් වූ පල්ලව පත්ර,යෙන් ඇති මන්දමාරුතයෙන් චලිත වූ ශාඛායෙන් ප්රීහතියෙන් නටන්නාක් වැනි වූ සියලු පෘථිව් මණ්ඩලය සරහන්නා වූ, මහී කාන්තාවට තිලකාභරණයක් වැනි වූ, තමන් උපන් දවස් උපන්නා වූ, හැම බුදුන් බුදු වන ජය භූමියෙහි හට ගත්තා වූ, එහෙයින් මැ විජය වෘක්ෂ වූ, කරුණාවෙන් සිහිල් වූ තමන් ගේ ය සේ සිහිල් සෙවණ ඇති. ඇසතු මහ බෝරුක කරා එළඹැ තුන් යළක් පැදකුණු කොටැ ඊශාන කෝණයෙහි සිටියේ; සියලු සර්වඥවරයන් විසින් අවිජහිත ස්ථානයෙහි තණ සලා තෙලි අගින් පිරිහුන්නාක් වැනි වැ උපන්නා වූ තුදුස් රියන් පමණ තණ ඇතිරිය දැකැ ඒ තෘණ මස්තකයෙහි හිඳැ “මහ පොළොව පෙරැළෙන කල්හි ද, දහස් ගණන් සෙණහෙන කල්හි ද, ආකාශ පථය ශුෂ්ක ගර්ජනාවෙන් පැළෙන කල්හි ද, ගිනි ගෙනැ දිලිසෙන්නා වූ කිහිරඟුරු සමූහයන් වස්නට පටන් ගත් කල්හි ද, මා ගේ සම් මස් ලේ ඇට නහර වියැළී සුණු විසුණු වන කල්හි ද, සම්යික්සම්බෝධියට නො පැම්ණැ මා ගේ වීර්යය නො හකුළුවමි” යි පලක් බැඳැ බෝධි වෘක්ෂ සමීපයෙහි නැගෙනහිරට අභිමුඛ වැ හුන්නාහු යැ.
එකල් හි මහා බෝධිසත්ත්වයනට ශක්රම දේවේන්ද්රැ තෙමේ එක් සිය විසි රියන් පමණ දිග ඇති ගුවනෝදරයෙහි ව්යාශප්ත වන ධ්වනි ඇති විජයුත්තර නම් සක පිඹිමින් සිටියේයැ. එසේ මැ පංචසිඛ නම් වූ ගන්ධර්ව තෙමේ තුන් ගවුවක් පමණ දිග ඇති බේලුවපණ්ඩු වීණාව ගෙනැ ගායනා කෙරෙමින් සිටියේ යැ. සුයාම නම් දිව්ය රාජ තෙමේ තුන් ගවුවක් පමණ දිග ඇති ශරත්කාලයෙහි චනුද්ර මරීවි සමූහයක් සේ සශ්රීාක වූ දිව්යග චාමරය ගෙනැ මදින් මඳ සලමින් සිටියේ යැ. සන්තුෂිත නම් දිව්යතරාජ තෙමේ මැණික් තල්වැටක් ගෙනැ සැප වූ මාරුත පරම්පරාවෙන් පිනවමින් සිටියේ යැ. සහම්පති නම් බ්රැහ්ම තෙමේ තුන් යොදනක් පුළුල ඇති දෙවෙනි පුන්සඳක් වැනි වූ සේසත බුදුන් මස්තකයට ධරමින් සිටියේ යැ. කාල නම් නා රජ තෙමේ අසූදහසක් පමණ නාග නාටිකාවන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ ස්තුති වචන සහශ්රජයන් ගායනා කෙරෙමින් සිටියේ යැ. දෙතිස් දිව්යතපුත්රතයෝ හා දෙතිස් දිව්යැ කුමාරිකාවෝ ද දිව්යි පුෂ්පයෙන් සම්පූර්ණ වූ අනේක ප්රතකාර වූ රුවන් කරඬු ගෙනැ පුදමින් සිටියාහු යැ. සියළුදස දහසක් සක්වළැ දෙවියෝ සැණ වෙස් ගෙනැ, හාත්පසින් නඟනලද ධ්වජපතාක හා කෙහෙල් තොරණ හා මල්දම් ද ගත් අත් ඇත්තාහු ගන්නාලද පුන් කළස් හා දුමළොසු හා මිණි ඳඬුවැට පහන් ද ඇත්තාහු ධරනලද අට මඟල හා රුවන්කැටපත් පංති ද ඇති වැ පෘථිවියෙහි පටන් අකනිෂ්ඨා බ්රමහ්ම ලෝකය දක්වා අතුරක් නැති වැ හැසී ගැවසී සිටියාහු යැ.
14. වශවර්ති මාර කථාව
එසමයෙහි සියලු පෘථග්ජන ලෝකයා තමා වශයෙහි පවත්වන හෙයින් වශවර්ති නම් වූ, දිව්යය ලෝකයෙහි හාර දිව්යෙපුත්ර තෙමේ “මේ සිද්ධාර්ථ කුමාර තෙමේ මා ගේ විෂය ඉක්මවනු කැමැත්තේ යැ. ඒකාන්තයෙන් සිද්ධාර්ථ කුමාරයා අසිද්ධ වූ අර්ථ ඇත්තකු කෙරෙමි” යි අත් දහසක් මවා ගෙනැ දිලියෙන්නා වූ වහ්නිමය අසි ශක්ති තෝමර හෙණ්ඩිවාලාදී අනේකප්ර කාර වූ ආයුධයන් ගෙනැ යෙළසියයක් යොදුන් උස ඇති ගිරිමේඛලා නම් වූ චණ්ඩ හස්ති රාජයා පිටට පැනැනැගී.; සිංහ ව්යා්ග්ර් යක්ෂ රාක්ෂසාදී වූ අනේක ප්රතකාර වූ මුහුණු ඇති, ගිනි ඇවිළියාක් වැනි තඹ වන් කෙස් ඇති, රත් වූ පිටතට නික්මුණා වූ ඇස් ඇති, පිටි තොල් ඩෑමෙන් භයංකර වූ මුහුණු ඇති, කරෑලන ලද සර්පාභරණයන් ඇති, අනේක ප්ර්කාර වූ ආයුධ ගත් අත් ඇති, පිටතට නික්මුණු මහත් දළ ඇති, සකල ශරීරයෙන් හා මුඛයෙන් ද නික්මෙන්නා වූ වහ්නිජාලාවන් ඇති, සරෝෂ වූ කල්පාන්ත වහ්නියක් සේ දිලිසෙන්නා වූ භයානක වූ විසුළු වූ වේගවත් වූ ප්ර මාණාතික්රාකන්ත වූ මාර සේනාව විසින් පිරිවරන ලද්දේ:දහසක් යොදනෙහි පටන් ගර්ජනා කරන ලද ප්රරලය කාලයෙහි මේඝ මාලාවන් ගේ ගර්ජනයෙන් උපන්නා වූ ප්ර චණ්ඩ වූ සෙණ හඬ දහස් සුවහස් හෙන කලක් මෙන් දරුණු ගොරබිරම් හඬින් සියලු ලෝකය ඒක නින්නාද කොටැ “සිද්ධාර්ථ කුමාරයා ගනුව මරව! විදුව! දෙකකුල ගෙනැ සමුද්රදයෙන් එපිට දමව” යි විධාන කරන්නේ; කල්පාන්ත මාරුත වේගයෙන් ගසාදමනලද පුළුනි රළක් පරිද්දෙන් තමා ගේ දැක්ම හා සමග මැ දිව්ය් බ්රනහ්මාදී වූ සියලු දේවතාවන් පලවන්නේ, හාත්පසින් පර්වත මැඩැගෙනැ ඝටන්නා සේ අභිනව මේඝ ධ්වනියක් බඳු වූ ගම්භීර ධීර නාද ඇති, භයංකර වූ ප්රතචණ්ඩ වූ ආරම්භ ඇති වායු වේගයක් මවා ඒ මාරුත වේගයෙන්, කම්දර්ප දර්පය දුරුකරන්නා වූ ඒ මහා පුරුෂයාණන්වහන්සේ ගේ සිවුරු කනක් පමණකුත් සොලවන්නට අසමර්ථ වූයේ; ප්රේලය කාලයෙහි වර්ෂා වේගයක් බඳු වූ වේග ඇති මහත් වූ වර්ෂාවක් වස්වා, ඒ වර්ෂාවෙන් හිම බින්දුවක් පමණ වූත් ජල බින්දුවක්, අනංග ධ්වජය සිඳැ හෙළනු වූ මහබෝසතාණන්ගේ සමීපයට වත් කළවන්නට අසමර්ථ වූයේ; හාත්පසින් නික්මුණු වහ්නි ශිඛා සතසහශ්රකයෙහි ගිනි පුපුරු සමූහයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ වහ්නි ජාලයෙන් වලඳනාලද පාෂාණ වර්ෂාවක්ද, ආයුධ වර්ෂාවක් ද කිහිරගුරු වර්ෂාවක් ද, උණු අළු වර්ෂාවක් ද, කළල් වර්ෂාවක් ද වැලි වර්ෂාවක් ද වස්වා; ඒ සයලු වර්ෂාවන් අතුරින් පාෂාණ වර්ෂා මල් බවට හා ැායුධ වර්ෂා මල දම් බවට හා, අඟුරු වර්ෂා මල් වැසි බවට හා, හස්ම වර්ෂා සඳුන් සුණු බවට හා, වැලි වර්ෂා මල් ගොන් බවට හා, කළල් වර්ෂා දිව සුවඳ විලෙවුන් බවට හා පැමිණියා දැකැ, ලෝ ඇඳිරි මහ නරකයෙහි අඳුර සේ දරුණු වූ භයානක වූ අන්ධකාරයක් මවා, අවිද්යාි නැමැති අන්ධකාරය පවා නසන්නා වූ ඒ මහා පුරුෂයාණන් වහන්සේ ගේ ශරීර රශ්මියෙන් හිරු දහස් නැගි කලක් මෙන් උපන්නා වූආලෝකය දැකැ; කෝපයෙන් රත් වූ මුඛ මණ්ඩලයෙහි පැලැඹුණු බැම බිඳීමෙන් භයානක වූ වෙස් ධරන්නේ; මේරු මන්දරාදී වූ පර්වතයන් හුණු කිළිල් මෙන් කඩ කරන්නා වූ ඉතා තියුණු වූ දිව්යානනුභාවයෙන් යුක්ත වූ කර මුවහත් ඇති චක්රාායුධය දමා, ඒ චක්රායයුධය මහා බෝධිසත්ත්වයන් වහන්සේගේ මුදුන් මස්තකයෙහි මල් කූඩයක් මෙන් සිටියා දැකැ, මාර සේනාව විසිනුදු දමනලද්දා වූ මහත් වූ මාරානුභාවයෙන් යුක්ත වූ දුමන්නා වූ දිලියෙන්නා වූ පර්වත කූටයක් මල් වට බවට පැමිණියා දැකැ උපන්නා වූ ශෝක ඇත්තේ.
නොවැළකියැ හැක්කා වූ යශස් සමූහය ඇති ඒ මහා බෝසතාණන් කරා එ ළැඹැ, “සිද්ධාර්ථ කුමාරය, නැගී සිටුව. මේ පර්යාංකය මට පැමිණෙන්නේ යැ” යි කියා , ඒනොදිනිය හැකි වික්රරම ඇති මහා පුරුෂයාණන් විසින් “එම්බල! වශවර්ති මාරය! මේ පර්යංකය ලබන්නට කාරණ වූ කුශල ධර්මයන් කිරීමෙහි තට සාක්ෂි කවුරු දැ?” යි කී කල්හි ‘මොහු හැම දෙනා සාක්ෂිහ” යි මාර සේනාවට අභිමුඛ කොටැ අත දික් කොටැ ප්රලලය සාගරයෙහි ඝෝෂය පරදවන්නා වූ මහත් වූ රොබිරම් හඬින් “මම සාක්ෂි ය” යි කියා මාර සේනාව ලවා සාක්ෂි බව කියවා, “සිද්ධාර්ථකුමාරය, තට සාක්ෂි කවුරු දැ?” යි කියා ඒ අසාධාරණ වූ පරාක්රවම ඇති මහා පුරුෂයාණන් විසින් “මට මෙතැන්හි සිව්තස්ක වූ සාක්ෂි කෙනෙක් නැතැ” යි කියා, රත්වලා ගැබෙකින් නික්මුණ වූ රන් විදුලියක් මෙන් චීවර ගර්භයෙන් දක්ෂිණ ශ්රීාහස්තය පිටත්කොටැ පොළොවට අභිමුඛ කොටැ “පාරමිතා භූමියෙහි දී නොයෙක් වර ගර්ජනා කොටැ දැන් කවර කාරණයෙකින් නිශ්බ්ද වූ දැ?” යි කියා; මහා පෘථිවිය විසින් එබස් අසා නොයෙක් සිය දහස් ගණන් ගර්ජනා සංඛ්යායත වූ ධ්වනි පැවැත් වූ කල්හි, පෙර අනුන් තමා වශයෙහි පවත්වන්නා වූ ඒ වශවර්ති මාර තෙමේ, දැන් තෙමේ තමා වශයෙහි පවත්නට නො පොහොසත් වැ භයින් ත්රේස්ත වූයේ ඉස් ලූ ලූ දිශාවෙන් දිවෙන මාරසේනාව හා සමග ගන්නා ලද ආයුධයන් හා වස්ත්රාූභරණයන් ද දමා චක්රවවාට පර්වතය දක්වා පැරද පලා ගියේ යැ.
නොවැළකියැ හැක්කා වූ යශස් සමූහය ඇති ඒ මහා බෝසතාණන් කරා එ ළැඹැ, “සිද්ධාර්ථ කුමාරය, නැගී සිටුව. මේ පර්යාංකය මට පැමිණෙන්නේ යැ” යි කියා , ඒනොදිනිය හැකි වික්රරම ඇති මහා පුරුෂයාණන් විසින් “එම්බල! වශවර්ති මාරය! මේ පර්යංකය ලබන්නට කාරණ වූ කුශල ධර්මයන් කිරීමෙහි තට සාක්ෂි කවුරු දැ?” යි කී කල්හි ‘මොහු හැම දෙනා සාක්ෂිහ” යි මාර සේනාවට අභිමුඛ කොටැ අත දික් කොටැ ප්රලලය සාගරයෙහි ඝෝෂය පරදවන්නා වූ මහත් වූ රොබිරම් හඬින් “මම සාක්ෂි ය” යි කියා මාර සේනාව ලවා සාක්ෂි බව කියවා, “සිද්ධාර්ථකුමාරය, තට සාක්ෂි කවුරු දැ?” යි කියා ඒ අසාධාරණ වූ පරාක්රවම ඇති මහා පුරුෂයාණන් විසින් “මට මෙතැන්හි සිව්තස්ක වූ සාක්ෂි කෙනෙක් නැතැ” යි කියා, රත්වලා ගැබෙකින් නික්මුණ වූ රන් විදුලියක් මෙන් චීවර ගර්භයෙන් දක්ෂිණ ශ්රීාහස්තය පිටත්කොටැ පොළොවට අභිමුඛ කොටැ “පාරමිතා භූමියෙහි දී නොයෙක් වර ගර්ජනා කොටැ දැන් කවර කාරණයෙකින් නිශ්බ්ද වූ දැ?” යි කියා; මහා පෘථිවිය විසින් එබස් අසා නොයෙක් සිය දහස් ගණන් ගර්ජනා සංඛ්යායත වූ ධ්වනි පැවැත් වූ කල්හි, පෙර අනුන් තමා වශයෙහි පවත්වන්නා වූ ඒ වශවර්ති මාර තෙමේ, දැන් තෙමේ තමා වශයෙහි පවත්නට නො පොහොසත් වැ භයින් ත්රේස්ත වූයේ ඉස් ලූ ලූ දිශාවෙන් දිවෙන මාරසේනාව හා සමග ගන්නා ලද ආයුධයන් හා වස්ත්රාූභරණයන් ද දමා චක්රවවාට පර්වතය දක්වා පැරද පලා ගියේ යැ.
15. සම්ය ක් සම්බුද්ධ කථාව
මෙසේ මාර සේනා නැමැති..මෙසේ මාර සේනා නැමැති පුලුන් පෙදට චණ්ඩ ප්ර ලය මාරුතයක් වැනි වූ ඒ මහා පුරුෂයාණන් වහන්සේ හිරු අස්නයට යන්නාට පූර්ව භාගයෙහි මාර වේනාව විධවාසනය කොටැ අහෙද්ය පර්යාංකය, ජය පර්යංකය, වර පර්යංකය, මංගල පර්යංකය යැ කියන ලද මහා බෝධි පර්යංකයෙහි උන් සේකැ. ජයඝෝෂාව පවත්වන්නා වූ ප්ර සාදය හා ප්රෙමෝදය ද ඉතා වශග කොටැ ඇත්තා වූ දේව දානව නාග සුපර්ණාදීන් විසින් සමීපයට අවුත් ගන්ධර්ව පූජාවෙන් හා දිව සුවඳ මල් දම් ආදියෙන් අධික කොටැ පුදනු ලබන සේක්, සියලු දස දහසක් සක්වළා අකුළා දමා ලූ මල් වටක් මෙන් ද, ඝන කොටැ බඳනා ලද මල්කලබක් මෙන් ද, මනා කොටැ සරහන ලද මලස්නක් මෙන් ද, සරහා පිළියෙළ කරන ලද මල්වියනක් මෙන් ද, එක පැහැරැ මලින් ගැවසී ගත්තාක් කොටැ;තව ද ඒ සියලු සක්වළ ඝන වූ සුවඳ දුමෙන් ඒක සුගන්ධ කොටැ, සුවඳ සුන්නෙන් හා මල් රොනින් ද සුවඳ කවනලද්දක් කොටැ, ඒකශෝභාවෙන් උඡ්චලිත කොටැ ඒකෝත්සව ඒක කෝලාහල කොටැ, ප්රටථම යාමයෙහි:
“ඒකම්පි ජාති ද්වේපි ජාතියෝ තිස්සෝපි ජාතියෝ චතුස්සෝපි ජාතියෝ පංචපි ජාතියෝ දසපි ජාතියෝ වීසතිම්පි ජාතියෝ තිසංපි ජාතියෝ වත්තාරිසම්පි ජාතියෝ පඤ්ඤාසම්පි ජාති යෝ, ජාති සතම්පි ජාති සහසම්පි ජාති සතසහස්සම්පි අනෙකේපි සංවට්ටකප්පේ අනෙකේපි විචට්චකප්ප අනෙකේපි සංවට්ට විචට්ටකප්පේ අමුත්රානසින් එවං නාමෝ එවං ගොත්තෝ එවං වණ්ණෝ එවමාහාරෝ එවං සුඛදුක්ඛපටිසංවේද එවමායු පරියත්තෝ සෝ තතෝ චුතෝ අමුත්ර උපපාදිං තත්රා සාසිං එවං නාමෝ එවං ගොත්තෝ එවං වණ්ණෝ එවමාහාරෝ එවං සුඛ දුක්ඛපටිසංවේදී එවමායුපරියත්තෝ සෝ තතෝ චුතෝ ඉධූපපන්නෝති ඉති සාකෝරං සඋද්දේසං පුබ්බේනි වාසං අනුස්සරති” යි.
මෙසේ දක්වනලද පෙර විසූ කඳපිළිවෙළ සිහි කරන්නාහු ප්රේමාණාතික්රා න්ත වූ අතීත කාලයෙහි පැවැත්තා වූ මෝහ නැමැති අන්ධකාරය නසා, මධ්යිම යාමයෙහි:
“සෝ දිබිබේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන සත්තේ පස්සති චවමානේ උප්පජ්ජමානේ හීනේ පණීතේ සුවණ්ණෝ දුඛ්ඛණ්ණෝ සුගතේ දුග්ගතේ යථාකමමූපගේ සත්තො පජානාති. ඉමේ වත හොනෙතෝ සත්තා කායදුච්චරිතේන සමන්නාගතා චවිදුච්චරිතේන සමන්නාගතා මනෝදුච්චරිතේන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාද්ට්ඨිකම්මසමාදානං තේකායස්සහෙදා පරම්මරණා අපායං දුග්ගතිං විනීපාතං නිරයං උපපන්නා. ඉමේවා පන හොන්තෝ සත්තා කායසුචරිතේන සමන්නාගතා වචීසුචරිතේන සමන්නාගතා මනෝසුචරිතේන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මා දිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා. තේ තායස්ස හෙදා පරම්මරණා සුගතිං සග්ග ලෝකං උප්පන්නාති. ඉති දිබ්බේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන සත්තේ පස්සති චවමානේ උප්පජ්ජමානේ හීනේ පණීතේ සුවණ්ණේ දුබ්බණ්ණේ සුගතේ දුග්ගතේ යථාකම්මූපගේ සත්තේ පජනාති” යි
මෙසේ දක්වනලද ..මෙසේ දක්වනලද චුත වන්නා වූ ද උපදනා වූ ද සත්ත්වයන් දිවැසින් බලන්නෝ, ප්ර්මාණාතික්රාසන්ත වූ අනාගතකාලයෙහි පවත්නා මෝහ නමැති අන්ධකාරයන් නසා, පශ්චිම යාමයෙහි වර්තමාන කාලයෙහි පැවැත්තා වූ අවිද්යාය නැමැති අන්ධකාර සමූහය නසන පිණිසැ අගාධ වූ අපාර වූ ප්රනතීත්යසසමුත්පාද නැමැති සාගරයෙහි මහා ප්රැඥා නැමැති මෙර මත බහා අළලන්නාක්හු මෙන්;
‘අවිජ්ජාපච්චයා සංඛාරා’ යනාදීන් නැගි ජරා මරණ පරියන්ත වූ ද්වාදශාංගය වර්ත නමැ. ‘අවිජ්ජානිරෝධා සංඛාර නිරෝධෝ’ යනාදීන් නැගි ජරාමරණපරියන්ත වූ ද්වාදශාඞ්ගය විවර්ත්ත නමැ. මෙසේ වර්ත විවර්ත වශයෙන් ආදියෙහි පටන් ගෙනැ අන්තය දක්වා ලක්ෂණ රසප්රිත්යුෙපස්ථාන වශයෙන් සම්මර්ශනය කිරීම අනුලෝම නම් වෙයි. අන්තයෙහි පටන් ගෙනැ ආදිය දක්වා සම්මර්ශනය කිරීම ප්රනතිලෝම නම් වෙයි. මද්ධ්යයයෙහි පටන් ආද්ය න්ත කෙළවර දක්වා සම්මර්ශනය කිරීම උභතෝවර්ධන නම් වෙයි. ආද්ය න්තයෙහි පටන් ගෙනැ මධ්යශය දක්වා සම්මර්ශනය කිරීම මධ්යයසංක්ෂේප නම් වෙයි. පළමු වන අවිද්යාශප්රයත්යමය සම්මර්ශනය කොටැ දෙ වැනි වූ සංස්කාර ප්ර ත්යයයට ගොස් එය සම්මර්ශනය කොටැ නැවත පළමු වන අවිද්යාැ ප්රාත්යඒයට බැසැ ක්ර‍මයෙන් ද්වාදශාඞ්ගය දක්වා නැගී පළමු වන අවිද්යාය ප්රනත්යයය දක්වා බැසැ සම්මර්ශනය කිරීම ශතෝත්තර විංශතිප්රවත්යමයාගත නය නම් වෙයි.
මෙසේ අනුලෝම ප්රෝතිලෝමාදී වූ මහාපඞ්චකනය වශයෙන් සම්මර්ශනය කරන සේක්, දශබලචතුර්වෛශාරද්යාාදී වූ ගුණ නැමැති රත්නයෙන් පිරිවරනලද සර්වඥතාඥාන නැමැති අමෘතය සමෘද්ධ කොටැ ගෙනැ, වාසනා සහිත වූ කාමාදී වූ ආශ්රැවයන් සිඳැ “ආසවානං ඛයා අනාසවං චේතෝවිමුත්තිං පඤ්ඤවිමුත්තිං දිට්යේව ධම්මේ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති” යි දක්වනලද ආශ්රඤවයක්ෂයකර ඥානය සමධිගම කොටැ, අතීතානාගතවර්තමාන යැයි කියන ලද කාලත්ර යවර්තී වූ සංස්කාර විකාර ලක්ෂණ නිර්වාණ ප්රාඥප්ති යැ යන පඤ්චවිධ ඥෙය මණ්ඩල ලක්ෂණවූ සියලු පදාර්ථය අත්ලෙහි තුබූ ජාතිරංග මාණික්ය රත්නයක් මෙන් නිරවශේෂ කොටැ දැකැ, සම්පූර්ණ වූ මනෝරථ ඇති ඒ තිලෝගුරු බුදු රජාණන් වහන්සේ ප්රීදති වේගයෙන්:
“අනේකජාති සංසාරං සන්ධාවිස්සං අනිබ්බිසං,
ගහකාරකං ගවේසන්තෝ දුක්ඛා ජාති පුනප්පුනං.
ගහකාරක දිට්ඨො’ සි පුන ගේහං න කාහසි,
සබ්බා තේ ඵාසුකා හග්ගා ගහකූටං විසංඛීතං,
විසංඛාරගතං චිත්තං තණ්හානං ඛයමජ්ඤගායි”
මෙසේ ප්රී ති වාක්ය පැවැත්වූ සේකැ.
යම් සර්වඥරාජෝත්තමයාණන් කෙනෙකුන් වහන්සේ මෙ සේ යථොක්ත ක්රේමයෙන් මහත් වූ කරුණා ඇති සේක් ද, සියලු ලෝකවාසී සත්ත්වයන් සංසාර නැමැති සාගරයෙන් එතෙරැ ලන පිණිසැ භව දුර්ගයට වැදැ සමත්රිං ශත් පාරමී ධර්මයන් පූරණය කොටැ නසනලද රාග ද්වේෂාදී වූ සකල ක්ලේශයන් ඇති සේක් ද, පැමිණියා වූ සර්වඥතාඥානය ඇති සේක් ද, මෙරමා හට වැඩ කිරීමෙහි ඇලුණු සේක් ද, මේ ශ්රීව මහා බෝධිය ඒ භාග්ය,වත් වූ නික්ලේශී වූ විවිතෝ පවිත පාරමිතාසම්භරණයෙන් සිද්ධ වූ ස්වයම්භූ ඥායෙන් ලෞකික ලෝකෝත්තරාදී වූ හෙද හින්න සකල ධර්ම සමූහය යථා ස්වභාව ප්ර තිවේද ලක්ෂණ ඥානයෙන් දත් හෙයින් සම්ය ක්සම්බුද්ධ වූ තිලෝගුරු බුදුරජාණන් වහන්සේ ශ්රීාමහා බෝධිය වන්නේ යි.
එහෙයින් කියනලදී:
“ඉති විපුලදයෝ සෝ ලෝකනිත්ථාරණත්ථං
පවීසිය භව දුග්ගං පාරමී පූරයිත්වා,
හත සකල කිලේසෝ පත්ත සබ්බඤ්ඤුභාවෝ
පරහිතනිරතෝ “යං තස්ස බුද්ධස්ස බෝධි” යි.
“ඒකම්පි ජාති ද්වේපි ජාතියෝ තිස්සෝපි ජාතියෝ චතුස්සෝපි ජාතියෝ පංචපි ජාතියෝ දසපි ජාතියෝ වීසතිම්පි ජාතියෝ තිසංපි ජාතියෝ වත්තාරිසම්පි ජාතියෝ පඤ්ඤාසම්පි ජාති යෝ, ජාති සතම්පි ජාති සහසම්පි ජාති සතසහස්සම්පි අනෙකේපි සංවට්ටකප්පේ අනෙකේපි විචට්චකප්ප අනෙකේපි සංවට්ට විචට්ටකප්පේ අමුත්රානසින් එවං නාමෝ එවං ගොත්තෝ එවං වණ්ණෝ එවමාහාරෝ එවං සුඛදුක්ඛපටිසංවේද එවමායු පරියත්තෝ සෝ තතෝ චුතෝ අමුත්ර උපපාදිං තත්රා සාසිං එවං නාමෝ එවං ගොත්තෝ එවං වණ්ණෝ එවමාහාරෝ එවං සුඛ දුක්ඛපටිසංවේදී එවමායුපරියත්තෝ සෝ තතෝ චුතෝ ඉධූපපන්නෝති ඉති සාකෝරං සඋද්දේසං පුබ්බේනි වාසං අනුස්සරති” යි.
මෙසේ දක්වනලද පෙර විසූ කඳපිළිවෙළ සිහි කරන්නාහු ප්රේමාණාතික්රා න්ත වූ අතීත කාලයෙහි පැවැත්තා වූ මෝහ නැමැති අන්ධකාරය නසා, මධ්යිම යාමයෙහි:
“සෝ දිබිබේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන සත්තේ පස්සති චවමානේ උප්පජ්ජමානේ හීනේ පණීතේ සුවණ්ණෝ දුඛ්ඛණ්ණෝ සුගතේ දුග්ගතේ යථාකමමූපගේ සත්තො පජානාති. ඉමේ වත හොනෙතෝ සත්තා කායදුච්චරිතේන සමන්නාගතා චවිදුච්චරිතේන සමන්නාගතා මනෝදුච්චරිතේන සමන්නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාද්ට්ඨිකම්මසමාදානං තේකායස්සහෙදා පරම්මරණා අපායං දුග්ගතිං විනීපාතං නිරයං උපපන්නා. ඉමේවා පන හොන්තෝ සත්තා කායසුචරිතේන සමන්නාගතා වචීසුචරිතේන සමන්නාගතා මනෝසුචරිතේන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මා දිට්ඨිකා සම්මාදිට්ඨිකම්මසමාදානා. තේ තායස්ස හෙදා පරම්මරණා සුගතිං සග්ග ලෝකං උප්පන්නාති. ඉති දිබ්බේන චක්ඛුනා විසුද්ධේන අතික්කන්තමානුසකේන සත්තේ පස්සති චවමානේ උප්පජ්ජමානේ හීනේ පණීතේ සුවණ්ණේ දුබ්බණ්ණේ සුගතේ දුග්ගතේ යථාකම්මූපගේ සත්තේ පජනාති” යි
මෙසේ දක්වනලද ..මෙසේ දක්වනලද චුත වන්නා වූ ද උපදනා වූ ද සත්ත්වයන් දිවැසින් බලන්නෝ, ප්ර්මාණාතික්රාසන්ත වූ අනාගතකාලයෙහි පවත්නා මෝහ නමැති අන්ධකාරයන් නසා, පශ්චිම යාමයෙහි වර්තමාන කාලයෙහි පැවැත්තා වූ අවිද්යාය නැමැති අන්ධකාර සමූහය නසන පිණිසැ අගාධ වූ අපාර වූ ප්රනතීත්යසසමුත්පාද නැමැති සාගරයෙහි මහා ප්රැඥා නැමැති මෙර මත බහා අළලන්නාක්හු මෙන්;
‘අවිජ්ජාපච්චයා සංඛාරා’ යනාදීන් නැගි ජරා මරණ පරියන්ත වූ ද්වාදශාංගය වර්ත නමැ. ‘අවිජ්ජානිරෝධා සංඛාර නිරෝධෝ’ යනාදීන් නැගි ජරාමරණපරියන්ත වූ ද්වාදශාඞ්ගය විවර්ත්ත නමැ. මෙසේ වර්ත විවර්ත වශයෙන් ආදියෙහි පටන් ගෙනැ අන්තය දක්වා ලක්ෂණ රසප්රිත්යුෙපස්ථාන වශයෙන් සම්මර්ශනය කිරීම අනුලෝම නම් වෙයි. අන්තයෙහි පටන් ගෙනැ ආදිය දක්වා සම්මර්ශනය කිරීම ප්රනතිලෝම නම් වෙයි. මද්ධ්යයයෙහි පටන් ආද්ය න්ත කෙළවර දක්වා සම්මර්ශනය කිරීම උභතෝවර්ධන නම් වෙයි. ආද්ය න්තයෙහි පටන් ගෙනැ මධ්යශය දක්වා සම්මර්ශනය කිරීම මධ්යයසංක්ෂේප නම් වෙයි. පළමු වන අවිද්යාශප්රයත්යමය සම්මර්ශනය කොටැ දෙ වැනි වූ සංස්කාර ප්ර ත්යයයට ගොස් එය සම්මර්ශනය කොටැ නැවත පළමු වන අවිද්යාැ ප්රාත්යඒයට බැසැ ක්ර‍මයෙන් ද්වාදශාඞ්ගය දක්වා නැගී පළමු වන අවිද්යාය ප්රනත්යයය දක්වා බැසැ සම්මර්ශනය කිරීම ශතෝත්තර විංශතිප්රවත්යමයාගත නය නම් වෙයි.
මෙසේ අනුලෝම ප්රෝතිලෝමාදී වූ මහාපඞ්චකනය වශයෙන් සම්මර්ශනය කරන සේක්, දශබලචතුර්වෛශාරද්යාාදී වූ ගුණ නැමැති රත්නයෙන් පිරිවරනලද සර්වඥතාඥාන නැමැති අමෘතය සමෘද්ධ කොටැ ගෙනැ, වාසනා සහිත වූ කාමාදී වූ ආශ්රැවයන් සිඳැ “ආසවානං ඛයා අනාසවං චේතෝවිමුත්තිං පඤ්ඤවිමුත්තිං දිට්යේව ධම්මේ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡිකත්වා උපසම්පජ්ජ විහරති” යි දක්වනලද ආශ්රඤවයක්ෂයකර ඥානය සමධිගම කොටැ, අතීතානාගතවර්තමාන යැයි කියන ලද කාලත්ර යවර්තී වූ සංස්කාර විකාර ලක්ෂණ නිර්වාණ ප්රාඥප්ති යැ යන පඤ්චවිධ ඥෙය මණ්ඩල ලක්ෂණවූ සියලු පදාර්ථය අත්ලෙහි තුබූ ජාතිරංග මාණික්ය රත්නයක් මෙන් නිරවශේෂ කොටැ දැකැ, සම්පූර්ණ වූ මනෝරථ ඇති ඒ තිලෝගුරු බුදු රජාණන් වහන්සේ ප්රීදති වේගයෙන්:
“අනේකජාති සංසාරං සන්ධාවිස්සං අනිබ්බිසං,
ගහකාරකං ගවේසන්තෝ දුක්ඛා ජාති පුනප්පුනං.
ගහකාරක දිට්ඨො’ සි පුන ගේහං න කාහසි,
සබ්බා තේ ඵාසුකා හග්ගා ගහකූටං විසංඛීතං,
විසංඛාරගතං චිත්තං තණ්හානං ඛයමජ්ඤගායි”
මෙසේ ප්රී ති වාක්ය පැවැත්වූ සේකැ.
යම් සර්වඥරාජෝත්තමයාණන් කෙනෙකුන් වහන්සේ මෙ සේ යථොක්ත ක්රේමයෙන් මහත් වූ කරුණා ඇති සේක් ද, සියලු ලෝකවාසී සත්ත්වයන් සංසාර නැමැති සාගරයෙන් එතෙරැ ලන පිණිසැ භව දුර්ගයට වැදැ සමත්රිං ශත් පාරමී ධර්මයන් පූරණය කොටැ නසනලද රාග ද්වේෂාදී වූ සකල ක්ලේශයන් ඇති සේක් ද, පැමිණියා වූ සර්වඥතාඥානය ඇති සේක් ද, මෙරමා හට වැඩ කිරීමෙහි ඇලුණු සේක් ද, මේ ශ්රීව මහා බෝධිය ඒ භාග්ය,වත් වූ නික්ලේශී වූ විවිතෝ පවිත පාරමිතාසම්භරණයෙන් සිද්ධ වූ ස්වයම්භූ ඥායෙන් ලෞකික ලෝකෝත්තරාදී වූ හෙද හින්න සකල ධර්ම සමූහය යථා ස්වභාව ප්ර තිවේද ලක්ෂණ ඥානයෙන් දත් හෙයින් සම්ය ක්සම්බුද්ධ වූ තිලෝගුරු බුදුරජාණන් වහන්සේ ශ්රීාමහා බෝධිය වන්නේ යි.
එහෙයින් කියනලදී:
“ඉති විපුලදයෝ සෝ ලෝකනිත්ථාරණත්ථං
පවීසිය භව දුග්ගං පාරමී පූරයිත්වා,
හත සකල කිලේසෝ පත්ත සබ්බඤ්ඤුභාවෝ
පරහිතනිරතෝ “යං තස්ස බුද්ධස්ස බෝධි” යි.
සිංහල බෝධි වංසය - vii
ආනන්ද බෝධි කථා
ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේ කුමක් සිද්ධ කරන සෙක් ද යත්: තමන් වහන්සේ ප්රාකර්ථනා කොටැ ප්රෝමාණාතික්රාසන්ත වූ කාලයක් මුළුල්ලෙහි අනන්ත වූ බෝධිසම්භාරයන් රැස් කොටැ ආවා වූ මහා පුරුෂයානන් වහන්සේ ගේ සම්යෝක් සම්බෝධිය සිද්ධ කරන සේකැ. අවශේෂ සත්ත්වයනට ස්වර්ග මෝක්ෂ සැප සිද්ධකරන සේකැ.
ඒ බෝධීන් වහන්සේ කවුරුන් විසින් ස්තුති කරනලද සේක්ද යත්: ලොවුතුරා සම්යීක් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ හා අනුබද්ධ වූ ශාරිපුත්රස මෞද්ගල්යාසයන මහා කාශ්යුප ස්ථවිරාදී වූ ශ්රාවවකයන් වහන්සේ හා දිව්යහ බ්රහ්ම නාග සුපර්ණ නරේන්ද්රා දීන් විසින් ස්තුති කරනලද සේකැ.
ඒ බෝධීන් වහන්සේ කොතැන්හි පිහිටි සේක් ද යත්: යම් ස්ථානයෙක්හි, නස්නා කප කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළ නට කල්හි පසු වැ නැස්මට යේ ද, හට ගන්නා කප යම් ස්ථානයෙකින් නැංගා වූ ජලජ පද්මය බ්රහ්ම ලෝකයෙහි දී ප්රනබුද්ධ වැ හට ගෙනැ සිටි කපැ උපදනා වූ සර්වඥවරයන් ගේ ගණන් වශයෙන් ශ්රමමණයනට අලඞ්කාර ස්වරූපයෙන්සිටි පාත්රවචීවරාදී වූ මහණ පිරිකර දේ ද, එ මැ හට ගෙනැ සිටි කල්පයෙහි පුරනලද පාරමිතා ඇති එ මහා බෝධිසත්ත්වවරයනට මෙතැන්හි හිඳැ අපරිමාණ ගුණ සමූහයට පැමිණන හෙයින් අචල ප්රිතිෂ්ඨා වේ ද, යම් ස්ථානයෙකැ පටන් භවාග්රරය දක්වා හෙරිකුහරයක් මෙන් එකව්ජිද්රි වැ විමන් නැති වැ තිබේ ද, බ්‍රහ්මයා විසිනුත් ඉක්මැ පලා යා හැනො හැකි ද, නාග සුපර්ණයන් හා දිව්ය් මනුෂ්යනයන් හා අසුරයන් හා බ්‍රහ්මයන් හා චක්රැවර්තී රජදරුවන් ද විසින් යම් ස්ථානයෙක් හි පිදියැ යුතු වේ ද, ඒ වනාහි මගධ රටැ උරුවේලා නම් දනව්වෙහි නේරඤ්ජරා නම් ගංතෙරැ උතුම් වූ මහී කාන්තාව ගේ ළයක් වැනි වූ උත්තම ස්ථානයෙහි පිහිටියේ යැ. ඒ බෝධීන් වහන්සේ ගේ ඵලයෙන් උපන්නා වූ මහා බෝධිය සර්වඥයන් වහන්සේ විද්යාීමාන කාලයෙහි ජේතවන මහා විහාරද්වාරයෙහි පිහිටියේ යැ.
ඒ බෝධි දෙදෙනා වහන්සේ අතුරින් ඵලරුහ මහා බෝධිය සර්වඥයන් වහන්සේ සිද්යාිමාන කල්හි ජේතවන මහා විහාරද්වාරයෙහි කෙසේ පිහිටියේ ද යත්:
ඒ බෝධීන් වහන්සේ කවුරුන් විසින් ස්තුති කරනලද සේක්ද යත්: ලොවුතුරා සම්යීක් සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ හා අනුබද්ධ වූ ශාරිපුත්රස මෞද්ගල්යාසයන මහා කාශ්යුප ස්ථවිරාදී වූ ශ්රාවවකයන් වහන්සේ හා දිව්යහ බ්රහ්ම නාග සුපර්ණ නරේන්ද්රා දීන් විසින් ස්තුති කරනලද සේකැ.
ඒ බෝධීන් වහන්සේ කොතැන්හි පිහිටි සේක් ද යත්: යම් ස්ථානයෙක්හි, නස්නා කප කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළ නට කල්හි පසු වැ නැස්මට යේ ද, හට ගන්නා කප යම් ස්ථානයෙකින් නැංගා වූ ජලජ පද්මය බ්රහ්ම ලෝකයෙහි දී ප්රනබුද්ධ වැ හට ගෙනැ සිටි කපැ උපදනා වූ සර්වඥවරයන් ගේ ගණන් වශයෙන් ශ්රමමණයනට අලඞ්කාර ස්වරූපයෙන්සිටි පාත්රවචීවරාදී වූ මහණ පිරිකර දේ ද, එ මැ හට ගෙනැ සිටි කල්පයෙහි පුරනලද පාරමිතා ඇති එ මහා බෝධිසත්ත්වවරයනට මෙතැන්හි හිඳැ අපරිමාණ ගුණ සමූහයට පැමිණන හෙයින් අචල ප්රිතිෂ්ඨා වේ ද, යම් ස්ථානයෙකැ පටන් භවාග්රරය දක්වා හෙරිකුහරයක් මෙන් එකව්ජිද්රි වැ විමන් නැති වැ තිබේ ද, බ්‍රහ්මයා විසිනුත් ඉක්මැ පලා යා හැනො හැකි ද, නාග සුපර්ණයන් හා දිව්ය් මනුෂ්යනයන් හා අසුරයන් හා බ්‍රහ්මයන් හා චක්රැවර්තී රජදරුවන් ද විසින් යම් ස්ථානයෙක් හි පිදියැ යුතු වේ ද, ඒ වනාහි මගධ රටැ උරුවේලා නම් දනව්වෙහි නේරඤ්ජරා නම් ගංතෙරැ උතුම් වූ මහී කාන්තාව ගේ ළයක් වැනි වූ උත්තම ස්ථානයෙහි පිහිටියේ යැ. ඒ බෝධීන් වහන්සේ ගේ ඵලයෙන් උපන්නා වූ මහා බෝධිය සර්වඥයන් වහන්සේ විද්යාීමාන කාලයෙහි ජේතවන මහා විහාරද්වාරයෙහි පිහිටියේ යැ.
ඒ බෝධි දෙදෙනා වහන්සේ අතුරින් ඵලරුහ මහා බෝධිය සර්වඥයන් වහන්සේ සිද්යාිමාන කල්හි ජේතවන මහා විහාරද්වාරයෙහි කෙසේ පිහිටියේ ද යත්:
1. බ්‍රහ්මාරාධනා කථාව
ඉක්බිත්තෙන්....ඉක්බිත්තෙන් නොයෙක් ගුණ සමූහ නැමැති ආභරණයෙන් සැරහුණා වූ සර්වඥයන් වහන්සේ සූර්ය රශ්මීන් වැදැගත්තා වූ පද්මයක් මෙන් අතිශයෙන් සන්තුෂ්ට වූ චිත්ත සන්තාන ඇති සේක්, “අනන්ත වූ කල්පකෝටි ශතසහස්රටයක් මුළුල්ලෙහි මේ මහාබෝධි පර්යංකය කාරණ කොටැ සසර දිවැ ඇවිද්දෙමි. මේ පර්යංකයෙහි හුන්නා වූ මා විසින් මාර සේනාව පරාජය කරන ලදැ. මෙහි මැ උන්නා වූ මා ගේ මන දොළ පිරිණ. එහෙයින් තව මේ පර්යංකයෙන් නො නැ‍ඟෙමි” යි තියා නොයෙක් කෙළ ලක්ෂ ගණන් සමාපත්තියට සමවදනා සේක්, සතියක් ඉකුත් කොටැ; ඉක්බිත්තෙන් ඒ බර්යංකයෙන් නැගී සර්වඥතාඥාන ප්රවතිවේධයෙහි උපන්නා වූ සැක ඇති සමහර දෙවතා කෙනෙකුන්ගේ සැක දුරු කරණ පිණිසැ ආකාශයට පැන නැඟී යමක ප්රාතතිහාර්යය දක්වා, ආකාශයෙන් බැසැ, මහා බෝධි පර්යංකයට ඊශාන කෝණයෙහි සිටැ “ඒකාන්තයෙන් මා විසින් මේ මහා බෝධි ද්රැබමය සමීපයෙහි දී සර්වඥතාඥානය ප්රෙතිවේධ කරන ලදැ” යි කියා; ප්රයමාණාතික්රාරන්ත වූ කාලයක් මුළුල්ලෙහි රැස් කරන ලද පාරමිතාවන්ගේ ඵලයට පැමිණන්නා වූ ස්ථානයද, පර්යාංකයද, බෝධි වෘක්ෂය ද, පස් වණක් පැහැයෙන් බබළන්නා වූ ප්රීකතියෙන් දල්වනලද නොහෙළනලද ඇසිපිය ඇති ප්රේමමයෙන් හරිත වූ නේත්රර යුගලයෙන් පූජා කෙරෙමින්එතැන්හි සතියක් මුළුල්ලෙහි වැඩැසිටි සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් චන්ද්රායා සේ සෞම්යස වූ ශරීර ඇති, දිව ඇස් පැණ ඇස් ආදී වූ පසැස් ඇති, සර්වඥයන් වහන්සේ බෝධි පර්යංකයට හා අනිමිෂ චෛත්ය යටත් අතුරෙහි වූ නැගෙනහිරින් බස්නාහිරට මවන ලද රුවන් සක්මනෙහි සක්මන් කරන සේක් සතියක් ඉකුත් කළ සේකැ. මහා බෝධියට පැළ දෙසෙහි වූ රුවන් ගෙහි අනන්ත නයසමන්ත පට්ඨාන ලක්ෂණ වූ ධර්මය සම්මර්ශනය කරන සේක් සතියක් ඉකුති කල සේකැ. බෝමැඩට නැගෙනහිර දිශා භාගයෙහි වූ අජපාල න්ය ග්රොකධ වෘක්ෂ සමීපයෙහි වැඩ හිඳැමාරාවන් ගේ මුඛ නැමැති පියුම් වනය මලානික කරන සේක් සතියක් ඉකුත් කල සේකැ. ඒ සර්වඥයන් දුටුකළ මාර වනිතාවන්ගේ මුව පියුම් හැකිළෙනු කිසි විස්මයෙක් නො වෙයි.
එයින් කීහ:
“පූර්වාවදානචරිකේසු සුදුස්තරේෂු
ගිතේෂු යස්ය් සුරකින්නරසුන්සරිහිඃ
අද්යාුපි චන්ද්රුකිරණෛරීව සංකුවන්ති
මරාඞ්ගනාවදනපංකජ කානානි” යි
බෝමැඩට අග්නිකොණයෙහි වූ..බෝමැඩට අග්නිකොණයෙහි වූ මිදෙල් විල්තෙරැ මිදෙල් රුක් මුල් හි වැඩහිඳැ, මුදලින්ද නම් නාග රාජයා ගේ සිත් නැමැති ඇඹුල වනය පුබුදුවමින් සතියක් ඉකුත් කල සේකැ. බෝමැඩට දකුණු දිශා භාගයෙහි වූ කිරිපලු රුක් මුල්හි වැඩහිඳැ, ඵලසමාපත්ති සැපය අනුභව කෙරෙමින් සතියක් ඉකුත් කළ සේකැ. යම් සේ රාජ්යඵ පදවියට පැමිණියා වූ රජ්ජුරු කෙනෙක් තමන් ගේ රත්නසාර දක්නා සඳහා ඒ ඒ ගර්භයෙහි දොර හරවා රන් රිදී මුතු මැණික් ආදි වූ රත්නයන් පරික්ෂා කෙරෙමින් ඇවිදිද් ද, එපරිද්දෙන් මැ බුදුහු ඒ එකන් පනස් දවස ඒ ඒ ධර්ම රත්නයන් ප්ර ත්යනවේක්ෂා කෙරෙමින් විසූ සේකැ. මෙසේ සත් සතිය ගලවා; දෙදෙව්ලොව උපන්නාවූ අධිකරණ විනිශ්චය කරන්නට සමර්ථ හෙයින් ද සකස් කොටැ දන් දුන් හෙයින් ද ශක්ර නම් වූ ඒ දිව්යි රාජයා විසින් එළවල ලද බෙහෙත් අරළු හා නාලි දැවටූ හා අනෝතත්ත ජලය ද ප්රවයෝජන විඳැ, තපස්සු භල්ලුක නම් වෙළෙඳුන් දෙදෙනකු විසින් එළවන ලද අග්ගලා හා මීයෙන් ඇනු විලඳ වටද සතර වරම් දෙවි මහ රජදරැව්න විසින් එළවනලද්දා වූ පාත්රරයෙන් පිළිගෙනැ භෝජනාවසානයෙහි අජපාල න්යලග්රෝයධ වෘක්ෂ සමීපයට ගොසින්, “මා විසින් පැමිණෙන ලද්දාවූ නිර්වාණ ධර්මය තෙමේ පොළෝ ධරා සිටි දිය කඳක් සෙයින් ඉතා ගැඹුරු යැයි පර්වතයෙකින් සඟවා තබනලද වස්තුවක් මෙන් නො දැක්කැ හැක්කේ යැ. නො දැක්කැ හැකි බැවින් මැ අවබෝධ නො කටහැක්‍ේක යැ. නිවන්නා වූ සියලු ක්ලේශපරිදාහ ඇති බැවින් ශාන්ත යැ. මියුරු වූ රස ඇති භෝජනයක් මෙන අතෘප්තිකර වූ කාරණයෙන් ප්රිනිත යැ. තර්කනය කිරීෆමන් අවවරණය නො කට හැකි බැවින් අතර්කාවවර යැ. සියක් වර පලන ලද අස් ලොමෙහි කෙළවරක් කෙළවරක් මෙන් ඉතා සියුම යැ. අඥාන සත්වයනට අවිෂය බැවින් පණ්ඩිත වේදනීය යැ. මේ ධර්මය ප්ර්තිවේධ කරන්නට උත්සාහ කරන්නා වූ මා විසින් වනාහි පැමිණියා වූ යාචකයනට සරහා පිළියෙළ කරන්ලාද්දා වු ඉස් කපා දීමෙන් ද, ගල ලෝහිත දිමෙන්ද, අඳුන් ගා මනා කොටැ සරහන ලද පස්පෑ දිස්නා ඇස් උපුටා දිමෙන්ද, කුල වංශයට ප්රනදීපයක් බඳු වූ දරුවන් හා මන වඩන්නා වූ භාර්යාල ල වනුත් දීමෙන් ද නුදුන් දනක් නම් නැත.
සංඛපාලජාතකාදි වූ අනේක අත්මභාවයන්හි ජීවිත පරිත්යාමගය තෘණ ලවයක් මෙන් කරන්නා වූ ද, ශිලවෘති ක්ර මය පොළොව පෙරෑළීමක් මෙන් සිතන්නා වූ ද මා විසින් රක්ෂා නොකරනලද ශිලයෙක් නම් නැත. චුලසුතසෝමාදි ආත්ම භාවයන්හි මනෝඥ වූ සම්පතිත්ය පරිත්‍යාග කරන්නාවූ ද, ක්ෂාන්තිවාදදි අත්මභාවයන්හි ඡෙද්ය‍හෙද්යාූ දියට පැමිණෙන්නා වු ද මා විසින් නුපුරනලද කිසි පාරමිතාවෙක් නම් නැත. එසේ වූ මා සවස් වේලෙහි මාර සෙනාව විධ්වංසනය කරන්නා හටත් මහී කම්පා නො කෙළේ යැ. ප්රවථම යාමයෙහි පූර්වෙනිවාසානුස්මෘති ඥානය සමධිගමය කරන්නා හට ද, මධ්යරම යාමයෙහි දිව්යඥ චක්ෂුරභිඥානය උපදවන්නා හට ද, මහි කම්පාව නො කෙළේ යැ. පශ්චිමයාමයෙහි වනාහි ද්වාදශාඬ්ග ප්ර තීත්ය සමුත්පාදය අනුලෝම ප්ර තිලෝම වශයෙන් ප්ර තිවේධය කරන්නාවූ මට දස දහසක් සක්වළ යදඬුයෙකින් ගැසූ ලෝතලියක් මෙන් සියදහස් ගණන් ධ්වනි පවත්වමින් පවනින් පහරන ලද පියුම් පතෙක්හි ජල බින්දුවක් මෙන් මේ මහ පොළොව කම්පා කෙළේ යැත මෙසේ මෙබඳු වූ තීක්ෂණ ප්ර්ඥා ඇත්තා වූ මා විසින් මේ ධර්මය දුකින් ප්රෂතිවේධ කරනලද. මේ ලෞකික මහා ජනයෝ කාඩී පිරුණු ලබ්බක් මෙන් ද, මෝරු පිරුණු සැළක් මෙන් ද, මස් තෙලින් රඳනාලද රෙද්දක් මෙන් ද, අඳුන් වැකීගිය අතක් මෙන් දක්ලේශයෙන් පිරුණාහ. ඉතා සකිලිටු වන්නාහ. රාගයෙන් රක්තයහ. ද්වේෂයෙන් දුෂ්ටයහ. මෝහයෙන් මුඬයහ. අවිද්යාකරාශින් වලඳනා ලදහ. එසේ වූ සත්ත්වයෝ මෙසේ ගැඹුරු වූ ධර්මය කෙසේ නම් ප්රහතිවේධ කෙරෙද්ද ? එසේ වූ ධර්ම දෙශනාව කිරීමෙන් මට ප්රනයෝජන කිම් දැ”යි උපන්නාවූ නිරුත්සාහ ඇති සේක්, සහම්පති වහා බ්ර්හ්මයා විසින්:
“නස්සති වත හෝ ලොකෝ, විනස්සති වත හෝ ලොකෝ, යත්ර් හි නාම තථාගතස්ය අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස් අප්පෝස්සු ක්කතාය චිත්තං නමති නෝ ධම්ම දේසනාය”යි.
මහත් වු ඝෝෂා පවත්වා දසදහසක් සක්වළ දසදහසක් බ්රුහ්මයන් හා සමග-කුළු ගෙයක් සා ගලක් හැමට පාත බ්රහ්ම ලෝකයෙහි සිටැ හෙළූ කළ එක් රෑ දාවලෙකින් අට සාළිස් දහසක් යොදුන් ගෙවමින් සාරමසෙකින් පොළවට බස්සී. -මෙසේ ඉතා දුරු වු හැමට යට බඹතලයෙන් මත්තේ බ්රවහ්මලෝකයෙහි සිටැ දික් කළ අතක් වක් නො කරනතුරු අවුත් භාග්ය ව්ත වූ බුදුරාජණන් වහන්සේ ගේ අභිමුඛයෙහි පහළ වියැ.
එයින් කී හ:-
“සෙය්යහථාපි නාම බලවා පුරිසෝ සම්මිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය් පසාරිතං වා බාහං සම්මිඤ්ජෙය්යව, එවමේවං බ්රපහ්ම ලෝකේ අන්තර හිතෝ භගවතෝ පුරතෝ පාතුරහෝසි”යි.
දකුණු දණමඬල බිම හැනැ මුදුනෙහි දෝත් බැඳැ “දේසේතු භගවා ධම්මං” යනාදින් යාච්ඥා කරනලද සේක්, බුද්ධවක්ෂුසින් දස දහසක් සක්වළ බලමින් එහි “ප්රදඥා නැමැති චක්ෂුස්හි අල්ප වූ රාගාදි රජස් ඇත් සත්ත්වයෝ මෙතෙකැ”යි “ප්රඥඥා නැමැති චක්ෂුස්හි බොහෝ වු රාගාදි රජස් ඇත් සත්ත්වයෝ මෙතෙකැ”යි දැකැ නැවතැ ද ඒ සත්ත්වයන් භව්යා්භව්යා වශයෙන් විභාග කොටැ ෂෝඩශාකාරයෙකින් ආශයාදින් බැලූ කලැ එක්තරා පුකාරයෙකින් විනයනය නො කට හැකිවී න්ම ඒ සත්තව‍යෝ අනුශාසනා වට අභව්යය නම් වේති - එසේ වූ අභව්යය පුද්ගලයන් හැරැ, භව්යෝ පුද්ගලයන් මැ ඥානයෙන් පිරිසිඳැ ගෙනැ. “දැන් වනාහි සියලු ජන තෙමේ තමන් ගේ සැදැහැ නැමැති භාජනයන් එළවා වධි, ඔවුන් ගේ මනදොළ පුරමි”යි බුහ්මයාට වචන නැමැති අමෘත රශ්මි විහිදැවූ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් චන්ද්රායා සේ සෞම්යස වූ ශරීර ඇති, දිව ඇස් පැණ ඇස් ආදී වූ පසැස් ඇති, සර්වඥයන් වහන්සේ බෝධි පර්යංකයට හා අනිමිෂ චෛත්ය යටත් අතුරෙහි වූ නැගෙනහිරින් බස්නාහිරට මවන ලද රුවන් සක්මනෙහි සක්මන් කරන සේක් සතියක් ඉකුත් කළ සේකැ. මහා බෝධියට පැළ දෙසෙහි වූ රුවන් ගෙහි අනන්ත නයසමන්ත පට්ඨාන ලක්ෂණ වූ ධර්මය සම්මර්ශනය කරන සේක් සතියක් ඉකුති කල සේකැ. බෝමැඩට නැගෙනහිර දිශා භාගයෙහි වූ අජපාල න්ය ග්රොකධ වෘක්ෂ සමීපයෙහි වැඩ හිඳැමාරාවන් ගේ මුඛ නැමැති පියුම් වනය මලානික කරන සේක් සතියක් ඉකුත් කල සේකැ. ඒ සර්වඥයන් දුටුකළ මාර වනිතාවන්ගේ මුව පියුම් හැකිළෙනු කිසි විස්මයෙක් නො වෙයි.
එයින් කීහ:
“පූර්වාවදානචරිකේසු සුදුස්තරේෂු
ගිතේෂු යස්ය් සුරකින්නරසුන්සරිහිඃ
අද්යාුපි චන්ද්රුකිරණෛරීව සංකුවන්ති
මරාඞ්ගනාවදනපංකජ කානානි” යි
බෝමැඩට අග්නිකොණයෙහි වූ..බෝමැඩට අග්නිකොණයෙහි වූ මිදෙල් විල්තෙරැ මිදෙල් රුක් මුල් හි වැඩහිඳැ, මුදලින්ද නම් නාග රාජයා ගේ සිත් නැමැති ඇඹුල වනය පුබුදුවමින් සතියක් ඉකුත් කල සේකැ. බෝමැඩට දකුණු දිශා භාගයෙහි වූ කිරිපලු රුක් මුල්හි වැඩහිඳැ, ඵලසමාපත්ති සැපය අනුභව කෙරෙමින් සතියක් ඉකුත් කළ සේකැ. යම් සේ රාජ්යඵ පදවියට පැමිණියා වූ රජ්ජුරු කෙනෙක් තමන් ගේ රත්නසාර දක්නා සඳහා ඒ ඒ ගර්භයෙහි දොර හරවා රන් රිදී මුතු මැණික් ආදි වූ රත්නයන් පරික්ෂා කෙරෙමින් ඇවිදිද් ද, එපරිද්දෙන් මැ බුදුහු ඒ එකන් පනස් දවස ඒ ඒ ධර්ම රත්නයන් ප්ර ත්යනවේක්ෂා කෙරෙමින් විසූ සේකැ. මෙසේ සත් සතිය ගලවා; දෙදෙව්ලොව උපන්නාවූ අධිකරණ විනිශ්චය කරන්නට සමර්ථ හෙයින් ද සකස් කොටැ දන් දුන් හෙයින් ද ශක්ර නම් වූ ඒ දිව්යි රාජයා විසින් එළවල ලද බෙහෙත් අරළු හා නාලි දැවටූ හා අනෝතත්ත ජලය ද ප්රවයෝජන විඳැ, තපස්සු භල්ලුක නම් වෙළෙඳුන් දෙදෙනකු විසින් එළවන ලද අග්ගලා හා මීයෙන් ඇනු විලඳ වටද සතර වරම් දෙවි මහ රජදරැව්න විසින් එළවනලද්දා වූ පාත්රරයෙන් පිළිගෙනැ භෝජනාවසානයෙහි අජපාල න්යලග්රෝයධ වෘක්ෂ සමීපයට ගොසින්, “මා විසින් පැමිණෙන ලද්දාවූ නිර්වාණ ධර්මය තෙමේ පොළෝ ධරා සිටි දිය කඳක් සෙයින් ඉතා ගැඹුරු යැයි පර්වතයෙකින් සඟවා තබනලද වස්තුවක් මෙන් නො දැක්කැ හැක්කේ යැ. නො දැක්කැ හැකි බැවින් මැ අවබෝධ නො කටහැක්‍ේක යැ. නිවන්නා වූ සියලු ක්ලේශපරිදාහ ඇති බැවින් ශාන්ත යැ. මියුරු වූ රස ඇති භෝජනයක් මෙන අතෘප්තිකර වූ කාරණයෙන් ප්රිනිත යැ. තර්කනය කිරීෆමන් අවවරණය නො කට හැකි බැවින් අතර්කාවවර යැ. සියක් වර පලන ලද අස් ලොමෙහි කෙළවරක් කෙළවරක් මෙන් ඉතා සියුම යැ. අඥාන සත්වයනට අවිෂය බැවින් පණ්ඩිත වේදනීය යැ. මේ ධර්මය ප්ර්තිවේධ කරන්නට උත්සාහ කරන්නා වූ මා විසින් වනාහි පැමිණියා වූ යාචකයනට සරහා පිළියෙළ කරන්ලාද්දා වු ඉස් කපා දීමෙන් ද, ගල ලෝහිත දිමෙන්ද, අඳුන් ගා මනා කොටැ සරහන ලද පස්පෑ දිස්නා ඇස් උපුටා දිමෙන්ද, කුල වංශයට ප්රනදීපයක් බඳු වූ දරුවන් හා මන වඩන්නා වූ භාර්යාල ල වනුත් දීමෙන් ද නුදුන් දනක් නම් නැත.
සංඛපාලජාතකාදි වූ අනේක අත්මභාවයන්හි ජීවිත පරිත්යාමගය තෘණ ලවයක් මෙන් කරන්නා වූ ද, ශිලවෘති ක්ර මය පොළොව පෙරෑළීමක් මෙන් සිතන්නා වූ ද මා විසින් රක්ෂා නොකරනලද ශිලයෙක් නම් නැත. චුලසුතසෝමාදි ආත්ම භාවයන්හි මනෝඥ වූ සම්පතිත්ය පරිත්‍යාග කරන්නාවූ ද, ක්ෂාන්තිවාදදි අත්මභාවයන්හි ඡෙද්ය‍හෙද්යාූ දියට පැමිණෙන්නා වු ද මා විසින් නුපුරනලද කිසි පාරමිතාවෙක් නම් නැත. එසේ වූ මා සවස් වේලෙහි මාර සෙනාව විධ්වංසනය කරන්නා හටත් මහී කම්පා නො කෙළේ යැ. ප්රවථම යාමයෙහි පූර්වෙනිවාසානුස්මෘති ඥානය සමධිගමය කරන්නා හට ද, මධ්යරම යාමයෙහි දිව්යඥ චක්ෂුරභිඥානය උපදවන්නා හට ද, මහි කම්පාව නො කෙළේ යැ. පශ්චිමයාමයෙහි වනාහි ද්වාදශාඬ්ග ප්ර තීත්ය සමුත්පාදය අනුලෝම ප්ර තිලෝම වශයෙන් ප්ර තිවේධය කරන්නාවූ මට දස දහසක් සක්වළ යදඬුයෙකින් ගැසූ ලෝතලියක් මෙන් සියදහස් ගණන් ධ්වනි පවත්වමින් පවනින් පහරන ලද පියුම් පතෙක්හි ජල බින්දුවක් මෙන් මේ මහ පොළොව කම්පා කෙළේ යැත මෙසේ මෙබඳු වූ තීක්ෂණ ප්ර්ඥා ඇත්තා වූ මා විසින් මේ ධර්මය දුකින් ප්රෂතිවේධ කරනලද. මේ ලෞකික මහා ජනයෝ කාඩී පිරුණු ලබ්බක් මෙන් ද, මෝරු පිරුණු සැළක් මෙන් ද, මස් තෙලින් රඳනාලද රෙද්දක් මෙන් ද, අඳුන් වැකීගිය අතක් මෙන් දක්ලේශයෙන් පිරුණාහ. ඉතා සකිලිටු වන්නාහ. රාගයෙන් රක්තයහ. ද්වේෂයෙන් දුෂ්ටයහ. මෝහයෙන් මුඬයහ. අවිද්යාකරාශින් වලඳනා ලදහ. එසේ වූ සත්ත්වයෝ මෙසේ ගැඹුරු වූ ධර්මය කෙසේ නම් ප්රහතිවේධ කෙරෙද්ද ? එසේ වූ ධර්ම දෙශනාව කිරීමෙන් මට ප්රනයෝජන කිම් දැ”යි උපන්නාවූ නිරුත්සාහ ඇති සේක්, සහම්පති වහා බ්ර්හ්මයා විසින්:
“නස්සති වත හෝ ලොකෝ, විනස්සති වත හෝ ලොකෝ, යත්ර් හි නාම තථාගතස්ය අරහතෝ සම්මාසම්බුද්ධස්ස් අප්පෝස්සු ක්කතාය චිත්තං නමති නෝ ධම්ම දේසනාය”යි.
මහත් වු ඝෝෂා පවත්වා දසදහසක් සක්වළ දසදහසක් බ්රුහ්මයන් හා සමග-කුළු ගෙයක් සා ගලක් හැමට පාත බ්රහ්ම ලෝකයෙහි සිටැ හෙළූ කළ එක් රෑ දාවලෙකින් අට සාළිස් දහසක් යොදුන් ගෙවමින් සාරමසෙකින් පොළවට බස්සී. -මෙසේ ඉතා දුරු වු හැමට යට බඹතලයෙන් මත්තේ බ්රවහ්මලෝකයෙහි සිටැ දික් කළ අතක් වක් නො කරනතුරු අවුත් භාග්ය ව්ත වූ බුදුරාජණන් වහන්සේ ගේ අභිමුඛයෙහි පහළ වියැ.
එයින් කී හ:-
“සෙය්යහථාපි නාම බලවා පුරිසෝ සම්මිඤ්ජිතං වා බාහං පසාරෙය්ය් පසාරිතං වා බාහං සම්මිඤ්ජෙය්යව, එවමේවං බ්රපහ්ම ලෝකේ අන්තර හිතෝ භගවතෝ පුරතෝ පාතුරහෝසි”යි.
දකුණු දණමඬල බිම හැනැ මුදුනෙහි දෝත් බැඳැ “දේසේතු භගවා ධම්මං” යනාදින් යාච්ඥා කරනලද සේක්, බුද්ධවක්ෂුසින් දස දහසක් සක්වළ බලමින් එහි “ප්රදඥා නැමැති චක්ෂුස්හි අල්ප වූ රාගාදි රජස් ඇත් සත්ත්වයෝ මෙතෙකැ”යි “ප්රඥඥා නැමැති චක්ෂුස්හි බොහෝ වු රාගාදි රජස් ඇත් සත්ත්වයෝ මෙතෙකැ”යි දැකැ නැවතැ ද ඒ සත්ත්වයන් භව්යා්භව්යා වශයෙන් විභාග කොටැ ෂෝඩශාකාරයෙකින් ආශයාදින් බැලූ කලැ එක්තරා පුකාරයෙකින් විනයනය නො කට හැකිවී න්ම ඒ සත්තව‍යෝ අනුශාසනා වට අභව්යය නම් වේති - එසේ වූ අභව්යය පුද්ගලයන් හැරැ, භව්යෝ පුද්ගලයන් මැ ඥානයෙන් පිරිසිඳැ ගෙනැ. “දැන් වනාහි සියලු ජන තෙමේ තමන් ගේ සැදැහැ නැමැති භාජනයන් එළවා වධි, ඔවුන් ගේ මනදොළ පුරමි”යි බුහ්මයාට වචන නැමැති අමෘත රශ්මි විහිදැවූ සේකැ.
2. ධම්මවක්ක පවත්තන කථාව
ඉක්බිත්තෙන් අජපාල වෘක්ෂ නැමැති උදය පර්වතයෙන් නැංගා වූ සර්වඥ නැමැති සූර්ය්ජපායාණන් වහන්සේ ඉඳුනිල් මිණි වන් ආකාශයෙහි අනේක ප්රමකාර වූ ෂඩ්වර්ණ ඝන බුද්ධරශ්මි විහිදුවන සේක්, එකල්හි ධම්සක් පැවැතුම් සූත්රම දේශනාව කරන්නට ඉසිපතන මිගදායයට වඩනා සේක්, උපක නම් නිගණ්ඨාජීවකයන් හට වන වැඩ දැකැ ආකාශයෙන් නො ගොස් පොළෝ තෙලෙන් වඩනා සේකැ. ඒ ආජිවක අතර මඟැ දි ෂඩ්වර්ණ බුද්ධ රශ්මි මාලායෙන් දිලියෙමින් වඩනා වූ බුදුන් දැකැ සන්තුෂ්ට වැ “ තොප ගේ චක්ෂුරාදි ඉන්ද්රිවයයෝ විශේෂයෙන් ප්රටසන්නයහ. ඡවි වර්ණ ඉතා පිරිසිදු යැ. නිර්මල යැ; තෙපි කවුරුන් උදෙසා මහණ වූ ද? තොප ගේ ශාස්තෘහු කවුරුද? කවුරුන් ගේ ධර්මය තෙපි කැමැත්වූ දැ යි බුදුන් ගේන් විචාළේ යැ. එසඳ බුදුහු තමන් වහන්සේ සකල ක්ලේශයන් ජය ගෙනැ ස්වයම්භූ ඥානයෙන් සර්ව ඤේය ධර්මයන් සර්වා්කාරයෙන් පරෝපදේශ රහිත වැ දක්නා ලද පරිදි ද, කිසි තැනෙක්හි තමන් වහන්සේට වැඩි තරම් කෙනකුන් හෝ තමන් වහන්සේ හා සමාන කෙනකුන් හෝ නැති පරිදි ද, තමන් වහන්සේ අනුත්තර සම්ය ක්සම්බුද්ධ පරිදි ද, ධම්සක් පැවැතුම් සූත්රද දේශනාව කරන්නට කසි රජ දරුවන් ගේ නුවරට වඩනා පරිදි ද දක්වන සේක්:
“සබ්බාහිභූ සබ්බවිදුහමස්මි.
සබ්බේසු ධම්මේසු අනුපලිත්තෝ.
සබ්බඤ්ජ හෝ තණ්හක්ඛුයේ විමුත්තෝ,
සයං අභිඤ්ඤාය කමුද්දිසෙය්යංේ.
න මේ ආවරියෝ අත්ථි සදිසෝ මේ න විජ්ජති,
සදේවකස්මිං ලෝකස්මිං නත්ථී මේ පටිපුග්ගලෝ.
අහං හි අරහා ලොකෝ අහං සත්ථා අනුත්තරෝ.
එකෝම්හි සම්මාසම්බුද්ධෝ සිතිභුතෝස්මි නිබ්බුතෝ.
ධම්මවක්කං පවත්තෙතුං ගච්ඡාමි කාසිනං පුරං,
අන්ධභූතස්මිං ලෝකස්මිං ආබඤ්ඡං අමතදුන්දුහං”යි-
මේ ගාථාව්න වදාල සේක. ඒ ආජිවක තෙමේ බුදුන් කෙරෙහි පැහැදැ “තෙපි කිනම්මු දැ”යි විචාලේ යැ. “අපට අන්න්ත ජින‍යෝ යැ යි කියති”යි වදාළ සේකැ. ආජිවකයා ඉස සලා ගොස් වඞ්ගහාර නම් ජනපදයෙහි වැදි දුවක නිසා වසන්නේ, සුභද්ර නම් පුතකු ලත් කල්හි උපන්නා වූ කළකිරිමෙකින් “තමන් ගේ යහළු වූ අනන්ත ජිනයන් කරා යෙමි”යි නික්මැ, මධ්යක දේශයට ගොස්, ජේතවනයට වැදැ බුදුන් දැකැ පැවිදි වැ, අනාගාමී වැ කප් දහසකට ආයු ඇති අවිහ තෙලෙහි ඉපිදැ, උපන් විගස රහත් වූ සත් දෙනකුන් කෙරේ ඇතුළත් වියැ.
එයින් වදාළහ :-
“අවිහං උපපන්නාසේ විමුත්තා සත්ත භික්ඛවෝ,
රාග දෝස පරික්ඛිණෘ තිණ්ණා ලෝ කේ විසත්තිකං.
උප කෝ ඵලගණ්ඩෝ ව පුක්කුසාති ව තේ තයෝ,
භද්දියෝ ඛණ්ඩදෙවෝ ව බාහුදත්ති ව පිංගි‍යෝ,
තේ හිත්වා මානුසං දේහං දිබ්බං යෝගං උපච්වගුහං”යි
මෙ සේ බුදු රජාණන් වහන්සේ උපක නම් ආජිවකයා හා අතර මඟැ දුටු මෘග පක්ෂීන් හා දිව්යන මනුෂ්යවයන් හා සතුටු කරවමින් ගොස්, පුෂ්ප සුගන්ධයෙන් සතුටු වැ ඣංකාර නාද පවත්වන්නා වූ හෘඬ්ග සමූහයා විසින් ගැවසී ගත් ශාඛායෙන් යුක්ත වූ වෘක්ෂයන් ඇති, මත් වූ මොනරුන් ගේ හා කොවුලන් ගේ ද මියුරුහඬ ැති ඉසිපතන නම් මිගදායයට වැදැ කිඳුරන් ගේ හා කුරවී කෙවිල්ලන් ගේ හඬ හා සමාන වූ කට හඬින් පස් වග මහණන් වහන්සේ කැඳවා, නොයෙක් කෙළ ගණන් දිව්යක බ්ර හ්මයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ, ධම්සක් පැවැතුම් සූත්රන දේශනාව කරන සේක්, දේශනා නැමැති රශ්මින් මෝහ නැමැති අන්ධකාර සමූහයා බිඳැ, සියලු ලෝකයෙහි ධර්මා ලෝකය දක්වා විනේය ජන නැමැති පද්ම විකාශය කළ සේකැ. කෙසේ ද යත් : එදවස් මනුෂ්යවයන් ගෙන් කොණ්ඩඤ්ජ මහ තෙරුන් වහන්සේ සෝවාන් වූ සේකැ. දෙවියන් ගෙන් අටළොස් කෙළක් බුහ්මයෝ රත් වූහ. අසංඛ්ය යක් දෙවියෝ සෝවාන් සෙදගැමි අනගැමි වූ හ.
එයින් කීහ.
“මහා සමයසුත්තේ ව අථෝ මඬ්ගලසුත්තකේ,
සමවිත්ාතේ රාහුලෝවාදේ ධම්මචක්කේ පරාභවේ.
දේවතා සමිති තත්ථ අප්පමය්යා අනප්පිකා,
ධම්මාභිසමයෝ වෙත්ථ ගණනාකෝ අසංඛියෝ”යි.
“සබ්බාහිභූ සබ්බවිදුහමස්මි.
සබ්බේසු ධම්මේසු අනුපලිත්තෝ.
සබ්බඤ්ජ හෝ තණ්හක්ඛුයේ විමුත්තෝ,
සයං අභිඤ්ඤාය කමුද්දිසෙය්යංේ.
න මේ ආවරියෝ අත්ථි සදිසෝ මේ න විජ්ජති,
සදේවකස්මිං ලෝකස්මිං නත්ථී මේ පටිපුග්ගලෝ.
අහං හි අරහා ලොකෝ අහං සත්ථා අනුත්තරෝ.
එකෝම්හි සම්මාසම්බුද්ධෝ සිතිභුතෝස්මි නිබ්බුතෝ.
ධම්මවක්කං පවත්තෙතුං ගච්ඡාමි කාසිනං පුරං,
අන්ධභූතස්මිං ලෝකස්මිං ආබඤ්ඡං අමතදුන්දුහං”යි-
මේ ගාථාව්න වදාල සේක. ඒ ආජිවක තෙමේ බුදුන් කෙරෙහි පැහැදැ “තෙපි කිනම්මු දැ”යි විචාලේ යැ. “අපට අන්න්ත ජින‍යෝ යැ යි කියති”යි වදාළ සේකැ. ආජිවකයා ඉස සලා ගොස් වඞ්ගහාර නම් ජනපදයෙහි වැදි දුවක නිසා වසන්නේ, සුභද්ර නම් පුතකු ලත් කල්හි උපන්නා වූ කළකිරිමෙකින් “තමන් ගේ යහළු වූ අනන්ත ජිනයන් කරා යෙමි”යි නික්මැ, මධ්යක දේශයට ගොස්, ජේතවනයට වැදැ බුදුන් දැකැ පැවිදි වැ, අනාගාමී වැ කප් දහසකට ආයු ඇති අවිහ තෙලෙහි ඉපිදැ, උපන් විගස රහත් වූ සත් දෙනකුන් කෙරේ ඇතුළත් වියැ.
එයින් වදාළහ :-
“අවිහං උපපන්නාසේ විමුත්තා සත්ත භික්ඛවෝ,
රාග දෝස පරික්ඛිණෘ තිණ්ණා ලෝ කේ විසත්තිකං.
උප කෝ ඵලගණ්ඩෝ ව පුක්කුසාති ව තේ තයෝ,
භද්දියෝ ඛණ්ඩදෙවෝ ව බාහුදත්ති ව පිංගි‍යෝ,
තේ හිත්වා මානුසං දේහං දිබ්බං යෝගං උපච්වගුහං”යි
මෙ සේ බුදු රජාණන් වහන්සේ උපක නම් ආජිවකයා හා අතර මඟැ දුටු මෘග පක්ෂීන් හා දිව්යන මනුෂ්යවයන් හා සතුටු කරවමින් ගොස්, පුෂ්ප සුගන්ධයෙන් සතුටු වැ ඣංකාර නාද පවත්වන්නා වූ හෘඬ්ග සමූහයා විසින් ගැවසී ගත් ශාඛායෙන් යුක්ත වූ වෘක්ෂයන් ඇති, මත් වූ මොනරුන් ගේ හා කොවුලන් ගේ ද මියුරුහඬ ැති ඉසිපතන නම් මිගදායයට වැදැ කිඳුරන් ගේ හා කුරවී කෙවිල්ලන් ගේ හඬ හා සමාන වූ කට හඬින් පස් වග මහණන් වහන්සේ කැඳවා, නොයෙක් කෙළ ගණන් දිව්යක බ්ර හ්මයන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ, ධම්සක් පැවැතුම් සූත්රන දේශනාව කරන සේක්, දේශනා නැමැති රශ්මින් මෝහ නැමැති අන්ධකාර සමූහයා බිඳැ, සියලු ලෝකයෙහි ධර්මා ලෝකය දක්වා විනේය ජන නැමැති පද්ම විකාශය කළ සේකැ. කෙසේ ද යත් : එදවස් මනුෂ්යවයන් ගෙන් කොණ්ඩඤ්ජ මහ තෙරුන් වහන්සේ සෝවාන් වූ සේකැ. දෙවියන් ගෙන් අටළොස් කෙළක් බුහ්මයෝ රත් වූහ. අසංඛ්ය යක් දෙවියෝ සෝවාන් සෙදගැමි අනගැමි වූ හ.
එයින් කීහ.
“මහා සමයසුත්තේ ව අථෝ මඬ්ගලසුත්තකේ,
සමවිත්ාතේ රාහුලෝවාදේ ධම්මචක්කේ පරාභවේ.
දේවතා සමිති තත්ථ අප්පමය්යා අනප්පිකා,
ධම්මාභිසමයෝ වෙත්ථ ගණනාකෝ අසංඛියෝ”යි.
3. වේළුවනාරාම කථාව
මෙසේ මහානුභාව සම්පන්න වූ රජක්හු මෙන් මිගදායවන නැමැති යුද්ධ භූමියෙහි පුඥා නැමැති හස්තයෙන් දේශනා නැමැති බඬ්ගය ගෙනැ විනේය ජන නැමැති මිත්රැ ජනයාට පීඩා කරන්නා වූ කෙලෙස් නමැති සතුරන් ගේ ඉස් සිඳැ, සද්ධර්ම නැමති ජයස්තම්භය පිහිටුවා, සියලු ලෝකයට ඒකරාජ්යසය කොටැ සියලු ලෝකයට අසහාය රාජ වැ, මහා ජනයා භව බන්ධනයෙන් මුදා, තමන් වහන්සේ ගේ නිර්වාණ නැමති අභය පුරයට වදවනු කැමැති සේක්, බරණැස යස නම් කුලපුත්රණයකු හා එම නුවර වසන සිටු කුමාරවරුන් සතර දෙනකුන් හා කසීරට වැසි කුල පුතයන් පනස් දෙනකුන් ද මහණ කොටැ රහත් කරවා, මෙසේ නිපන්නාවූ රහත් වහණන් සැට දෙනකුන් දනවූ සැරි සරනුවන් කොටැ සලස්වා, තමන් වහන්සේ උරුවේලා නම් දනවුවට වඩනා සේක්, අතර මඟැ කප්පාසික නම් වනසණ්ඩයෙහි වන ක්රී්ඩාවට ගියා වූ බද්රුවර්ග නම් වූ තිසක් පමණ රාජ කුමාර වරුන් සෝවාන් සෙදගැමි අනගැමි යන තුන්මඟ තුන් ඵල නැමැති අමෘත රසය අනුභව කරවා මහණ කොටැ “මහණෙනි! සත්තව කරුණාව පිණිසැ සැරසරා ඇවිදුව”යි ඒ ඒ තැන්හි යවා, තමන් වහන්සේ උරුවේලාවට ගොස්; උරුවේල කාශ්ය”ප යැ, ගයා කාශ්යමප යැ, නදී කාශ්යේප යැ, යන තුන් බෑ ජටිලයන් පුධාන කොටැ ඇති දසදහසක් ජටිලයනට ; ඒ උරුවේලා නම් දනවුවෙහි තුන්මසක් වැසැ තුන්දහස්පන්සියසොළොසක් ප්රායතිහාර්ය්දන දක්වා දහසක් ජටිලයන් විනයනය කොටැ ඒහි භික්ෂුභාවයෙන් පැවිදි කොටැ ඔවුන් පිරිවරා උරුවේලා නම් දනවුවෙන් නක්මැ. ගයා නම් නියම් ගමට එළඹැ. ගායශීර්ෂ නම් ගිරිතලායෙහි වැඩහිඳැ ඔවුන් ගේ ක්ලේශ ජ‍ටාවන් විධ්වංසනය කෙරෙමින් ආදිප්තපර්ය්ිතලය සූත්රල දේශනාව කළ සේකැ. මෙසේ බුදුහු අනේක පුකාර වූ ප්රාතතිහාර්ය්ැඩ සහසුයෙන් හා ධර්මදේශනායෙන් ජටිලයන් ගේ අභ්යින්තර ගත වූ කෙලෙස් අවුල් නැමැති අන්තර්ජටා ද ඉස්මුදුනෙහි බඳනා ලද දළ මුඬුලු නැමැති බාග්ය ජටා ද විධ්වංසනය කොටැ අර්හත්මාර්ගයට පමුණුවා. ඒ මහානුභාව සම්පන්න වූ ක්ෂිණාශ්රනවයන් දහසක් දෙනා විසින් පිරිවරන ලදු වැ, තාරකා සමුහයා විසින් පිරිවරනලද්දා වූ ශරත්කාලයෙහි චන්ද්රියා මෙන් දිලියෙමින්, දික් නැමැති කාන්තාවන් හොබවමින්, සියලු පක්ෂී්න් ගේ ඇස් පිනවමින් ගොස් : අභිනව වෘක්ෂ ශතයෙන් හෙබියා වූ, ළපලුපත්හි පැහැයෙන් රත් වු. අනවරතයෙන් වැහෙන්නා වූ මල් රොනින් රැඳුණා වූ, ලතාමණඩපය තුළට පැමිණි මොනර සමූහයා විසින් පවන් ගන්නා ලද නැටුම් ඇති ලෂ්ටිවන නම් උයනට වැදැ; එක ලක්ෂ විසි දහසක් පමණ බ්රා හ්මණ ගෘහපතින් විසින් පිරිවරන ලදු වැ, සමීපයට පැමිණියා වූ නමස්කාර පිණිසැ භූමියෙහි තබන ලද නළල් තල ඇති මුහුකුරුවන ලද කුසල් මුල් ඇති බිම්සර රජ්ජුරු වන් ධර්මදෙශනා නැමැති අමෘත ජලයෙන් අභිෂේක කොටැ දෙවැනි දවස්, සියලු දේව දානව නාගසුපර්ණාදීන් විසින් පිරිවරණලදු වැ මානවක වෙස් ධැරූ ශක්රුදේවෙන්ද්රපයන් විසින් ද:
“කප්පච්වයේ කලියුගේ බුද්ධුප්පාදෝ අහෝ මහච්ඡරියං,
හුතවහමජේඣ ජාතං පමුදිතමකරන්දමරවින්දං.”
“දන්තෝ දන්තෝහි සහ පුරාණජටිලේහි විප්පමුත්තේහි
සිංගිනින්ඛසවණ්ණෝ රාජගංහ පාවිසි භගවා.”
යනාදීන් මියුරු කටහඬින් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ ගුණ ශෝභාවන් ඇති ජිනශ්රෙුෂ්ඨවූ සර්වඥයන් වහන්සේ අපමණ කල් මුළුල්ලෙහි රැස් කරන ලද කුශල බලයෙන් උපන්නා වූ උපමා විෂයාතික්රාපන්ත බුද්ධ විලසයෙන් රජගහ නුවරට වැදැ බිම්සර රජ්ජුරුවන් විසින් තමන් ගේ මාලිගාවට වඩාගෙනැ යනලද සේක්, වළඳා අන්තයෙහි දිය පොළොව අවසන් කොටැ ඇති පෘථිවි තලය කම්පා කෙරෙමින් වෙළුවනාරාමය පිළිගෙනැ, පුෂ්පාහාරයෙන් නැමුණා වූ උතුම් වූ වෘක්ෂයෙන් ගැවසීගත්තා වූ සුපිපි රත්පියුම් හෙළපියුම් ඇඹුල උපුලින් සැරහුණා වූ පිරුණු පොකුණු ඇති, මොළොක් වූ සුවඳැත්තා වූ සිහිල් වූ සැප පවන් ඇති, ඒ වේළුවනාරාමයෙහි සිල් නැමැති කඳ වුරු බැඳැ සමාධි නැමැති කුන්තය ඔබවා සර්වඥතාඥාන නැමැති ශරය ලෙළවමින් ධර්මරාජ වූ සර්වඥයන් වහන්සේ දිව්ය් බ්රතහ්ම අර්ය්ළො ඊර්ය්ි ශපථ සඞ්ඛ්යාඥත වූ විහරණයන් අතුරින් එක්තරා කැමැති වනලද විහරණයෙකින් වාසය කරන සේකැ.
“කප්පච්වයේ කලියුගේ බුද්ධුප්පාදෝ අහෝ මහච්ඡරියං,
හුතවහමජේඣ ජාතං පමුදිතමකරන්දමරවින්දං.”
“දන්තෝ දන්තෝහි සහ පුරාණජටිලේහි විප්පමුත්තේහි
සිංගිනින්ඛසවණ්ණෝ රාජගංහ පාවිසි භගවා.”
යනාදීන් මියුරු කටහඬින් ගායනා කරනු ලබන්නා වූ ගුණ ශෝභාවන් ඇති ජිනශ්රෙුෂ්ඨවූ සර්වඥයන් වහන්සේ අපමණ කල් මුළුල්ලෙහි රැස් කරන ලද කුශල බලයෙන් උපන්නා වූ උපමා විෂයාතික්රාපන්ත බුද්ධ විලසයෙන් රජගහ නුවරට වැදැ බිම්සර රජ්ජුරුවන් විසින් තමන් ගේ මාලිගාවට වඩාගෙනැ යනලද සේක්, වළඳා අන්තයෙහි දිය පොළොව අවසන් කොටැ ඇති පෘථිවි තලය කම්පා කෙරෙමින් වෙළුවනාරාමය පිළිගෙනැ, පුෂ්පාහාරයෙන් නැමුණා වූ උතුම් වූ වෘක්ෂයෙන් ගැවසීගත්තා වූ සුපිපි රත්පියුම් හෙළපියුම් ඇඹුල උපුලින් සැරහුණා වූ පිරුණු පොකුණු ඇති, මොළොක් වූ සුවඳැත්තා වූ සිහිල් වූ සැප පවන් ඇති, ඒ වේළුවනාරාමයෙහි සිල් නැමැති කඳ වුරු බැඳැ සමාධි නැමැති කුන්තය ඔබවා සර්වඥතාඥාන නැමැති ශරය ලෙළවමින් ධර්මරාජ වූ සර්වඥයන් වහන්සේ දිව්ය් බ්රතහ්ම අර්ය්ළො ඊර්ය්ි ශපථ සඞ්ඛ්යාඥත වූ විහරණයන් අතුරින් එක්තරා කැමැති වනලද විහරණයෙකින් වාසය කරන සේකැ.
4. න්‍යග්‍රොධාරාම කථාව
එසමෙයෙහි ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවෝ..එසමෙයෙහි ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවෝ “තමන් ගේ පුතණුවන් වහන්සේ උතුම් වූ සම්යික්සම්බෝධියට පැමිණැ පවත්වනලද ධම්සක් පැවැතුම් සූත්රව දේශනවා ඇති සේක් රජගහනුවර නිසා වෙළුවනාරාමයෙහි වසන සේකැ;” යනු අසා, බුදු වු පුතණුවන් වහන්සේ දක්නා කැමැති වැ නවවාරයෙකැ යෝධයන් දහසක් දහසක් දෙනා පිරිවා කොටැ ඇති අමාත්ය යන් නව දෙනකුන් යවා, ඒ අමාත්යදයන් නව දෙනා අතුරින් එකකුත් නො දැකැ. බුදුනට වල්ලභ වූ බුදුන් උපදනා දවස් උපන්නා වූ මියුරු කථා ඇති කාළුදායි නම් මහාමාත්යුයා “යම් කිසි උපායෙකින් උතුම් වූ පුත්රථරත්නය ගෙනවුත් මා ගේ නේත්රය රසායනය කරව”යි කියා පළමු පරිද්දෙන් දහසක් යෝධයන් හා සමග යැවුවාහු යැ. ඒ අමාත්යපයා ද ගොස් දශබලධාරී වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ධර්ම දේශනාව අසා යෝධයන් දහසක් දෙනා හා සමග අර්හත් ඵලයට පැමිණැ පර්ෂද් හා සමඟ මහණ වැ බුදු රජාණන් වහන්සේට නමස්කාර කොටැ සිටියේ යැ.
ඒ ධර්ම දේශනාව අසා රහත් වූ දසදහසක් දෙන අවකුජ්ජපඤ්ඤයැ, උච්ඡංගපඤ්ඤ යැ, පථුපඤ්ඤා යැ, යන පුද්ගලයන් තුන් දෙනා අතුරෙන් තුන් වැනි වූ පථුපඤ්ඤා යැ, යන පුද්ගලයන් තුන් දෙනා අතුරෙන් තුන් වැනි වූ පථුපඤ්ඤයහ. ඔවුන් අතුරෙහි අවකුජ්ජ පඤ්ඤයා අසන බණ කිබිසිනි කොටැ තුබූ කළ පිට වක්කළ ජලයක් මෙන් ඔහු ගේ ළයට නො වදනේ යැ.
එයින් වදාළහ :
සෙස්ය ථාපි භික්ඛවේ කුම්භෝ නික්කුජ්ජෝ, තත්ර. උදකං ආසිත්තං විවට්ටති නො සණ්ඪාති, එවමේව බෝ භික්ඛවේ ඉධේකච්චෝ පුග්ගලෝ ආරාමං ගන්තා හෝති අභික්ඛණං භික්ඛුනං සන්තිකේ ධම්මසවණාය, තස්ස භික්ඛු ධම්මං දේසෙන්ති ආදිකල්යාභණං මජ්ඣෙකල්යාසණං පරියෝසානකල්යාදනංසාත්ථංසව්යඛක්ඡනං කේවල පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රයහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සෝ තස්මිං ආසනේ නිසින්නෝ තස්සා කථාය නේවාදං මනසි කරෝතිනමඣං මනසි කරෝති න පරියෝසානං මනසි කරෝති. වුට්ඨිතෝපිතම්හා ආසනා තස්සා කථාය නේවාදිං මනසි කරෝති න පරියෝසානං මනසි කරෝති. අයං වුච්චති භික්ඛවේ අවකුජ්ජපඤඤෝ පුග්ගලෝ”යි.
උච්ඡඬ්ග පඤ්ඤයා අසන බණ, ඉණැ ලාගෙනැ නැගී සිටි කලැ. වැගිරැ යන දැ මෙන් වන්නේ යැ.
එයින් වදාළහ:
“සෙය්යළථාපි භික්ඛවේ පුරිසස්ය උච්ඡඬ්ගේ නා නා බජ්ජකානි ආකිණ්ණානි තිලා තණ්ඩුලා මෝදකා බදරා. සෝ තම්හා. ආසනා වුට්ටහන්තෝ සතිසම්මෝසා පකිරෙය්යද, ඒවමේව බෝ භික්ඛවේ ඉධේකච්චෝ පුග්ගලෝ ආරාමං ගන්තා හොති - පෙ - සෝ තස්මිං ආසනේ නිසින්නෝ තස්සා කථාය ආදිම්පි මජිඣම්පි පරියෝසානම්පි මනසි කරෝති. වුට්ඨිතෝ ව තම්හා ආසනා තස්සා කථාය නේවාදිං න මජ්ඣං න පරියෝසානං මනසි කරෝති. අයං වුච්චති භික්ඛවේ උච්ඡඞ්ගපඤ්ඤො පුග්ගලෝ”යි.
මෙසේ ඒ ශාක්ය” පුරවාසි වූ දසදහසක් භික්ෂූන් වහන්සේ අවකුජ්ජ පඤ්ඤාදි වූ ත්රිකවිධ පුද්ගලයන් අතුරින් පුථුපඤ්ඤ වූ සේකැ. ඔවුන් වහන්සේ අතුරින් කළුදායි ස්ථවිරයන් වහන්සේ කිඹුල්වත් පුරයට බුදු රජාණන් වහන්සේ වඩනා පිණිසැ මාර්ගය වර්ණනා කරන සේක් මෙසේ වර්ණනා කරන සේකැ.
“වසන්ත කාලයෙහි හට ගත්තා වූ බොහෝ ළපලු පතින් බබළන් නා වූ ඉතා නිල් වූ පත්රියෙන් විපුල වූ දහස් ගණන් අතු පතර ඇති, සුවඳ ඇත්තා වූ අනේක ප්ර කාරයෙන් විසිතුරු වූ පුෂ්ප වෘක්ෂ සමූහයෝ වන්නාහ. මිහිරි වූ මයුර නාදයන් ඇති මදයෙන් සන්තුෂ්ට වූ නොයෙක් පක්ෂීන් ගේ අනේක පුකාර වූ නාද ඇති වනයෝ වන්නාහ. නිර්මල වූ විශේෂයෙන් නිල් වූ බොහෝ ජලයෙන් පිරුණා වූ සුපිපි හෙල්මැලි හා ඇඹුල උපුල හා රත් නෙළුව් හෙළ නෙළුම් ද ඇති, විශේෂයෙන් නාද කරන ලද මද සහිත වූ කල හංස සමූහයන් ඇති, විල් තෙරැ හට ගත්තා වූ මල් ගස් සමූහයෙන් ගැවසීගත්තා වූ වැටකේ දුනුකේ මල් හළුයෙන් කිලුටු වූ ඉටුරු වැලිතල ඇති, දහස් ගණන් විල් පොකුණු වන්නේ යැ. සුවඳවත් වූ සිහිල් වූ මන්ද මාරුතයෙන් ගැවසීගත්තා වූ ලෝක කුහරයෝ වන්නාහ. වෛදුර්ය මාණික්යලමය වූ සැට්ටයෙන් පොරොවනලද්දාක් වැනි වූ භීතණ පතින් නිල් වූ පෘථිවි මණ්ඩලයෝ වන්නාහ. එසේ හෙයින් භාග්ය්වත් වූ බුදු රජාණන් වහන්ස! ධර්මේශ්වර වූ නුඹ වහන්සේට ජාත පුරයට වඩනට දැන් කල් වන්නේ යැ.” මෙසේ යථොක්ත ක්රටමයෙන් මාර්ග වර්ණනාව කළ සේකැ.
එකල්හි දිව්ය බ්රරහ්මයන් ගේ හා අසුරයන් ගේ හා මනුෂ්ය්යන් ගේ ද නාග සුපර්ණාදීන් ගේ ද කිරීට මාණික්ය්ය නැමැති හෘඬ්ගයන් විසින් සුඹුනාලද පාද පද්ම යුගලයන් ඇති එ බුදු රජාණන් වහන්සේ විසි දහසක් පමණ ක්ෂීණශ්රාපවයන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදුවැ රත් පලසෙකින් වසන ලද්දා වූ ගමන්ගත් රත් මෙරක් බඳු වූ සේක. ශරීර රශ්මීන් දේව්දුනු හා විදුලිය හා තාරකා සමූහයා ගේ ද ප්රකභා සමූහයෙන් බබළන ලද්දාක් මෙන් වනාන්තරය එකාලෝක කෙරෙමින්, දවස දවස යොදනෙක්හි යොදනෙක්හි වෙසෙමින්, දෙමසෙකින් කිඹුල්වත් පුරයට වැඩැ, නොයෙක් මල්පෙත්තේන් හා ෙරානින් ද සැදුම් ලද වැලිතලයෙන් සිත් කලු වූ ව්ය්ග්රෝ්ධ නම් ශාක්යන රජ්ජුරු වන් ගේ ආරම්භි කරනලද හෙයින් න්යුග්රෝ ධාරාම නම් වූ විහාරයෙහි දී නෑයන් ගේ ජාති මානයෙන් උපන්නාවූ මාන මස මර්දනය කොටැ, දිව්යෝ මනුෂ්යනයන් ගේ නේත්රඋයට රසායනයක් බඳු වූ යමක ප්රාෝතිහාර්යය දක්වා, ශාක්යය රජදරුවන් ලබා ශක්රන දේවේන්ද්රාෝදීන් විසින් වඳනා ලද තමන් වහන්සේ ගේ පාදපද්මය වන්දා, ඥාති සමාගමයෙහි බටුවාවූ පුෂ්කර වර්ෂාවසානයෙහි ධර්මවර්ෂා වස්වා, සත්ත්වයන්ගේ සිත් නැමැති පොළොවින් නැංගා වූ කෙලෙස් නැමැති ධූලි සමූහය නසා, දෙවෙනි දවස් විසි දහසක් පමණ රහතන් වහන්සේ විසින් විරිවරන ලදු වැ කිඹුල්වත් පුරයට පිඬු සිඟා වන් සේකැ.
එක්ල්හි බිම්බා‍දේවී තොමෝ නොයෙක් සිය ගණන් තරුණ ස්ත්රී්න් විසින් පිරිවරනලද්දි, ඉතා සිත්කලු වූ ප්රාරසාදයෙහි සි මැඳුරු කවුළුව හැරැ මරකත මාණික්යරමය වූ කවුළු දොර සිදුරින් නික්මුණා වූ මුව මඩුලු ඇත්ති, සුපිපි මල්ගබ් ඇති ආකාශයෙහි සැදුම් ලද මහනෙල් විලක් මෙන් සැරහී සිටැ බලන්නී. මහා පුරුෂයාණන් වහන්සේ මහත් වූ රාජ වීථියෙහි දිලියෙමින් වඩනා දැකැ ; සඳු නැ‍ඟෙන්නට පටන් ගත්කල්හි පිපෙන්නා වූ ඇඹුල මල් විලක් මෙන් සතුටු වූ සිත් ඇත්තී, සතුටු කඳුළින් හැළැලුණා වූ ඇස් ඇත්තී, පළන් ආභරණ
යෙහි මාණික්යා ලෝකයෙන් බබළන්නා වූ රාහුල කුමාරයන් කැඳවා “පුතණුවෙනි! ගමන් ගත රුවන් මෙරගිරි සිරින් කිඹුල්වත් පුර නමැති සාගර මධ්යපයෙහි බබළමින් අනේක ප්රවකාර වූ ෂඬ්වර්ණ ඝන බුඞරශ්මි මාලායෙන් ගැවසිගත්තා වූ ශරීර ඇති, සියලු ලෝක වාසි වූ සත්ත්වයන් විසින් නමස්කාර කටයුතු වූ, සුපිපි සිය ගණන් පෙති ඇති මඳ මඳ පවනින් සැලෙන්නා වූ දහස් ගණන් කෙසුරු සළා ඇති, මුවරඳ නැමැති මී බිඳු වැහෙන්නා වූ නිල් වූ රන්වන් වූ රත් වූ සුදු වූ, පියවරක් පියවරක් පාසා නැ‍නඟෙන්න වූ පියම් වඩිමින් වඩනා වූ, මුන් වහන්සේ නම් තොප ගේ පියාණන් වහන්සේ යැ”යි දක්වා, බුදුන් ගේ පිය රජ්ජුරුවන් කරා එළඹැ “දේවයන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ ගේ පුතණුවන් වහන්සේ මෙ නුවර උතුම් වූ දිව්යැසේනාවක් බඳු වූ ඉතා සිත් කලු වූ දැකුම් ඇති සෙනාවෙන් පිරිවරන ලදු වැ සර්වාභරණයෙන් සැරසී ශක්රප දේවේන්ද්ර ලීලායෙන් ඇවිදැ දැන් මෙනුවර පිඬු සිඟා ඇවිදින සේකැ”යි දැන්වූ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් සියලු රජ දරුවනට..
ඉක්බිත්තෙන් සියලු රජ දරුවනට තිලකාභරණයක් බඳු වූ ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේගේ පිය රජ්ජුරුවෝ බිම්බාදේවීන් කී බස් අසා වහ වහා ගොස් වෙවුලමින් සිටැ, “පුතණුවන් වහන්ස! සිඟන්නාවූ වංශය නුඹවහන්සේ ගේ වංශයෙක් නො වෙයි. එසේ හෙයින් ශාක්ය් ශ්රෙොෂ්ඨයාණන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ සිඟා නො වැඩිය මැනැව, සිඟා නො වැඩිය මැනැව”යි කියා, “තට ද මා ගේ උතුම් වූ පුතණුවන් වහන්ස! මහාසම්මතාදී වූ නුඹ වහන්සේ ගේ වංශයෙහි නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් රජදරුවන් අතුරින් එක රාජෝත්තමයක් හු විසිනුත් පිඬු සිඟා ඇවිදීමෙක් නො කරන ලදැ”යි කී කල්හි; “ඒ මහාසම්මතාද වූ සර්ඥයන් වහන්සේ ගේ වංශයෙන් ආවා වූ බුද්ධවංශ යැ” යි කී කල්හි සන්තෝෂයෙන් පිනා සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ පාත්රදය ගෙනැ; පුන්සඳහු ගේ උදය ඇති මෙළෙක් වූ රස් දහසින් වඩනා ලද මුහුදක් බඳු වූ නොහොත් මෘදු කොටැ දැහැමින් සෙමෙන් ගන්නා වූ කරවුවර දහසින් වඩනාලද රත්නකෝෂ්ඨාගාර ඇති, දිව්ය් හස්තියක් හූ සෙයින් නො සුන් වූ මදජල සන්තාන ඇති නොහොත් ශ්ර්මණ බ්රායහ්මණාදීන් විෂයයෙහි පවත්වන නො සුන් වූ දාන ප්රාබන්ධ ඇති, රාජමන්දිරයට වඩා ගෙනැ ගොස් විසි දහසක් පමණ විතරාගින් වහන්සේ හ සමග සර්වඥයන් වහන්සේ නිර්මල වූ බොහෝ මියුරු වූ භෝජනය වළඳවා සැලෙන්නා වූ වූඩාමාණික්යර රශ්මි කදම්බයෙන් රන්වන් වූ බද්ඬාඤ්ජලි ඇති රාජමණ්ඩලයා හා සමග බුදු රජාණන වහන්සේට නමස්කාර කොටැ එකත්පස් වැ හුන්නාහු යැ.
සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ද ගිහි අවස්ථාවෙහි පාදපරිචාරිකා වූ, අනංගයා ගේ ධ්වජය බඳු වූ නොයෙක් දහස් ගණන් ශාක්යර නාටක ස්ත්රීනහු ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවන්ගේ අනුඥාවෙන් ගොස්, ප්රීයත්රීංන් මහත් වූ ඇස් ඇති වැ ප්රාධසාදයෙන් නැමුණාහු, සර්වඥයන් වහන්සේට කුඩා මව වූ මහා ප්රාජාපතීගෝතමීන් හා සමග ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේට නමස්කාර කෙරෙමින් එකත්පස් වැ හුන්නාහු යැ. එකල්හි ස්වකීය වු රාජවංශ නැමැති ඇඹුල වනයට චන්ද්ර්මණ්ඩලයක් බදු වු සර්වඥයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ රූප කාය දැක්මෙහි ව්යාකවෘත වූ ජනයන් ගේ නේත්රසයට ප්ර සාද ඉපැදවී‍මෙහි සමර්ථ වූ සර්වාකාරයෙන් සම්පුර්ණ වූ සියලු අඞ්ග ප්රහත්ය්ඞග ශ්රීදසමෘද්ධීන් අන්තඃ පුරවාසී ජනයා පිනවමින් රන් රසු කැලන් සොලවන කලක් මෙන් මිහිරි කට හඬින් ධර්ම දේශනා කොටැ හුනස්නෙන් නැඟී “ඉදින් මම අද නාටකස්ත්‍රීන් හා සමග නාවා වූ බිම්බා දේවීන් ගේ මාලිගාවට නො ගොස් ගියෙම් වීම නම් මා දකමි’ යන ආශාවෙන් රක්නා ලද්දා වූ තද ළය දැන් මැ පැලී යන්නේ යැ”යි ඒ බිම්බා දේවීන් කෙරෙහි අනුග්ර්හයෙන් උදය පර්වත අස්ත පර්වතද්වයට පැමිණියාවූ චන්ද්රෙ සූර්ය්‍්න දෙදෙනා ඇති වැ ගමන් ගත් රුවන් මෙරක් මෙන් අග්රස ශ්රාණවක දෙදෙනා වහන්සේ හා සමග, පියරජ්ජුරුවන් කැඳවා ගෙනැ බිම්බා දේවින් ගේ මාලිගාවට වැඩි සේකැ.
එසමයෙහි තුන් ලොව ජය ගත්තාවූ ඒ බිම්බාදෙවි තොමෝ නො සරහනලද්දාවූ ශරීර ඇත්තී. අලුත අඹරන ලද්දාවූ රත් සිරියෙල් සුන්නෙහි පෑ හා සමාන වූ රන්වන් වූ ශරීරා ලොක් සමූහයෙන් අමෘත ජලයෙන් පිරුණා වූ ගඞ්ගාවක් මෙන් තමා වසන්නාවූ භවනය පුරන්නී, කඳුළු බිඳු හීමෙන් තෙත් වු දුහුල් සළු ඇත්තී. වම් අත්ලෙහි තබන ලද මුවපියුම් ඇති වැ හුන්නි, බුදු රජාණන් වහන්සේ දැකැ වහා වහා නැගී සිටැ රත්න පර්වතයක් සමීපයෙහි මාරුත වේගයෙන් සැලෙන් නා වූ රන් තලියක් මෙන් සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ශ්රීලපාද මූලයෙහි වැටී, පස් පෑ දිස්නා වූ දිගු පුළුල් වූ ඉතා නිල් වූ නේත්රථ නැමැති නිලුපුල් මලින් කඳුළු නැමැති මී බිඳු ඉස්නි. විසුරුණා වූ නිල් වූ අක්බඹුරු වූ කෙස්වැටි නැමැති බමර වැළ ඇත්ති, මොළොක් වූ තෙපුල් ඇත්තී, හෘඞ්ග නාද බඳු වූ ශබ්දානුරාව ඇත්තී ඉතා රත්වූ කොමළ වූ අතුල් නමැති ළපලුපතින් ඒ බුදු රාජණන් වහන්සේ ගේ ඇති සොඬක් සේ සම්පූර්ණ වූ වට මට වූ චාමිකර ස්වර්ණයෙහි ශෝභා සමූහක් හා සමාන වූ ජඞ්ඝාද්වය අල්ලා ගෙනැ ශෝක‍ස්නෙහ නැමැති මාරුත වේගයෙන් අළලන ලද්දී, අනේක ප්රනකාරයෙන් අඬා වැලැප දැක්මෙන් හා ප්රිලය තෙපුල් ඇසීමෙන් හා ශරීර ස්පර්ශයෙන් හා අස්වැසිලි ලැබැ භයපත් වූ මෘග ධේනුවක මෙන් ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේ අනවරතයෙන් බලමින් එකත්පස් වැ සිටියා යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ශුද්ධෝදන මහ රජ්ජුරුවෝ “මා ගේ උත්තම වූ ප්රබත්රධයාණන් වහන්ස! මේ ය‍ශෝධරාදේවී තොමෝ නුඹ වහන්සේ ගේ වියෝගයෙන් පිඩිත වූ තැනැත්තී රත්පියුම් ගබක් ඇතුළෙහි තෙවුනා වූ ළහිරු මඬලක් මෙන් අලතා කල්ක පතුල් තලයෙහි නො ගිල්වන්නී යැ. අනංග නැමැති විලට කල හංසයකු බඳු වූ මැණික්මය වූ නුරු වළා පාපියුම් පහසින් නො ගන්නි යැ. පහ වූ මෙවුල් දම් හඬින් නිශ්ශබ්ද වූ මධ්යන ප්ර දේශ ඇත්තී යැ. කලුවැල් සුනු කල්කයෙන් පත්ර හඞ්ගය පයොධර භාරයෙහි නො අඳවන්නි යැ. කියඹු සහිත වූ නළල්තලයෙහි ගොරද බින්දු යෙන් තිලක නො දෙන්නීයැ. ගලවන ලද මුක්තාභර හා සිරිකන් ශිරෝජාල කර්ණාභරණයන් ඇත්ති. චන්ද්රි සූර්ය්ද යන් හා තාරකා සමූහයා ද විසින් ශුන්යව වූ ආකාශය වැන්නි යැ. ක්ෂණ ක්ෂණයෙහි බෙදයට පැමිණෙන්නා වූ සිත් ඇත්තී යැ. සියලු කිඹුල්වත් පුරය හා ශාක්ය ජනපදය ද එක මැ මහා පුරුෂයාණන් වහන්සේ ගේ නොවිසිමෙන් සිස් වූවාක් මෙන් සිතන්නි යැ. පුෂ්ප යෙන් ධවල වූ වන ලියෙන් නො තළන ලද්දී ද කකියවන ලද ලො‍හොදිය ඇඟැ වක්කඝ කලක් පරිද්දෙන් ද, වියැළි ගියා වූ තෘණ වෘක්ෂයෙන් ඇති වනයක් ගින්නෙන් දන කලක් මෙන් ද ශෝක දුඃඛයෙන් විශේෂ යෙන් පීඩිතයහ. මන්ඳහාරුතයෙන් වැහෙන්නා වූ මල් රොනින් නො ඇලැළීගියා යූ ඇස් ඇත්තී ද හැම වේලෙහි මැ ශෝකයෙන් කඳුළු ධාරා වහනය කරන්නී යැ. හංසයන් ගේ පක්ෂ මාරුතයෙන් පතළා වූ ගේදිගු විලැ ජලබින්දුයෙන් නො තෙමෙන ලද්දී ද වාෂ්ප ජලයෙන් තෙත් වූ තුනු ලිය ඇත්ති යැ. හංසාංගනාවක මෙන් ගෙදිගු වැලැ රළ නැමැති හෝවිලි යානාවට නො නැඟි ද. ශෝකයෙන් වෙවුලන්නා වූ ශරීර ඇත්තී දැ. පුෂ්ප රේණුයෙන් කිලුටු වූ භෘංග සමූහයා විසින් දෂ්ට නො කරන ලද්දී ද. ශෝකයෙන් හටගත්තා වූ තැති ගැනිම් ඇත්ති යැ. මෙ සේ මේ බිම්බා දේවි තොමෝ හිස කේ කැපිම් කසා වත් හැදිම් පෙරැවිළු එක් වෙලේ අනුභව කිරීම් උස්සුන් මහ අසුන්හි නො වැදහිම් ආදීවූ නුඹ වහන්සේ ගේ ව්රනතය සමාදන් වැ එකලා වූ සකවාළිහිණියක මෙන් මෙසේ රක්ෂා කරන ලද ජීවිකා ඇත්ති වූ යැ” යි බුදුරජාණන් වහන්සේට දැන්වූහ.
ඒ අසා නිර්මල වූ නීලොත්පලයක් හා සමාන වූ නේත්රනශ්රී්න් හරිත වු සර්වඥයන් වහන්සේ යශෝධරා දේවියට චන්දකින්නර ජාතක ධර්ම දේශනා නමැති ජල ප්ර්වාහය නැමීමෙන් ඇය ගේ වියෝග ශෝක දුක් නමැති මහත් වූ වගන්තිය නිවු පසු ශුද්ධෝදන මහරජ්ජුරු වන් ප්රයධාන කොටැ ඇති ශක්යව රජදරුවන් විසින් නිග්රෝහධාරාමයට වඩාගෙනැ යන ලද සේක්, දෙවැනි දවස් “ඉදින් මේ නන්ද කුමාර තෙමේ පංචකල්යාාණයෙන් යුක්ත වූ තවද පංච කල්යාදණ නම් කවරේ ද යත්:- කේශ කල්යා ණ යැ, මංස කල්යාදණ යැ, අස්ථි කල්යාදණ යැ, ඡවි කල්යා ණ යැ, වයඃ කල්යා ණ යැ, යන මේ පස යි. එහි කේශයෝ මොනර පිල් කලබක් හා සමාන වැ මුදා එලාපීවාහු උකුළෙහි පැහැර නැවැතැ අගින් නැමී උඩු බලා සිටිති; මේ කේශ කල්යාපණ යැ. ඕෂ්ඨයෝ බිම්බි ඵල යේ වර්ණ සම්පන්න වැ සම වැ සුපිහිත වැ සිටිති. මේ මාංස කල්යා්ණ යැ. දන්තයෝ සුදු වැ සම වැ අවිවර වැ ගොතා තුබූ වීදුරු පෙළක් සේ ද සමකොටැ ගා යෙදූ සක්පතක් සේ ද හෙබැවි සිටිති. මේ අස්ථි කල්යා ණ යැ. කැලි තැනැත්තියට සෙසු පැහැ හා නුමුසු වූ සිනිඳු වූ මහනෙල් මල් දමක් හා සමාන වූ ඡවි වර්ණ වෙයි. හෙළලු තැනැත්තියට සිනිඳු වූ කිණිහිරි මල් දමක් හා සමාන ඡවි වර්ණ වෙයි. මේ ඡවි කල්යාිණ යැ. දරුවන් දස දෙනකුන් ලද ද එක් දරුවකු ලද්දියක මෙන් නොනට යොවුන් ඇති වෙයි. එක්සියවිසි වයස් ගිය ද සොළොස් හැවිරිදි වයස් ඇත්තියක මෙන් නොනට නව යොවුන් ඇති වෙයි. මේ වයඃ කල්යාතණ යැ.-
මෙසේ වූ පංච කල්යාිණයෙන් යුක්ත වු, චතුරංගයෙන් සමන්විත ඝනාන්ධකාරයෙහි දූ හාත්පසින් දොළොස් රියනක් පමණ ප්ර‍දේශයෙහි විලක්කුයෙකැ ආකාරයෙන් දිලීයෙන්නා වූ ශරීරාලෝක ඇති, දිව්ය් චතුරංග ෂඩ්ගිතයෙහි දිව්යක නාටක ස්ත්රි යක හා සමාන වූ. ශාක්ය වංශයට ආභරණයක් වු ජනපද කල්යා ණිය ගේ ශරීරස්පර්ශය ඉදින් මේ නන්ද කුමාර තෙමේ ලද්දේ වී නම් එක්ල්හි මා බඳු වූ බුදුවරයන් දහක් දෙනා විසිනුත් ඔහු ගොඩ නගාගන්නට නො පිළිවන් වේ යැ”යි විවාහයට පූර්ව භාගයෙහි මැ මහණ කරවා; බිම්බා දෙවින් විසින් තමන් වහන්සේ සමීපයට පෙනෙන්නා වූ සුපිපි රන්පියුමෙකැ පුති බිම්බයක් වැනි වැ තමන් වහන්සේ අනු වැ යන්නා වූ “ශ්රමමණයන් වහන්ස නුඹවහන්සේ ගේ ඡායාව ඉතා සැප යැ. ඉතා සැප යැ” යි මෙබඳු තෙපුල් කියන්නාවූ “ශ්රගමණයන්වහන්ස, මට දයාද දුන මැනැව; දයාද දුන මැනැව”යි කියන්නා වූ රාහුල කුමාරයන් ද සමීපයට. කැඳවා නිරුත්තර වූ ධර්මරත්න නමැති දයාද දී විසිදහසක් පමණ රහතුන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ කිඹුල්වත් පුරයෙන් නික්මැ දීප්තිමත් වූ රශ්මි මාලා ඇති සූර්ය්ලද යා මෙන් බබළමින් ඒ ඒ තැන්හි මුහු කළ නුවණ ඇති සත්ත්වයන් චතුස්සත්යාඇවබෝධය කරවමින් රජගහ නුවරට නැවත අවුත්; මිහිරි වූ භෘංග නාද ගීතිකායෙන් ගායනා කරන්නවූ පුෂ්ප සහිත වූ පල්ලවහාරයෙන් හරිත වූ නොයෙක් ලියඟනන් විසින් වලඳනා ලද වෘක්ෂ නැමැති උතුම් වූ වල්ලභයන් විසින් හොබවන ලද සීත වනයෙහි වැඩ වසන සේකැ.
ඒ ධර්ම දේශනාව අසා රහත් වූ දසදහසක් දෙන අවකුජ්ජපඤ්ඤයැ, උච්ඡංගපඤ්ඤ යැ, පථුපඤ්ඤා යැ, යන පුද්ගලයන් තුන් දෙනා අතුරෙන් තුන් වැනි වූ පථුපඤ්ඤා යැ, යන පුද්ගලයන් තුන් දෙනා අතුරෙන් තුන් වැනි වූ පථුපඤ්ඤයහ. ඔවුන් අතුරෙහි අවකුජ්ජ පඤ්ඤයා අසන බණ කිබිසිනි කොටැ තුබූ කළ පිට වක්කළ ජලයක් මෙන් ඔහු ගේ ළයට නො වදනේ යැ.
එයින් වදාළහ :
සෙස්ය ථාපි භික්ඛවේ කුම්භෝ නික්කුජ්ජෝ, තත්ර. උදකං ආසිත්තං විවට්ටති නො සණ්ඪාති, එවමේව බෝ භික්ඛවේ ඉධේකච්චෝ පුග්ගලෝ ආරාමං ගන්තා හෝති අභික්ඛණං භික්ඛුනං සන්තිකේ ධම්මසවණාය, තස්ස භික්ඛු ධම්මං දේසෙන්ති ආදිකල්යාභණං මජ්ඣෙකල්යාසණං පරියෝසානකල්යාදනංසාත්ථංසව්යඛක්ඡනං කේවල පරිපුණ්ණං පරිසුද්ධං බ්රයහ්මචරියං පකාසෙන්ති. සෝ තස්මිං ආසනේ නිසින්නෝ තස්සා කථාය නේවාදං මනසි කරෝතිනමඣං මනසි කරෝති න පරියෝසානං මනසි කරෝති. වුට්ඨිතෝපිතම්හා ආසනා තස්සා කථාය නේවාදිං මනසි කරෝති න පරියෝසානං මනසි කරෝති. අයං වුච්චති භික්ඛවේ අවකුජ්ජපඤඤෝ පුග්ගලෝ”යි.
උච්ඡඬ්ග පඤ්ඤයා අසන බණ, ඉණැ ලාගෙනැ නැගී සිටි කලැ. වැගිරැ යන දැ මෙන් වන්නේ යැ.
එයින් වදාළහ:
“සෙය්යළථාපි භික්ඛවේ පුරිසස්ය උච්ඡඬ්ගේ නා නා බජ්ජකානි ආකිණ්ණානි තිලා තණ්ඩුලා මෝදකා බදරා. සෝ තම්හා. ආසනා වුට්ටහන්තෝ සතිසම්මෝසා පකිරෙය්යද, ඒවමේව බෝ භික්ඛවේ ඉධේකච්චෝ පුග්ගලෝ ආරාමං ගන්තා හොති - පෙ - සෝ තස්මිං ආසනේ නිසින්නෝ තස්සා කථාය ආදිම්පි මජිඣම්පි පරියෝසානම්පි මනසි කරෝති. වුට්ඨිතෝ ව තම්හා ආසනා තස්සා කථාය නේවාදිං න මජ්ඣං න පරියෝසානං මනසි කරෝති. අයං වුච්චති භික්ඛවේ උච්ඡඞ්ගපඤ්ඤො පුග්ගලෝ”යි.
මෙසේ ඒ ශාක්ය” පුරවාසි වූ දසදහසක් භික්ෂූන් වහන්සේ අවකුජ්ජ පඤ්ඤාදි වූ ත්රිකවිධ පුද්ගලයන් අතුරින් පුථුපඤ්ඤ වූ සේකැ. ඔවුන් වහන්සේ අතුරින් කළුදායි ස්ථවිරයන් වහන්සේ කිඹුල්වත් පුරයට බුදු රජාණන් වහන්සේ වඩනා පිණිසැ මාර්ගය වර්ණනා කරන සේක් මෙසේ වර්ණනා කරන සේකැ.
“වසන්ත කාලයෙහි හට ගත්තා වූ බොහෝ ළපලු පතින් බබළන් නා වූ ඉතා නිල් වූ පත්රියෙන් විපුල වූ දහස් ගණන් අතු පතර ඇති, සුවඳ ඇත්තා වූ අනේක ප්ර කාරයෙන් විසිතුරු වූ පුෂ්ප වෘක්ෂ සමූහයෝ වන්නාහ. මිහිරි වූ මයුර නාදයන් ඇති මදයෙන් සන්තුෂ්ට වූ නොයෙක් පක්ෂීන් ගේ අනේක පුකාර වූ නාද ඇති වනයෝ වන්නාහ. නිර්මල වූ විශේෂයෙන් නිල් වූ බොහෝ ජලයෙන් පිරුණා වූ සුපිපි හෙල්මැලි හා ඇඹුල උපුල හා රත් නෙළුව් හෙළ නෙළුම් ද ඇති, විශේෂයෙන් නාද කරන ලද මද සහිත වූ කල හංස සමූහයන් ඇති, විල් තෙරැ හට ගත්තා වූ මල් ගස් සමූහයෙන් ගැවසීගත්තා වූ වැටකේ දුනුකේ මල් හළුයෙන් කිලුටු වූ ඉටුරු වැලිතල ඇති, දහස් ගණන් විල් පොකුණු වන්නේ යැ. සුවඳවත් වූ සිහිල් වූ මන්ද මාරුතයෙන් ගැවසීගත්තා වූ ලෝක කුහරයෝ වන්නාහ. වෛදුර්ය මාණික්යලමය වූ සැට්ටයෙන් පොරොවනලද්දාක් වැනි වූ භීතණ පතින් නිල් වූ පෘථිවි මණ්ඩලයෝ වන්නාහ. එසේ හෙයින් භාග්ය්වත් වූ බුදු රජාණන් වහන්ස! ධර්මේශ්වර වූ නුඹ වහන්සේට ජාත පුරයට වඩනට දැන් කල් වන්නේ යැ.” මෙසේ යථොක්ත ක්රටමයෙන් මාර්ග වර්ණනාව කළ සේකැ.
එකල්හි දිව්ය බ්රරහ්මයන් ගේ හා අසුරයන් ගේ හා මනුෂ්ය්යන් ගේ ද නාග සුපර්ණාදීන් ගේ ද කිරීට මාණික්ය්ය නැමැති හෘඬ්ගයන් විසින් සුඹුනාලද පාද පද්ම යුගලයන් ඇති එ බුදු රජාණන් වහන්සේ විසි දහසක් පමණ ක්ෂීණශ්රාපවයන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදුවැ රත් පලසෙකින් වසන ලද්දා වූ ගමන්ගත් රත් මෙරක් බඳු වූ සේක. ශරීර රශ්මීන් දේව්දුනු හා විදුලිය හා තාරකා සමූහයා ගේ ද ප්රකභා සමූහයෙන් බබළන ලද්දාක් මෙන් වනාන්තරය එකාලෝක කෙරෙමින්, දවස දවස යොදනෙක්හි යොදනෙක්හි වෙසෙමින්, දෙමසෙකින් කිඹුල්වත් පුරයට වැඩැ, නොයෙක් මල්පෙත්තේන් හා ෙරානින් ද සැදුම් ලද වැලිතලයෙන් සිත් කලු වූ ව්ය්ග්රෝ්ධ නම් ශාක්යන රජ්ජුරු වන් ගේ ආරම්භි කරනලද හෙයින් න්යුග්රෝ ධාරාම නම් වූ විහාරයෙහි දී නෑයන් ගේ ජාති මානයෙන් උපන්නාවූ මාන මස මර්දනය කොටැ, දිව්යෝ මනුෂ්යනයන් ගේ නේත්රඋයට රසායනයක් බඳු වූ යමක ප්රාෝතිහාර්යය දක්වා, ශාක්යය රජදරුවන් ලබා ශක්රන දේවේන්ද්රාෝදීන් විසින් වඳනා ලද තමන් වහන්සේ ගේ පාදපද්මය වන්දා, ඥාති සමාගමයෙහි බටුවාවූ පුෂ්කර වර්ෂාවසානයෙහි ධර්මවර්ෂා වස්වා, සත්ත්වයන්ගේ සිත් නැමැති පොළොවින් නැංගා වූ කෙලෙස් නැමැති ධූලි සමූහය නසා, දෙවෙනි දවස් විසි දහසක් පමණ රහතන් වහන්සේ විසින් විරිවරන ලදු වැ කිඹුල්වත් පුරයට පිඬු සිඟා වන් සේකැ.
එක්ල්හි බිම්බා‍දේවී තොමෝ නොයෙක් සිය ගණන් තරුණ ස්ත්රී්න් විසින් පිරිවරනලද්දි, ඉතා සිත්කලු වූ ප්රාරසාදයෙහි සි මැඳුරු කවුළුව හැරැ මරකත මාණික්යරමය වූ කවුළු දොර සිදුරින් නික්මුණා වූ මුව මඩුලු ඇත්ති, සුපිපි මල්ගබ් ඇති ආකාශයෙහි සැදුම් ලද මහනෙල් විලක් මෙන් සැරහී සිටැ බලන්නී. මහා පුරුෂයාණන් වහන්සේ මහත් වූ රාජ වීථියෙහි දිලියෙමින් වඩනා දැකැ ; සඳු නැ‍ඟෙන්නට පටන් ගත්කල්හි පිපෙන්නා වූ ඇඹුල මල් විලක් මෙන් සතුටු වූ සිත් ඇත්තී, සතුටු කඳුළින් හැළැලුණා වූ ඇස් ඇත්තී, පළන් ආභරණ
යෙහි මාණික්යා ලෝකයෙන් බබළන්නා වූ රාහුල කුමාරයන් කැඳවා “පුතණුවෙනි! ගමන් ගත රුවන් මෙරගිරි සිරින් කිඹුල්වත් පුර නමැති සාගර මධ්යපයෙහි බබළමින් අනේක ප්රවකාර වූ ෂඬ්වර්ණ ඝන බුඞරශ්මි මාලායෙන් ගැවසිගත්තා වූ ශරීර ඇති, සියලු ලෝක වාසි වූ සත්ත්වයන් විසින් නමස්කාර කටයුතු වූ, සුපිපි සිය ගණන් පෙති ඇති මඳ මඳ පවනින් සැලෙන්නා වූ දහස් ගණන් කෙසුරු සළා ඇති, මුවරඳ නැමැති මී බිඳු වැහෙන්නා වූ නිල් වූ රන්වන් වූ රත් වූ සුදු වූ, පියවරක් පියවරක් පාසා නැ‍නඟෙන්න වූ පියම් වඩිමින් වඩනා වූ, මුන් වහන්සේ නම් තොප ගේ පියාණන් වහන්සේ යැ”යි දක්වා, බුදුන් ගේ පිය රජ්ජුරුවන් කරා එළඹැ “දේවයන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ ගේ පුතණුවන් වහන්සේ මෙ නුවර උතුම් වූ දිව්යැසේනාවක් බඳු වූ ඉතා සිත් කලු වූ දැකුම් ඇති සෙනාවෙන් පිරිවරන ලදු වැ සර්වාභරණයෙන් සැරසී ශක්රප දේවේන්ද්ර ලීලායෙන් ඇවිදැ දැන් මෙනුවර පිඬු සිඟා ඇවිදින සේකැ”යි දැන්වූ යැ.
ඉක්බිත්තෙන් සියලු රජ දරුවනට..
ඉක්බිත්තෙන් සියලු රජ දරුවනට තිලකාභරණයක් බඳු වූ ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේගේ පිය රජ්ජුරුවෝ බිම්බාදේවීන් කී බස් අසා වහ වහා ගොස් වෙවුලමින් සිටැ, “පුතණුවන් වහන්ස! සිඟන්නාවූ වංශය නුඹවහන්සේ ගේ වංශයෙක් නො වෙයි. එසේ හෙයින් ශාක්ය් ශ්රෙොෂ්ඨයාණන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ සිඟා නො වැඩිය මැනැව, සිඟා නො වැඩිය මැනැව”යි කියා, “තට ද මා ගේ උතුම් වූ පුතණුවන් වහන්ස! මහාසම්මතාදී වූ නුඹ වහන්සේ ගේ වංශයෙහි නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් රජදරුවන් අතුරින් එක රාජෝත්තමයක් හු විසිනුත් පිඬු සිඟා ඇවිදීමෙක් නො කරන ලදැ”යි කී කල්හි; “ඒ මහාසම්මතාද වූ සර්ඥයන් වහන්සේ ගේ වංශයෙන් ආවා වූ බුද්ධවංශ යැ” යි කී කල්හි සන්තෝෂයෙන් පිනා සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ පාත්රදය ගෙනැ; පුන්සඳහු ගේ උදය ඇති මෙළෙක් වූ රස් දහසින් වඩනා ලද මුහුදක් බඳු වූ නොහොත් මෘදු කොටැ දැහැමින් සෙමෙන් ගන්නා වූ කරවුවර දහසින් වඩනාලද රත්නකෝෂ්ඨාගාර ඇති, දිව්ය් හස්තියක් හූ සෙයින් නො සුන් වූ මදජල සන්තාන ඇති නොහොත් ශ්ර්මණ බ්රායහ්මණාදීන් විෂයයෙහි පවත්වන නො සුන් වූ දාන ප්රාබන්ධ ඇති, රාජමන්දිරයට වඩා ගෙනැ ගොස් විසි දහසක් පමණ විතරාගින් වහන්සේ හ සමග සර්වඥයන් වහන්සේ නිර්මල වූ බොහෝ මියුරු වූ භෝජනය වළඳවා සැලෙන්නා වූ වූඩාමාණික්යර රශ්මි කදම්බයෙන් රන්වන් වූ බද්ඬාඤ්ජලි ඇති රාජමණ්ඩලයා හා සමග බුදු රජාණන වහන්සේට නමස්කාර කොටැ එකත්පස් වැ හුන්නාහු යැ.
සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ද ගිහි අවස්ථාවෙහි පාදපරිචාරිකා වූ, අනංගයා ගේ ධ්වජය බඳු වූ නොයෙක් දහස් ගණන් ශාක්යර නාටක ස්ත්රීනහු ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවන්ගේ අනුඥාවෙන් ගොස්, ප්රීයත්රීංන් මහත් වූ ඇස් ඇති වැ ප්රාධසාදයෙන් නැමුණාහු, සර්වඥයන් වහන්සේට කුඩා මව වූ මහා ප්රාජාපතීගෝතමීන් හා සමග ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේට නමස්කාර කෙරෙමින් එකත්පස් වැ හුන්නාහු යැ. එකල්හි ස්වකීය වු රාජවංශ නැමැති ඇඹුල වනයට චන්ද්ර්මණ්ඩලයක් බදු වු සර්වඥයන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ රූප කාය දැක්මෙහි ව්යාකවෘත වූ ජනයන් ගේ නේත්රසයට ප්ර සාද ඉපැදවී‍මෙහි සමර්ථ වූ සර්වාකාරයෙන් සම්පුර්ණ වූ සියලු අඞ්ග ප්රහත්ය්ඞග ශ්රීදසමෘද්ධීන් අන්තඃ පුරවාසී ජනයා පිනවමින් රන් රසු කැලන් සොලවන කලක් මෙන් මිහිරි කට හඬින් ධර්ම දේශනා කොටැ හුනස්නෙන් නැඟී “ඉදින් මම අද නාටකස්ත්‍රීන් හා සමග නාවා වූ බිම්බා දේවීන් ගේ මාලිගාවට නො ගොස් ගියෙම් වීම නම් මා දකමි’ යන ආශාවෙන් රක්නා ලද්දා වූ තද ළය දැන් මැ පැලී යන්නේ යැ”යි ඒ බිම්බා දේවීන් කෙරෙහි අනුග්ර්හයෙන් උදය පර්වත අස්ත පර්වතද්වයට පැමිණියාවූ චන්ද්රෙ සූර්ය්‍්න දෙදෙනා ඇති වැ ගමන් ගත් රුවන් මෙරක් මෙන් අග්රස ශ්රාණවක දෙදෙනා වහන්සේ හා සමග, පියරජ්ජුරුවන් කැඳවා ගෙනැ බිම්බා දේවින් ගේ මාලිගාවට වැඩි සේකැ.
එසමයෙහි තුන් ලොව ජය ගත්තාවූ ඒ බිම්බාදෙවි තොමෝ නො සරහනලද්දාවූ ශරීර ඇත්තී. අලුත අඹරන ලද්දාවූ රත් සිරියෙල් සුන්නෙහි පෑ හා සමාන වූ රන්වන් වූ ශරීරා ලොක් සමූහයෙන් අමෘත ජලයෙන් පිරුණා වූ ගඞ්ගාවක් මෙන් තමා වසන්නාවූ භවනය පුරන්නී, කඳුළු බිඳු හීමෙන් තෙත් වු දුහුල් සළු ඇත්තී. වම් අත්ලෙහි තබන ලද මුවපියුම් ඇති වැ හුන්නි, බුදු රජාණන් වහන්සේ දැකැ වහා වහා නැගී සිටැ රත්න පර්වතයක් සමීපයෙහි මාරුත වේගයෙන් සැලෙන් නා වූ රන් තලියක් මෙන් සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ශ්රීලපාද මූලයෙහි වැටී, පස් පෑ දිස්නා වූ දිගු පුළුල් වූ ඉතා නිල් වූ නේත්රථ නැමැති නිලුපුල් මලින් කඳුළු නැමැති මී බිඳු ඉස්නි. විසුරුණා වූ නිල් වූ අක්බඹුරු වූ කෙස්වැටි නැමැති බමර වැළ ඇත්ති, මොළොක් වූ තෙපුල් ඇත්තී, හෘඞ්ග නාද බඳු වූ ශබ්දානුරාව ඇත්තී ඉතා රත්වූ කොමළ වූ අතුල් නමැති ළපලුපතින් ඒ බුදු රාජණන් වහන්සේ ගේ ඇති සොඬක් සේ සම්පූර්ණ වූ වට මට වූ චාමිකර ස්වර්ණයෙහි ශෝභා සමූහක් හා සමාන වූ ජඞ්ඝාද්වය අල්ලා ගෙනැ ශෝක‍ස්නෙහ නැමැති මාරුත වේගයෙන් අළලන ලද්දී, අනේක ප්රනකාරයෙන් අඬා වැලැප දැක්මෙන් හා ප්රිලය තෙපුල් ඇසීමෙන් හා ශරීර ස්පර්ශයෙන් හා අස්වැසිලි ලැබැ භයපත් වූ මෘග ධේනුවක මෙන් ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේ අනවරතයෙන් බලමින් එකත්පස් වැ සිටියා යැ.
ඉක්බිත්තෙන් ශුද්ධෝදන මහ රජ්ජුරුවෝ “මා ගේ උත්තම වූ ප්රබත්රධයාණන් වහන්ස! මේ ය‍ශෝධරාදේවී තොමෝ නුඹ වහන්සේ ගේ වියෝගයෙන් පිඩිත වූ තැනැත්තී රත්පියුම් ගබක් ඇතුළෙහි තෙවුනා වූ ළහිරු මඬලක් මෙන් අලතා කල්ක පතුල් තලයෙහි නො ගිල්වන්නී යැ. අනංග නැමැති විලට කල හංසයකු බඳු වූ මැණික්මය වූ නුරු වළා පාපියුම් පහසින් නො ගන්නි යැ. පහ වූ මෙවුල් දම් හඬින් නිශ්ශබ්ද වූ මධ්යන ප්ර දේශ ඇත්තී යැ. කලුවැල් සුනු කල්කයෙන් පත්ර හඞ්ගය පයොධර භාරයෙහි නො අඳවන්නි යැ. කියඹු සහිත වූ නළල්තලයෙහි ගොරද බින්දු යෙන් තිලක නො දෙන්නීයැ. ගලවන ලද මුක්තාභර හා සිරිකන් ශිරෝජාල කර්ණාභරණයන් ඇත්ති. චන්ද්රි සූර්ය්ද යන් හා තාරකා සමූහයා ද විසින් ශුන්යව වූ ආකාශය වැන්නි යැ. ක්ෂණ ක්ෂණයෙහි බෙදයට පැමිණෙන්නා වූ සිත් ඇත්තී යැ. සියලු කිඹුල්වත් පුරය හා ශාක්ය ජනපදය ද එක මැ මහා පුරුෂයාණන් වහන්සේ ගේ නොවිසිමෙන් සිස් වූවාක් මෙන් සිතන්නි යැ. පුෂ්ප යෙන් ධවල වූ වන ලියෙන් නො තළන ලද්දී ද කකියවන ලද ලො‍හොදිය ඇඟැ වක්කඝ කලක් පරිද්දෙන් ද, වියැළි ගියා වූ තෘණ වෘක්ෂයෙන් ඇති වනයක් ගින්නෙන් දන කලක් මෙන් ද ශෝක දුඃඛයෙන් විශේෂ යෙන් පීඩිතයහ. මන්ඳහාරුතයෙන් වැහෙන්නා වූ මල් රොනින් නො ඇලැළීගියා යූ ඇස් ඇත්තී ද හැම වේලෙහි මැ ශෝකයෙන් කඳුළු ධාරා වහනය කරන්නී යැ. හංසයන් ගේ පක්ෂ මාරුතයෙන් පතළා වූ ගේදිගු විලැ ජලබින්දුයෙන් නො තෙමෙන ලද්දී ද වාෂ්ප ජලයෙන් තෙත් වූ තුනු ලිය ඇත්ති යැ. හංසාංගනාවක මෙන් ගෙදිගු වැලැ රළ නැමැති හෝවිලි යානාවට නො නැඟි ද. ශෝකයෙන් වෙවුලන්නා වූ ශරීර ඇත්තී දැ. පුෂ්ප රේණුයෙන් කිලුටු වූ භෘංග සමූහයා විසින් දෂ්ට නො කරන ලද්දී ද. ශෝකයෙන් හටගත්තා වූ තැති ගැනිම් ඇත්ති යැ. මෙ සේ මේ බිම්බා දේවි තොමෝ හිස කේ කැපිම් කසා වත් හැදිම් පෙරැවිළු එක් වෙලේ අනුභව කිරීම් උස්සුන් මහ අසුන්හි නො වැදහිම් ආදීවූ නුඹ වහන්සේ ගේ ව්රනතය සමාදන් වැ එකලා වූ සකවාළිහිණියක මෙන් මෙසේ රක්ෂා කරන ලද ජීවිකා ඇත්ති වූ යැ” යි බුදුරජාණන් වහන්සේට දැන්වූහ.
ඒ අසා නිර්මල වූ නීලොත්පලයක් හා සමාන වූ නේත්රනශ්රී්න් හරිත වු සර්වඥයන් වහන්සේ යශෝධරා දේවියට චන්දකින්නර ජාතක ධර්ම දේශනා නමැති ජල ප්ර්වාහය නැමීමෙන් ඇය ගේ වියෝග ශෝක දුක් නමැති මහත් වූ වගන්තිය නිවු පසු ශුද්ධෝදන මහරජ්ජුරු වන් ප්රයධාන කොටැ ඇති ශක්යව රජදරුවන් විසින් නිග්රෝහධාරාමයට වඩාගෙනැ යන ලද සේක්, දෙවැනි දවස් “ඉදින් මේ නන්ද කුමාර තෙමේ පංචකල්යාාණයෙන් යුක්ත වූ තවද පංච කල්යාදණ නම් කවරේ ද යත්:- කේශ කල්යා ණ යැ, මංස කල්යාදණ යැ, අස්ථි කල්යාදණ යැ, ඡවි කල්යා ණ යැ, වයඃ කල්යා ණ යැ, යන මේ පස යි. එහි කේශයෝ මොනර පිල් කලබක් හා සමාන වැ මුදා එලාපීවාහු උකුළෙහි පැහැර නැවැතැ අගින් නැමී උඩු බලා සිටිති; මේ කේශ කල්යාපණ යැ. ඕෂ්ඨයෝ බිම්බි ඵල යේ වර්ණ සම්පන්න වැ සම වැ සුපිහිත වැ සිටිති. මේ මාංස කල්යා්ණ යැ. දන්තයෝ සුදු වැ සම වැ අවිවර වැ ගොතා තුබූ වීදුරු පෙළක් සේ ද සමකොටැ ගා යෙදූ සක්පතක් සේ ද හෙබැවි සිටිති. මේ අස්ථි කල්යා ණ යැ. කැලි තැනැත්තියට සෙසු පැහැ හා නුමුසු වූ සිනිඳු වූ මහනෙල් මල් දමක් හා සමාන වූ ඡවි වර්ණ වෙයි. හෙළලු තැනැත්තියට සිනිඳු වූ කිණිහිරි මල් දමක් හා සමාන ඡවි වර්ණ වෙයි. මේ ඡවි කල්යාිණ යැ. දරුවන් දස දෙනකුන් ලද ද එක් දරුවකු ලද්දියක මෙන් නොනට යොවුන් ඇති වෙයි. එක්සියවිසි වයස් ගිය ද සොළොස් හැවිරිදි වයස් ඇත්තියක මෙන් නොනට නව යොවුන් ඇති වෙයි. මේ වයඃ කල්යාතණ යැ.-
මෙසේ වූ පංච කල්යාිණයෙන් යුක්ත වු, චතුරංගයෙන් සමන්විත ඝනාන්ධකාරයෙහි දූ හාත්පසින් දොළොස් රියනක් පමණ ප්ර‍දේශයෙහි විලක්කුයෙකැ ආකාරයෙන් දිලීයෙන්නා වූ ශරීරාලෝක ඇති, දිව්ය් චතුරංග ෂඩ්ගිතයෙහි දිව්යක නාටක ස්ත්රි යක හා සමාන වූ. ශාක්ය වංශයට ආභරණයක් වු ජනපද කල්යා ණිය ගේ ශරීරස්පර්ශය ඉදින් මේ නන්ද කුමාර තෙමේ ලද්දේ වී නම් එක්ල්හි මා බඳු වූ බුදුවරයන් දහක් දෙනා විසිනුත් ඔහු ගොඩ නගාගන්නට නො පිළිවන් වේ යැ”යි විවාහයට පූර්ව භාගයෙහි මැ මහණ කරවා; බිම්බා දෙවින් විසින් තමන් වහන්සේ සමීපයට පෙනෙන්නා වූ සුපිපි රන්පියුමෙකැ පුති බිම්බයක් වැනි වැ තමන් වහන්සේ අනු වැ යන්නා වූ “ශ්රමමණයන් වහන්ස නුඹවහන්සේ ගේ ඡායාව ඉතා සැප යැ. ඉතා සැප යැ” යි මෙබඳු තෙපුල් කියන්නාවූ “ශ්රගමණයන්වහන්ස, මට දයාද දුන මැනැව; දයාද දුන මැනැව”යි කියන්නා වූ රාහුල කුමාරයන් ද සමීපයට. කැඳවා නිරුත්තර වූ ධර්මරත්න නමැති දයාද දී විසිදහසක් පමණ රහතුන් වහන්සේ විසින් පිරිවරන ලදු වැ කිඹුල්වත් පුරයෙන් නික්මැ දීප්තිමත් වූ රශ්මි මාලා ඇති සූර්ය්ලද යා මෙන් බබළමින් ඒ ඒ තැන්හි මුහු කළ නුවණ ඇති සත්ත්වයන් චතුස්සත්යාඇවබෝධය කරවමින් රජගහ නුවරට නැවත අවුත්; මිහිරි වූ භෘංග නාද ගීතිකායෙන් ගායනා කරන්නවූ පුෂ්ප සහිත වූ පල්ලවහාරයෙන් හරිත වූ නොයෙක් ලියඟනන් විසින් වලඳනා ලද වෘක්ෂ නැමැති උතුම් වූ වල්ලභයන් විසින් හොබවන ලද සීත වනයෙහි වැඩ වසන සේකැ.
5. ජේතවනාරාම කථාව
ඒ සමයෙහි සුදත්ත නම් සිටු තෙමේ..
ඒ සමයෙහි සුදත්ත නම් සිටු තෙමේ කිසි කටයුත්තක් පිණිසැ සැවැත් නුවරින් රජගහ නුවරට ගොස් ප්රි‍ය යහළු වූ හගිනිපති වූ රජගහනුවර සිටාණන් විසින් “බුදුහු ලෝකයෙහි උපන්සේකැ”යි කී කල්හි උපන්නා වූ සොම්නස් ඇති වැ “හිරු උදා වී දොහෝ යි” සිතමින් රාත්රිසයෙහි නික්මැ, දේවතානුභාවයෙන් සීතවනයට ගොස්, අලුයම් වේලාවෙහි අබවස සක්මන් කරන්න වූ පහන් රුකක් මෙන් බබළන්නා වූ අබ්භ්රු යැ. මහික යැ, ධූම යැ. රජස් යැ. රාහු යැ. යන පංචෝපක්ලේශයෙන් විනිර්මුක්ත වූ අභිනවෝද්ගත වූ සම්පූර්න වූ ශරච්චන්ද්රයමණ්ඩලයක් මෙන් බබළන්නාවූ නේත්රතයට සන්තෝෂ කර වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ දැකැ, ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ පාදපද්මය උත්තමාගංයෙන් පිළිගෙනැ අජර වූ අමර වූ නිර්මල වූ අසදෘශ වූ අමෘත වූ ශාන්ත වූ භය රහිත වූ අසංස්කෘත වු සියුමු වූ අතෘප්තිකර වූ ගැඹුරු වූ ඉත්වරසත්වයන් විසින් දැක්කැ නොහැක්කා වූ ධර්මය අසා දහසක් නයින් හෙබියා වූ සෝවාන් ඵලයට පැමිණි යේ යැ.
ඒ අහසක් නය නම් කවරේ යැ යත්:
යස්මිං සමයේ ලෝකුත්තරං ක්ධානා භාවෙති නිය්යහනික අපවය ගාමිං දිට්ඨිගතානං පහාණාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විච්චවේච කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සචිතක්කං සවිවාරං විවේකජං පීතිසුඛං පඨමජ්ක්ධාන උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛා පටිපදං දන්ඨාභිඤ්ඤං, දුක්ඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං. තස්මිං සමයේ ඵස්සෝහෝති.” යනාදීන් දේශනා කරන ලද සුද්දික පථිපදයෙහි ධ්යාානයන් ගේ චතුස්කනය පඤ්වක නය වශයෙන් නය දෙකක් වෙයි. ද්විතියධ්යාගනා දියෙහිදූ මෙතෙක් මැ යැ.
“යස්මිං සමයේ -පෙ-උපසම්මපජ්ජ විහරති සුඤ්ඤතං, තස්මිං ස‍මයෙ ඵස්සෝ හෝති.” යනාදීන් දෙසන ලද සුද්ධික සුඤ්ඤතා යෙහිදු චතුෂ්ක නය පඤ්වක නය වශයෙන් නය දෙකෙක් වෙයි.
“යස්මිං සමයේ-පෙ- -උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛාපටිපදං දන්ධා භිඤ්ඤං සුඤ්චතං, දුක්ඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං සුඤ්ඤතං, සුඛා පටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං සුඤ්ඤතං; සුඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤ්ං සුඤ්ඤතං තස්මිං සමයේ ඵස්සෝ හොති” යනාදීන් දෙසන ලද සුද්ධික අප්පණිභිතයෙහි දූ චතුෂ්ක කය පඤ්වක නය වශයෙන් නය දෙකක් වෙයි.
“තස්මිං සමයේ ඵස්සෝ හොති” යනාදීන් දෙසන ලද සුද්ධික අප්පණිභිතයෙහි දූ චතුෂ්ක කය පඤ්චක නය වශයෙන් නය දෙකක් වෙයි.
යස්මිං සමයේ -පෙ-උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛාපටිපදං දන්ධා භිඤ්ඤං අප්පණිභිතං, දුක්ඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං අප්පණිභිතං සුඛාපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං අප්පණිත සුඛා පටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං අප්පණිභිතං, තස්මිං සමයේ ඵස්සෝ හෝති යනාදීන් දෙසන ලද අප්පණිභිතපටිපදායෙහි දූ චතුෂ්ක නය පඤ්චක නය වශයෙන් නය දෙකෙක් වෙයි.
මෙසේ සුද්ධිකපටිපදා යැ, සුද්ධිකසුඤ්ඤතා යැ, සුඤ්ඤතාපටි පදා යැ, සුඬිකඅප්පණිහිත යැ, අප්පණිහිතපටිපදා යැ යන මේ පස් කොටස් අතුරින් එකි එකී කොටස චතුෂ්ක නය පඤ්චක නය වශයෙන් දෙ දෙ නය බැගින් ලොකොත්තර ධ්යා්නයෙහි බහා දස නයෙක් දක්වනලද. එසේ මැ:-
“ලෝකුත්තරං මග්ගං භාවේති-ලෝකුත්තරං සතිපට්ඨානං සම්මප්ප ධානං - ඉද්ධිපාදං - ඉන්ද්රිතයං - බලං - බොජ්ඣඞ්ගං - සච්චං - සමථං ධම්මං- ඛන්ධං - ආයතනං ධාතුං - ආහාරං - ඵස්ස - වේදනාං - සඤ්ඤිං - චේතනං - චිත්තං භාවෙති” වශයෙන් දෙ දෙ නය වෙයි. මෙසේ ධ්යාසනාදි චිත්තපර්ය්- ඤන්ත වූ විසි ධර්මයන් කෙරෙහි එකි එකී ධර්මයට දස දස නය වන බැවින් දෙසියක් නය වෙයි.
ඉක්බිති:-“යස්මිං සමයේ ලොකුත්තරං ඣානං හාවෙති -පෙ-උප සම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛාපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං ඡන්දාධිපතෙය්යංස -පෙ-චිත්තාධි පතෙය්යංත, වීරියාඬිපතෙය්යං්, විමංසාධිපත්යෙංබ යනාදීන් දෙසන ලද සසර කොටස්හි දෙසීයක් දෙසීයක් නය වෙයි. මෙසේ ධ්යාතනාදීන් ගේ සුද්ධිකපටිපදා චතුෂ්කාදී වශයෙන් නැ‍ඟෙන නය දහස නයසහසු නම් වේ.
මෙසේ අනන්තරොක්ත ක්ර මයෙන් දහසක් නයින් ප්රබතිමණ්ඩිත වු සත් භවයක් ඉක්මැ නො පවත්නා වූ සෝවාන් පලයට පැමිණැ නිෂ්පාපී වූ අතුච්ඡවාදි වූ ධර්ම නැමැති ජලස්කන්ධය වහනය කරන්නා වූ, භික්ෂුසංඝයා සහිත වූ සර්වඥයන් වහන්සේට ආරාධනා කොටැ, අනේක ප්රවකාර වූ කනදෑ ආදියෙන් සරහන ලද වර්නයෙන් ගන් ධයෙන් රසයෙන් යුක්ත වූ සැපයට මූල කාරණ වූ දන් දී, “ස්වාමිනි බුදු රජාණන වහන්ස! භික්ෂු සංඝයා වහන්සේ හා සමඟ සැවැත් නුවර වස් විසීම ඉවසා වදාල මැනැවැ”යි කියා යාච්ඤා කොටැ සර්වඥයන් විසින් “ගෘහපතිය! සර්වඥවරයෝ ජන විචික්තස්ථාන යෙහි ඇලෙති”යි වදාළ කල්හි, “ස්වාමීනි! මා විසින් අභිප්රාවය දන්නා ලදැ”යි කියා රජගහ නුවරින් නික්මැ අතර මඟැ යොදනෙන් යොදනේ බොහෝ වස්තුව දී විසිතුරු කර්මාන්ත‍යෙන් යුක්ත වු විහාර කරවා, ඉතා සිත්කලු වූ ස්වකීය වූ නුවරට අවුත්, “බුදු රජාණන් වහන්සේ කොතැනෙක්හි වසන සේක් දොහො”යි කියා විහාරයට සුදුසු භුමියෙක් හාත්පසින් බලන්නේ. ඡායුදක සම්පන්න වූ ඉතා සිත්කලු වූ භාවනා නමස්කාර කිරිමට සුදුසු වු තපස්විවරයන්ගේ ආවාසයට යෝග්යභ වූ භූමි ප්රසදේශ ඇති, ජේත නම් රාජකුමාරයාගේ උද්යායනය දැකැ කහවණු ඔටින් සිටුවා ඇතිරිමෙන් විකිණැ ගෙනැ ඒ ජේතවනයෙහි මේඝපටල යෙන් සුඹුනාලද ශිඛරමාලා ඇති කෛලාස පර්වතයක් වැනි වූ සුණුවමින් ධවල වූ පවුරු වළල්ලෙන් වට කරන ලද, වෛජයන්ත ප්රාිසාදය මෙන් දිලිසෙන්නාවූ නොයෙක් බුමු වාසල දොරටු ඇති, දේව්දුනු සේ මනෝඥ වූ රන් තොරණ රිදී තොරණින් සිත්කලු වූ අනේකප්රරකාර වූ විසිතුරු වූ සිත්කලු වූ ප්රාොසාදයෙන් සත්ත්වයන් ගේ නෙත් සිත් පැහැර ගන්නාක් වැනි වූ, කෛලාස පර්වතයසේ, ශරත් කාලයෙහි මේඝ වලාපටලය සේ, චන්ද්රරමරිචි සමූහයක් සේ ධවල වූ සිනිඳු වූ නිකසල වූ වැලි තෙලෙන් රමණීය වූ. ස්පුෂ්පිත වූ සිත්කලු වූ යොහොඹු සිනිද්ද බොලිද්ද ආදී වූ පුෂ්ප සමූහයෙන් හෙබියා වූ ලියමඬු වූ, ධවල වූ සිහිල් වූ ගල්තලින් යුක්ත වූ, ස්පුෂ්පිත පද්මයෙන් සමලඞ්කෘත වූ සිහිල් වූ මියුරු ජල ැඅති ජලාශ‍යයෙන් විභූෂිත වූ, බබළනලද ගඳ කිළියෙන් මුදුන් පැමිණියා වූ ජේතවන නම් විහාරය කරවා සර්වඥයන් වහන්සේ වඩනට කල දන්වා යැවූයේ යැ.
එකල්හි දිව්යාේසුරයන් මනුෂ්යරයන් තපස්විවරයන් විසින් නමස්කාර කටයුතු වූ ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේ දිව්ය් මනුෂ්ය්යන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ, රජගහ නුවරින් නික්මැ තාරකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද ශරත් කාලයෙහි පූර්ණ චන්ද්ර යා ගේ ශ්රීා සමෘද්ධි ශෝභාවට අපහාස කරන්නාක් මෙන් බබළමින්, මහත් වූ ධර්ම වර්ෂායෙන් සිවු වණක් පර්ෂද් සතුටු කරවමින්, පළමු ඒ අනේපිඬු මහසිටාණන් විසින් යොදනෙන් යොදනේ කරවනලද විහාරයන්හි සැතපෙමින් ක්ර මයෙන් සැවැත් නුවරට වැඩි සේකැ.
ඒ නුවර කෙබඳු ද යත්: නිර්මල වූ බොහෝ වූ ධවල වූ වැල්ලෙන් අතුරන ලද්දේ යැ. නොයෙක් සුවඳ මල් සමූහයෙන් ගැවැසීගත්තේ යැ: රක්තෝත්පල යැ. නීලෝත්පල යැ. ශ්වෙතෝත්පල යැ. රක්තපද්ම යැ, ශ්වේතපද්ම යැ යන පංචවිධ පද්මමාලාවන් පිහිටුවන ලද මාණික්යතමය වූ ද ස්ඵටික මාණික්යනමය වූ ද ස්වර්ණමය වූ ද රජතමය වූ ද, පුර්ණ ඝට පඞ්තියෙන් සරහන ලද විථිභාග ඇත්තේ යැ. නඟනලද අනේකප්රතකාරයෙන් විසිතුරු වූ නොයෙක් දහස් ගණන් ධ්වජපතාක ඇත්තේ යැ. කස්තුරු කපුරු කළුවැල් ආදී වූ සුවඳ දුමින් එකාන්ධකාර යැ. ශක්රේ පුරය හා සමාන වූ ශෝභා ඇත්තේ යැ.
මෙසේ අනේක ප්ර්කාරයෙන් සැරහුණා වු ඒ සැවැත් නුවරට වැද, නුවර වාසී සත්ත්වයන් විසින් පුදනු ලබන යෙක්. දෙවියන් විසින් විශේෂයෙන් සතුටු කරවනු ලබන සේක්. ඉතා දර්ශනිය වූ ශරීර ප්ර භායෙන් සියලු නුවර ස්වර්න රසධාරා පරිෂේකයෙන් රන්වන් වූවාක් මෙන් කෙරෙමින්, නුවරින් නික්මැ සුවඳ මල් ඇති උතුම් වූ වෘක්ෂයෙන් ගැවසීගත්තා වූ, කුරඞ්ගමෘග යැ සාරඞ්ග මෘග යැ යනාදි වූ ළදරු මූවන්ගේ සඤ්චාරය ඇති. මත් වූ සිය ගණන් මොනරුන් ගේ කේකාඞ්වනි ඇති, මද සහිත වූ කෙවිල් සමුහයා ගේ මනෝඥවූ නාදයෙන් කෝලාහල වූ, සුපුස්පිත වූ කුසුම ස්තබක රේණුයෙන් රන් වන් වු නොයෙක් පුෂ්පයන් ගේ මනෝඥ වූ සුගන්ධවහනය කරන නා වූ, ජේතවනාරාමයට වැද; ඒ ජේතවනයෙහි පවනින් නමන ලද ඉස් ඇති ලියඟනන් විසින් නමස්කාර කරනු ලබන්නාක්හු මෙන් ද, අනවරතයෙන් පිපි වැගිරෙන්නාවූ මලින් පුදනු ලබන්නාක්හු මෙන් ද, වලඳනාලද ළපලු ලිය නැමැති දෙහොත් ඇති වෘක්ෂයන් විසින් උපස්ථාන කරනු ලබන්නාක්හු මෙන් ද, අනේක ප්රකකාර වූ මාණික්යාන ලෝක සමූහයා ගේ බැබළීමෙන් කරන ලද උතුම් වූ සිත්කලු වූ ගන්ධ කුටි ශ්රිඋය තමන් ගේ ශරීර ශ්රීක සමෘද්ධියෙන් මඩිමින් වසන සේකැ.
ඒ සමයෙහි සුදත්ත නම් සිටු තෙමේ කිසි කටයුත්තක් පිණිසැ සැවැත් නුවරින් රජගහ නුවරට ගොස් ප්රි‍ය යහළු වූ හගිනිපති වූ රජගහනුවර සිටාණන් විසින් “බුදුහු ලෝකයෙහි උපන්සේකැ”යි කී කල්හි උපන්නා වූ සොම්නස් ඇති වැ “හිරු උදා වී දොහෝ යි” සිතමින් රාත්රිසයෙහි නික්මැ, දේවතානුභාවයෙන් සීතවනයට ගොස්, අලුයම් වේලාවෙහි අබවස සක්මන් කරන්න වූ පහන් රුකක් මෙන් බබළන්නා වූ අබ්භ්රු යැ. මහික යැ, ධූම යැ. රජස් යැ. රාහු යැ. යන පංචෝපක්ලේශයෙන් විනිර්මුක්ත වූ අභිනවෝද්ගත වූ සම්පූර්න වූ ශරච්චන්ද්රයමණ්ඩලයක් මෙන් බබළන්නාවූ නේත්රතයට සන්තෝෂ කර වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ දැකැ, ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ පාදපද්මය උත්තමාගංයෙන් පිළිගෙනැ අජර වූ අමර වූ නිර්මල වූ අසදෘශ වූ අමෘත වූ ශාන්ත වූ භය රහිත වූ අසංස්කෘත වු සියුමු වූ අතෘප්තිකර වූ ගැඹුරු වූ ඉත්වරසත්වයන් විසින් දැක්කැ නොහැක්කා වූ ධර්මය අසා දහසක් නයින් හෙබියා වූ සෝවාන් ඵලයට පැමිණි යේ යැ.
ඒ අහසක් නය නම් කවරේ යැ යත්:
යස්මිං සමයේ ලෝකුත්තරං ක්ධානා භාවෙති නිය්යහනික අපවය ගාමිං දිට්ඨිගතානං පහාණාය පඨමාය භූමියා පත්තියා විච්චවේච කාමෙහි විවිච්ච අකුසලෙහි ධම්මෙහි සචිතක්කං සවිවාරං විවේකජං පීතිසුඛං පඨමජ්ක්ධාන උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛා පටිපදං දන්ඨාභිඤ්ඤං, දුක්ඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං. තස්මිං සමයේ ඵස්සෝහෝති.” යනාදීන් දේශනා කරන ලද සුද්දික පථිපදයෙහි ධ්යාානයන් ගේ චතුස්කනය පඤ්වක නය වශයෙන් නය දෙකක් වෙයි. ද්විතියධ්යාගනා දියෙහිදූ මෙතෙක් මැ යැ.
“යස්මිං සමයේ -පෙ-උපසම්මපජ්ජ විහරති සුඤ්ඤතං, තස්මිං ස‍මයෙ ඵස්සෝ හෝති.” යනාදීන් දෙසන ලද සුද්ධික සුඤ්ඤතා යෙහිදු චතුෂ්ක නය පඤ්වක නය වශයෙන් නය දෙකෙක් වෙයි.
“යස්මිං සමයේ-පෙ- -උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛාපටිපදං දන්ධා භිඤ්ඤං සුඤ්චතං, දුක්ඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං සුඤ්ඤතං, සුඛා පටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං සුඤ්ඤතං; සුඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤ්ං සුඤ්ඤතං තස්මිං සමයේ ඵස්සෝ හොති” යනාදීන් දෙසන ලද සුද්ධික අප්පණිභිතයෙහි දූ චතුෂ්ක කය පඤ්වක නය වශයෙන් නය දෙකක් වෙයි.
“තස්මිං සමයේ ඵස්සෝ හොති” යනාදීන් දෙසන ලද සුද්ධික අප්පණිභිතයෙහි දූ චතුෂ්ක කය පඤ්චක නය වශයෙන් නය දෙකක් වෙයි.
යස්මිං සමයේ -පෙ-උපසම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛාපටිපදං දන්ධා භිඤ්ඤං අප්පණිභිතං, දුක්ඛාපටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං අප්පණිභිතං සුඛාපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං අප්පණිත සුඛා පටිපදං විප්පාභිඤ්ඤං අප්පණිභිතං, තස්මිං සමයේ ඵස්සෝ හෝති යනාදීන් දෙසන ලද අප්පණිභිතපටිපදායෙහි දූ චතුෂ්ක නය පඤ්චක නය වශයෙන් නය දෙකෙක් වෙයි.
මෙසේ සුද්ධිකපටිපදා යැ, සුද්ධිකසුඤ්ඤතා යැ, සුඤ්ඤතාපටි පදා යැ, සුඬිකඅප්පණිහිත යැ, අප්පණිහිතපටිපදා යැ යන මේ පස් කොටස් අතුරින් එකි එකී කොටස චතුෂ්ක නය පඤ්චක නය වශයෙන් දෙ දෙ නය බැගින් ලොකොත්තර ධ්යා්නයෙහි බහා දස නයෙක් දක්වනලද. එසේ මැ:-
“ලෝකුත්තරං මග්ගං භාවේති-ලෝකුත්තරං සතිපට්ඨානං සම්මප්ප ධානං - ඉද්ධිපාදං - ඉන්ද්රිතයං - බලං - බොජ්ඣඞ්ගං - සච්චං - සමථං ධම්මං- ඛන්ධං - ආයතනං ධාතුං - ආහාරං - ඵස්ස - වේදනාං - සඤ්ඤිං - චේතනං - චිත්තං භාවෙති” වශයෙන් දෙ දෙ නය වෙයි. මෙසේ ධ්යාසනාදි චිත්තපර්ය්- ඤන්ත වූ විසි ධර්මයන් කෙරෙහි එකි එකී ධර්මයට දස දස නය වන බැවින් දෙසියක් නය වෙයි.
ඉක්බිති:-“යස්මිං සමයේ ලොකුත්තරං ඣානං හාවෙති -පෙ-උප සම්පජ්ජ විහරති දුක්ඛාපටිපදං දන්ධාභිඤ්ඤං ඡන්දාධිපතෙය්යංස -පෙ-චිත්තාධි පතෙය්යංත, වීරියාඬිපතෙය්යං්, විමංසාධිපත්යෙංබ යනාදීන් දෙසන ලද සසර කොටස්හි දෙසීයක් දෙසීයක් නය වෙයි. මෙසේ ධ්යාතනාදීන් ගේ සුද්ධිකපටිපදා චතුෂ්කාදී වශයෙන් නැ‍ඟෙන නය දහස නයසහසු නම් වේ.
මෙසේ අනන්තරොක්ත ක්ර මයෙන් දහසක් නයින් ප්රබතිමණ්ඩිත වු සත් භවයක් ඉක්මැ නො පවත්නා වූ සෝවාන් පලයට පැමිණැ නිෂ්පාපී වූ අතුච්ඡවාදි වූ ධර්ම නැමැති ජලස්කන්ධය වහනය කරන්නා වූ, භික්ෂුසංඝයා සහිත වූ සර්වඥයන් වහන්සේට ආරාධනා කොටැ, අනේක ප්රවකාර වූ කනදෑ ආදියෙන් සරහන ලද වර්නයෙන් ගන් ධයෙන් රසයෙන් යුක්ත වූ සැපයට මූල කාරණ වූ දන් දී, “ස්වාමිනි බුදු රජාණන වහන්ස! භික්ෂු සංඝයා වහන්සේ හා සමඟ සැවැත් නුවර වස් විසීම ඉවසා වදාල මැනැවැ”යි කියා යාච්ඤා කොටැ සර්වඥයන් විසින් “ගෘහපතිය! සර්වඥවරයෝ ජන විචික්තස්ථාන යෙහි ඇලෙති”යි වදාළ කල්හි, “ස්වාමීනි! මා විසින් අභිප්රාවය දන්නා ලදැ”යි කියා රජගහ නුවරින් නික්මැ අතර මඟැ යොදනෙන් යොදනේ බොහෝ වස්තුව දී විසිතුරු කර්මාන්ත‍යෙන් යුක්ත වු විහාර කරවා, ඉතා සිත්කලු වූ ස්වකීය වූ නුවරට අවුත්, “බුදු රජාණන් වහන්සේ කොතැනෙක්හි වසන සේක් දොහො”යි කියා විහාරයට සුදුසු භුමියෙක් හාත්පසින් බලන්නේ. ඡායුදක සම්පන්න වූ ඉතා සිත්කලු වූ භාවනා නමස්කාර කිරිමට සුදුසු වු තපස්විවරයන්ගේ ආවාසයට යෝග්යභ වූ භූමි ප්රසදේශ ඇති, ජේත නම් රාජකුමාරයාගේ උද්යායනය දැකැ කහවණු ඔටින් සිටුවා ඇතිරිමෙන් විකිණැ ගෙනැ ඒ ජේතවනයෙහි මේඝපටල යෙන් සුඹුනාලද ශිඛරමාලා ඇති කෛලාස පර්වතයක් වැනි වූ සුණුවමින් ධවල වූ පවුරු වළල්ලෙන් වට කරන ලද, වෛජයන්ත ප්රාිසාදය මෙන් දිලිසෙන්නාවූ නොයෙක් බුමු වාසල දොරටු ඇති, දේව්දුනු සේ මනෝඥ වූ රන් තොරණ රිදී තොරණින් සිත්කලු වූ අනේකප්රරකාර වූ විසිතුරු වූ සිත්කලු වූ ප්රාොසාදයෙන් සත්ත්වයන් ගේ නෙත් සිත් පැහැර ගන්නාක් වැනි වූ, කෛලාස පර්වතයසේ, ශරත් කාලයෙහි මේඝ වලාපටලය සේ, චන්ද්රරමරිචි සමූහයක් සේ ධවල වූ සිනිඳු වූ නිකසල වූ වැලි තෙලෙන් රමණීය වූ. ස්පුෂ්පිත වූ සිත්කලු වූ යොහොඹු සිනිද්ද බොලිද්ද ආදී වූ පුෂ්ප සමූහයෙන් හෙබියා වූ ලියමඬු වූ, ධවල වූ සිහිල් වූ ගල්තලින් යුක්ත වූ, ස්පුෂ්පිත පද්මයෙන් සමලඞ්කෘත වූ සිහිල් වූ මියුරු ජල ැඅති ජලාශ‍යයෙන් විභූෂිත වූ, බබළනලද ගඳ කිළියෙන් මුදුන් පැමිණියා වූ ජේතවන නම් විහාරය කරවා සර්වඥයන් වහන්සේ වඩනට කල දන්වා යැවූයේ යැ.
එකල්හි දිව්යාේසුරයන් මනුෂ්යරයන් තපස්විවරයන් විසින් නමස්කාර කටයුතු වූ ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේ දිව්ය් මනුෂ්ය්යන් විසින් පිරිවරන ලදු වැ, රජගහ නුවරින් නික්මැ තාරකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද ශරත් කාලයෙහි පූර්ණ චන්ද්ර යා ගේ ශ්රීා සමෘද්ධි ශෝභාවට අපහාස කරන්නාක් මෙන් බබළමින්, මහත් වූ ධර්ම වර්ෂායෙන් සිවු වණක් පර්ෂද් සතුටු කරවමින්, පළමු ඒ අනේපිඬු මහසිටාණන් විසින් යොදනෙන් යොදනේ කරවනලද විහාරයන්හි සැතපෙමින් ක්ර මයෙන් සැවැත් නුවරට වැඩි සේකැ.
ඒ නුවර කෙබඳු ද යත්: නිර්මල වූ බොහෝ වූ ධවල වූ වැල්ලෙන් අතුරන ලද්දේ යැ. නොයෙක් සුවඳ මල් සමූහයෙන් ගැවැසීගත්තේ යැ: රක්තෝත්පල යැ. නීලෝත්පල යැ. ශ්වෙතෝත්පල යැ. රක්තපද්ම යැ, ශ්වේතපද්ම යැ යන පංචවිධ පද්මමාලාවන් පිහිටුවන ලද මාණික්යතමය වූ ද ස්ඵටික මාණික්යනමය වූ ද ස්වර්ණමය වූ ද රජතමය වූ ද, පුර්ණ ඝට පඞ්තියෙන් සරහන ලද විථිභාග ඇත්තේ යැ. නඟනලද අනේකප්රතකාරයෙන් විසිතුරු වූ නොයෙක් දහස් ගණන් ධ්වජපතාක ඇත්තේ යැ. කස්තුරු කපුරු කළුවැල් ආදී වූ සුවඳ දුමින් එකාන්ධකාර යැ. ශක්රේ පුරය හා සමාන වූ ශෝභා ඇත්තේ යැ.
මෙසේ අනේක ප්ර්කාරයෙන් සැරහුණා වු ඒ සැවැත් නුවරට වැද, නුවර වාසී සත්ත්වයන් විසින් පුදනු ලබන යෙක්. දෙවියන් විසින් විශේෂයෙන් සතුටු කරවනු ලබන සේක්. ඉතා දර්ශනිය වූ ශරීර ප්ර භායෙන් සියලු නුවර ස්වර්න රසධාරා පරිෂේකයෙන් රන්වන් වූවාක් මෙන් කෙරෙමින්, නුවරින් නික්මැ සුවඳ මල් ඇති උතුම් වූ වෘක්ෂයෙන් ගැවසීගත්තා වූ, කුරඞ්ගමෘග යැ සාරඞ්ග මෘග යැ යනාදි වූ ළදරු මූවන්ගේ සඤ්චාරය ඇති. මත් වූ සිය ගණන් මොනරුන් ගේ කේකාඞ්වනි ඇති, මද සහිත වූ කෙවිල් සමුහයා ගේ මනෝඥවූ නාදයෙන් කෝලාහල වූ, සුපුස්පිත වූ කුසුම ස්තබක රේණුයෙන් රන් වන් වු නොයෙක් පුෂ්පයන් ගේ මනෝඥ වූ සුගන්ධවහනය කරන නා වූ, ජේතවනාරාමයට වැද; ඒ ජේතවනයෙහි පවනින් නමන ලද ඉස් ඇති ලියඟනන් විසින් නමස්කාර කරනු ලබන්නාක්හු මෙන් ද, අනවරතයෙන් පිපි වැගිරෙන්නාවූ මලින් පුදනු ලබන්නාක්හු මෙන් ද, වලඳනාලද ළපලු ලිය නැමැති දෙහොත් ඇති වෘක්ෂයන් විසින් උපස්ථාන කරනු ලබන්නාක්හු මෙන් ද, අනේක ප්රකකාර වූ මාණික්යාන ලෝක සමූහයා ගේ බැබළීමෙන් කරන ලද උතුම් වූ සිත්කලු වූ ගන්ධ කුටි ශ්රිඋය තමන් ගේ ශරීර ශ්රීක සමෘද්ධියෙන් මඩිමින් වසන සේකැ.
සිංහල බෝධි වංසය - viii
6. ලෝකාර්ථචර්යා තැන කථාව
මෙසේ ඒ ජේතවන මහා විහාරයෙහි..මෙසේ ඒ ජේතවන මහා විහාරයෙහි වසන්නා වූ සර්වඥයන් වහන්සේ “මම වූ කලි සංසාර නැමැති සාගරයෙන් එතෙර විමි. සංසාර නැමැති දඟ ගෙන් මිදිණිමි. දැමුණා වු චක්ෂුරාදි පඤ්චේන්ද්රිනයයන් ඇත්තෙමි. දෘෂ්ටිමානාදීන් ප්රරහාරණය කළ හෙයින්. සන්හුන්නා වූ සිත්සතන් ඇත්තෙමි. ශෝක පරිදේවාදිය නැසු හෙයින් අස්වැසිලි ලදිමි. රාගාග්නි ආදි වූ ඒකදශාග්නි නිවු හෙයින් නිවි සිටියෙමි. ලෝක වාසි වූ සත්ත්ව තෙමේ වනාහි සසරින් එතෙර නුවුයේ යැ; සංසාර බන්ධනයෙන් නො මිදුණේ යැ; නො දැමුණේ යැ; නො සන්හුන්නේ යැ; අස්වැසිලි නො ලද්දේ යැ; නොවිනියේ යැ. මම වූ කලි ඒ ලෝකවාසි සත්ත්වයා කරණය කරන්නට ද දමනයෙහි ලන්නට ද සන්හිඳුවන්නට ද අස්වසන්නටද නිවන්නට ද සමර්ථයෙමි. ඒ ලෝකවාසී වූ ජනයාට මා හැරැ සසරින් එතෙරැ ලන්නා වූ අස්වසන්නා වූ නිවන්නා වූ අන් කිසිවෙක් නැතැ”යි මහත් වූ කරැණා වෙන් මෙහෙයනලද සිත් ඇතිසේක්: යම් සේ උපුල් වනයෙකැ හෝ රත්පියුම් වනයෙකැ හෝ හෙළ පියුම් වනයෙකැ හෝ සමහර උත්පල පදුම පුන්ඩරික කෙනෙක් දියෙහි උපන්නාවහු දියෙහි වැඩුණා හු දියෙන් උඩ නො නැංගාහු දිය තුළෙහි ගැසිසිටැ පෝෂ්යහය වෙද්ද, සමහර උත්පල පදුම පුන්ඩරික කෙනෙක් දියෙහි වැඩුණාහු දිය හා සම වැ සිටිද්ද: සමහර උත්පල පදුම පුණ්ඩරික කෙනෙක් දියෙන් ඉතා උඩ නැගී දියෙන් නො ඇලී සිටිද්ද: එපරිද්දෙන් මැ දස දහසක් සක්වළ බුද්ධ චක්ෂුස යැ යි කියනලද ඥනේන්ද්රිතයයන් ගේ මුහු කළ නුමුහු කළ බව දන්නා වූ නුවණින් ද, හීනාධිමුක්තික ප්රිණිතාධි මුක්තික සත්ත්වයන් දන්නා වූ නුවණින් හා කාමරාගානුශය භව රාගානුශදි වූ අනුශය දන්නා වූ නුවණින් ද බලන සේක්. මේ දශ‍සසහශ්රිශ ලෝක ධාතුයෙහි මඳ ධර්මයෙන් චතුස්සත්යාබවබෝධය කරන්නා වූද, විස්තර ධර්මයෙන් චතුස්සත්යරවබෝධය කරන්නා වු ද අතිවිස්තර ධර්මයෙන් චතුස්සත්යා වබෝධය කරන්නාවූ විනේයජන පුද්ගලයන් තුන්පක්ෂය චතුරංග සමාන්නාගත ඝනාන්ධකාරයෙහි දිලි යෙන්නාවූ වහ්නිස්කන්ධයන් මෙන් පෙනෙන්නවුන් දැකැ. ඔවුන් ගේ ආශයානුශයචරිතාධිමුක්තින් බලා, වැඩහුන් තැන මැ වැඩහිඳැ යොදුන් සියයෙකැ යොදුන් දහයෙකැ උන්නා වූ පුද්ග‍ලයකු හට සමීපවර්ති වූවාක් මෙන් ආලෝක පතුරුවා චිත්තානුකූල වැ ධර්ම දේශනා කරන සේක්. මොහදුරු කොටැ ධර්මාලලෝකය දක්වන සේක්. අෂ්ටෝත්රශත ප්රවභේද වූ තෘෂ්ණ නැමැති ජල ප්රලවාහය වළකන සේක්, තෘෂ්ණ නැමැති පිපාසාව දුරුකරන සේක්, තෘෂ්ණා දහය සන්හිඳුවන සේක්. තෘෂ්ණ සන්තාපය නිවන සේක්. කෙලෙස් නැමැති අවුල් නිරවුල් කරනසේක්. රාග ද්වේශ මෝහ නැමැති ගිනි නිවන සේක් සත්ත්වයන් සංසාර නැමැති හකයෙන් පිටත් කොටැ ගෙන’වුත් ධර්ම නැමැති එළිය දක්වන සේක්, සංසාර නැමැති අමාර්ගයෙන් ගෙන’වුත් ආර්ය්නැ මාර්ග නැමැති මහ වත්හි පිහිටුවන සේක්. සංසාර නැමැති සාගරයෙන් උඩ නඟා නිර්වවාණ සඵලයෙහි පිහිටුවන සේක්. සංසාර කාන්තාරයෙන් තරනය කොටැ නිර්වාණ ක්ෂේම භූමියට පමුණුවන සේක්, සංසාර බන්ධනයෙන් මුදන සේක්, සංසාර නැමැති ප්රේපාතයෙන් සංසාර නැමැති පලිපයෙන් සංසාර නැමැති ගිරි දුර්ග යෙන් සංසාර නැමැති මඩින් ගොඩ නඟමින් දවස් යවන සේකැ.
යම් සේ කේශර සිංහරාජයෙක් තෙමේ ලාක්ෂා රසයෙන් පිරිමම් කරනලද්දාක් වැනි වූ, මුඛය හා අග්රිවාලධිය හා සතරපා කෙළවර ද යුක්ත වූයේ, ඉස්මුදුනේ පටන් පිට මධ්ය යෙන් ගොස් දෙකළවා අතුරෙහි දක්සිණාවර්තිත වැ සිටියා වූ තෙලිතුඩින් අඳනා ලද්දාක් වැනි වූ රේඛාත්රවයයෙකින් විරාජමාන වූයේ, ග්රීැවායෙහි ලක්ෂයක් අගනා පලසෙකින් පරික්ෂේප කරන ලද්දාක් වැනි වූ කෙසුරු සළා යෙන් බබළනුයේ, ඉතාධවල වූ සක්සුණු පිඩෙකැ පැහැ සමාන වූ අවශේෂ වූ ශරීර වර්ණයෙන් දිලියෙනුයේ, රන්ගුහායෙකින් හෝ රිදි ගුහා යැ මැණික් ගුහා යැ ස්ඵටික මාණික්යුමය වූ යැ රන්සිරියෙල් ගුහා යැ යන මොවුන් අතුරින් එක්තරා ගුහායෙකින් හෝ නික්මැ, ඒ ගුහාව මුදුනේ සිටැ ශරීරයෙහි ඇලුණු රජස් කිළි පො ළා හරනේ, යෙණ ගසන හඬක් මේ ධවනි පවත්වා මැලි හඹා, විජෘම්භන භූමියෙහි දි මැ අන්ධකාරයෙහි සිසාරන්නා වූ අලාත චක්රවයක් මෙන් තමන් දක්වමින් ඔබ මොබ දිවැ සිංහනාද කරන්නේ, සියලු වන ගහනයෙහි වසන්නා වූ සත්ත්වයනට සන්ත්රා ස උපදවා, හාත්පසින් තුන් යොදනක් පමණ ප්රූදේශය ඒකනින්නාද කෙරෙමින්, හැම තන්හි මැ හයක් නැත්තේ, ලොමුදහාගැන්මක් නැති වැ සිංහනාද කෙරේද, එපරිද්දෙන් මැ ගැවසී ගත්තා වූ ද්වාත්රිංමශද්වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අසූ අනුව්යං ජනයෙන් හා හෙබියා වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගඳකිළි නැමැති රන්ගල් ගුහායෙන් නිකැමැ ෂඩ්වර්ණ ඝන බුඞ්රශ්මි මාලායෙන් සියලු ගන්ධමණ්ඩල මාලය රුවන් ගිරි තලයක් හා සමාන කොටැ ධර්මාසන නැමැති රන්ගල් තලයට පැමිණැ අන්තරායකර ධර්ම යැ නෛර්යා ධර ණික ධර්ම යැ බුද්ධතව යැ අශ්රනවක්ෂයකර ඥාන යැ යි කියන ලද චතුර්වෛශාරද්යම ඥනයෙන් මැලි හඹා: එ‍ෙහයින් කියන ලදි:
“අනතරායේ ව නිය්යායනේ බුද්ධත්තෙ ආයවක්ඛයේ,
එතේසු චතුට්ඨනේසු බුද්ධෝ බුද්ධිවිසාරදෝ”යි.
මෙසේ ඒ ජේතවන මහා විහාරයෙහි..මෙසේ ඒ ජේතවන මහා විහාරයෙහි වසන්නා වූ සර්වඥයන් වහන්සේ “මම වූ කලි සංසාර නැමැති සාගරයෙන් එතෙර විමි. සංසාර නැමැති දඟ ගෙන් මිදිණිමි. දැමුණා වු චක්ෂුරාදි පඤ්චේන්ද්රිනයයන් ඇත්තෙමි. දෘෂ්ටිමානාදීන් ප්රරහාරණය කළ හෙයින්. සන්හුන්නා වූ සිත්සතන් ඇත්තෙමි. ශෝක පරිදේවාදිය නැසු හෙයින් අස්වැසිලි ලදිමි. රාගාග්නි ආදි වූ ඒකදශාග්නි නිවු හෙයින් නිවි සිටියෙමි. ලෝක වාසි වූ සත්ත්ව තෙමේ වනාහි සසරින් එතෙර නුවුයේ යැ; සංසාර බන්ධනයෙන් නො මිදුණේ යැ; නො දැමුණේ යැ; නො සන්හුන්නේ යැ; අස්වැසිලි නො ලද්දේ යැ; නොවිනියේ යැ. මම වූ කලි ඒ ලෝකවාසි සත්ත්වයා කරණය කරන්නට ද දමනයෙහි ලන්නට ද සන්හිඳුවන්නට ද අස්වසන්නටද නිවන්නට ද සමර්ථයෙමි. ඒ ලෝකවාසී වූ ජනයාට මා හැරැ සසරින් එතෙරැ ලන්නා වූ අස්වසන්නා වූ නිවන්නා වූ අන් කිසිවෙක් නැතැ”යි මහත් වූ කරැණා වෙන් මෙහෙයනලද සිත් ඇතිසේක්: යම් සේ උපුල් වනයෙකැ හෝ රත්පියුම් වනයෙකැ හෝ හෙළ පියුම් වනයෙකැ හෝ සමහර උත්පල පදුම පුන්ඩරික කෙනෙක් දියෙහි උපන්නාවහු දියෙහි වැඩුණා හු දියෙන් උඩ නො නැංගාහු දිය තුළෙහි ගැසිසිටැ පෝෂ්යහය වෙද්ද, සමහර උත්පල පදුම පුන්ඩරික කෙනෙක් දියෙහි වැඩුණාහු දිය හා සම වැ සිටිද්ද: සමහර උත්පල පදුම පුණ්ඩරික කෙනෙක් දියෙන් ඉතා උඩ නැගී දියෙන් නො ඇලී සිටිද්ද: එපරිද්දෙන් මැ දස දහසක් සක්වළ බුද්ධ චක්ෂුස යැ යි කියනලද ඥනේන්ද්රිතයයන් ගේ මුහු කළ නුමුහු කළ බව දන්නා වූ නුවණින් ද, හීනාධිමුක්තික ප්රිණිතාධි මුක්තික සත්ත්වයන් දන්නා වූ නුවණින් හා කාමරාගානුශය භව රාගානුශදි වූ අනුශය දන්නා වූ නුවණින් ද බලන සේක්. මේ දශ‍සසහශ්රිශ ලෝක ධාතුයෙහි මඳ ධර්මයෙන් චතුස්සත්යාබවබෝධය කරන්නා වූද, විස්තර ධර්මයෙන් චතුස්සත්යරවබෝධය කරන්නා වු ද අතිවිස්තර ධර්මයෙන් චතුස්සත්යා වබෝධය කරන්නාවූ විනේයජන පුද්ගලයන් තුන්පක්ෂය චතුරංග සමාන්නාගත ඝනාන්ධකාරයෙහි දිලි යෙන්නාවූ වහ්නිස්කන්ධයන් මෙන් පෙනෙන්නවුන් දැකැ. ඔවුන් ගේ ආශයානුශයචරිතාධිමුක්තින් බලා, වැඩහුන් තැන මැ වැඩහිඳැ යොදුන් සියයෙකැ යොදුන් දහයෙකැ උන්නා වූ පුද්ග‍ලයකු හට සමීපවර්ති වූවාක් මෙන් ආලෝක පතුරුවා චිත්තානුකූල වැ ධර්ම දේශනා කරන සේක්. මොහදුරු කොටැ ධර්මාලලෝකය දක්වන සේක්. අෂ්ටෝත්රශත ප්රවභේද වූ තෘෂ්ණ නැමැති ජල ප්රලවාහය වළකන සේක්, තෘෂ්ණ නැමැති පිපාසාව දුරුකරන සේක්, තෘෂ්ණා දහය සන්හිඳුවන සේක්. තෘෂ්ණ සන්තාපය නිවන සේක්. කෙලෙස් නැමැති අවුල් නිරවුල් කරනසේක්. රාග ද්වේශ මෝහ නැමැති ගිනි නිවන සේක් සත්ත්වයන් සංසාර නැමැති හකයෙන් පිටත් කොටැ ගෙන’වුත් ධර්ම නැමැති එළිය දක්වන සේක්, සංසාර නැමැති අමාර්ගයෙන් ගෙන’වුත් ආර්ය්නැ මාර්ග නැමැති මහ වත්හි පිහිටුවන සේක්. සංසාර නැමැති සාගරයෙන් උඩ නඟා නිර්වවාණ සඵලයෙහි පිහිටුවන සේක්. සංසාර කාන්තාරයෙන් තරනය කොටැ නිර්වාණ ක්ෂේම භූමියට පමුණුවන සේක්, සංසාර බන්ධනයෙන් මුදන සේක්, සංසාර නැමැති ප්රේපාතයෙන් සංසාර නැමැති පලිපයෙන් සංසාර නැමැති ගිරි දුර්ග යෙන් සංසාර නැමැති මඩින් ගොඩ නඟමින් දවස් යවන සේකැ.
යම් සේ කේශර සිංහරාජයෙක් තෙමේ ලාක්ෂා රසයෙන් පිරිමම් කරනලද්දාක් වැනි වූ, මුඛය හා අග්රිවාලධිය හා සතරපා කෙළවර ද යුක්ත වූයේ, ඉස්මුදුනේ පටන් පිට මධ්ය යෙන් ගොස් දෙකළවා අතුරෙහි දක්සිණාවර්තිත වැ සිටියා වූ තෙලිතුඩින් අඳනා ලද්දාක් වැනි වූ රේඛාත්රවයයෙකින් විරාජමාන වූයේ, ග්රීැවායෙහි ලක්ෂයක් අගනා පලසෙකින් පරික්ෂේප කරන ලද්දාක් වැනි වූ කෙසුරු සළා යෙන් බබළනුයේ, ඉතාධවල වූ සක්සුණු පිඩෙකැ පැහැ සමාන වූ අවශේෂ වූ ශරීර වර්ණයෙන් දිලියෙනුයේ, රන්ගුහායෙකින් හෝ රිදි ගුහා යැ මැණික් ගුහා යැ ස්ඵටික මාණික්යුමය වූ යැ රන්සිරියෙල් ගුහා යැ යන මොවුන් අතුරින් එක්තරා ගුහායෙකින් හෝ නික්මැ, ඒ ගුහාව මුදුනේ සිටැ ශරීරයෙහි ඇලුණු රජස් කිළි පො ළා හරනේ, යෙණ ගසන හඬක් මේ ධවනි පවත්වා මැලි හඹා, විජෘම්භන භූමියෙහි දි මැ අන්ධකාරයෙහි සිසාරන්නා වූ අලාත චක්රවයක් මෙන් තමන් දක්වමින් ඔබ මොබ දිවැ සිංහනාද කරන්නේ, සියලු වන ගහනයෙහි වසන්නා වූ සත්ත්වයනට සන්ත්රා ස උපදවා, හාත්පසින් තුන් යොදනක් පමණ ප්රූදේශය ඒකනින්නාද කෙරෙමින්, හැම තන්හි මැ හයක් නැත්තේ, ලොමුදහාගැන්මක් නැති වැ සිංහනාද කෙරේද, එපරිද්දෙන් මැ ගැවසී ගත්තා වූ ද්වාත්රිංමශද්වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අසූ අනුව්යං ජනයෙන් හා හෙබියා වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගඳකිළි නැමැති රන්ගල් ගුහායෙන් නිකැමැ ෂඩ්වර්ණ ඝන බුඞ්රශ්මි මාලායෙන් සියලු ගන්ධමණ්ඩල මාලය රුවන් ගිරි තලයක් හා සමාන කොටැ ධර්මාසන නැමැති රන්ගල් තලයට පැමිණැ අන්තරායකර ධර්ම යැ නෛර්යා ධර ණික ධර්ම යැ බුද්ධතව යැ අශ්රනවක්ෂයකර ඥාන යැ යි කියන ලද චතුර්වෛශාරද්යම ඥනයෙන් මැලි හඹා: එ‍ෙහයින් කියන ලදි:
“අනතරායේ ව නිය්යායනේ බුද්ධත්තෙ ආයවක්ඛයේ,
එතේසු චතුට්ඨනේසු බුද්ධෝ බුද්ධිවිසාරදෝ”යි.
තව ද පූර්වෝනිවාසානුස්මෘති ඥන යැ..තව ද පූර්වෝනිවාසානුස්මෘති ඥන යැ දිව්යධවක්ෂුරභි ඥන යැ ආශ්ර වක්ෂයකරාහි ඥන යැ සෘද්දිවිධ ඥන යැ දිව්ය ශ්රෝවත්රි ඥාන යැ පරචිත්තවිජානන ඥාන යැ යන ෂඩ්අසාධාරණ ඥාන නැමැති කෙසුරු බර සලා බ්රිහ්ම ස්වරයෙන් ගර්ජනා කොටැ. භික්ෂ් පර්ෂද භික්ෂුණි පර්ෂද උපාසක පර්ෂද උපාසිකා පර්ෂද චාතුර්මහාරාජික පර්ෂද තාවතිවස පර්ෂද මා පර්ෂද බ්රෂහ්ම පර්ෂද යැ යි කියන ලද අෂ්ට පර්ෂද්හි විහාරද වූ සේක්, ලොමු දැහැ ගැන්මක් නැති සේක් ; අනිත්ය යෙහි නිත්යව සංඥ ඇති දුඃඛයෙහි සුඛ ඇති අනාත්මයෙහි ආත්ම සංඥා ඇති අශුභයෙහි ශුභ සංඥා ඇති, සංඥා විපර්ය්ි දස්ත චිත්ත විපර්යා්ම ස්ත දෘෂ්ටි විපර්ර්ය්්ය ස්ත සංසාරගාමී වූ දීර්ඝායුෂ්ක දෙවතාවනට.
“අනිච්චෙ නිච්චසඤ්ඤිනෝ දුක්ඛෙ ව සුඛසඤ්ඤිනෝ,
අනත්තනි ව අත්තාති අසුහෙ සුහසඤ්ඤිනෝ.
මිච්ඡාදිට්ඨගතා සත්තා ශිත්තචිත්තා විසඤඤනෝ,
තේ යෝගයුත්තා මාරස්ස අයෝගක්ඛෙමිනෝ ජනා,
සත්තා ගච්ඡන්ති සංසාරං ජාතිමරනගාමිනෝ”
මෙසේ දිර්ඝායුෂ්ක දෙවියනට- සියලු සංස්කාර ධර්මයෝ අනිත්යය යෝ යැ යනාදීන් ඥාන සන්ත්රානස උපදවමින් ත්රි්සහශ්රී මහ මහශ්රි ලෝක ධාතුව තමන් වහන්සේ ගේ උතුම් වූ කට හඬින් අස්වන සේක්, අනේක ප්ර කාර වූ දේශනා විලාසයෙන් යුක්ත වූ සිංහනාද රකන සේකැ.
යම් සේ මධුර නාද පවත්වන්නා වූ කුරවික පක්ෂියෙක් මියුරු වූ රස ඇති මී අඹයක් මුව තුඩින් පැහැරැ වැහෙන්නා වූ රසය අනුභව කොටැ පක්ෂතාල දී සකල වන ගහන නිඃශ්රි්ත වූ සත්තව සමූහයා මත් වූවාක් මෙන් ලෙළවමින් මියරු හඬින් මැණික්මය වූ වස් කුළලක් පිඹින්නාක්හු මෙන් මධුර ස්වරයෙන් නාද කෙරේ ද, ඒ කුරවික නාදයට වඩා ශත භාග සහශ්රධ භාගයෙන් බුද රජාණන් වහන්සේ ගේ මධුර වන්නේ යැ. තව ද යම් සේ චක්ර‍වර්ත්ති රජෙක් චක්ර රත්තානු භාවයෙන් චක්ර වාට ගර්භයෙහි රාජ්ය ශ්රීවයට පැමිණැමා විසින් පැමිණියැ යුතු රාජ්යාශ්රි යට පැමිණෙනලද මැ යැ, මහා ජනයා බැලීමෙන් දැන් මට ප්රණයෝජන කිම් දැ? යි මනෝදාත්සාහ වැ රාජ්ය් ශ්රිාය මැ අනුභව නො කෙරේ ද, කලින් කලට විනිශ්චය මණ්ඩලයෙහි හිඳැ නිග්රජහ කටයුතු වූ සත්ත්වයනට නිග්ර හ කෙරේ ද, සංග්රෙහ කටයුතු සත්ත්වයනට සංග්ර හ කෙරේ ද, ඒ ඒ තනතුරෙහි තබන්නට නිසි සත්ත්වයන් ඒ ඒ තනතුරෙහි තබා ද, එපිරිද්දෙන් මැ ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේ මහා බෝධිපර්යංතබා කයෙහි මැ පැමිණෙනලද ධර්ම රාජ්යාය ඇති සේක්. “ලෝකවාසීසත්ත්වයා දැන් මට බැලීමෙන් ප්ර්යෝජන කිම් දැ යි නිරුත්තර වු ඵලසමාපත්ති සැපය අනුභව කෙරෙම්”යි මන්දෝත්සාහ බවට නො පැමිණැ සිවු වණක් පර්ෂද් මධ්යඅයෙහි පනවන ලද උතුම් බුද්ධාසන මස්තකයෙහි වැඩහිඳැ, බ්රරහ්ම ස්වර විහිදවා ධර්ම දේශනා කරනසේක්, නිග්රෙහ කටයුතු වූ පපධර්ම පුද්ගලයන් මහ මෙර පල්ලෙහි එළන්නාක්හු මෙන් අපාය භයින් තැති ගැන්වීමෙන් නිග්ර්හ කොටැ-තව ද ඒ පාපධර්ම පුද්ගලයෝ නම් කවරභයත් : පාපධර්ම යැ, පාපධර්මතර යැ යි ඔහු ද්විවිධ වේත. එහි ප්රා:ණාතිපාතාදි දශ අකුශල කර්ම පථයෙහි නියුක්ත වූයේ පාපධර්ම යැ. තමා සේ මැ සෙස්සනුත් ප්රාාණාතිපාතයෙහි සමාදන් කරවනුයේ පාපධර්මතර යි.
එයින් වදාළහ :-
“කතමෝ ව භික්ඛවේ පාපධම්මෝ? ඉධ භික්කවේ එකච්චෝ පාණාතිපාති හෝති, අදින්නාදායි හෝති, කාමේසුසිච්ඡාචාරි හොති, මුසාවාදී හෝති, පිසුණාවාවෝ හෝති, ඵරුසාවාවෝ හෝති, සම්ඵප්පාලපි හෝති, අභිජ්ක්ධාල හෝති, ඛ්යාාපන්නචිත්තෝ හොති, මිච්ඡාදිට්ඨකෝ හෝති, අයං වුච්චති භික්කවේ පාපධම්මෝ. කෙත මෝ ච භික්ඛවේ පාපධම්මේන පාපධම්මතරෝ? ඉධ භික්වේ එකච්චෝ අත්තනා ච පාණාතිපාති හෝති, සරංව අදින්නාදානේ සමාදපේති; අත්තනා ච කාමේසු මිච්ඡාචාරි හෝති, පරංච කාමේසු මිංචාචාරේ සමාදපේති; අන්තනා ම මුසාවාදී හෝති, පරාව මුසාවාදේ සමාදපේති; අන්තනා ච පිසුනාවාවෝ හෝති. පරඤ්ච පිසුනාය වාචාය සමාදපේති; අත්තනා ච ඵරුසාවාවෝ හෝති; පරංච රුසාය වාචාය සමාදපේති; අත්තනා ච සම්ඵප්පලාපි හෝති, පරංච සම්ඵප්පලාපේ සමාදපේති: අත්තනා ව අභිජ්ක්ධාලු හෝති, පරංච අභිජ්ක්ධාය සමාදපේති: අත්තනා ව ඛ්ය:පන්නචිත්තෝ හෝති, පරංච ඛ්යපපාදේ සමාදපේති: අත්තනා ව මිච්ඡාදිඨකෝ හෝති පරංච මිච්ඡාදිඨයා සමාදපේති: අයං වුච්චති භික්ඛවේ පාපධම්මේන පාප ධම්මතරෝ”යි.
මෙසේ වූ පාපධර්ම පුද්ගලයන් අපාය භයෙන් තැති ගැන්වීමෙන් නිග්රිහ කොටැ, සංග්ර්හ කට යුතු වූ කල්යාතණධර්ම පුද්ගලයන් ඔසවා භවාග්රෝයෙහි ඉඳුවන්නාක් මෙන් සංග්ර්හ කොටැ.
තව ද, කල්යාුණ ධර්මපුද්ගලයෝ නම් කවරහ යත්: කල්යාසණ ධර්ම යැ කල්යාවණධර්මතර යැ යි ඔහු ද්විධ වෙත්. එහි ප්රා:ණාති පාතාදීන් චිරත වූයේ කල්යාවණධර්ම යැ. තමා සේ මැ සෙස්සනුදු ප්රාපණාතිපාතාදීන් චිරමණය කරනුයෙ කල්යාමණ ධර්මතර යි.
එයින් වදාළහ:
කතමෝච භික්ඛවේ කල්යා ණධම්මෝ ? ඉධ භික්කවේ එකච්චෝ පාණාතිපාතා පටිවිරතෝ හෝති, අදින්නාදානා-පෙ-, කාමේසු මිච්චාරා, මුසාවාදා. පිසුණාවාචා. ඵරුසාවාචා. සම්ඵප්පලාපා පටිවිර තෝ හෝති, අනභිජක්ධා ලු හෝති. අඛ්යාරපන්න චිත්තෝ හේති, සම්මාදිඨිකෝ හෝති, අයං වුච්චති භික්ඛවේ කල්යාාණධම්මෝ. කතමෝ ව භික්ඛවේ කල්යාුණධම්මේන කල්යාාණධම්මතරෝ ? ඉධ භික්ඛවේ එකච්චෝ අත්තනා ච පාණාතිපාතා පටිවිරතෝ හෝති, පරංච පාණාතිපාතා වෙරමණියා සමාදපේති; අන්තනා ච අදින්නා දානා-පෙ කාමේසු මිච්ඡාචාරා, මුසාවාදා. පිසුණාවාචා. ඵරුසාවාචා, සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතෝ හෝහි, පරංච සම්ඵප්පලාපා වේරමණියා සමාදපේති: අතත්නා ච අඛ්ය්නන්නචිත්තෝ හෝති, පරංච අඛ්යාි පාදේ සමාදපේති; අයං වුච්චති භික්ඛවේ කල්යානණධම්මේන කල්යා්ණ ධම්මතරෝ”යි.
“අනිච්චෙ නිච්චසඤ්ඤිනෝ දුක්ඛෙ ව සුඛසඤ්ඤිනෝ,
අනත්තනි ව අත්තාති අසුහෙ සුහසඤ්ඤිනෝ.
මිච්ඡාදිට්ඨගතා සත්තා ශිත්තචිත්තා විසඤඤනෝ,
තේ යෝගයුත්තා මාරස්ස අයෝගක්ඛෙමිනෝ ජනා,
සත්තා ගච්ඡන්ති සංසාරං ජාතිමරනගාමිනෝ”
මෙසේ දිර්ඝායුෂ්ක දෙවියනට- සියලු සංස්කාර ධර්මයෝ අනිත්යය යෝ යැ යනාදීන් ඥාන සන්ත්රානස උපදවමින් ත්රි්සහශ්රී මහ මහශ්රි ලෝක ධාතුව තමන් වහන්සේ ගේ උතුම් වූ කට හඬින් අස්වන සේක්, අනේක ප්ර කාර වූ දේශනා විලාසයෙන් යුක්ත වූ සිංහනාද රකන සේකැ.
යම් සේ මධුර නාද පවත්වන්නා වූ කුරවික පක්ෂියෙක් මියුරු වූ රස ඇති මී අඹයක් මුව තුඩින් පැහැරැ වැහෙන්නා වූ රසය අනුභව කොටැ පක්ෂතාල දී සකල වන ගහන නිඃශ්රි්ත වූ සත්තව සමූහයා මත් වූවාක් මෙන් ලෙළවමින් මියරු හඬින් මැණික්මය වූ වස් කුළලක් පිඹින්නාක්හු මෙන් මධුර ස්වරයෙන් නාද කෙරේ ද, ඒ කුරවික නාදයට වඩා ශත භාග සහශ්රධ භාගයෙන් බුද රජාණන් වහන්සේ ගේ මධුර වන්නේ යැ. තව ද යම් සේ චක්ර‍වර්ත්ති රජෙක් චක්ර රත්තානු භාවයෙන් චක්ර වාට ගර්භයෙහි රාජ්ය ශ්රීවයට පැමිණැමා විසින් පැමිණියැ යුතු රාජ්යාශ්රි යට පැමිණෙනලද මැ යැ, මහා ජනයා බැලීමෙන් දැන් මට ප්රණයෝජන කිම් දැ? යි මනෝදාත්සාහ වැ රාජ්ය් ශ්රිාය මැ අනුභව නො කෙරේ ද, කලින් කලට විනිශ්චය මණ්ඩලයෙහි හිඳැ නිග්රජහ කටයුතු වූ සත්ත්වයනට නිග්ර හ කෙරේ ද, සංග්රෙහ කටයුතු සත්ත්වයනට සංග්ර හ කෙරේ ද, ඒ ඒ තනතුරෙහි තබන්නට නිසි සත්ත්වයන් ඒ ඒ තනතුරෙහි තබා ද, එපිරිද්දෙන් මැ ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේ මහා බෝධිපර්යංතබා කයෙහි මැ පැමිණෙනලද ධර්ම රාජ්යාය ඇති සේක්. “ලෝකවාසීසත්ත්වයා දැන් මට බැලීමෙන් ප්ර්යෝජන කිම් දැ යි නිරුත්තර වු ඵලසමාපත්ති සැපය අනුභව කෙරෙම්”යි මන්දෝත්සාහ බවට නො පැමිණැ සිවු වණක් පර්ෂද් මධ්යඅයෙහි පනවන ලද උතුම් බුද්ධාසන මස්තකයෙහි වැඩහිඳැ, බ්රරහ්ම ස්වර විහිදවා ධර්ම දේශනා කරනසේක්, නිග්රෙහ කටයුතු වූ පපධර්ම පුද්ගලයන් මහ මෙර පල්ලෙහි එළන්නාක්හු මෙන් අපාය භයින් තැති ගැන්වීමෙන් නිග්ර්හ කොටැ-තව ද ඒ පාපධර්ම පුද්ගලයෝ නම් කවරභයත් : පාපධර්ම යැ, පාපධර්මතර යැ යි ඔහු ද්විවිධ වේත. එහි ප්රා:ණාතිපාතාදි දශ අකුශල කර්ම පථයෙහි නියුක්ත වූයේ පාපධර්ම යැ. තමා සේ මැ සෙස්සනුත් ප්රාාණාතිපාතයෙහි සමාදන් කරවනුයේ පාපධර්මතර යි.
එයින් වදාළහ :-
“කතමෝ ව භික්ඛවේ පාපධම්මෝ? ඉධ භික්කවේ එකච්චෝ පාණාතිපාති හෝති, අදින්නාදායි හෝති, කාමේසුසිච්ඡාචාරි හොති, මුසාවාදී හෝති, පිසුණාවාවෝ හෝති, ඵරුසාවාවෝ හෝති, සම්ඵප්පාලපි හෝති, අභිජ්ක්ධාල හෝති, ඛ්යාාපන්නචිත්තෝ හොති, මිච්ඡාදිට්ඨකෝ හෝති, අයං වුච්චති භික්කවේ පාපධම්මෝ. කෙත මෝ ච භික්ඛවේ පාපධම්මේන පාපධම්මතරෝ? ඉධ භික්වේ එකච්චෝ අත්තනා ච පාණාතිපාති හෝති, සරංව අදින්නාදානේ සමාදපේති; අත්තනා ච කාමේසු මිච්ඡාචාරි හෝති, පරංච කාමේසු මිංචාචාරේ සමාදපේති; අන්තනා ම මුසාවාදී හෝති, පරාව මුසාවාදේ සමාදපේති; අන්තනා ච පිසුනාවාවෝ හෝති. පරඤ්ච පිසුනාය වාචාය සමාදපේති; අත්තනා ච ඵරුසාවාවෝ හෝති; පරංච රුසාය වාචාය සමාදපේති; අත්තනා ච සම්ඵප්පලාපි හෝති, පරංච සම්ඵප්පලාපේ සමාදපේති: අත්තනා ව අභිජ්ක්ධාලු හෝති, පරංච අභිජ්ක්ධාය සමාදපේති: අත්තනා ව ඛ්ය:පන්නචිත්තෝ හෝති, පරංච ඛ්යපපාදේ සමාදපේති: අත්තනා ව මිච්ඡාදිඨකෝ හෝති පරංච මිච්ඡාදිඨයා සමාදපේති: අයං වුච්චති භික්ඛවේ පාපධම්මේන පාප ධම්මතරෝ”යි.
මෙසේ වූ පාපධර්ම පුද්ගලයන් අපාය භයෙන් තැති ගැන්වීමෙන් නිග්රිහ කොටැ, සංග්ර්හ කට යුතු වූ කල්යාතණධර්ම පුද්ගලයන් ඔසවා භවාග්රෝයෙහි ඉඳුවන්නාක් මෙන් සංග්ර්හ කොටැ.
තව ද, කල්යාුණ ධර්මපුද්ගලයෝ නම් කවරහ යත්: කල්යාසණ ධර්ම යැ කල්යාවණධර්මතර යැ යි ඔහු ද්විධ වෙත්. එහි ප්රා:ණාති පාතාදීන් චිරත වූයේ කල්යාවණධර්ම යැ. තමා සේ මැ සෙස්සනුදු ප්රාපණාතිපාතාදීන් චිරමණය කරනුයෙ කල්යාමණ ධර්මතර යි.
එයින් වදාළහ:
කතමෝච භික්ඛවේ කල්යා ණධම්මෝ ? ඉධ භික්කවේ එකච්චෝ පාණාතිපාතා පටිවිරතෝ හෝති, අදින්නාදානා-පෙ-, කාමේසු මිච්චාරා, මුසාවාදා. පිසුණාවාචා. ඵරුසාවාචා. සම්ඵප්පලාපා පටිවිර තෝ හෝති, අනභිජක්ධා ලු හෝති. අඛ්යාරපන්න චිත්තෝ හේති, සම්මාදිඨිකෝ හෝති, අයං වුච්චති භික්ඛවේ කල්යාාණධම්මෝ. කතමෝ ව භික්ඛවේ කල්යාුණධම්මේන කල්යාාණධම්මතරෝ ? ඉධ භික්ඛවේ එකච්චෝ අත්තනා ච පාණාතිපාතා පටිවිරතෝ හෝති, පරංච පාණාතිපාතා වෙරමණියා සමාදපේති; අන්තනා ච අදින්නා දානා-පෙ කාමේසු මිච්ඡාචාරා, මුසාවාදා. පිසුණාවාචා. ඵරුසාවාචා, සම්ඵප්පලාපා පටිවිරතෝ හෝහි, පරංච සම්ඵප්පලාපා වේරමණියා සමාදපේති: අතත්නා ච අඛ්ය්නන්නචිත්තෝ හෝති, පරංච අඛ්යාි පාදේ සමාදපේති; අයං වුච්චති භික්ඛවේ කල්යානණධම්මේන කල්යා්ණ ධම්මතරෝ”යි.
මෙසේ වූ කල්යාශණ ධර්ම පුද්ගලයනට..මෙසේ වූ කල්යාශණ ධර්ම පුද්ගලයනට සංග්රකහ කොටැ ස්ථානාන් තර යෙහි තබන්නට යෝග්යා වූ ශ්රාපවකයන් අධිකතර ගුණ වශයෙන් ස්ථානන්තරයෙහි තබන සේකැ. යම් සේ පූර්ණචන්ද්රවයා ප්රගභා සමෘද්ධියෙන් හොබිමින් ආකාශ මධ්යසයෙහි සිටියේ “මා ඉස මුදුනෙහි චන්ද්රණ යැ මැ ඉස මුදුනෙහි චන්ද්රක යැ”යි සියලු සත්ත්වයනට වැටැ හේ ද, එපරිද්දෙන් මැ ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ යම් කිසි තැනෙක්හි සිටියා වූ සත්ත්වයනට අභිමුඛයෙහි සිටියාක් මෙන් වැටැහෙන්නේ යැ. ඒ එසේ මැ යි. බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ අභිමුඛයෙහි සිටියාහු ද පිටිපසෙහි සිටියාහු ද සක්වළ සියයක් සක්වළ දහසක් ඉක්මැ සිටියාහු ද නාග ලෝකයෙහි සිටියාහු ද අකන්ෂ්ඨ බුහ්ම ලොකයෙහි සිටියාහු ද “සර්වඥයන්වහන්සේ මා බලන සේකැ මට මැ ධර්මදේශනා කරන සේකැ”යි කියති. ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද ඒ ඒ සත්ත්වයා බලන්නාක්හු මෙන් ද, ඒ ඒ සත්ත්වයා හා සමග කථා කරන්නාක්හු මෙන් ද වන සේකැ.
තව ද අභය රාජ කුමාර යැ බෝධි රාජ කුමාර යැ ජයසේන රාජ කුමාර යැ භද්දිය ලිච්ඡවි යැ මහාලි ලිච්ඡවි යැ පායායි රාජන්යම යැ දණ්ඩපාණි ශාක්යත යැ මෘථුර නරපති යැ අජාතශත්රැල මහා රජ යැ උදේනි මහා රජ යැ යන මේ ආදි අනේක සහශ්රර ක්ෂ්ශත්රි ය පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද ; වංකි බ්රා්හ්මණ යැ තාරුක්ඛ බ්රා හ්මණ යැ පොක්ඛරසාති බ්රාාහ්මණ යැ ජානුස්සෝණි බ්රා හ්මණැ යැ තෝදෙය්යශ බ්රාපහ්මණ යැ චෙරංජ බ්රාුහ්මණ යැ ධානඤ්ජානි යැ වස්සකාර යැ ඵසුකාරි යැ වංටීස යැ අස්සලායන යැ දෝණ යැ තික්ණ්ණ යැ සෝණද්ණ්ඩ යැ කණ්ඩරායන යැ ආරාමදණ්ඩ යැ දේවභිත යැ කුටදත්ත යැ අග්ගි දත්ත යැ සේල යැ ශිඛාමෞද්ගල්යාණයන යැ බ්රටහ්මායු යැ උදය යැ උජ්ජයයැ උදායි යැ අක්කෝසක භාරද්වාජ යැ සුන්දරික භාරද්වාජ යැ කසී භාරද්වාජයැ කාපටික මාණව අම්බඨ මාණවයැ චාසෙඨථි මාණව යැ පද මාණව යැ භාරද්වාජ මාණව යැ උත්තර මාණව යැ සුභ මාණව යැ යන නොයෙක් දහස් ගණන් බ්රා හ්මණ පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද; උපාලි ගහපති යැ පෝතලිය ගහපති යැ විසාඛ ගහපති යැ දසම ගහපති යැ සුදත්ත ගහපති යැ සිංහසේන ගහපති යැ යනාදි වූ නොයෙක් දහස් ගණන් ගෘහපති පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද; සාලෙය්යූක යැ වේරච්ජක යැ නගරවින්දෙය්ය්ක යැ ථුණෙය්යාක යැ කේසපුත්ති යැ කාලාමක යැ යනාදී වූ නොයෙක් දහස් ගණන් බ්රාකහ්මණ ගෘහපති පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද; සහිය පරිචාජක යැ පොට්ඨපාද පරිව්රාෘජක යැ නිග්රෝ්ධ පරිව්රා ජක යැ ඡන්න පරිවාජක යැ සුසීම යැ සුභද්ද යැ පිලෝතික යැ පෝතලිය යැ කන්දරක යැ මාගන්දිය යැ තින්දුක යැ පන්දක යැ උග්ගහමාන යැ භග්ගගෝත්රැ යැ චච්ඡගෝත්ර යැ දීඝතපස්සි යැ සුනක්ඛත්ත යැ මාලුංක්ය පුත්ර යැ අන්තභාර යැ වරධර යැ සකුලුදායි යැ වෙඛනස පරිව්රා ජක යැ යනාදි වූ අනේක සහස්රන ශ්රභමණ පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද;
මොවුන් කෙරෙන් පිටත් මහානුභාව යක්ෂ රාක්ෂය නාග ගරුඬ ගන්ධර්ව දිව්ය බ්රභහ්ම සහසුයෝ ද සියුම් නුවණැති නොයෙක් වාද ජය ගෙනැ සිටියා වූ ඒ ඒ දෘෂ්ටි භග්න කළා වූ චාලවේධි ධනුධරයන් හා සමාන වූ යම් ඒ ක්ෂත්රිවයාදි පණ්ඩිත කෙනෙක් තමන් ගේ උතුම් වූ නුවණින් අනේක පුකාර වූ ඒ දෘෂ්ටින් බිදිනවුන් මෙන් ඇවිදිද් ද; ඔහු ගුඨ වූ ද ප්රනච්ඡන්න වූ ද ප්රදශ්නයන් සිතින් උපදවා ගෙනැ ඒකචාරි කේෂර සිංහරාජයක්හු ගේ සොඬ පිරිමදින්නවුන් මෙන් ද, උග්රජතෙජස් ඇති අශිවිෂයක්හු ග්රී වායෙහි කනන්වුන් මෙන් ද, ප්රිජ්වලිත අග්නි ස්කන්ධයක් සිපැගනන්වුන් මෙන් ද බුදුන් කරා එළඹැ ප්ර්ශ්න විචාරති. එකණෙහි මැ සුනිශිත ශස්ත්රැයෙකින් ඇඹුල දඬු මිටියක් කපන කලක් මෙන් ප්රශඥා නැමැති ශස්ත්රකයෙන් ඒ සියලු ප්රගශ්නයන් සිඳැ, දිව්යන ඖෂධයෙකින් ආශීවිෂයක්හු මඩනාක්හු මෙන් සියලු පරවාදීන් මඩනා සේකැ. ඒ සියලු පරවාදීහු බබළමින් එලෙන කෙසරු සළා යෙන් හෙබි ග්රිපවා ඇති සංහරාජයක්හු ගේ සමීපයෙහි නිෂ්ප්ර්භ වැ සිටුනා ජර ශෘගාලයෙන් මෙන්වැ වැටැහෙති. ඔවුන් අතුරින් පූර්ව ජනමයෙහි රැස් කරන ලද කුශල සම්භාර ඇති සත්ත්වයෝ පැහැදැ බුදුනට නමස්කාර කොටැ සරණ යෙත්.
ප්රතශ්න ව්යාටකරණයෙන් සන්තුෂ්ට වූ සහිය පරිබ්රාසජක එයින් කී යැ ;
‘නමෝ තේ පුරිසාජඤ්ඤ නමෝ තේ පුරිසුත්තම,
සදේවකස්මි ලෝකස්මිං නත්ථි තේ පටිපුග්ගලෝ,
පාදේ වීර පසාරේහි සහියෝ චන්දති සත්ථුනෝ”යි.
තව ද මෙසේ ප්රේශ්න විසර්ජනයෙන් ප්ර”සන්න වූ කෂ්ත්රිාය පණ්ඩිතාදිහුද නොයෙක් තැනැ නොයෙක්වර කීවාහු මැ යි.
“අභික්කනතං හෝ ගෝතම. අභික්කන්තං හෝ ගෝතම. සෙය්යාථාපි හෝ ගෝතම. නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්යත, පටිච්ඡන්නං වා විචරෙය්යො, මූල්හස්ස වා මග්ගං අචිකඛෙය්ය් අන්ධකාරේ වැ තේලපජ්ජෝතං ධාරෙය්යප. චක්ඛුමන්තෝ රූපානි දක්ඛින්තිති; එවමේචං හෝතා ගොතමෙන අනේකපරියායේන ධම්මෝ පකාසි තෝ. එතේ මයං භවන්තං ගෝතමංසරණං ගච්ඡාමි ධම්මංච භික්හු සංඝංච. උපාසකේ නෝ භවං ගොතමෝ ධාරේතු අජ්ජතශ්ගෝ පාණුපේතේ සරණං ගතේ”යි.
තවද ද යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ සෘද්ධි විධ ඥානයෙන් අනේක ප්ර්කාර වූ සෘද්ධි විකුර්වණය දක්වන සේක්. දිව්යරශ්රෝ ත්ර ඥනයෙන් දිව්යප මනුෂ්ය යන් ගේ ශබ්දය අසන සේක්, චෙතෝපරිච්ඡේදක ඥනයෙන් සියලු සත්තවයන්ගේ සොළොස් වැදෑරුම් වූ සිත් පිරිසැඳැ දන්නා සේක්, පුර්වෝනිවාසානුස්මෘති ඥනයෙන් කැමැති කැමැති ස්ථාන සිහි කරන සේක්, දිව්යානක්ෂුරභිඥානයෙන් කැමැති කැමැති රූපයන් දක්නා සේක්, අර්හත්ඵලඥනයෙන් අති මධුර වූ ලොකොත්තරඵල සැපය අනුභව කෙරෙමින් වසන සේක්; තවද කාරුණා නැමැති ශ්රීව දේවිය විසින් මෙහෙයවනලද සිත් ඇති යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ මාණික්ය නැමැති ප්රෙදීපාලෝක යෙන් නසන ලද අන්ධකාර ඇති දිව්ය්භවනයක් හා සමාන වූ ගඳ කිළියෙහි වාසය හැරැ මේඝපටලයෙන් උපන්නා වූ ඝනාන්ධකාර ඇති රාත්රියයෙහි ද. හිමයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ ප්ර දේශයෙහි ද බලවත් වූ චණ්ඩ මාරුතයෙන් අළලන ලද්දා වූ ප්රදදේශයෙහි ද කටයුයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ ප්රුදේශයෙහි ද, සිංහව්යා ඝ්රැයන් හා වනහස්තීන් විසින් සංචාරය කරන ලද්දා වූ ප්රුදේශයෙහි ද. විෂම භූමි ප්රයදේශයෙහි ද, වෘක්ෂලතාදියෙන් ගහන වූ ප්රුදේශයෙහි ද යන මේ සියලු තැන්හි. සත්ත්ව විනයනය කෙරෙමින් වසන සේක් ද;
තව ද යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ සුප්පාරක පණ්ඩිතයන් මෙන්. තෘෂ්ණා නැමැති මාරුත වේගයෙන් සංසාර නැමැති මහා සමුද්රෙයෙහි දැවැ, අපාය නැමැති වඩබා බුඛයට වදනා වූ ප්රනජා නැමැති නැව ධර්ම දේශනා නැමැති සත්ය ක්රිුයයෙන් වළකා, සද්ධර්ම නැමැති රත්නයෙන් සම්පූර්ණ කොටැ. නිර්වාණ නැමැති ගොඩට පමුණුවන සේක් ද; තව ද යම් සර්වඥකෙනෙකුන් වහන්සේ මහෞෂධ පණඩිතයන් මෙන්, සංසාර නැමැති උපකාරි නුවර වට කරන ලද ජාති ජරා මරණ නැමැති හත්රැ, සමූහයා විසින් ගැවසී ගත්තා වූ, කාම ක්රෝලධ නැමැති ශත්රෑ‍න් ගේ කම්කටුල්ලෙන් කම්පිත වන්නා වූ, අඤ්ඤා‍කොණ්ඩඤ්ඤ නමැති වේදේහ රජු ප්ර‍ධාන කොටැ ඇති විනේය ජනයා අෂ්ටාංගික මාර්ග නැමැති උමඟින් ගෙනැ හැරැ, විදර්ශනා නැමැති නැවින් තෘෂ්ණෘ නැමැති ගංගා ප්ර වාහයෙන් එතෙර කොටැ, සමාපත්ති නැමැති වාහනයට නංවා, නිර්වාණ නැමැති මියුලු නුවරැ පිහිටුවන සේක් ද;
තව ද අභය රාජ කුමාර යැ බෝධි රාජ කුමාර යැ ජයසේන රාජ කුමාර යැ භද්දිය ලිච්ඡවි යැ මහාලි ලිච්ඡවි යැ පායායි රාජන්යම යැ දණ්ඩපාණි ශාක්යත යැ මෘථුර නරපති යැ අජාතශත්රැල මහා රජ යැ උදේනි මහා රජ යැ යන මේ ආදි අනේක සහශ්රර ක්ෂ්ශත්රි ය පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද ; වංකි බ්රා්හ්මණ යැ තාරුක්ඛ බ්රා හ්මණ යැ පොක්ඛරසාති බ්රාාහ්මණ යැ ජානුස්සෝණි බ්රා හ්මණැ යැ තෝදෙය්යශ බ්රාපහ්මණ යැ චෙරංජ බ්රාුහ්මණ යැ ධානඤ්ජානි යැ වස්සකාර යැ ඵසුකාරි යැ වංටීස යැ අස්සලායන යැ දෝණ යැ තික්ණ්ණ යැ සෝණද්ණ්ඩ යැ කණ්ඩරායන යැ ආරාමදණ්ඩ යැ දේවභිත යැ කුටදත්ත යැ අග්ගි දත්ත යැ සේල යැ ශිඛාමෞද්ගල්යාණයන යැ බ්රටහ්මායු යැ උදය යැ උජ්ජයයැ උදායි යැ අක්කෝසක භාරද්වාජ යැ සුන්දරික භාරද්වාජ යැ කසී භාරද්වාජයැ කාපටික මාණව අම්බඨ මාණවයැ චාසෙඨථි මාණව යැ පද මාණව යැ භාරද්වාජ මාණව යැ උත්තර මාණව යැ සුභ මාණව යැ යන නොයෙක් දහස් ගණන් බ්රා හ්මණ පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද; උපාලි ගහපති යැ පෝතලිය ගහපති යැ විසාඛ ගහපති යැ දසම ගහපති යැ සුදත්ත ගහපති යැ සිංහසේන ගහපති යැ යනාදි වූ නොයෙක් දහස් ගණන් ගෘහපති පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද; සාලෙය්යූක යැ වේරච්ජක යැ නගරවින්දෙය්ය්ක යැ ථුණෙය්යාක යැ කේසපුත්ති යැ කාලාමක යැ යනාදී වූ නොයෙක් දහස් ගණන් බ්රාකහ්මණ ගෘහපති පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද; සහිය පරිචාජක යැ පොට්ඨපාද පරිව්රාෘජක යැ නිග්රෝ්ධ පරිව්රා ජක යැ ඡන්න පරිවාජක යැ සුසීම යැ සුභද්ද යැ පිලෝතික යැ පෝතලිය යැ කන්දරක යැ මාගන්දිය යැ තින්දුක යැ පන්දක යැ උග්ගහමාන යැ භග්ගගෝත්රැ යැ චච්ඡගෝත්ර යැ දීඝතපස්සි යැ සුනක්ඛත්ත යැ මාලුංක්ය පුත්ර යැ අන්තභාර යැ වරධර යැ සකුලුදායි යැ වෙඛනස පරිව්රා ජක යැ යනාදි වූ අනේක සහස්රන ශ්රභමණ පණ්ඩිත කෙනෙක් ඇද්ද;
මොවුන් කෙරෙන් පිටත් මහානුභාව යක්ෂ රාක්ෂය නාග ගරුඬ ගන්ධර්ව දිව්ය බ්රභහ්ම සහසුයෝ ද සියුම් නුවණැති නොයෙක් වාද ජය ගෙනැ සිටියා වූ ඒ ඒ දෘෂ්ටි භග්න කළා වූ චාලවේධි ධනුධරයන් හා සමාන වූ යම් ඒ ක්ෂත්රිවයාදි පණ්ඩිත කෙනෙක් තමන් ගේ උතුම් වූ නුවණින් අනේක පුකාර වූ ඒ දෘෂ්ටින් බිදිනවුන් මෙන් ඇවිදිද් ද; ඔහු ගුඨ වූ ද ප්රනච්ඡන්න වූ ද ප්රදශ්නයන් සිතින් උපදවා ගෙනැ ඒකචාරි කේෂර සිංහරාජයක්හු ගේ සොඬ පිරිමදින්නවුන් මෙන් ද, උග්රජතෙජස් ඇති අශිවිෂයක්හු ග්රී වායෙහි කනන්වුන් මෙන් ද, ප්රිජ්වලිත අග්නි ස්කන්ධයක් සිපැගනන්වුන් මෙන් ද බුදුන් කරා එළඹැ ප්ර්ශ්න විචාරති. එකණෙහි මැ සුනිශිත ශස්ත්රැයෙකින් ඇඹුල දඬු මිටියක් කපන කලක් මෙන් ප්රශඥා නැමැති ශස්ත්රකයෙන් ඒ සියලු ප්රගශ්නයන් සිඳැ, දිව්යන ඖෂධයෙකින් ආශීවිෂයක්හු මඩනාක්හු මෙන් සියලු පරවාදීන් මඩනා සේකැ. ඒ සියලු පරවාදීහු බබළමින් එලෙන කෙසරු සළා යෙන් හෙබි ග්රිපවා ඇති සංහරාජයක්හු ගේ සමීපයෙහි නිෂ්ප්ර්භ වැ සිටුනා ජර ශෘගාලයෙන් මෙන්වැ වැටැහෙති. ඔවුන් අතුරින් පූර්ව ජනමයෙහි රැස් කරන ලද කුශල සම්භාර ඇති සත්ත්වයෝ පැහැදැ බුදුනට නමස්කාර කොටැ සරණ යෙත්.
ප්රතශ්න ව්යාටකරණයෙන් සන්තුෂ්ට වූ සහිය පරිබ්රාසජක එයින් කී යැ ;
‘නමෝ තේ පුරිසාජඤ්ඤ නමෝ තේ පුරිසුත්තම,
සදේවකස්මි ලෝකස්මිං නත්ථි තේ පටිපුග්ගලෝ,
පාදේ වීර පසාරේහි සහියෝ චන්දති සත්ථුනෝ”යි.
තව ද මෙසේ ප්රේශ්න විසර්ජනයෙන් ප්ර”සන්න වූ කෂ්ත්රිාය පණ්ඩිතාදිහුද නොයෙක් තැනැ නොයෙක්වර කීවාහු මැ යි.
“අභික්කනතං හෝ ගෝතම. අභික්කන්තං හෝ ගෝතම. සෙය්යාථාපි හෝ ගෝතම. නික්කුජ්ජිතං වා උක්කුජ්ජෙය්යත, පටිච්ඡන්නං වා විචරෙය්යො, මූල්හස්ස වා මග්ගං අචිකඛෙය්ය් අන්ධකාරේ වැ තේලපජ්ජෝතං ධාරෙය්යප. චක්ඛුමන්තෝ රූපානි දක්ඛින්තිති; එවමේචං හෝතා ගොතමෙන අනේකපරියායේන ධම්මෝ පකාසි තෝ. එතේ මයං භවන්තං ගෝතමංසරණං ගච්ඡාමි ධම්මංච භික්හු සංඝංච. උපාසකේ නෝ භවං ගොතමෝ ධාරේතු අජ්ජතශ්ගෝ පාණුපේතේ සරණං ගතේ”යි.
තවද ද යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ සෘද්ධි විධ ඥානයෙන් අනේක ප්ර්කාර වූ සෘද්ධි විකුර්වණය දක්වන සේක්. දිව්යරශ්රෝ ත්ර ඥනයෙන් දිව්යප මනුෂ්ය යන් ගේ ශබ්දය අසන සේක්, චෙතෝපරිච්ඡේදක ඥනයෙන් සියලු සත්තවයන්ගේ සොළොස් වැදෑරුම් වූ සිත් පිරිසැඳැ දන්නා සේක්, පුර්වෝනිවාසානුස්මෘති ඥනයෙන් කැමැති කැමැති ස්ථාන සිහි කරන සේක්, දිව්යානක්ෂුරභිඥානයෙන් කැමැති කැමැති රූපයන් දක්නා සේක්, අර්හත්ඵලඥනයෙන් අති මධුර වූ ලොකොත්තරඵල සැපය අනුභව කෙරෙමින් වසන සේක්; තවද කාරුණා නැමැති ශ්රීව දේවිය විසින් මෙහෙයවනලද සිත් ඇති යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ මාණික්ය නැමැති ප්රෙදීපාලෝක යෙන් නසන ලද අන්ධකාර ඇති දිව්ය්භවනයක් හා සමාන වූ ගඳ කිළියෙහි වාසය හැරැ මේඝපටලයෙන් උපන්නා වූ ඝනාන්ධකාර ඇති රාත්රියයෙහි ද. හිමයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ ප්ර දේශයෙහි ද බලවත් වූ චණ්ඩ මාරුතයෙන් අළලන ලද්දා වූ ප්රදදේශයෙහි ද කටයුයෙන් ගැවසී ගත්තා වූ ප්රුදේශයෙහි ද, සිංහව්යා ඝ්රැයන් හා වනහස්තීන් විසින් සංචාරය කරන ලද්දා වූ ප්රුදේශයෙහි ද. විෂම භූමි ප්රයදේශයෙහි ද, වෘක්ෂලතාදියෙන් ගහන වූ ප්රුදේශයෙහි ද යන මේ සියලු තැන්හි. සත්ත්ව විනයනය කෙරෙමින් වසන සේක් ද;
තව ද යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ සුප්පාරක පණ්ඩිතයන් මෙන්. තෘෂ්ණා නැමැති මාරුත වේගයෙන් සංසාර නැමැති මහා සමුද්රෙයෙහි දැවැ, අපාය නැමැති වඩබා බුඛයට වදනා වූ ප්රනජා නැමැති නැව ධර්ම දේශනා නැමැති සත්ය ක්රිුයයෙන් වළකා, සද්ධර්ම නැමැති රත්නයෙන් සම්පූර්ණ කොටැ. නිර්වාණ නැමැති ගොඩට පමුණුවන සේක් ද; තව ද යම් සර්වඥකෙනෙකුන් වහන්සේ මහෞෂධ පණඩිතයන් මෙන්, සංසාර නැමැති උපකාරි නුවර වට කරන ලද ජාති ජරා මරණ නැමැති හත්රැ, සමූහයා විසින් ගැවසී ගත්තා වූ, කාම ක්රෝලධ නැමැති ශත්රෑ‍න් ගේ කම්කටුල්ලෙන් කම්පිත වන්නා වූ, අඤ්ඤා‍කොණ්ඩඤ්ඤ නමැති වේදේහ රජු ප්ර‍ධාන කොටැ ඇති විනේය ජනයා අෂ්ටාංගික මාර්ග නැමැති උමඟින් ගෙනැ හැරැ, විදර්ශනා නැමැති නැවින් තෘෂ්ණෘ නැමැති ගංගා ප්ර වාහයෙන් එතෙර කොටැ, සමාපත්ති නැමැති වාහනයට නංවා, නිර්වාණ නැමැති මියුලු නුවරැ පිහිටුවන සේක් ද;
තව ද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ ..
තව ද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ සුතසෝම රජහු මෙන්; කෙලෙස් නැමැති පෝරිසාද රජු අතට පැමිණියා වූ, කර්මාවර්ත කේලශාවර්ත විපාකාවර්ත නැමැති න්ය ග්රෝිධ භාඛායෙහි බඳනා ලද, විනේය ජන නැමැති රාජ සමූහයා ගේ ප්ර තිසන්ධි නැමැති බන්ධනය ධර්ම දේශනා නැමැති බඞ්ග පත්රසයෙන් සිඳැ, ධර්ම රස නැමැති යාගු පානයෙන් සන්තර්පණය කොටැ අනවරතයෙන් ආර්ය්න භූමි නැමැති. ස්වකීය රාජ්යරයෙහි පිහිටුවන සේක් ද; තවද යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ශරභංග ශාස්තෘහු මෙන්, විනේය ජන නැමැති සරාජක පර්ෂත් සංසාර නැමැති ගෘහස්ථාශ්රනම යෙන් පිටත් කොටැ, ආර්ය්ි සමාර්ග නැමැති මගින් ගෙනවුත්, තෘෂ්ණා නැමැති ගෝදාරි ගංගායෙහි පුවාහ යෙන් එතෙර කොටැ නිරන්තරයෙන් නිර්වාණ නැමැති ආශ්රරම ප්රාදේශයට පමුණුවන සේක් ද; තව ද යම් සර්වඥකෙනකුන් වහන්සේ කුස රජහු මෙන් කරුණා නැමැති ප්ර භාවතිය විසින් යාච්ඥා කරන ලද සේක්, අනාවරණා ඥාන නැමැති හස්ති රත්නය පිටට පැනැන නැඟී, බුද්ධ චක්ෂුස් නැමැති මහදොර හැරැ, අන්ය සත්ත්ව නැමැති යුද්ධ භූමියට වැද, ප්රගශ්න විසර්ජන නැමැති ආක්රෝ,ශ වචනයෙන් අත් පොළසන් දී, දේශනා නැමැති සිංහ නාදයෙන් කෙලෙස් නැමැති සතුරු සෙනඟ වෙවුල්වා පලවා, විනේය ජන නැමැති සාගලම් නුවර වැසි සත්ත්වයන් රක්ෂා කරන සේක් ද; තව ද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ මහාමන්ධාතු සක්විති රජ මෙන්, බ්රූහ්ම ස්වරයෙන් අත් පොළසන් දී, සියලු භමණ්ඩලයෙහි සද්ධර්ම නැමැති ධනය නො ලද්දා වූ දිළිඳු සත්ත්වයනට අසදෘශ වූ සැප සිද්ධ කරන සේක් ද; තවද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ මේඝයක් මෙන් ලෝක නැමැති ආකාශයෙහි නැගී, ව්යානම ප්ර්භා මණ්ඩල නැමැති බබළන්නා වූ ඉන්ද්ර චාප දක්වා, බ්රවහ්ම ඝෝෂාවෙන් ගර්ජනා කොටැ කරුණාවෙන් සිහිල් වූ ධර්ම නැමැති අමෘත වර්ෂාව සියලු භූමණ්ඩලයෙහි වස්වා, කෙලෙස් නැමැති දාහ නිවූ සේක් ද; තවද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ කල්පවෘක්ෂයක් මෙන්, ප්රාදති මෝක්ෂ සංවර ශිලාදි වූ සිල් නැමැති මුල් ඇති සේක්, විදර්ශනා ප්රවඥා නැමැති අතුපතර ඇති සේක්, ෂඩ්අභිඥා නැමැති පුෂ්පයන් ඇති සේක්, අර්හත්ඵල විමුක්ති නැමැති ඵල ඇතිසේක්, කරුණා නැමැති සිහිල් සෙවණ ඇති සේක්, විනේය ජන නැමැති භෘංගයන් හා පක්ෂිසමූහයා ද විසින් නුසුන් වූ සඤ්චාර ඇති සේක්, ජාති නැමැති කාන්තාරයට පිළිපන්නා වූ ජරා මරණ නැමැති ග්රිැෂ්මයෙන් පිඩිත වූ සංසාරික සත්ත්ව නැමැති අධික ජන සමූහයා හැම කල්හි පිනවන සේක් ද;
තවද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ දීපංකර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ප්ර සාදයෙන් පාරමිතා නැමැති බඞ්ගයෙන් භව නැමැති වන ගහනය පුදලනය කෙරෙමින් ක්රයමයෙන් බෝධ්යංයගණයට පැමිණැ පූර්ව සර්වඥ වරයන් අනුවැ ගියා වූ විදර්ශනා මාර්ගය දැකැ, ඒ විදර්ශනා මාර්ගයෙන් ගොස්, නිර්මල වූ ශීල නැමැති පිරිසිදු රත්නවාලුකා සමූහයෙන් ගැවසීගත්තා වූ, පසළොස් චරණ ධර්ම නැමැති මාණික්යි තොරණයෙන් රම්යැ වූ, සතර සෘද්ධිපාද නැමැති කල්ප වෘක්ෂයෙන් යුක්ත වූ, චතර්විධ බ්රනහ්ම විහරණ නැමැති පද්මා කාරයෙන් සිත්කලු වූ, සතර සතිපට්ඨාන නැමැති රත්න මන්දිර යෙන් බබළන්නා වූ, චන්ද්රවමරිචි හා කොඳමල් දම් සේ ධවල වූ කිර්ති නැමැති ධජ සියගණනින් හෙබියා වූ සමාපත්ති නැමැති පවුරින් වට කරනලද, කෙලෙස් සතුරු නැමැති හිම බින්දුනට සූර්ය්න යා බඳු වූ, පහකරන ලද සංසාර භය ඇති, නොපෙරෙළෙන්නා වූ අසම වූ සැප ඇති, දස දහසක් සක්වළ සත්ත්වයන් විසින් දතයුතු වූ සියලු ලෝක ධාතුවට අග්රත වූ නිර්වාණ නැමැති පුරයට ශ්රෝවතාපත්තිමාර්ගාදී වූ චතුර්විධි ආර්ය්‍ුරමාර්ග නැමැති දොරින්වැදැ ඒ ඒ තැන්හි නිධාන කොටැ තබන ලද ධර්ම නැමැති රත්න සමූහය නිශ්චය කොටැ, අර්හත් ඵල සමාපත්ති නැමැති මහත් වූ ප්රාතසාදයට පැනනැඟී, ඓහලෞකික සැපය අනුභව කෙරෙමින් චක්රිවර්ති රජක්හු මෙන් මහා කරුණා නැමැති සීමැදුරු කවුළුව සමීපයෙහි සිටැ බුද්ධ ඡක්ෂුස් නැමැති ඇස් දල්වා දෙවි මිනිසුන් සහිත වූ ලෝකය බලනසේක්, අඤ්ඤාකොණ්ඬඤ්ඤ නැමැති මහකෙළෙඹි පුත්රවයා දැකැ. “මේ තෙමේ අටළොස් කෙළක් පමණ පුරුෂයන් ගෙනැ මාගේ අමෘත මහා නිර්වාණ පුරයෙහි වාසය කෙරෙ”යි ඒ අඤ්ඤා කොණ්ඬඤ්ඤ නැමැති මහකෙළඹි පුත්රරයා කැඳවා. “තව මේ නිර්වාණ නැමැති පුරය නො පිරුණේ යැ”යි දැනැ අන්යා වූ පස් පනස් දෙනකුන් ද අන්ය වූ තිස් දෙනකුන් ද නැවත දහසක් දෙනා ද නැවත එක්ලක්ෂ දස දහසක්දෙනා ද නැවත සුවාසු දහසක් දෙනා ද කැඳවා ඒ නිවන්පුරයෙහි වස්වන සේක්. නොපිරෙන්නාවූ නිර්වාණ පුරය දැකැ, “මගේ පුරය ඉතා මහතැ. මේ ක්රිමයෙන් කුල පුත්රකයන් ගෙනවුත් පුරන්නට නො පිළිවනැ. හෙරිනාදයක් පවත්වා “සද්ධර්ම චක්රකවර්ති වූ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ නුවර මේ මේ සමෘද්ධීන් සමෘද්ධ යැ එනුවඑ යම් කෙනෙක් වසනු කැමැත්තාහු වී නම් සැප සේ කැමැති පරිද්දෙන් යෙත්වා”යි, “ගියා වූ ඒ සත්ත්වයෝ ද මේ මේ පෙරහර ලබති”යි පුර වර්ණනාව ද සත්ත්ව යන් ගේ පරිහාරලාභය ද දෙවි මිනිසුන් සහිත වූ ලෝකයෙහි අස්වන කලක් මෙන් මසකට අට දවසෙකැ ඒ. ඒ තැන්හි උන්නා වූ, ධර්ම කථිකයනට සද්ධර්ම හෙරිය දී. නිර්වාණ පුර වර්ණනාව ද ඒ නිර්වාණ පුරයට ගියා වූ සත්ත්වයනට නිරුත්තර වූ ශිලාලංකාරාදී වූ පරිහාර ප්ර්තිලාභය ද අස්වා, ඒ අසා ඒ ඒ ගම් නියම් ගම් රාජධානියෙන් නික්මැ මහණ වීම් ආදී කොටැ අනුලෝම ප්ර්තිපත්තියෙහි පිළිපන්නා වූ අප්රයමාණ වූ කුලපුත්ර යන් ගේ නිර්වාණ පුරයට රැස් කිරීම කරවන සේක් ද; බොහෝ කොටැ කීමෙන් කිම් ද?
යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ සියල්ල දත් බැවින් සියලු සත්ත්වයනට වැඩ අවැඩ දන්නා සේක් ද, මහාකාරුණික බැවින් අවැඩ දුරු කොටැ වැඩෙහි යොදවන සේක් ද, ඒ ඥාන කරුණා දෙකින් මවාලූ රුවක් වැනි වූ භවසාගරය ගේ පර තෙ‍රට පැමිණියා වූ, තුන් ලෝ රථයට රථාචාර්ය්වසායකු බඳු වූ, තීර්ථක ලබ්ධිය නසන්නා වූ, දමනයෙහි නො ලා ලිය හැකි සත්ත්වයන් දමනයෙහි ලන්නා වූ, ධර්මාමෘත වර්ෂා වස්වන්නා වූ, ලෝකාලෝකකර වූ, ජගත්ත්රුයට සන්තෝෂ ලෝවනයක් බඳු වූ, තුන් ලොවට තිලකයක් බඳු වූ, ගුණයෙන් මුදුන් මල්කඩක් බඳු වූ, තුන් ලොවට තිලකයක් බඳ වූ, ගුණයෙන් මුදුන් මල්කඩක් බඳු වූ, භව නැමැති වනයට ලැවුගින්නක් බඳු වූ, ධර්මයට ඇසක් වැනි වූ. ඥානයෙන් සාගරය බඳු වූ ප්රිමාණාති ක්රා,න්ත වූ ගුණ සමූහයක් ඇති, ධර්මරාජ වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ “සියලු සත්ත්වයනට අනේකප්රහකාර වූ වැඩ එළවන සේකැ; නැවත නැවත එළවන සේකැ; උපදවන සේකැ; නැවත නැවතැ උපදවන සේකැ”යි වර්ණනා කරනලද ඊර්යාකැල පථවිහරණය, දිව්යැ විහරණය, බ්රරහ්ම විහරණය, ආර්ය්ණරා විහරණය යන චතුර්විධ විහරණයෙන් ජේතවන මහා විහාරයෙහි වැඩවාසය කරන සේකැ.
තව ද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ සුතසෝම රජහු මෙන්; කෙලෙස් නැමැති පෝරිසාද රජු අතට පැමිණියා වූ, කර්මාවර්ත කේලශාවර්ත විපාකාවර්ත නැමැති න්ය ග්රෝිධ භාඛායෙහි බඳනා ලද, විනේය ජන නැමැති රාජ සමූහයා ගේ ප්ර තිසන්ධි නැමැති බන්ධනය ධර්ම දේශනා නැමැති බඞ්ග පත්රසයෙන් සිඳැ, ධර්ම රස නැමැති යාගු පානයෙන් සන්තර්පණය කොටැ අනවරතයෙන් ආර්ය්න භූමි නැමැති. ස්වකීය රාජ්යරයෙහි පිහිටුවන සේක් ද; තවද යම් සර්වඥ කෙනෙකුන් වහන්සේ ශරභංග ශාස්තෘහු මෙන්, විනේය ජන නැමැති සරාජක පර්ෂත් සංසාර නැමැති ගෘහස්ථාශ්රනම යෙන් පිටත් කොටැ, ආර්ය්ි සමාර්ග නැමැති මගින් ගෙනවුත්, තෘෂ්ණා නැමැති ගෝදාරි ගංගායෙහි පුවාහ යෙන් එතෙර කොටැ නිරන්තරයෙන් නිර්වාණ නැමැති ආශ්රරම ප්රාදේශයට පමුණුවන සේක් ද; තව ද යම් සර්වඥකෙනකුන් වහන්සේ කුස රජහු මෙන් කරුණා නැමැති ප්ර භාවතිය විසින් යාච්ඥා කරන ලද සේක්, අනාවරණා ඥාන නැමැති හස්ති රත්නය පිටට පැනැන නැඟී, බුද්ධ චක්ෂුස් නැමැති මහදොර හැරැ, අන්ය සත්ත්ව නැමැති යුද්ධ භූමියට වැද, ප්රගශ්න විසර්ජන නැමැති ආක්රෝ,ශ වචනයෙන් අත් පොළසන් දී, දේශනා නැමැති සිංහ නාදයෙන් කෙලෙස් නැමැති සතුරු සෙනඟ වෙවුල්වා පලවා, විනේය ජන නැමැති සාගලම් නුවර වැසි සත්ත්වයන් රක්ෂා කරන සේක් ද; තව ද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ මහාමන්ධාතු සක්විති රජ මෙන්, බ්රූහ්ම ස්වරයෙන් අත් පොළසන් දී, සියලු භමණ්ඩලයෙහි සද්ධර්ම නැමැති ධනය නො ලද්දා වූ දිළිඳු සත්ත්වයනට අසදෘශ වූ සැප සිද්ධ කරන සේක් ද; තවද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ මේඝයක් මෙන් ලෝක නැමැති ආකාශයෙහි නැගී, ව්යානම ප්ර්භා මණ්ඩල නැමැති බබළන්නා වූ ඉන්ද්ර චාප දක්වා, බ්රවහ්ම ඝෝෂාවෙන් ගර්ජනා කොටැ කරුණාවෙන් සිහිල් වූ ධර්ම නැමැති අමෘත වර්ෂාව සියලු භූමණ්ඩලයෙහි වස්වා, කෙලෙස් නැමැති දාහ නිවූ සේක් ද; තවද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ කල්පවෘක්ෂයක් මෙන්, ප්රාදති මෝක්ෂ සංවර ශිලාදි වූ සිල් නැමැති මුල් ඇති සේක්, විදර්ශනා ප්රවඥා නැමැති අතුපතර ඇති සේක්, ෂඩ්අභිඥා නැමැති පුෂ්පයන් ඇති සේක්, අර්හත්ඵල විමුක්ති නැමැති ඵල ඇතිසේක්, කරුණා නැමැති සිහිල් සෙවණ ඇති සේක්, විනේය ජන නැමැති භෘංගයන් හා පක්ෂිසමූහයා ද විසින් නුසුන් වූ සඤ්චාර ඇති සේක්, ජාති නැමැති කාන්තාරයට පිළිපන්නා වූ ජරා මරණ නැමැති ග්රිැෂ්මයෙන් පිඩිත වූ සංසාරික සත්ත්ව නැමැති අධික ජන සමූහයා හැම කල්හි පිනවන සේක් ද;
තවද යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ දීපංකර නම් සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ප්ර සාදයෙන් පාරමිතා නැමැති බඞ්ගයෙන් භව නැමැති වන ගහනය පුදලනය කෙරෙමින් ක්රයමයෙන් බෝධ්යංයගණයට පැමිණැ පූර්ව සර්වඥ වරයන් අනුවැ ගියා වූ විදර්ශනා මාර්ගය දැකැ, ඒ විදර්ශනා මාර්ගයෙන් ගොස්, නිර්මල වූ ශීල නැමැති පිරිසිදු රත්නවාලුකා සමූහයෙන් ගැවසීගත්තා වූ, පසළොස් චරණ ධර්ම නැමැති මාණික්යි තොරණයෙන් රම්යැ වූ, සතර සෘද්ධිපාද නැමැති කල්ප වෘක්ෂයෙන් යුක්ත වූ, චතර්විධ බ්රනහ්ම විහරණ නැමැති පද්මා කාරයෙන් සිත්කලු වූ, සතර සතිපට්ඨාන නැමැති රත්න මන්දිර යෙන් බබළන්නා වූ, චන්ද්රවමරිචි හා කොඳමල් දම් සේ ධවල වූ කිර්ති නැමැති ධජ සියගණනින් හෙබියා වූ සමාපත්ති නැමැති පවුරින් වට කරනලද, කෙලෙස් සතුරු නැමැති හිම බින්දුනට සූර්ය්න යා බඳු වූ, පහකරන ලද සංසාර භය ඇති, නොපෙරෙළෙන්නා වූ අසම වූ සැප ඇති, දස දහසක් සක්වළ සත්ත්වයන් විසින් දතයුතු වූ සියලු ලෝක ධාතුවට අග්රත වූ නිර්වාණ නැමැති පුරයට ශ්රෝවතාපත්තිමාර්ගාදී වූ චතුර්විධි ආර්ය්‍ුරමාර්ග නැමැති දොරින්වැදැ ඒ ඒ තැන්හි නිධාන කොටැ තබන ලද ධර්ම නැමැති රත්න සමූහය නිශ්චය කොටැ, අර්හත් ඵල සමාපත්ති නැමැති මහත් වූ ප්රාතසාදයට පැනනැඟී, ඓහලෞකික සැපය අනුභව කෙරෙමින් චක්රිවර්ති රජක්හු මෙන් මහා කරුණා නැමැති සීමැදුරු කවුළුව සමීපයෙහි සිටැ බුද්ධ ඡක්ෂුස් නැමැති ඇස් දල්වා දෙවි මිනිසුන් සහිත වූ ලෝකය බලනසේක්, අඤ්ඤාකොණ්ඬඤ්ඤ නැමැති මහකෙළෙඹි පුත්රවයා දැකැ. “මේ තෙමේ අටළොස් කෙළක් පමණ පුරුෂයන් ගෙනැ මාගේ අමෘත මහා නිර්වාණ පුරයෙහි වාසය කෙරෙ”යි ඒ අඤ්ඤා කොණ්ඬඤ්ඤ නැමැති මහකෙළඹි පුත්රරයා කැඳවා. “තව මේ නිර්වාණ නැමැති පුරය නො පිරුණේ යැ”යි දැනැ අන්යා වූ පස් පනස් දෙනකුන් ද අන්ය වූ තිස් දෙනකුන් ද නැවත දහසක් දෙනා ද නැවත එක්ලක්ෂ දස දහසක්දෙනා ද නැවත සුවාසු දහසක් දෙනා ද කැඳවා ඒ නිවන්පුරයෙහි වස්වන සේක්. නොපිරෙන්නාවූ නිර්වාණ පුරය දැකැ, “මගේ පුරය ඉතා මහතැ. මේ ක්රිමයෙන් කුල පුත්රකයන් ගෙනවුත් පුරන්නට නො පිළිවනැ. හෙරිනාදයක් පවත්වා “සද්ධර්ම චක්රකවර්ති වූ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ නුවර මේ මේ සමෘද්ධීන් සමෘද්ධ යැ එනුවඑ යම් කෙනෙක් වසනු කැමැත්තාහු වී නම් සැප සේ කැමැති පරිද්දෙන් යෙත්වා”යි, “ගියා වූ ඒ සත්ත්වයෝ ද මේ මේ පෙරහර ලබති”යි පුර වර්ණනාව ද සත්ත්ව යන් ගේ පරිහාරලාභය ද දෙවි මිනිසුන් සහිත වූ ලෝකයෙහි අස්වන කලක් මෙන් මසකට අට දවසෙකැ ඒ. ඒ තැන්හි උන්නා වූ, ධර්ම කථිකයනට සද්ධර්ම හෙරිය දී. නිර්වාණ පුර වර්ණනාව ද ඒ නිර්වාණ පුරයට ගියා වූ සත්ත්වයනට නිරුත්තර වූ ශිලාලංකාරාදී වූ පරිහාර ප්ර්තිලාභය ද අස්වා, ඒ අසා ඒ ඒ ගම් නියම් ගම් රාජධානියෙන් නික්මැ මහණ වීම් ආදී කොටැ අනුලෝම ප්ර්තිපත්තියෙහි පිළිපන්නා වූ අප්රයමාණ වූ කුලපුත්ර යන් ගේ නිර්වාණ පුරයට රැස් කිරීම කරවන සේක් ද; බොහෝ කොටැ කීමෙන් කිම් ද?
යම් සර්වඥ කෙනකුන් වහන්සේ සියල්ල දත් බැවින් සියලු සත්ත්වයනට වැඩ අවැඩ දන්නා සේක් ද, මහාකාරුණික බැවින් අවැඩ දුරු කොටැ වැඩෙහි යොදවන සේක් ද, ඒ ඥාන කරුණා දෙකින් මවාලූ රුවක් වැනි වූ භවසාගරය ගේ පර තෙ‍රට පැමිණියා වූ, තුන් ලෝ රථයට රථාචාර්ය්වසායකු බඳු වූ, තීර්ථක ලබ්ධිය නසන්නා වූ, දමනයෙහි නො ලා ලිය හැකි සත්ත්වයන් දමනයෙහි ලන්නා වූ, ධර්මාමෘත වර්ෂා වස්වන්නා වූ, ලෝකාලෝකකර වූ, ජගත්ත්රුයට සන්තෝෂ ලෝවනයක් බඳු වූ, තුන් ලොවට තිලකයක් බඳු වූ, ගුණයෙන් මුදුන් මල්කඩක් බඳු වූ, තුන් ලොවට තිලකයක් බඳ වූ, ගුණයෙන් මුදුන් මල්කඩක් බඳු වූ, භව නැමැති වනයට ලැවුගින්නක් බඳු වූ, ධර්මයට ඇසක් වැනි වූ. ඥානයෙන් සාගරය බඳු වූ ප්රිමාණාති ක්රා,න්ත වූ ගුණ සමූහයක් ඇති, ධර්මරාජ වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ “සියලු සත්ත්වයනට අනේකප්රහකාර වූ වැඩ එළවන සේකැ; නැවත නැවත එළවන සේකැ; උපදවන සේකැ; නැවත නැවතැ උපදවන සේකැ”යි වර්ණනා කරනලද ඊර්යාකැල පථවිහරණය, දිව්යැ විහරණය, බ්රරහ්ම විහරණය, ආර්ය්ණරා විහරණය යන චතුර්විධ විහරණයෙන් ජේතවන මහා විහාරයෙහි වැඩවාසය කරන සේකැ.
7. යමක මහා ප්රාවතිහාර්ය්කර කථාව[සංස්කරණය]කිසි කලෙක්හි..කිසි කලෙක්හි විනේය ජනයනයට චතුස්සත්යාේවබෝධය කරන පිණිසැ සැරිසරා වඩනා සේක්, ශාසන නැමැති වෘක්ෂය මල් පල්ලේන් ගැවසී ගත්තාක් කොටැ සියලු දඹදිව කසාවතින් බබුළුවන සේක්, සෘෂිවරයන් ගේ ශරීර සුගන්ධයෙන් ඒක සුගන්ධ කෙරෙමින් වසන සේක්, බුදුවූ තෙනින් සත්වන අවුරුද්දෙහි සැවැත් නුවර දොරැ ගණ්ඩබ්බ වෘක්ෂ මූලයෙහි සක් දෙව්රජහු විසින් මවනලද දොළොස් යොදුන් රත්න මණ්ඩපයෙහි යොදනක් පමණ පර්යාංිස කයෙහි වැඩහිඳැ තුන් යොදුන් පමණ දිව්යජ ශ්වේතච්ඡත්ර ය සහම්පති සමහා බ්රදහ්මයා විසින් දැරෑ කල්හි දොළොස් යොදනෙකැ පැතිර සිටියා වූ පර්ෂද් මධ්යරයෙහි දී. අත්තදානය ප්රයකාශ කරන්නා වූ; තව ද, තමන් වහන්සේ ගේ සෘද්ධි මහිම, ඥාන මහිම ගුණ මහිම යන මේ සියල්ල ලොවට ප්ර්කාශ කරන්නා වූ තීර්ත්ථකයන් ගේ මාන මර්දනය කරන්නා වූ යමක ප්රාසතිහාර්ය්ා දක්වන සේක්, ඔදාත කසින සමාපත්තියට සමවැදැ උදාරතර වූ මහත් වූ ආලෝකය හැමතැන්හි පතුරුවා, නැගෙනහිරි සක්වළ මුවවැටැ පිහිටියා වූ දැලයෙහි රත්නමය වූ මණ්ඩපයෙහි මැණික්මය වූ ඉතා. සිත්කලු වූ පරිච්ඡෙදභූමි ඇති මුතුමැණික් ආදි වූ සත්රුවන්වැල්ලෙන් ගැවසී ගත්තා වූ දහසක් රශ්මි ඇති සූර්ය්ි යා මෙන් සියලු දසදිග් බබුළුවන්නා වූ සත්රුවන්මය වූ රුවන් සක්මනක් මවා, අභිඥාපාදක වූ චතුර්ථ ධ්යාමනයට සමවැදැ, ඒ චතුර්ථ ධ්යා්නයෙන් නැඟී ආවර්ජනා කොටැ අධිෂ්ඨාන චිත්තය හා සමඟ ආකාශයට පැනනැගී රුවන්සක්මනෙහි සක්මන් කරන සේක්; එසමයෙහි ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ උර්ධව ශරීරයෙන් ඉතා බබළන්නා වූ සියලු ජනයන් ගේ චිත්තානු කූල වූ නේත්රශයට සිත්කලු වූ සන්තාපරහිත වූ නාඹතල් කඳක් සා ගිනික‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. අධඃ ශරීරයෙන් ඉතා නිර්මල වූ ප්රාසන්න වු සිත්කලු වූ සමශිතල වූ නාඹ තල් කඳක් සා දිය ක‍ඳෙක් පවැත්නේ යැ. අධඃ ශරීරයෙන් එබඳු වූ මැ දියක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. ඌර්ධවශරීරයෙන් එබඳු වූ මැ දියක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. එසේම පූර්ව ශරීරයෙන් ගිනි‍ඳෙක් පවත්නේ යැ, පශ්චිම ශරීරයෙන් දිය ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. දකුණැසින් ගිනි ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ; වමැසින් දිය ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. දකුණු කන් සිදුරින් ගිනික‍ඳෙක් පවත්නේ යැ; වම් කන් සිදුරින් දිය ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. දකුණු නාසා සිදුරින් ගිනි ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ; වම් නාසා සිදුරින් දියක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. දකුණු දසරුවෙන්ගිනි ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ; වම් දසරුවෙන් දිය ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. දකුණැලයෙන් ගිනි ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ; වමැලයෙන් දිය ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. දක්ෂිණ ශ්රීේපාදයෙන් ගිනි ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ; වාම ශ්රී් පාදයෙන් දිය ක‍ඳෙක් පවත්නේ යැ. ඇඟිල්ලක් ඇඟිලිලක් පාසා ගිනික‍ඳෙක් නැ‍ඟෙන්නේ යැ; ඇඟිල් හස්සක් ඇඟිල් හස්සක් පාසා දිය ක‍ඳෙක් නැ‍ඟෙන්නේ යැ. එකි එකි ලෝමයෙකින් ගිනි කඳ නැගෙන්නේ යැ; එකී එකී ලෝමයෙකින් දිය කඳ නැ‍ඟෙන්නේ යැ. එකී එකී ලෝම කූපයෙන් ගිනි කඳ නැ‍ඟෙන්නේ යැ. එකි එකී ලෝම කූපයෙන් දිය කඳ නැ‍ීඟෙන්නේ යැ. තමන් වහන්සේ විසින් මවනලද සියගණන් නිර්මිත බුදුන් හා ප්රනශ්න විචාරන සේකැ. ඒ පැන ඒ ඒ බුදුන් විසින් විසඳන සේකැ. නිර්මිත බුදුහු ද යමක ප්රාෙතිහාර්ය්‍ කරන සේකැ. ඒ ඒ බුදු රුවෙන් ද අපමණ වූ නිල පිත ලෝහිත අවදාත මාඡිෂ්ඨ ප්ර භාස්වර යැයි කියන ලද ෂඩ්වර්ණ ඝන බුද්ධරශ්මි මාලාවන් විහිදුවන සේක්; අතරතුරෙහි ධර්මදේශනා ද කරන සේකැ.
තමන් වහන්සේ උදෙකලා වැ සිටැ බොහෝ බුද්ධ රූපයෙන් මවා බහු ප්ර්කාර වන සේකැ; බහුප්රෙකාර වැ සිටැ එකලා වන සේකැ. කිසි වැටෙකැ සියල්ලනට ප්රරකාශ වැ පෙනෙන සේකැ; කිසි විටෙකැ සියල්ලනට අප්ර කාශ වැ නොපෙනෙන සේකැ. භික්තියෙන් පිටත පවුරින් පිටතැ ආකාශයෙහි මෙන් අස්බලිත වැ වඩනා සේකැ. දියෙහි මෙන් පෘථිවියෙහි ද ඉල්පිම කරන සේකැ. පෘථිවියෙහි මෙන් ජලයෙහි දු දිය නො බිඳිමින් මතු පිටැ වඩනා සේකැ. පක්ෂියකු මෙන් ආකාශයෙහි දූ පර්යාං ක බන්ධනය කොටැ වැඩහිඳුනා සේකැ. මෙසේ මහත් වූ සෘද්ධි ඇති මහත් වූ අනුභාව ඇති චන්ද්රා සූර්ය් වැ දෙදෙනා ද අත්ලෙන් පිරිමදනා සේකැ; නැවැත නැවත පිරිමදනා සේකැ.
එයින් කීහ.
“ධම්මං උදාහරති තත්රි ජිනෝ කදාවි
භිය්යෝ් හි සාදයති ඣාන සුබෙන චිත්තං
පඤ්හං විසජ්ජයති නිම්මිතබුද්ධපුට්ඨෝ
තුන්හී සයං භවති හාසති නිම්මිතෝව.
නානවිරාග රුචිරාහි මනෝරමාහි
රංසිහි නිම්මිතසරිරච්නිග්ගතාහි.
සබ්බං නහං යමවනද්ධතලං අහෝසි
නානප්පකාර රතනහරණුජ්ජලංච
හුත්වාන ඒස බහුධා පූන හෝති එකෝ
ඒසෝ රවිං ඵූ සති ගණ්හාති ඒස වන්දං,
හුත්වා තිරෝ භවති ආචි පූනෝපි සත්වා
ඵසෝ ථලේ විය ජලේපි සුඛම්පයාති,
භූමි ජලං විය විගාහති ඒස තන්තං
ඉරියාපථං රවි පථෙ භගවා කරෝති,
එවං සුරාසුරනරේ පරිතෝසයන්තෝ
යම්පාටිහාරමකරී බහුධා මුනින්දෝ”යි.
බ්රපහ්ම ලෝකය දක්වා තමන් වහන්සේ ගේ ශරීරයෙන් වශයෙහි පවත්වන සේක. ඒ බුදුන් බඹලොව දක්වා ශරීරයෙන් වශයෙහි පවත්වන පරිදි කෙසේ ද යත්: ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ බ්රශහ්ම ලෝකයට යනු කැමැති වැ “බ්රයහ්හ ලෝකය සමීප වේ වා”යි ඉටු සේක් වී නම් සමීප වෙයි. සමීප වූ බ්රඅහ්ම ලෝකය මඳ වේවා’යි ඉටු සේක් වී නම් දුරු වේයි බොහෝ වූ බ්රමහ්ම ලෝකය මඳ වේවා’යි. ඉටු සේක් වී නම් මඳ වෙයි. මඳ වූ බ්රමහ්ම ලෝකය බොහෝ වේ වායි ඉටු සේක් වී නම් බොහෝ වෙයි. ඉදින් දෘශ්ය මාන ශරීරයෙන් බ්ර හ්ම ලෝකයට යනු කැමැති සේක් වී නම් කාය වශයෙන් චිත්ත පරිණාමය කොටැ ඉටා දෘශ්ය මාන ශරීරයෙන් වඩනා සේකැ. ඉදින් අදෘශ්යයමාන ශරීරයෙන් වඩනා කැමැති සේක් වී නම් චිත්ත වශයෙන් කායපරිණාමය කොටැ ඉටා අදෘශ්යැමාන ශරීරයෙන් වඩනා සේකැ. ගොස් බ්රඅහ්ම ලෝකයෙහි සිටැ මනෝමය රූප නිර්මාණය කොටැ සෘද්ධිප්රකතිහාර්ය්ය ක දක්වන සේකැ. සිබි සම්මාසම්බුදුන් වහන්සේගේ අභිඟූ නම් මහ තෙරකෙනකූන් වහන්සේ බ්ර්හ්ම ලෝකයෙහි සිටැ දසදහසක් සක්වළ වැසියනට ධර්ම දෙශනා කළ සේකැ. ඒ කෙසේ ද යත්.
වාදළේ මැ නො අරුණවතිය සූත්ර දේශනාව කරන බුදුන් විසින් මැ?
“සිබිස්ස භික්ඛවේ භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්දස්ස අභිඟු නාම සාවකෝ බුහ්මලොකේ ඨිතෝ සහස්සිලෝකධාතුං සරේන විඤ්ඤා‍පේසි. දිස්සමානේනපි කායේන ධම්මං දේසේසි. අදිස්ස මානේනපි කායේන ධම්මං දේසේයි. දිස්සමානේනපි හෙට්ඨීමේන උපඩ්ඨ කායේන අදිස්සමානේනපි උපරිමේන උඩ්ඨ කායේන ධම්මං දේසේසි. දිස්සමානේනපි උපරිමේන උපඩ්ඨ කායේන අදිස්සමානේ නපි හෙඨමේන උපඩ්ඨකායේන ධම්මං දේසේසි. සෝ පකතිවණ්ණං විජහිත්වා කුමාරවණ්ණං වා දස්සේති. නාගවණ්ණං වා දස්සේති. සුපණ්ණවණ්ණං වා දස්සේති. යක්ඛවණ්ණං වා දස්සේති. අසුර වණ්ණං වා දස්සේති. ඉන්දවණ්ණං වා දස්සේති. දේවණ්ණං වා දස්සේති බුහ්මවණ්ණං වා දස්සේති. සමුද්දවණ්ණං වා දස්සේති. පබ්බවණ්ණං වා දස්සේති. වනවණ්ණං වා දස්සේති. සිහවණ්ණං වා දස්සේති. ව්යනග්ඝ වණ්ණං වා දස්සේති. හත්ථිම්පි දස්සේති. අසම්පි දස්සේති. රථම්පි දස්සේති පත්තිම්පි දස්සේති. විවිධම්පි යේනාබ්යුේහං දස්සේති”යි
මෙසේ ශ්රාිවකයන් වහන්සේ සෘද්ධි ප්රාංතිහාර්ය්ණං කෙරෙති” යනු කියනු මැ කිම් ද?
එයින් වාදළහ:-
ඒක පුග්ගලෝ බික්ඛවේ ලෝකෙ උප්පජ්ජමානෝ උප්පජ්ජති අච්ඡරියමනුස්සෝ. කතමෝ එක පුග්ගලෝ? තථාගතෝ අරහං අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ”යි.
තමන් වහන්සේ උදෙකලා වැ සිටැ බොහෝ බුද්ධ රූපයෙන් මවා බහු ප්ර්කාර වන සේකැ; බහුප්රෙකාර වැ සිටැ එකලා වන සේකැ. කිසි වැටෙකැ සියල්ලනට ප්රරකාශ වැ පෙනෙන සේකැ; කිසි විටෙකැ සියල්ලනට අප්ර කාශ වැ නොපෙනෙන සේකැ. භික්තියෙන් පිටත පවුරින් පිටතැ ආකාශයෙහි මෙන් අස්බලිත වැ වඩනා සේකැ. දියෙහි මෙන් පෘථිවියෙහි ද ඉල්පිම කරන සේකැ. පෘථිවියෙහි මෙන් ජලයෙහි දු දිය නො බිඳිමින් මතු පිටැ වඩනා සේකැ. පක්ෂියකු මෙන් ආකාශයෙහි දූ පර්යාං ක බන්ධනය කොටැ වැඩහිඳුනා සේකැ. මෙසේ මහත් වූ සෘද්ධි ඇති මහත් වූ අනුභාව ඇති චන්ද්රා සූර්ය් වැ දෙදෙනා ද අත්ලෙන් පිරිමදනා සේකැ; නැවැත නැවත පිරිමදනා සේකැ.
එයින් කීහ.
“ධම්මං උදාහරති තත්රි ජිනෝ කදාවි
භිය්යෝ් හි සාදයති ඣාන සුබෙන චිත්තං
පඤ්හං විසජ්ජයති නිම්මිතබුද්ධපුට්ඨෝ
තුන්හී සයං භවති හාසති නිම්මිතෝව.
නානවිරාග රුචිරාහි මනෝරමාහි
රංසිහි නිම්මිතසරිරච්නිග්ගතාහි.
සබ්බං නහං යමවනද්ධතලං අහෝසි
නානප්පකාර රතනහරණුජ්ජලංච
හුත්වාන ඒස බහුධා පූන හෝති එකෝ
ඒසෝ රවිං ඵූ සති ගණ්හාති ඒස වන්දං,
හුත්වා තිරෝ භවති ආචි පූනෝපි සත්වා
ඵසෝ ථලේ විය ජලේපි සුඛම්පයාති,
භූමි ජලං විය විගාහති ඒස තන්තං
ඉරියාපථං රවි පථෙ භගවා කරෝති,
එවං සුරාසුරනරේ පරිතෝසයන්තෝ
යම්පාටිහාරමකරී බහුධා මුනින්දෝ”යි.
බ්රපහ්ම ලෝකය දක්වා තමන් වහන්සේ ගේ ශරීරයෙන් වශයෙහි පවත්වන සේක. ඒ බුදුන් බඹලොව දක්වා ශරීරයෙන් වශයෙහි පවත්වන පරිදි කෙසේ ද යත්: ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ බ්රශහ්ම ලෝකයට යනු කැමැති වැ “බ්රයහ්හ ලෝකය සමීප වේ වා”යි ඉටු සේක් වී නම් සමීප වෙයි. සමීප වූ බ්රඅහ්ම ලෝකය මඳ වේවා’යි ඉටු සේක් වී නම් දුරු වේයි බොහෝ වූ බ්රමහ්ම ලෝකය මඳ වේවා’යි. ඉටු සේක් වී නම් මඳ වෙයි. මඳ වූ බ්රමහ්ම ලෝකය බොහෝ වේ වායි ඉටු සේක් වී නම් බොහෝ වෙයි. ඉදින් දෘශ්ය මාන ශරීරයෙන් බ්ර හ්ම ලෝකයට යනු කැමැති සේක් වී නම් කාය වශයෙන් චිත්ත පරිණාමය කොටැ ඉටා දෘශ්ය මාන ශරීරයෙන් වඩනා සේකැ. ඉදින් අදෘශ්යයමාන ශරීරයෙන් වඩනා කැමැති සේක් වී නම් චිත්ත වශයෙන් කායපරිණාමය කොටැ ඉටා අදෘශ්යැමාන ශරීරයෙන් වඩනා සේකැ. ගොස් බ්රඅහ්ම ලෝකයෙහි සිටැ මනෝමය රූප නිර්මාණය කොටැ සෘද්ධිප්රකතිහාර්ය්ය ක දක්වන සේකැ. සිබි සම්මාසම්බුදුන් වහන්සේගේ අභිඟූ නම් මහ තෙරකෙනකූන් වහන්සේ බ්ර්හ්ම ලෝකයෙහි සිටැ දසදහසක් සක්වළ වැසියනට ධර්ම දෙශනා කළ සේකැ. ඒ කෙසේ ද යත්.
වාදළේ මැ නො අරුණවතිය සූත්ර දේශනාව කරන බුදුන් විසින් මැ?
“සිබිස්ස භික්ඛවේ භගවතෝ අරහතෝ සම්මාසම්බුද්දස්ස අභිඟු නාම සාවකෝ බුහ්මලොකේ ඨිතෝ සහස්සිලෝකධාතුං සරේන විඤ්ඤා‍පේසි. දිස්සමානේනපි කායේන ධම්මං දේසේසි. අදිස්ස මානේනපි කායේන ධම්මං දේසේයි. දිස්සමානේනපි හෙට්ඨීමේන උපඩ්ඨ කායේන අදිස්සමානේනපි උපරිමේන උඩ්ඨ කායේන ධම්මං දේසේසි. දිස්සමානේනපි උපරිමේන උපඩ්ඨ කායේන අදිස්සමානේ නපි හෙඨමේන උපඩ්ඨකායේන ධම්මං දේසේසි. සෝ පකතිවණ්ණං විජහිත්වා කුමාරවණ්ණං වා දස්සේති. නාගවණ්ණං වා දස්සේති. සුපණ්ණවණ්ණං වා දස්සේති. යක්ඛවණ්ණං වා දස්සේති. අසුර වණ්ණං වා දස්සේති. ඉන්දවණ්ණං වා දස්සේති. දේවණ්ණං වා දස්සේති බුහ්මවණ්ණං වා දස්සේති. සමුද්දවණ්ණං වා දස්සේති. පබ්බවණ්ණං වා දස්සේති. වනවණ්ණං වා දස්සේති. සිහවණ්ණං වා දස්සේති. ව්යනග්ඝ වණ්ණං වා දස්සේති. හත්ථිම්පි දස්සේති. අසම්පි දස්සේති. රථම්පි දස්සේති පත්තිම්පි දස්සේති. විවිධම්පි යේනාබ්යුේහං දස්සේති”යි
මෙසේ ශ්රාිවකයන් වහන්සේ සෘද්ධි ප්රාංතිහාර්ය්ණං කෙරෙති” යනු කියනු මැ කිම් ද?
එයින් වාදළහ:-
ඒක පුග්ගලෝ බික්ඛවේ ලෝකෙ උප්පජ්ජමානෝ උප්පජ්ජති අච්ඡරියමනුස්සෝ. කතමෝ එක පුග්ගලෝ? තථාගතෝ අරහං අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ”යි.
මෙසේ ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ..මෙසේ ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ බ්ර්හ්ම ලෝකය දක්වා ශරීරයෙන් වශයෙහි පවත්වන සේකැ එකල්හි ස්වර්ණ පටයෙකින් නික්මුණාවූ ඉන්ද්ර නීලමාණික්යහ රසධාරා වැනි වූ, දිය බෙරලිය මල් දම් වැනි වූ නිල් වූ රශ්මිහු ද: ස්වර්ණ රස ධාරා වැනි වූ, කිණිහිරිමල්දම්වළලු වැනි වූ. රන්වන් රශ්මීහු ද; පබළු රස ධාරා සේ, බඳුවදමල් දම් වළලු සේ, රත් වූ රශ්මිහු ද; රිදි රස ධාරා සේ, දෑසමන් මල්දම් වළලු සේ ධවල වූ රශ්මිහු ද, මඳට දම් වළලු සේ මඳට වන් රශ්මීහු ද; දියබෙරලිය මල්හි ඉතා නිල්තැන් සේ ද, කිණිහිරි මල්හි ඉතා රන්වන් තැන්සේ ද, බඳුවද මල්හි ඉතා රත් තැන්සේ ද, දවහත් තරු සේ ද, මඳටෙහි ඉතා මඳට වන් තැන් සේක, ප්ර්භාස්වර රශ්මීහු දැ යි ෂඩ් වර්ණ ඝන බුද්ධරශ්මීහු පුර්ව ශරීරයෙන් නික්මැ තමන් තමන් නැංගා වූ ස්ථානය සත් සත්වරෙකැ පැදකුණු කොටැ, නාඹ තල් කඳ රථ සක් ගැල් සක් කුළු ගේ ආදි පමණ වැ පූර්ව දිගින් දිවෙන්නාහු සක්වළ ගල් ඉක්මැ අනන්තාපරිමාණ සක්වළෙහි ශාසනාන්තර්ධානය දක්වා පවත්නාහු යැ.
පශ්චිම ශරිරයෙන් නික්මුණා වූ රශ්මීහු පශ්චිම දිගින් දිවැ සක්වළ ගල ඉක්මැ අනන්තාපරිමාණ සක්වළෙහි එසේ මැ පවත්නාහු යැ. දක්ෂිණ ශරීරයෙන් නික්මුණා වූ රශ්මීහු දකුණු දිගින් දිවන්නාහු යැ. අධඃශරීරයෙන් නික්මුණා වූ ෂඩ්වර්ණ ඝන බුද්ධරශ්මීහු දෙලක්ෂ සතළිස්දහසක් යොදුන් ගනකඬබොල් මහ පොළොව බිඳැගෙනැ ඒ පස් පොළොව කකියවන ලද රන් පිඬැල්ලක් මෙන් කෙරෙමින්, සාරලක්ෂ අසූදහසක් යොදුන් බොල ඇති දිය පොළොව විනිවැදැ, ඒ දිය පොළොව ස්වර්ණ ඝටයෙකින් වක්කරන්නා වූ කකියවාපු රන් රස ධාරාවක් මෙන් දක්වමින්, නව ලක්ෂසැටදහසක් යොදුන් බොල ඇති දිය පොළොව ධරන්නා වූ වා පොළොවට වැදැ, ඒ වා පොළොව නගනලද ස්වර්ණ ස්කන්ධයක් මෙන් දක්වමින්, අජ‍ටකාශ යට දිවැ, ශාසනාන්තර්ධානය දක්වා පවත්නාහු යැ. එසේ මැ ඌර්ධව ශරීරයෙන් ෂඩ්වර්ණ ඝන බුඞ රශ්මීහු නික්මැ ෂඩ්දන්ත හස්ති සමූහ යක් මෙන් ද, වලාහක අශ්ව සමූහයක් මෙන් ද, චිත්රනකූට හංස රාශියක් මෙන් ද. ගරුඬ සමූහයක් මෙන් ද. ආකාශ පථයෙහි දිවන්නාහු; චාතුර්මහාරාජිකාදි වූ සදිව්යහලෝකය ද, බ්ර්හ්මපාරිෂද්යාපදි වූ ෂෝඩශවිධ බ්රසහ්මලෝකය ද, ආකාසානංචායතනාදි වූ සතර අරූපභවය ද ඉක්මැ උඩ අජටාකාශයට දිවැ ශාසනාන්තර්ධානය දක්වා පවත්නාහු යැ.
සරසින් වනාහි අනන්තාපරිමාණ සක්වළ චන්ද්රා සූර්ය්දක්. තාරකා සමූහය, දිව්ය් සමුහය උද්යා න විමානය කල්ප වෘක්ෂය ශරීරාභරණය යන මොවුන්ගේ ප්ර්භා රහිත වැ පරිච්ඡෙදමාත්රියෙන්යෙක් මැ පෙනුණේ යැ. දසදහසක් සක්වළ ආලෝක පතුරුවන්නට සමර්ථ වූ මහා බ්රායහ්ම තෙම් සූර්යෝද්ගමනයෙහි ක‍දෝකිමියක්හු සෙයින් නිෂ්ප්රහභ වූයේ යැ. සියලු ලෝකත්ර‍යය බුද්ධරශ්මියෙන් මැ. පැතිරෙන ලද්දේ වී යැ. එදවස් සියලු දසදිසාවෝ ඉඳුනිල්මිණි හා පබළු හා රන් රිදි පටින් වලඳනා ලද්දවුන් මෙන් ද දෙව්දුනු හා විදුලිය හා සන්ධ්යාෝ වලාපටලයෙන් රැඳි ගියවුන් මෙන් ද රුවන් වළලු රුවන්දම්. රුවන් සුන්නෙන් විසුරුණවුන් මෙන් ද හොබනාහු යැ.
මෙසේ දක්වනලද යමක ප්රාමතිහාර්ය්වන ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ශරීරයෙන් නික්මුණා වූ දෙවැනි දෙවැනි වූ රශ්මීහු පූර්වපූර්ව වූ රශ්මිනට යුවල යුවල වැ යාමෙන් ඒකක්ෂණයෙහි මැ පවත්නාහු යැ. එතෙකුදු වුවත් චිත්තයෙන් දෙදෙනක්හු ගේ ඒකක්ෂණයෙහි පැවැත් මෙක් නම් නැත්තේ යැ. ඒ ඒ රශ්මියට ආවර්ජනය පිරකර්මය අධිෂ්ඨානය යන මොහු වෙන වෙන මැ වන්නාහු යැ. ඒ එසේ මැ යි. භාග්යනවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ නිල රශ්මි විහිදුවන පිණිසැ නීල කසීණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. රන්වන් රස් විහිඳුවන පිණිසැ පිත කසිණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. රත් වූ රස් විහිදුවන පිණිස ලෝහිත කසිණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. ධවල වූ රශ්මි විහිදුවන පිණිසැ ඔදාත කසිණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. ගිනිකඳ හරනා පිණිසැ ආපෝකසිණසමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. එතෙකුදු වුවුත් සර්වඥවරයන් ගේ භාවංගපරිවාසය ලඝු බැවින්ද ආවජ්ජන සමාපජ්ජන වුට්ඨාන අධිට්ඨාන ප්රංත්යුවේක්ෂා ලක්ෂණ වූ පස්ආකාරයෙකින් මනා කොටැ පුරුදු කරන ලද වශිතාව ඇති බැවින් ද ඒ සියලු රශ්මීහු ඒකඒෂණයෙහි මැ පවත්නාහු යැ.
එක්ලිහි දසදහසක් සක්වළැ සියලු කාමාවචාරාදි දිව්යී සමූහයෝ සන්තුෂ්ට වූ සිත් ඇති වැ, උපන්නා වූ ප්රීසති සොම්නසින් ඇත්තාහු. පිරිසිදු ධවල දිව සළු හැඳ පෙරෙවැ පියුම්කැකුළු වැනි වූ දොහොත් මුදුනේ බැඳැ “අනේ! සර්වඥයන් වහන්සේ ලෝකානුකම්පි සේකැ. අනේ! සර්වඥයන්වහන්සේ මහත් වූ කරුණා ඇති සේකැ”යි ස්තූති ඝෝෂා පවත්වමින්, සඳුන් සුනු මිශ්රස පස්වණක් දිව මල් විසුරුවමින්, පිළි හිසැ නටමින්, දිව්ය නාටක සංගිතින් පවත්වමින් මහත් වූ පූජා කරන්නාහු යැ. මෙසේ ධර්ම නැමැති රුවනට කරඬුවක් බඳු වූ ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ වාග්විෂයාතික්රාමන්ත වූ යමක මහා ප්රාවතිහාර්ය්යන කරන සේක්, විසි කෙළක් පමණ ප්රාටණීනට නිවන් නැමැති අමෘත රසය පෙවූ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් එක්ලක්ෂ අටසැටදහසක් යොදුන් උස ඇති රුවන් මෙර මුදුනෙහි නොයෙක් මාණික්යස සමූහයන් ගේ රශ්මීන් බබළන්නා වූ අනේක ප්රුකාර වූ උද්යාටන විමාන වීථි ඇති, දසදහසක් යොදුන් දිග පුළුල ඇති, දොර දහසෙකින් දිලිසෙන්නා වූ තව්තිසා දිව්යවපුරයෙහි, පනස්යොදුනක් පමණ දිග ඇති කදින් හා ශාඛායෙන් ද හෙබියා වූ, යොදුන් සියයක් දිග පුළුල ඇති තුන් සියයක් යොදුන් ශාඛා මණ්ඩල යෙන් සැරහුණා වූ, යොදුන් පනසක් තැන යන්නා වූ පුෂ්පාලෝකයෙන් බබළන්නාවූ යොදුන් සියයෙකැ පැතිරෙන්නා වූ මල් සුවඳින් ඒක සුගන්ධ වූ, සර්වප්රයකාරයෙන් පැලි පිපි ගියා වූ මල් ඇති පරසතු රුක්මුල්හි පසළොස් යොදුන් උස ඇති පනස් යොදුන් පළල ඇති සැට යොදුන් දිග ඇති, බඳුවද මල් පෙති පනස් යොදුන් පළල ඇති සැට යොදුන් දිග ඇති, බඳුවද මල් පෙති සෙයින් අලතා පටලයක් සෙයින් රත් වූ; හංසයන් ගේ යටිබඩ ලොම් සෙයින් මොළොක් වූ; උණු කැමැති වේලෙහි උණු පවත්නා වූ; සිහිල් කැමැති වේලෙහි සිහිල් පවත්නා වූ ශක්රුදෙවෙන්ද්රතයා ගේ කුශාලානිසංසයෙන් වූ පාණ්ඩු කම්බල ශිලාසනයෙහි ක්ෂුදාපිඨයක් මත්තෙහි හිඳින්නක්හු මෙන් දස දහසක් සක්වළින් රැස් වූ සූක්ෂුම ආත්භාවයෙන් මවාගෙනැ සක්වළ පුරා සිටියා වූ දිව්ය බ්රකහ්ම සමූහයන් ගේ මධ්යංයෙහි දිව්ය් ලෝකය බබුළුවමින් හිඳැ මාතෘ දිව්යවපුත්ර්යන් ප්රහධාන කොටැ ඇති සියලු දෙවියනට-
“ධම්මසංගණි විභංගංච කථාවත්ථුංච පුග්ගලං,
ධාතු යමක පට්ඨානං අභිධම්මෝති වුච්චති”යි-
කියනලද සප්ත පුකරණ සංඛ්යාෝත අභිධර්මදෙශනාව කරන සේක් අසූකෙළක් ප්රාුණිනට චතුසත්යතවබෝධය කළ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් අභිධර්ම දේශනාවසානයෙහි හුනස්නෙන් නැඟි ශක්රිදේවේන්ද්රශයන් විසින් නියෝග කරන ලද විශ්වකර්ම දිව්ය පුත්රසයා විසින් එක් පාර්ශවයෙකැ රජතමය කොටැ එක් පාර්ශ්වයෙකැ ස්වර්ණමය කොටැ මාධ්යායෙහි සර්වරත්නමය කොටැ. මෙරගල් මුදුනෙහි පටන් යම්තාක් සකස්පුර‍දොර ද ඒතාක් මවන ලද දසදික් බබුළුවන්නා වූ සෝපාත මාලාවන් තුන්දෙන අතුරින් බුදු රජාණන් වහන්සේ සර්වරත්නමය වූ හිනි හිසැ සිටැ ලෝකවිවරණ ප්රානතිහාර්ය්න් කොටැ නොයෙක් සක්වළවැසි සත්වයනට පෙනෙන සේක්, අවිචි යෙහි පටන් භවාග්රවය දක්වා සියලු ලොවැ මහජනයා ගේ නේත්රකයට විෂය කරන සේක්, අකාශයෙහි චිත්රිකර්ම නිර්මාණයන් වැනි වූ ගන්නා ලද විසිතුරු වූ පූජාවස්තූන් ඇති සියලු සක්වළ ගබ පුරා සිටියා වූ දිව්යම සමූහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ. නොයෙක් දහස් ගණන් දිව්යානාටකයන් පිරිවර කොටැ ඇති පංචසිඛ ගන්ධර්ව දිව්යස පුත්ර යා තුන් ගව්වක් දිග බේලුවපණ්ඩු වීණෘව සමපණසක් මූර්ජනා යෙන් සරහා ලෝකකුහරය පුරා වීණා නාද පවත්වන්නාහු විසින් ගායනා කරනුලබන්නා වූ ස්තුතිඝෝෂාවන් ඇති සේක්. දසදහසක් සක්වළ දසදහසක් ශක්රූයන් පිරිවර කොටැ ඇති ශක්රසදේවේන්ද්රදයන් විසින් පාසිවුරු ගෙනැ පූජාකරනු ලබන සේක්. ධෘනරාෂ්ට්රර වරූඞ විරූපාක්ෂ වෛශ්ර්වණ යැ වන නම් ඇති දසදහසක් සක්වළ සතළිස් දහසක් වරම් රජදරුවන් විසින් ඉදිරියෙහි අතරුනලද පියවිළි ඇති සේක්, දසදහසක් සක්වළ විසිදහසක් චන්ද්රර සූර්ය් පි දිව්යහ පුතුයන් විසින් ගන්නාලද විසිතුරු වූ රන් දද රිදී දද ඇති සේක්. එසේ මැ දසදහසක් සක්වළැ දසදහසක් සුයාම දිව්ය පුත්ර යන් විසින් සලනු ලබන්නා වූ ශරච්චන්ද්ර මරිවි සේ පැහැසරවත් වූ දිව්ය වාමර සමූහයන් ඇති සේක්, එසේ මැ දසදහසක් සන්තුෂිත දිව්යි පුත්රායන් විසින් මැණික්මය වූ තල්වැටින් සලනු ලබන්නා වූ මොළොක් සිනිඳු මඳ පවන් ඇති සේක්. තව ද දසදහසක් සක්වළ තිස්ලක්ෂ විසිදහසක් පමණ දිව්යන කුමාරිකාවන් විසින් ගන්නා ලද උපුල් මල් කලබින් සරහන ලද රන් රිදි මැණික්මය වූ පූර්ණ කලස මාලාවන් ගෙනැ ගායනා කරනු ලබන්නාවූ මධුර වූ මංගල වචනයන් ඇති සේක් යහම්පති මහා බ්රකහ්මයා විසින් ධරනලද ශරත් කාලයෙහි පූර්ණ චන්ද්රස මණ්ඩලයක් බඳු වූ ධවලච්ඡත්රව ඇති සේක්. ෂඩ්වර්ණ ය බුඞරශ්මි මාලායෙන් බබළමින් සාරාසංඛ්යනකල්පලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි පුරනලද පාරමිතාවන් ගේ ඵලය ලොවට දක්වන සේක්, රන් රිදී හිණින් බස්නා වූ මහානුභාව සම්පන්න වූ දිව්යදසමූහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ සකස්පුර දොරට බැසැ ප්රී්තීන් දල්වනලද නේත්රදයන් ඇති සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටියා වූ මනුෂ්යප පර්ෂද විසින් ගඳ දුම් මල් පහන් ආදීන් පූජා කොටැ නමස්කාර කරනු ලබන සේක්, එතැන්හි දී ධර්ම දේශනා කොටැ තිස්කෙළක් පමණ ප්රාලණීන් අමෘත පානය කරවූ සේකැ.
පශ්චිම ශරිරයෙන් නික්මුණා වූ රශ්මීහු පශ්චිම දිගින් දිවැ සක්වළ ගල ඉක්මැ අනන්තාපරිමාණ සක්වළෙහි එසේ මැ පවත්නාහු යැ. දක්ෂිණ ශරීරයෙන් නික්මුණා වූ රශ්මීහු දකුණු දිගින් දිවන්නාහු යැ. අධඃශරීරයෙන් නික්මුණා වූ ෂඩ්වර්ණ ඝන බුද්ධරශ්මීහු දෙලක්ෂ සතළිස්දහසක් යොදුන් ගනකඬබොල් මහ පොළොව බිඳැගෙනැ ඒ පස් පොළොව කකියවන ලද රන් පිඬැල්ලක් මෙන් කෙරෙමින්, සාරලක්ෂ අසූදහසක් යොදුන් බොල ඇති දිය පොළොව විනිවැදැ, ඒ දිය පොළොව ස්වර්ණ ඝටයෙකින් වක්කරන්නා වූ කකියවාපු රන් රස ධාරාවක් මෙන් දක්වමින්, නව ලක්ෂසැටදහසක් යොදුන් බොල ඇති දිය පොළොව ධරන්නා වූ වා පොළොවට වැදැ, ඒ වා පොළොව නගනලද ස්වර්ණ ස්කන්ධයක් මෙන් දක්වමින්, අජ‍ටකාශ යට දිවැ, ශාසනාන්තර්ධානය දක්වා පවත්නාහු යැ. එසේ මැ ඌර්ධව ශරීරයෙන් ෂඩ්වර්ණ ඝන බුඞ රශ්මීහු නික්මැ ෂඩ්දන්ත හස්ති සමූහ යක් මෙන් ද, වලාහක අශ්ව සමූහයක් මෙන් ද, චිත්රනකූට හංස රාශියක් මෙන් ද. ගරුඬ සමූහයක් මෙන් ද. ආකාශ පථයෙහි දිවන්නාහු; චාතුර්මහාරාජිකාදි වූ සදිව්යහලෝකය ද, බ්ර්හ්මපාරිෂද්යාපදි වූ ෂෝඩශවිධ බ්රසහ්මලෝකය ද, ආකාසානංචායතනාදි වූ සතර අරූපභවය ද ඉක්මැ උඩ අජටාකාශයට දිවැ ශාසනාන්තර්ධානය දක්වා පවත්නාහු යැ.
සරසින් වනාහි අනන්තාපරිමාණ සක්වළ චන්ද්රා සූර්ය්දක්. තාරකා සමූහය, දිව්ය් සමුහය උද්යා න විමානය කල්ප වෘක්ෂය ශරීරාභරණය යන මොවුන්ගේ ප්ර්භා රහිත වැ පරිච්ඡෙදමාත්රියෙන්යෙක් මැ පෙනුණේ යැ. දසදහසක් සක්වළ ආලෝක පතුරුවන්නට සමර්ථ වූ මහා බ්රායහ්ම තෙම් සූර්යෝද්ගමනයෙහි ක‍දෝකිමියක්හු සෙයින් නිෂ්ප්රහභ වූයේ යැ. සියලු ලෝකත්ර‍යය බුද්ධරශ්මියෙන් මැ. පැතිරෙන ලද්දේ වී යැ. එදවස් සියලු දසදිසාවෝ ඉඳුනිල්මිණි හා පබළු හා රන් රිදි පටින් වලඳනා ලද්දවුන් මෙන් ද දෙව්දුනු හා විදුලිය හා සන්ධ්යාෝ වලාපටලයෙන් රැඳි ගියවුන් මෙන් ද රුවන් වළලු රුවන්දම්. රුවන් සුන්නෙන් විසුරුණවුන් මෙන් ද හොබනාහු යැ.
මෙසේ දක්වනලද යමක ප්රාමතිහාර්ය්වන ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ශරීරයෙන් නික්මුණා වූ දෙවැනි දෙවැනි වූ රශ්මීහු පූර්වපූර්ව වූ රශ්මිනට යුවල යුවල වැ යාමෙන් ඒකක්ෂණයෙහි මැ පවත්නාහු යැ. එතෙකුදු වුවත් චිත්තයෙන් දෙදෙනක්හු ගේ ඒකක්ෂණයෙහි පැවැත් මෙක් නම් නැත්තේ යැ. ඒ ඒ රශ්මියට ආවර්ජනය පිරකර්මය අධිෂ්ඨානය යන මොහු වෙන වෙන මැ වන්නාහු යැ. ඒ එසේ මැ යි. භාග්යනවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ නිල රශ්මි විහිදුවන පිණිසැ නීල කසීණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. රන්වන් රස් විහිඳුවන පිණිසැ පිත කසිණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. රත් වූ රස් විහිදුවන පිණිස ලෝහිත කසිණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. ධවල වූ රශ්මි විහිදුවන පිණිසැ ඔදාත කසිණ සමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. ගිනිකඳ හරනා පිණිසැ ආපෝකසිණසමාපත්තියට සමවදනා සේකැ. එතෙකුදු වුවුත් සර්වඥවරයන් ගේ භාවංගපරිවාසය ලඝු බැවින්ද ආවජ්ජන සමාපජ්ජන වුට්ඨාන අධිට්ඨාන ප්රංත්යුවේක්ෂා ලක්ෂණ වූ පස්ආකාරයෙකින් මනා කොටැ පුරුදු කරන ලද වශිතාව ඇති බැවින් ද ඒ සියලු රශ්මීහු ඒකඒෂණයෙහි මැ පවත්නාහු යැ.
එක්ලිහි දසදහසක් සක්වළැ සියලු කාමාවචාරාදි දිව්යී සමූහයෝ සන්තුෂ්ට වූ සිත් ඇති වැ, උපන්නා වූ ප්රීසති සොම්නසින් ඇත්තාහු. පිරිසිදු ධවල දිව සළු හැඳ පෙරෙවැ පියුම්කැකුළු වැනි වූ දොහොත් මුදුනේ බැඳැ “අනේ! සර්වඥයන් වහන්සේ ලෝකානුකම්පි සේකැ. අනේ! සර්වඥයන්වහන්සේ මහත් වූ කරුණා ඇති සේකැ”යි ස්තූති ඝෝෂා පවත්වමින්, සඳුන් සුනු මිශ්රස පස්වණක් දිව මල් විසුරුවමින්, පිළි හිසැ නටමින්, දිව්ය නාටක සංගිතින් පවත්වමින් මහත් වූ පූජා කරන්නාහු යැ. මෙසේ ධර්ම නැමැති රුවනට කරඬුවක් බඳු වූ ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ වාග්විෂයාතික්රාමන්ත වූ යමක මහා ප්රාවතිහාර්ය්යන කරන සේක්, විසි කෙළක් පමණ ප්රාටණීනට නිවන් නැමැති අමෘත රසය පෙවූ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් එක්ලක්ෂ අටසැටදහසක් යොදුන් උස ඇති රුවන් මෙර මුදුනෙහි නොයෙක් මාණික්යස සමූහයන් ගේ රශ්මීන් බබළන්නා වූ අනේක ප්රුකාර වූ උද්යාටන විමාන වීථි ඇති, දසදහසක් යොදුන් දිග පුළුල ඇති, දොර දහසෙකින් දිලිසෙන්නා වූ තව්තිසා දිව්යවපුරයෙහි, පනස්යොදුනක් පමණ දිග ඇති කදින් හා ශාඛායෙන් ද හෙබියා වූ, යොදුන් සියයක් දිග පුළුල ඇති තුන් සියයක් යොදුන් ශාඛා මණ්ඩල යෙන් සැරහුණා වූ, යොදුන් පනසක් තැන යන්නා වූ පුෂ්පාලෝකයෙන් බබළන්නාවූ යොදුන් සියයෙකැ පැතිරෙන්නා වූ මල් සුවඳින් ඒක සුගන්ධ වූ, සර්වප්රයකාරයෙන් පැලි පිපි ගියා වූ මල් ඇති පරසතු රුක්මුල්හි පසළොස් යොදුන් උස ඇති පනස් යොදුන් පළල ඇති සැට යොදුන් දිග ඇති, බඳුවද මල් පෙති පනස් යොදුන් පළල ඇති සැට යොදුන් දිග ඇති, බඳුවද මල් පෙති සෙයින් අලතා පටලයක් සෙයින් රත් වූ; හංසයන් ගේ යටිබඩ ලොම් සෙයින් මොළොක් වූ; උණු කැමැති වේලෙහි උණු පවත්නා වූ; සිහිල් කැමැති වේලෙහි සිහිල් පවත්නා වූ ශක්රුදෙවෙන්ද්රතයා ගේ කුශාලානිසංසයෙන් වූ පාණ්ඩු කම්බල ශිලාසනයෙහි ක්ෂුදාපිඨයක් මත්තෙහි හිඳින්නක්හු මෙන් දස දහසක් සක්වළින් රැස් වූ සූක්ෂුම ආත්භාවයෙන් මවාගෙනැ සක්වළ පුරා සිටියා වූ දිව්ය බ්රකහ්ම සමූහයන් ගේ මධ්යංයෙහි දිව්ය් ලෝකය බබුළුවමින් හිඳැ මාතෘ දිව්යවපුත්ර්යන් ප්රහධාන කොටැ ඇති සියලු දෙවියනට-
“ධම්මසංගණි විභංගංච කථාවත්ථුංච පුග්ගලං,
ධාතු යමක පට්ඨානං අභිධම්මෝති වුච්චති”යි-
කියනලද සප්ත පුකරණ සංඛ්යාෝත අභිධර්මදෙශනාව කරන සේක් අසූකෙළක් ප්රාුණිනට චතුසත්යතවබෝධය කළ සේකැ.
ඉක්බිත්තෙන් අභිධර්ම දේශනාවසානයෙහි හුනස්නෙන් නැඟි ශක්රිදේවේන්ද්රශයන් විසින් නියෝග කරන ලද විශ්වකර්ම දිව්ය පුත්රසයා විසින් එක් පාර්ශවයෙකැ රජතමය කොටැ එක් පාර්ශ්වයෙකැ ස්වර්ණමය කොටැ මාධ්යායෙහි සර්වරත්නමය කොටැ. මෙරගල් මුදුනෙහි පටන් යම්තාක් සකස්පුර‍දොර ද ඒතාක් මවන ලද දසදික් බබුළුවන්නා වූ සෝපාත මාලාවන් තුන්දෙන අතුරින් බුදු රජාණන් වහන්සේ සර්වරත්නමය වූ හිනි හිසැ සිටැ ලෝකවිවරණ ප්රානතිහාර්ය්න් කොටැ නොයෙක් සක්වළවැසි සත්වයනට පෙනෙන සේක්, අවිචි යෙහි පටන් භවාග්රවය දක්වා සියලු ලොවැ මහජනයා ගේ නේත්රකයට විෂය කරන සේක්, අකාශයෙහි චිත්රිකර්ම නිර්මාණයන් වැනි වූ ගන්නා ලද විසිතුරු වූ පූජාවස්තූන් ඇති සියලු සක්වළ ගබ පුරා සිටියා වූ දිව්යම සමූහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ. නොයෙක් දහස් ගණන් දිව්යානාටකයන් පිරිවර කොටැ ඇති පංචසිඛ ගන්ධර්ව දිව්යස පුත්ර යා තුන් ගව්වක් දිග බේලුවපණ්ඩු වීණෘව සමපණසක් මූර්ජනා යෙන් සරහා ලෝකකුහරය පුරා වීණා නාද පවත්වන්නාහු විසින් ගායනා කරනුලබන්නා වූ ස්තුතිඝෝෂාවන් ඇති සේක්. දසදහසක් සක්වළ දසදහසක් ශක්රූයන් පිරිවර කොටැ ඇති ශක්රසදේවේන්ද්රදයන් විසින් පාසිවුරු ගෙනැ පූජාකරනු ලබන සේක්. ධෘනරාෂ්ට්රර වරූඞ විරූපාක්ෂ වෛශ්ර්වණ යැ වන නම් ඇති දසදහසක් සක්වළ සතළිස් දහසක් වරම් රජදරුවන් විසින් ඉදිරියෙහි අතරුනලද පියවිළි ඇති සේක්, දසදහසක් සක්වළ විසිදහසක් චන්ද්රර සූර්ය් පි දිව්යහ පුතුයන් විසින් ගන්නාලද විසිතුරු වූ රන් දද රිදී දද ඇති සේක්. එසේ මැ දසදහසක් සක්වළැ දසදහසක් සුයාම දිව්ය පුත්ර යන් විසින් සලනු ලබන්නා වූ ශරච්චන්ද්ර මරිවි සේ පැහැසරවත් වූ දිව්ය වාමර සමූහයන් ඇති සේක්, එසේ මැ දසදහසක් සන්තුෂිත දිව්යි පුත්රායන් විසින් මැණික්මය වූ තල්වැටින් සලනු ලබන්නා වූ මොළොක් සිනිඳු මඳ පවන් ඇති සේක්. තව ද දසදහසක් සක්වළ තිස්ලක්ෂ විසිදහසක් පමණ දිව්යන කුමාරිකාවන් විසින් ගන්නා ලද උපුල් මල් කලබින් සරහන ලද රන් රිදි මැණික්මය වූ පූර්ණ කලස මාලාවන් ගෙනැ ගායනා කරනු ලබන්නාවූ මධුර වූ මංගල වචනයන් ඇති සේක් යහම්පති මහා බ්රකහ්මයා විසින් ධරනලද ශරත් කාලයෙහි පූර්ණ චන්ද්රස මණ්ඩලයක් බඳු වූ ධවලච්ඡත්රව ඇති සේක්. ෂඩ්වර්ණ ය බුඞරශ්මි මාලායෙන් බබළමින් සාරාසංඛ්යනකල්පලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි පුරනලද පාරමිතාවන් ගේ ඵලය ලොවට දක්වන සේක්, රන් රිදී හිණින් බස්නා වූ මහානුභාව සම්පන්න වූ දිව්යදසමූහයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ සකස්පුර දොරට බැසැ ප්රී්තීන් දල්වනලද නේත්රදයන් ඇති සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටියා වූ මනුෂ්යප පර්ෂද විසින් ගඳ දුම් මල් පහන් ආදීන් පූජා කොටැ නමස්කාර කරනු ලබන සේක්, එතැන්හි දී ධර්ම දේශනා කොටැ තිස්කෙළක් පමණ ප්රාලණීන් අමෘත පානය කරවූ සේකැ.
සිංහල බෝධි වංසය - ix
8. බෝධි රෝපන කථාව
මෙසේ අනේක..මෙසේ අනේක ප්‍රකාර වූ ආශ්චර්ය්ණන් වූ ප්රාැතිහාර්ය්න යෙන් සත්ත්වයන් විනයනය කොටැ සූ විසි අසඞ්ඛ්ය්යක් දිව්ය මනුෂ්ය යන් නිර්වා්ණ නැමැති අමෘතය පානය කරවමින් බුදු වූ තැන් පටන් විසි අවුරුද්දකට පැමිණි සේකැ. එසමයෙහි සර්වැඥශාසනයෙහි බුද්ධ වචනය ඉගෙනැ ධෘතිස්සෘතිසම්පත්ති බලවත්නට අග්ර වූ, සිටිපියෙහි සිටැ සැටදහසක් ධර්මය බුදුන් වදාළ පරිද්දෙන් නො පිරිහෙළා උගත් බැවින් ඥාන ගතිමත්නට අග්රව වූ, බුද්ධවචනය උගන්නා වූ වීර්ය්න ය ද අධ්යැයන වීර්ය්සත ය ද බු‍මඬෝ උපස්ථාන වීර්ය්රිහය ද අනන්යන සාධාරණ වන බැවින් ධෛර්ය්ි අවත්නට අග්රත වූ, සෙසු ස්ථවිරයන් සේ විච්ඡෙද නො කොටැ උපස්ථායකස්ථාන ලද දවස් පටන් ගෙනැ ආරබ්ධවීර්ය් ව වැ බුදුන් සිත් ගෙනැ උපස්ථාන කරන බැවින් බුද්ධෝපස්ථායක භික්ෂූනට අග්ර් වූ, බුදුන් වදාළ සූවාසුදහසක් ධර්මනස්කන්ධ නිධාන කළ භාණ්ඩාගාරයක් වන බැවින් ධර්මබභාණ්ඩාගාරික නම් වූ, බුදුන් කෙරෙන් අට වරයක් ලදින් අර්ථෝත්පත්ති වශයෙන් ආගමන සම්පදායෙන් විණිවශිතායෙන් ගුණාධිකත්වයෙන් උපස්ථානයෙන් අග්රදස්ථානයට පැමිණැ ආගම සම්පත් අධිගම සම්පත් පූර්වගහේතු සම්පත් තිත්ථවාස සම්පත් යෝනිසෝමනසිකාර සම්පත් යන සම්පත්තීන් සමූපේත වැ සතර ආශ්චර්ය්මන අද්භූත ධර්මූයෙකින් යුක්ත බැවින් ආනන්ද නම් ලද ආයුෂ්මත් වූ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ; සර්වම කාමයෙන් සමෘද්ධ වන පහ වු මල මාත්සර්ය්රුන ඇති කරුණාදිගුණයෙන් යුක්ත ඇම කල්හි අනාථ සත්වයනට තේරිමක් නැති වැ පිඬු දෙන හෙයින් අනාථ පිණ්ඩික යැ යි නම් ලද සුදත්ත නම් ගෘහපතීහු විසින් “ස්වාමීනි! මේ ජේතවන විහාරය ලෝක ස්වාමි වූ සර්වගඥයන් වහන්සේ සැරි සරා වැඩි කල්හි කුසල් කරන්නා වූ සත්වයනට පිහිටි නො වෙයි. සාවැත් නුවර වාසි වූ සත්ත්වයෝ ගඳ දුම් මල් පහන් ගත් අත් ඇත්තාහු. පුදන්නට නිසි වූ අන්ය ස්ථානයක් නො ලැබැ ගඳකිළි දොරකඩැ ලා පියා යන්නාහු යැ. එසේ කර්න්නා වූ පූජායෙන් ඒ සත්ත්වයෝ උදාරතර වූ ප්රීනතිප්රරමෝදය ඇත්තාහු නො වෙති. ස්වාමිනි! යාච්ඤා කෙරෙමි. භාග්යීවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේට මේ කාරණය දන්වා පුදන්නට නිසි වූ එක් තැනක් අනුදත මැනැවැ”යි. ආරාධනාකරන ලදු වැ “යහපතැ”යි ගිවිසැ ගොස් තමන් වහන්සේ විශාරද වන බැවින් “ස්වාමිනි! චෛත්යව කොපමණෙක් දැ?”යි බුදුන් පිළිවිසි සේකැ.
එවේලෙහි බුදුහු “ආනන්ද ස්ථවිරයෙනි! චෛත්ය යෝ තුන් දෙනෙකැ”යි වදාළ සේකැ. ස්වාමින්! කවර තුන් දෙනෙක්දැ?”යි. විචාළ සේකැ. “ශාරීරික යැ; පාරිභෝකි යැ, උද්දේශික යැ”යි. වදාළසේකැ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ ජීවත් වැ වැඩ හින්දැදි මැ චෛත්යව කරන්නට පිළිවන් දැ”යි විචාළ සේක. “ආනන්ද ස්ථිවරියනි! ශාරිරික චෛත්යද කරන්නට නො පිළිවනැ. බුදුන් ගේ ශාරිරික ධාතු: පිහිටුවා කළමනා වූ ඕ චෛත්යනය වනාහි බුදුන් පිරිනිවිකල්හි වන් නේ යැ. බුදුන් උදෙසා ගුණ සඳහන් කොටැ කරන සත්කාරයට හේතු වූ ප්ර තිමා උද්දේශික චෛත්යන නම් වෙයි. ඒ උද්දේශික චෛත්යරය අවස්තුක යැ. සිතින් ගුණ සඳහන් කිරිම් මාත්රියෙකින් වන්නේ යැ. බුදුන් විසින් ප්රියෝජන විඳිනාලද බෝධිය වනාහි ඒ සර්වනඥයන් විද්යරමාන කල්හි දු පිරිනිවිකල්හි දු චෛත්යරය මැ වෙ”යි වදාළ සේකැ.
එවේලෙහි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ සැරිසරා වැඩි කල්හි මේ ජේතවන මහවිහාරය කුසල් කැමැති සත්වයනට පිළිසරණ නො වෙයි. මුනුෂ්යයයෝ පිදියැ යුතු ස්ථානයක් නො ලබති. එසේ හෙයින් ශ්රීව මහා බෝධියෙන් බිජුවටක් ගෙන වුත් ජේතවන දොරටුව සමීපයෙහි රෝපණයකරවම් ද ස්වාමිනි?”යි විචාළ සේකැ. එවේලෙහි බුදුහු “යහපත ආනන්ද ස්ථිවිරය! රෝපණය කරව එසේ කල්හි ජේතවනයෙහි මා ගේ නිරන්තර වාසයක් මෙන් වන්නේ යැ”යි වදාළ සේකැ. ශ්රී් මහා බෝධිය බුදුන් තමන් වහන්සේ හා සම කොටැ වදාළ බැවින්, බුදුනට පූජා කරන කලක් මෙන් ශ්රීන මහා බෝධින් වහන්සේට පූජා කට යුත යි. එයින් කීහ.
“චේතියං වන්දිත්වා බෝධියඞගණං පත්තේනාපි බුඞස්ස භගවතෝ සම්බුද්ධා විය පරමනිච්චාකාරං දස්සෙත්වා බෝධි වන්දිතබ්බේ”යි.
එකල්හි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ කොසොල් රජ්ජුරුවන් අනේපිඬු මහා සිටාණන් විසාඛාවන් ආදි වූ උපාසක උපාසිකා වරුනට කියා, ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධිරෝපනය කරවන්නා වූ ස්ථානයෙහි මහත් කොටැ වළ ගස්ටා පිරිසිදු කොටැ; මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේට “ස්වාමිනි! ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධියක් රෝපණය කරවමි. ශ්රී, මහා බෝධියෙන් මට බෝධි ඵලයක් ගෙනහැරැ දුන මැනවැ”යි වදාළ සේකැ. එවේලෙහි ඒ මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ ආනන්ද ස්ථිවිරයන් වහන්සේ කී බස් ‘යහපතැ’යි පිළිගෙනැ ආකාශයෙන් බෝමැඩට ගොස් තුවටු යෙන් ගිලිහී හෙන්නා වූ එක් ඵලයක් භූමියට පැමිණියැ නො දී අකාශයෙහි දි මැ සිවුරින් පිළිගෙනවුත් ආනන්ද ස්ථිවරයන් වහන්සේට දුන් සේකැ. එකල්හි ආනන්ද මහ තෙරුන් වහන්සේ “අද බෝධි රෝපණය කෙරෙමි”යි කොසොල් මහ රජ්ජුරුවන් ප්ර ධාන කොටැ ඇති සියලු උපාසක උපාසිකා වරුනට කී සේකැ,
මෙසේ අනේක..මෙසේ අනේක ප්‍රකාර වූ ආශ්චර්ය්ණන් වූ ප්රාැතිහාර්ය්න යෙන් සත්ත්වයන් විනයනය කොටැ සූ විසි අසඞ්ඛ්ය්යක් දිව්ය මනුෂ්ය යන් නිර්වා්ණ නැමැති අමෘතය පානය කරවමින් බුදු වූ තැන් පටන් විසි අවුරුද්දකට පැමිණි සේකැ. එසමයෙහි සර්වැඥශාසනයෙහි බුද්ධ වචනය ඉගෙනැ ධෘතිස්සෘතිසම්පත්ති බලවත්නට අග්ර වූ, සිටිපියෙහි සිටැ සැටදහසක් ධර්මය බුදුන් වදාළ පරිද්දෙන් නො පිරිහෙළා උගත් බැවින් ඥාන ගතිමත්නට අග්රව වූ, බුද්ධවචනය උගන්නා වූ වීර්ය්න ය ද අධ්යැයන වීර්ය්සත ය ද බු‍මඬෝ උපස්ථාන වීර්ය්රිහය ද අනන්යන සාධාරණ වන බැවින් ධෛර්ය්ි අවත්නට අග්රත වූ, සෙසු ස්ථවිරයන් සේ විච්ඡෙද නො කොටැ උපස්ථායකස්ථාන ලද දවස් පටන් ගෙනැ ආරබ්ධවීර්ය් ව වැ බුදුන් සිත් ගෙනැ උපස්ථාන කරන බැවින් බුද්ධෝපස්ථායක භික්ෂූනට අග්ර් වූ, බුදුන් වදාළ සූවාසුදහසක් ධර්මනස්කන්ධ නිධාන කළ භාණ්ඩාගාරයක් වන බැවින් ධර්මබභාණ්ඩාගාරික නම් වූ, බුදුන් කෙරෙන් අට වරයක් ලදින් අර්ථෝත්පත්ති වශයෙන් ආගමන සම්පදායෙන් විණිවශිතායෙන් ගුණාධිකත්වයෙන් උපස්ථානයෙන් අග්රදස්ථානයට පැමිණැ ආගම සම්පත් අධිගම සම්පත් පූර්වගහේතු සම්පත් තිත්ථවාස සම්පත් යෝනිසෝමනසිකාර සම්පත් යන සම්පත්තීන් සමූපේත වැ සතර ආශ්චර්ය්මන අද්භූත ධර්මූයෙකින් යුක්ත බැවින් ආනන්ද නම් ලද ආයුෂ්මත් වූ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ; සර්වම කාමයෙන් සමෘද්ධ වන පහ වු මල මාත්සර්ය්රුන ඇති කරුණාදිගුණයෙන් යුක්ත ඇම කල්හි අනාථ සත්වයනට තේරිමක් නැති වැ පිඬු දෙන හෙයින් අනාථ පිණ්ඩික යැ යි නම් ලද සුදත්ත නම් ගෘහපතීහු විසින් “ස්වාමීනි! මේ ජේතවන විහාරය ලෝක ස්වාමි වූ සර්වගඥයන් වහන්සේ සැරි සරා වැඩි කල්හි කුසල් කරන්නා වූ සත්වයනට පිහිටි නො වෙයි. සාවැත් නුවර වාසි වූ සත්ත්වයෝ ගඳ දුම් මල් පහන් ගත් අත් ඇත්තාහු. පුදන්නට නිසි වූ අන්ය ස්ථානයක් නො ලැබැ ගඳකිළි දොරකඩැ ලා පියා යන්නාහු යැ. එසේ කර්න්නා වූ පූජායෙන් ඒ සත්ත්වයෝ උදාරතර වූ ප්රීනතිප්රරමෝදය ඇත්තාහු නො වෙති. ස්වාමිනි! යාච්ඤා කෙරෙමි. භාග්යීවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේට මේ කාරණය දන්වා පුදන්නට නිසි වූ එක් තැනක් අනුදත මැනැවැ”යි. ආරාධනාකරන ලදු වැ “යහපතැ”යි ගිවිසැ ගොස් තමන් වහන්සේ විශාරද වන බැවින් “ස්වාමිනි! චෛත්යව කොපමණෙක් දැ?”යි බුදුන් පිළිවිසි සේකැ.
එවේලෙහි බුදුහු “ආනන්ද ස්ථවිරයෙනි! චෛත්ය යෝ තුන් දෙනෙකැ”යි වදාළ සේකැ. ස්වාමින්! කවර තුන් දෙනෙක්දැ?”යි. විචාළ සේකැ. “ශාරීරික යැ; පාරිභෝකි යැ, උද්දේශික යැ”යි. වදාළසේකැ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ ජීවත් වැ වැඩ හින්දැදි මැ චෛත්යව කරන්නට පිළිවන් දැ”යි විචාළ සේක. “ආනන්ද ස්ථිවරියනි! ශාරිරික චෛත්යද කරන්නට නො පිළිවනැ. බුදුන් ගේ ශාරිරික ධාතු: පිහිටුවා කළමනා වූ ඕ චෛත්යනය වනාහි බුදුන් පිරිනිවිකල්හි වන් නේ යැ. බුදුන් උදෙසා ගුණ සඳහන් කොටැ කරන සත්කාරයට හේතු වූ ප්ර තිමා උද්දේශික චෛත්යන නම් වෙයි. ඒ උද්දේශික චෛත්යරය අවස්තුක යැ. සිතින් ගුණ සඳහන් කිරිම් මාත්රියෙකින් වන්නේ යැ. බුදුන් විසින් ප්රියෝජන විඳිනාලද බෝධිය වනාහි ඒ සර්වනඥයන් විද්යරමාන කල්හි දු පිරිනිවිකල්හි දු චෛත්යරය මැ වෙ”යි වදාළ සේකැ.
එවේලෙහි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ සැරිසරා වැඩි කල්හි මේ ජේතවන මහවිහාරය කුසල් කැමැති සත්වයනට පිළිසරණ නො වෙයි. මුනුෂ්යයයෝ පිදියැ යුතු ස්ථානයක් නො ලබති. එසේ හෙයින් ශ්රීව මහා බෝධියෙන් බිජුවටක් ගෙන වුත් ජේතවන දොරටුව සමීපයෙහි රෝපණයකරවම් ද ස්වාමිනි?”යි විචාළ සේකැ. එවේලෙහි බුදුහු “යහපත ආනන්ද ස්ථිවිරය! රෝපණය කරව එසේ කල්හි ජේතවනයෙහි මා ගේ නිරන්තර වාසයක් මෙන් වන්නේ යැ”යි වදාළ සේකැ. ශ්රී් මහා බෝධිය බුදුන් තමන් වහන්සේ හා සම කොටැ වදාළ බැවින්, බුදුනට පූජා කරන කලක් මෙන් ශ්රීන මහා බෝධින් වහන්සේට පූජා කට යුත යි. එයින් කීහ.
“චේතියං වන්දිත්වා බෝධියඞගණං පත්තේනාපි බුඞස්ස භගවතෝ සම්බුද්ධා විය පරමනිච්චාකාරං දස්සෙත්වා බෝධි වන්දිතබ්බේ”යි.
එකල්හි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ කොසොල් රජ්ජුරුවන් අනේපිඬු මහා සිටාණන් විසාඛාවන් ආදි වූ උපාසක උපාසිකා වරුනට කියා, ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධිරෝපනය කරවන්නා වූ ස්ථානයෙහි මහත් කොටැ වළ ගස්ටා පිරිසිදු කොටැ; මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේට “ස්වාමිනි! ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධියක් රෝපණය කරවමි. ශ්රී, මහා බෝධියෙන් මට බෝධි ඵලයක් ගෙනහැරැ දුන මැනවැ”යි වදාළ සේකැ. එවේලෙහි ඒ මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ ආනන්ද ස්ථිවිරයන් වහන්සේ කී බස් ‘යහපතැ’යි පිළිගෙනැ ආකාශයෙන් බෝමැඩට ගොස් තුවටු යෙන් ගිලිහී හෙන්නා වූ එක් ඵලයක් භූමියට පැමිණියැ නො දී අකාශයෙහි දි මැ සිවුරින් පිළිගෙනවුත් ආනන්ද ස්ථිවරයන් වහන්සේට දුන් සේකැ. එකල්හි ආනන්ද මහ තෙරුන් වහන්සේ “අද බෝධි රෝපණය කෙරෙමි”යි කොසොල් මහ රජ්ජුරුවන් ප්ර ධාන කොටැ ඇති සියලු උපාසක උපාසිකා වරුනට කී සේකැ,
මෙසේ අනේක..මෙසේ අනේක ප්‍රකාර වූ ආශ්චර්ය්ණන් වූ ප්රාැතිහාර්ය්න යෙන් සත්ත්වයන් විනයනය කොටැ සූ විසි අසඞ්ඛ්ය්යක් දිව්ය මනුෂ්ය යන් නිර්වා්ණ නැමැති අමෘතය පානය කරවමින් බුදු වූ තැන් පටන් විසි අවුරුද්දකට පැමිණි සේකැ. එසමයෙහි සර්වැඥශාසනයෙහි බුද්ධ වචනය ඉගෙනැ ධෘතිස්සෘතිසම්පත්ති බලවත්නට අග්ර වූ, සිටිපියෙහි සිටැ සැටදහසක් ධර්මය බුදුන් වදාළ පරිද්දෙන් නො පිරිහෙළා උගත් බැවින් ඥාන ගතිමත්නට අග්රව වූ, බුද්ධවචනය උගන්නා වූ වීර්ය්න ය ද අධ්යැයන වීර්ය්සත ය ද බු‍මඬෝ උපස්ථාන වීර්ය්රිහය ද අනන්යන සාධාරණ වන බැවින් ධෛර්ය්ි අවත්නට අග්රත වූ, සෙසු ස්ථවිරයන් සේ විච්ඡෙද නො කොටැ උපස්ථායකස්ථාන ලද දවස් පටන් ගෙනැ ආරබ්ධවීර්ය් ව වැ බුදුන් සිත් ගෙනැ උපස්ථාන කරන බැවින් බුද්ධෝපස්ථායක භික්ෂූනට අග්ර් වූ, බුදුන් වදාළ සූවාසුදහසක් ධර්මනස්කන්ධ නිධාන කළ භාණ්ඩාගාරයක් වන බැවින් ධර්මබභාණ්ඩාගාරික නම් වූ, බුදුන් කෙරෙන් අට වරයක් ලදින් අර්ථෝත්පත්ති වශයෙන් ආගමන සම්පදායෙන් විණිවශිතායෙන් ගුණාධිකත්වයෙන් උපස්ථානයෙන් අග්රදස්ථානයට පැමිණැ ආගම සම්පත් අධිගම සම්පත් පූර්වගහේතු සම්පත් තිත්ථවාස සම්පත් යෝනිසෝමනසිකාර සම්පත් යන සම්පත්තීන් සමූපේත වැ සතර ආශ්චර්ය්මන අද්භූත ධර්මූයෙකින් යුක්ත බැවින් ආනන්ද නම් ලද ආයුෂ්මත් වූ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ; සර්වම කාමයෙන් සමෘද්ධ වන පහ වු මල මාත්සර්ය්රුන ඇති කරුණාදිගුණයෙන් යුක්ත ඇම කල්හි අනාථ සත්වයනට තේරිමක් නැති වැ පිඬු දෙන හෙයින් අනාථ පිණ්ඩික යැ යි නම් ලද සුදත්ත නම් ගෘහපතීහු විසින් “ස්වාමීනි! මේ ජේතවන විහාරය ලෝක ස්වාමි වූ සර්වගඥයන් වහන්සේ සැරි සරා වැඩි කල්හි කුසල් කරන්නා වූ සත්වයනට පිහිටි නො වෙයි. සාවැත් නුවර වාසි වූ සත්ත්වයෝ ගඳ දුම් මල් පහන් ගත් අත් ඇත්තාහු. පුදන්නට නිසි වූ අන්ය ස්ථානයක් නො ලැබැ ගඳකිළි දොරකඩැ ලා පියා යන්නාහු යැ. එසේ කර්න්නා වූ පූජායෙන් ඒ සත්ත්වයෝ උදාරතර වූ ප්රීනතිප්රරමෝදය ඇත්තාහු නො වෙති. ස්වාමිනි! යාච්ඤා කෙරෙමි. භාග්යීවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේට මේ කාරණය දන්වා පුදන්නට නිසි වූ එක් තැනක් අනුදත මැනැවැ”යි. ආරාධනාකරන ලදු වැ “යහපතැ”යි ගිවිසැ ගොස් තමන් වහන්සේ විශාරද වන බැවින් “ස්වාමිනි! චෛත්යව කොපමණෙක් දැ?”යි බුදුන් පිළිවිසි සේකැ.
එවේලෙහි බුදුහු “ආනන්ද ස්ථවිරයෙනි! චෛත්ය යෝ තුන් දෙනෙකැ”යි වදාළ සේකැ. ස්වාමින්! කවර තුන් දෙනෙක්දැ?”යි. විචාළ සේකැ. “ශාරීරික යැ; පාරිභෝකි යැ, උද්දේශික යැ”යි. වදාළසේකැ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ ජීවත් වැ වැඩ හින්දැදි මැ චෛත්යව කරන්නට පිළිවන් දැ”යි විචාළ සේක. “ආනන්ද ස්ථිවරියනි! ශාරිරික චෛත්යද කරන්නට නො පිළිවනැ. බුදුන් ගේ ශාරිරික ධාතු: පිහිටුවා කළමනා වූ ඕ චෛත්යනය වනාහි බුදුන් පිරිනිවිකල්හි වන් නේ යැ. බුදුන් උදෙසා ගුණ සඳහන් කොටැ කරන සත්කාරයට හේතු වූ ප්ර තිමා උද්දේශික චෛත්යන නම් වෙයි. ඒ උද්දේශික චෛත්යරය අවස්තුක යැ. සිතින් ගුණ සඳහන් කිරිම් මාත්රියෙකින් වන්නේ යැ. බුදුන් විසින් ප්රියෝජන විඳිනාලද බෝධිය වනාහි ඒ සර්වනඥයන් විද්යරමාන කල්හි දු පිරිනිවිකල්හි දු චෛත්යරය මැ වෙ”යි වදාළ සේකැ.
එවේලෙහි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ සැරිසරා වැඩි කල්හි මේ ජේතවන මහවිහාරය කුසල් කැමැති සත්වයනට පිළිසරණ නො වෙයි. මුනුෂ්යයයෝ පිදියැ යුතු ස්ථානයක් නො ලබති. එසේ හෙයින් ශ්රීව මහා බෝධියෙන් බිජුවටක් ගෙන වුත් ජේතවන දොරටුව සමීපයෙහි රෝපණයකරවම් ද ස්වාමිනි?”යි විචාළ සේකැ. එවේලෙහි බුදුහු “යහපත ආනන්ද ස්ථිවිරය! රෝපණය කරව එසේ කල්හි ජේතවනයෙහි මා ගේ නිරන්තර වාසයක් මෙන් වන්නේ යැ”යි වදාළ සේකැ. ශ්රී් මහා බෝධිය බුදුන් තමන් වහන්සේ හා සම කොටැ වදාළ බැවින්, බුදුනට පූජා කරන කලක් මෙන් ශ්රීන මහා බෝධින් වහන්සේට පූජා කට යුත යි. එයින් කීහ.
“චේතියං වන්දිත්වා බෝධියඞගණං පත්තේනාපි බුඞස්ස භගවතෝ සම්බුද්ධා විය පරමනිච්චාකාරං දස්සෙත්වා බෝධි වන්දිතබ්බේ”යි.
එකල්හි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ කොසොල් රජ්ජුරුවන් අනේපිඬු මහා සිටාණන් විසාඛාවන් ආදි වූ උපාසක උපාසිකා වරුනට කියා, ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධිරෝපනය කරවන්නා වූ ස්ථානයෙහි මහත් කොටැ වළ ගස්ටා පිරිසිදු කොටැ; මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේට “ස්වාමිනි! ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධියක් රෝපණය කරවමි. ශ්රී, මහා බෝධියෙන් මට බෝධි ඵලයක් ගෙනහැරැ දුන මැනවැ”යි වදාළ සේකැ. එවේලෙහි ඒ මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ ආනන්ද ස්ථිවිරයන් වහන්සේ කී බස් ‘යහපතැ’යි පිළිගෙනැ ආකාශයෙන් බෝමැඩට ගොස් තුවටු යෙන් ගිලිහී හෙන්නා වූ එක් ඵලයක් භූමියට පැමිණියැ නො දී අකාශයෙහි දි මැ සිවුරින් පිළිගෙනවුත් ආනන්ද ස්ථිවරයන් වහන්සේට දුන් සේකැ. එකල්හි ආනන්ද මහ තෙරුන් වහන්සේ “අද බෝධි රෝපණය කෙරෙමි”යි කොසොල් මහ රජ්ජුරුවන් ප්ර ධාන කොටැ ඇති සියලු උපාසක උපාසිකා වරුනට කී සේකැ,
එවේලෙහි බුදුහු “ආනන්ද ස්ථවිරයෙනි! චෛත්ය යෝ තුන් දෙනෙකැ”යි වදාළ සේකැ. ස්වාමින්! කවර තුන් දෙනෙක්දැ?”යි. විචාළ සේකැ. “ශාරීරික යැ; පාරිභෝකි යැ, උද්දේශික යැ”යි. වදාළසේකැ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ ජීවත් වැ වැඩ හින්දැදි මැ චෛත්යව කරන්නට පිළිවන් දැ”යි විචාළ සේක. “ආනන්ද ස්ථිවරියනි! ශාරිරික චෛත්යද කරන්නට නො පිළිවනැ. බුදුන් ගේ ශාරිරික ධාතු: පිහිටුවා කළමනා වූ ඕ චෛත්යනය වනාහි බුදුන් පිරිනිවිකල්හි වන් නේ යැ. බුදුන් උදෙසා ගුණ සඳහන් කොටැ කරන සත්කාරයට හේතු වූ ප්ර තිමා උද්දේශික චෛත්යන නම් වෙයි. ඒ උද්දේශික චෛත්යරය අවස්තුක යැ. සිතින් ගුණ සඳහන් කිරිම් මාත්රියෙකින් වන්නේ යැ. බුදුන් විසින් ප්රියෝජන විඳිනාලද බෝධිය වනාහි ඒ සර්වනඥයන් විද්යරමාන කල්හි දු පිරිනිවිකල්හි දු චෛත්යරය මැ වෙ”යි වදාළ සේකැ.
එවේලෙහි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ “ස්වාමිනි! නුඹ වහන්සේ සැරිසරා වැඩි කල්හි මේ ජේතවන මහවිහාරය කුසල් කැමැති සත්වයනට පිළිසරණ නො වෙයි. මුනුෂ්යයයෝ පිදියැ යුතු ස්ථානයක් නො ලබති. එසේ හෙයින් ශ්රීව මහා බෝධියෙන් බිජුවටක් ගෙන වුත් ජේතවන දොරටුව සමීපයෙහි රෝපණයකරවම් ද ස්වාමිනි?”යි විචාළ සේකැ. එවේලෙහි බුදුහු “යහපත ආනන්ද ස්ථිවිරය! රෝපණය කරව එසේ කල්හි ජේතවනයෙහි මා ගේ නිරන්තර වාසයක් මෙන් වන්නේ යැ”යි වදාළ සේකැ. ශ්රී් මහා බෝධිය බුදුන් තමන් වහන්සේ හා සම කොටැ වදාළ බැවින්, බුදුනට පූජා කරන කලක් මෙන් ශ්රීන මහා බෝධින් වහන්සේට පූජා කට යුත යි. එයින් කීහ.
“චේතියං වන්දිත්වා බෝධියඞගණං පත්තේනාපි බුඞස්ස භගවතෝ සම්බුද්ධා විය පරමනිච්චාකාරං දස්සෙත්වා බෝධි වන්දිතබ්බේ”යි.
එකල්හි අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ කොසොල් රජ්ජුරුවන් අනේපිඬු මහා සිටාණන් විසාඛාවන් ආදි වූ උපාසක උපාසිකා වරුනට කියා, ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධිරෝපනය කරවන්නා වූ ස්ථානයෙහි මහත් කොටැ වළ ගස්ටා පිරිසිදු කොටැ; මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේට “ස්වාමිනි! ජේතවන දොරටු සමීපයෙහි බෝධියක් රෝපණය කරවමි. ශ්රී, මහා බෝධියෙන් මට බෝධි ඵලයක් ගෙනහැරැ දුන මැනවැ”යි වදාළ සේකැ. එවේලෙහි ඒ මුගලන් මහ තෙරුන් වහන්සේ ආනන්ද ස්ථිවිරයන් වහන්සේ කී බස් ‘යහපතැ’යි පිළිගෙනැ ආකාශයෙන් බෝමැඩට ගොස් තුවටු යෙන් ගිලිහී හෙන්නා වූ එක් ඵලයක් භූමියට පැමිණියැ නො දී අකාශයෙහි දි මැ සිවුරින් පිළිගෙනවුත් ආනන්ද ස්ථිවරයන් වහන්සේට දුන් සේකැ. එකල්හි ආනන්ද මහ තෙරුන් වහන්සේ “අද බෝධි රෝපණය කෙරෙමි”යි කොසොල් මහ රජ්ජුරුවන් ප්ර ධාන කොටැ ඇති සියලු උපාසක උපාසිකා වරුනට කී සේකැ,
9. ධර්ම සභා සාකච්ඡා කථාව
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක්..ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් භික්ෂුන් වහන්සේ ඒ ඒ තැනින් අවුත් එක තැනකට රැස්ව; පරෙවියන් ගේ කකුල් සේ රත් පැහැ ඇති සූර්ය්ක‍යයා අස්ත පර්ව්ත සමීපයට ගිය කල්හි, අපර සාගර තටයෙන් නැංගා වූ පබළු ලිය කලබක් මෙන් සඳ වලා පෙනෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, සූර්ය් න යා නැමැති ප්රිෙය වල්ලභයා ගේ වියෝගයෙහි ශෝකයෙන් බෙදයට පැමිණියා වූ විල් වමීයන් විසින් බමර වැළැ නැමැති මිණිවලලු ශලවන්නට මෙන් පියුම් නැමැති අත් හකුළුවන්නට පටන් ගත් කල්හි, ධර්ම් සභා මණ්ඩපයෙහි රැස්වැහිඳැ, රත්පලස් තිරයෙකින් වට කරන කලක් මෙන් බුද්ධාසනය පිරිවරා හිඳැ “ආවැත්නි! ආයුෂ්මත් වූ අනන්ද ස්ථවීරයෝ බුදුන් ධරමාණ කාලයෙහි මැ බෝධිරෝපණය කරවා මහා බෝධි පූජා කොළෝ යැ. අනේ! ආනන්ද ස්ථවිරයෝ මහත් ගුණ ඇත්තාහු යැ” යි ඒ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ ගේ ගුණ කථාව ඉජැදැවූ සේකැ.
එකල්හි දිව්ය අසුරයන් ගේ ශිඛා මාණික්ය් රශ්මි සමූහයෙන් සුඹුනාලද පාද නඛ රශ්මි ඇති ලෝකස්වාමි වූ සර්වඥයන් වහන්සේ, රන්වන් වූ මනෝඥ වූ සුවඳ ඇති මල් පූජායෙන් සැදුම් ලද භූමි ප්රවදේශ ඇති ගඳ කිළියෙහි වැඩ හැඳැ මහා කරුණා සමාපත්ති ආදි වූ අනේක ප්ර කාර වූ සමාපත්තියට සම වඩනා සේක්, දිව්යූශ්රෝඇත්ර ධාතුවෙන්, ධම්සභා මණ්ඩපයෙහි රැස්වැ හුන්නා වූ භික්ෂූන් වහන්සේ ගේ කථාප්ර වෘත්තිය අසා’ “මේ භික්ෂුහු ආනන්ද ස්ථවිරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජාව අරබයා උන් ගේ ගුණ කථාව කියති. මොවුනට වූ කලි පෙරැ ඒ ආනන්ද ස්ථවිරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජා අප්ර කාශ යැ. මට මැ ප්රනකාශ යැ. මා ගිය කල්හි තමන්ගේ ඒ කථාව අනවශේෂයෙන් මට කියති. ඉක්බිත්තෙන් මම ඔවුනට ඒ කථාව අර්ථෝපත්ති කොටැ පූර්ව ජනමයෙහි ආනන්දශ ස්ථවිරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජාව විභාග කරන්නෙම්, උන් ගේ ගුණයන් ප්ර කාශ කොටැ මහමෙර ඔසොවා පානා කලක් මෙන් ද, ස්වර්ණ කුන්තයෙකින් ආකාශය පහරන්නාක්හු මෙක් ද, හිරු දහස් සඳු දහස් නඟා පානා කලක් මෙන් ද, සතර භිත්තියක් ඇති සර්වප්රිච්ඡන්න ගෘහයෙක්හි දහස් ගණන් පහන් අවුළුවන්නාක්හු මෙන් ද ප්රචකාශ කොටැ කාලිඞගබෝධි ජාතකය දෙසමි. ඒ ධර්ම දේශනා තොමෝ මා පිරිනිවි කල්හි දූ පන් දහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි සත්ත්වයන් අමෘත මහා නිර්වාණයට පමුණුවන්නී යැ”යි සිතා, බුද්ධාසනයෙන් නැගී ලාක්ෂා රසයෙන් රඳනලද අලුත පිපි රත්කොබලීල මල් දමෙක පැහැ සමාන වූ අතිරක්ත වූ දෙ පට අඳනය සංවිධාන කොටැ ත්රිකමණ්ඩල ප්රඅතිච්ඡාදනය කෙරෙමින් හැඳැ, එන් පමුදමෙකින් පබළු ලිය කලබක් වට කරන කලක් මෙන් විද්යුනල්ලතා සශ්රීෙක වූ කායබන්ධනය බැඳැ, රත්පලසෙකින් රන් ඇත් කුඹක් වලඳනා කලක් මෙන් ද සියක් රියන් උස ඇති රන් අගෑයකට පබළු දැලක් දමන්නාක්හු මෙන් ද, රන් දාබෙක්හි රත් පලස් හැට්ටයක් බහා ලන්නාක්හු මෙන් ද, යන්නා වු පූර්ණ චන්ද්රුයා රත් වලා කඩෙකින් වසන්නාක්හු මෙන් ද: ස්වර්ණ් පර්වත මස්තක යෙක්හි මනා කොටැ කකියවනලද ලක්ෂා රසයක් වක්කරන කලක් මෙන් ද. චිත්රතකූට පර්වත මස්තකය බඳුවද මල් දමෙකින් වසන්නාක්හු මෙන් ද, න්ය ග්රෝතධ ඵල සමාන වූ පැහැ ඇති අතිරක්ත වූ උතුම් වූ පාංශුකූල චීවරය පෙරවැ; ද්වාරාන්තරයෙන් හා කවාටාන්තරයෙන් ද නික්මැ දිවන්නා වූ බබළන්නා වූ බුද්ධ රශ්මියෙන් ප්රතකාශ කරන ලද නික්මීම් ඇති සේක්. රන්ගල් ගුහායෙකින් නික්මෙන්නා වූ අභීත කේශර සිංහ රාජයක්හු මෙන් ගඳකිළියෙන් නික්මැ, අසම බුද්ධ වේශයෙන් අප්රුමාණ වූ බුද්ධ විලාසයෙන් ගොස්; රාජ භවනයෙහි විභුතිය මඩනාක් වැනි වූ, දිව්ය් විමානශ්රිළයට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ, ශ්රීැකාන්තාවට වාසස්ථානයක් වැනි වූ, දිව්යස මනුෂ්යවයන් ගේ නේත්ර් නැමැති ලිහිණියනට එක මැ පැන් තොටක් වැනි වූ, ධර්ම සභා මණ්ඩපයට වැඩැ සරහනලද රත්න මණ්ඩපයෙහි මනා කොටැ පණවන ලද උතුම් වු බුද්ධාසන මස්තකයට පැනැනැඟී යුගඳුරු මුදුනෙහි දිලියෙන්නා වූ ළහිරු මඬලක් මෙන් ෂඩ්වර්ණී වූ ඝන බුද්ධ රශ්මි මාලාවන් විහිදුවමින් වැඩැ හුන් සේකැ.
ඒ බුද්ධරශ්මීහු වනාහි කරකැවී කරකැවී දසදහසක් සක්වළ ඒකවෘත් වැ යටින් වා පොළොව ඉක්මැ මත්තෙන් භවාග්රිය ඉක්මැ ශාසනයා ගේ අන්තර්ධානය දක්වා අතුරක් නැති වැ අනන්තාපරිමාණ සක්වළෙහි පවත්වමින් දිවැ ගියාහු යැ. එදවස් සියලු දශ දිශාවෝ දික් කොටැ විදහන ලද රත්නයෙන් විසි රු වූ ස්වර්ණත පටයන් මෙන්ද, එන් රසයෙන් තෙමන ලද්දවුන් මෙන් ද, සිය ගණන් මිණී දඬු වැට පහනින් ගැවසි ගත්තවුන් මෙන් ද, අතුරු නැති කොටැ විසුරුවන ලද කිණිහිරි මල් මෙන් ද. වාත වේගයෙන් විසිරැගිය සින්දුර කල්කයෙන් සම්පුර්ණර වූවන් මෙන් ද, අනේකප්රයකාර වූ රත්නාභරණයෙන් දිලියෙන්නවුන් මෙන් ද හෙබියාහු යැ. ඒ බුද්ධශ්රීරය වනාහි දැකැ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් ක්ෂත්රිාය බ්රාපහ්මණ ගෘහපතීහු ද, බොහෝ සේ දසදහසක් සක්වළ දෙවතාවෝද. “නොයෙක් කල්ප කෝටි සතසහස්රදයෙකිනුත් දුර්ලභ වූ ද, දර්ශන ඇති, ව්යාකම ප්රරභා මණ්ඩලයෙන් වට කරන ලද අසූ අනුව්යෝඤ්ජනයෙන් හෙබියා වූ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් ගැවසිගත්තා වූ සිත් කලු වූ ශරීර ඇති, අනල්ප වු දර්ශන ඇති, අතිමධුර වූ ධර්ම්ඝෝෂා වන් ඇති, යථාභූත ගුණාධිගමයෙන් ලෝකයෙහි ‘අරහත්තයහ’යි ලබනලද නම් ඇති, අර්හත් වු සම්යරක් සම්බුද්ධවරයන්ගේ ප්රෂසාදයෙන් සෞම්යා වු නේත්රස දල්වා දර්ශන මාත්රදයකුත් ඉතා යහපත් වන්නේ යැ; වැඩ එළවන්නේ යැ; සැප එළවන්නේ යැ. ඉදින් අෂ්ටාඞ්ගයෙන් සමන්විත වු බ්රනහ්ම ස්වරයෙන් ධර්ම් දේශන කරන්නා වූ සර්වඥයන් ගේ එක පදයකුත් අසන්නට ලදුමෝ නම් ඉතා යහපත් වන්නේයැ”යි මෙබඳු වූ අධ්යායශය කොටැ තමන් තමන් ගේ සියලු කටයුතු හැරැ සතුටු වූ සිත් ඇති වැ එකෙණෙහි රැස් වූවාහු යැ.
ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක්..ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් භික්ෂුන් වහන්සේ ඒ ඒ තැනින් අවුත් එක තැනකට රැස්ව; පරෙවියන් ගේ කකුල් සේ රත් පැහැ ඇති සූර්ය්ක‍යයා අස්ත පර්ව්ත සමීපයට ගිය කල්හි, අපර සාගර තටයෙන් නැංගා වූ පබළු ලිය කලබක් මෙන් සඳ වලා පෙනෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, සූර්ය් න යා නැමැති ප්රිෙය වල්ලභයා ගේ වියෝගයෙහි ශෝකයෙන් බෙදයට පැමිණියා වූ විල් වමීයන් විසින් බමර වැළැ නැමැති මිණිවලලු ශලවන්නට මෙන් පියුම් නැමැති අත් හකුළුවන්නට පටන් ගත් කල්හි, ධර්ම් සභා මණ්ඩපයෙහි රැස්වැහිඳැ, රත්පලස් තිරයෙකින් වට කරන කලක් මෙන් බුද්ධාසනය පිරිවරා හිඳැ “ආවැත්නි! ආයුෂ්මත් වූ අනන්ද ස්ථවීරයෝ බුදුන් ධරමාණ කාලයෙහි මැ බෝධිරෝපණය කරවා මහා බෝධි පූජා කොළෝ යැ. අනේ! ආනන්ද ස්ථවිරයෝ මහත් ගුණ ඇත්තාහු යැ” යි ඒ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ ගේ ගුණ කථාව ඉජැදැවූ සේකැ.
එකල්හි දිව්ය අසුරයන් ගේ ශිඛා මාණික්ය් රශ්මි සමූහයෙන් සුඹුනාලද පාද නඛ රශ්මි ඇති ලෝකස්වාමි වූ සර්වඥයන් වහන්සේ, රන්වන් වූ මනෝඥ වූ සුවඳ ඇති මල් පූජායෙන් සැදුම් ලද භූමි ප්රවදේශ ඇති ගඳ කිළියෙහි වැඩ හැඳැ මහා කරුණා සමාපත්ති ආදි වූ අනේක ප්ර කාර වූ සමාපත්තියට සම වඩනා සේක්, දිව්යූශ්රෝඇත්ර ධාතුවෙන්, ධම්සභා මණ්ඩපයෙහි රැස්වැ හුන්නා වූ භික්ෂූන් වහන්සේ ගේ කථාප්ර වෘත්තිය අසා’ “මේ භික්ෂුහු ආනන්ද ස්ථවිරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජාව අරබයා උන් ගේ ගුණ කථාව කියති. මොවුනට වූ කලි පෙරැ ඒ ආනන්ද ස්ථවිරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජා අප්ර කාශ යැ. මට මැ ප්රනකාශ යැ. මා ගිය කල්හි තමන්ගේ ඒ කථාව අනවශේෂයෙන් මට කියති. ඉක්බිත්තෙන් මම ඔවුනට ඒ කථාව අර්ථෝපත්ති කොටැ පූර්ව ජනමයෙහි ආනන්දශ ස්ථවිරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජාව විභාග කරන්නෙම්, උන් ගේ ගුණයන් ප්ර කාශ කොටැ මහමෙර ඔසොවා පානා කලක් මෙන් ද, ස්වර්ණ කුන්තයෙකින් ආකාශය පහරන්නාක්හු මෙක් ද, හිරු දහස් සඳු දහස් නඟා පානා කලක් මෙන් ද, සතර භිත්තියක් ඇති සර්වප්රිච්ඡන්න ගෘහයෙක්හි දහස් ගණන් පහන් අවුළුවන්නාක්හු මෙන් ද ප්රචකාශ කොටැ කාලිඞගබෝධි ජාතකය දෙසමි. ඒ ධර්ම දේශනා තොමෝ මා පිරිනිවි කල්හි දූ පන් දහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි සත්ත්වයන් අමෘත මහා නිර්වාණයට පමුණුවන්නී යැ”යි සිතා, බුද්ධාසනයෙන් නැගී ලාක්ෂා රසයෙන් රඳනලද අලුත පිපි රත්කොබලීල මල් දමෙක පැහැ සමාන වූ අතිරක්ත වූ දෙ පට අඳනය සංවිධාන කොටැ ත්රිකමණ්ඩල ප්රඅතිච්ඡාදනය කෙරෙමින් හැඳැ, එන් පමුදමෙකින් පබළු ලිය කලබක් වට කරන කලක් මෙන් විද්යුනල්ලතා සශ්රීෙක වූ කායබන්ධනය බැඳැ, රත්පලසෙකින් රන් ඇත් කුඹක් වලඳනා කලක් මෙන් ද සියක් රියන් උස ඇති රන් අගෑයකට පබළු දැලක් දමන්නාක්හු මෙන් ද, රන් දාබෙක්හි රත් පලස් හැට්ටයක් බහා ලන්නාක්හු මෙන් ද, යන්නා වු පූර්ණ චන්ද්රුයා රත් වලා කඩෙකින් වසන්නාක්හු මෙන් ද: ස්වර්ණ් පර්වත මස්තක යෙක්හි මනා කොටැ කකියවනලද ලක්ෂා රසයක් වක්කරන කලක් මෙන් ද. චිත්රතකූට පර්වත මස්තකය බඳුවද මල් දමෙකින් වසන්නාක්හු මෙන් ද, න්ය ග්රෝතධ ඵල සමාන වූ පැහැ ඇති අතිරක්ත වූ උතුම් වූ පාංශුකූල චීවරය පෙරවැ; ද්වාරාන්තරයෙන් හා කවාටාන්තරයෙන් ද නික්මැ දිවන්නා වූ බබළන්නා වූ බුද්ධ රශ්මියෙන් ප්රතකාශ කරන ලද නික්මීම් ඇති සේක්. රන්ගල් ගුහායෙකින් නික්මෙන්නා වූ අභීත කේශර සිංහ රාජයක්හු මෙන් ගඳකිළියෙන් නික්මැ, අසම බුද්ධ වේශයෙන් අප්රුමාණ වූ බුද්ධ විලාසයෙන් ගොස්; රාජ භවනයෙහි විභුතිය මඩනාක් වැනි වූ, දිව්ය් විමානශ්රිළයට අපහාස කරන්නාක් වැනි වූ, ශ්රීැකාන්තාවට වාසස්ථානයක් වැනි වූ, දිව්යස මනුෂ්යවයන් ගේ නේත්ර් නැමැති ලිහිණියනට එක මැ පැන් තොටක් වැනි වූ, ධර්ම සභා මණ්ඩපයට වැඩැ සරහනලද රත්න මණ්ඩපයෙහි මනා කොටැ පණවන ලද උතුම් වු බුද්ධාසන මස්තකයට පැනැනැඟී යුගඳුරු මුදුනෙහි දිලියෙන්නා වූ ළහිරු මඬලක් මෙන් ෂඩ්වර්ණී වූ ඝන බුද්ධ රශ්මි මාලාවන් විහිදුවමින් වැඩැ හුන් සේකැ.
ඒ බුද්ධරශ්මීහු වනාහි කරකැවී කරකැවී දසදහසක් සක්වළ ඒකවෘත් වැ යටින් වා පොළොව ඉක්මැ මත්තෙන් භවාග්රිය ඉක්මැ ශාසනයා ගේ අන්තර්ධානය දක්වා අතුරක් නැති වැ අනන්තාපරිමාණ සක්වළෙහි පවත්වමින් දිවැ ගියාහු යැ. එදවස් සියලු දශ දිශාවෝ දික් කොටැ විදහන ලද රත්නයෙන් විසි රු වූ ස්වර්ණත පටයන් මෙන්ද, එන් රසයෙන් තෙමන ලද්දවුන් මෙන් ද, සිය ගණන් මිණී දඬු වැට පහනින් ගැවසි ගත්තවුන් මෙන් ද, අතුරු නැති කොටැ විසුරුවන ලද කිණිහිරි මල් මෙන් ද. වාත වේගයෙන් විසිරැගිය සින්දුර කල්කයෙන් සම්පුර්ණර වූවන් මෙන් ද, අනේකප්රයකාර වූ රත්නාභරණයෙන් දිලියෙන්නවුන් මෙන් ද හෙබියාහු යැ. ඒ බුද්ධශ්රීරය වනාහි දැකැ නොයෙක් ලක්ෂ ගණන් ක්ෂත්රිාය බ්රාපහ්මණ ගෘහපතීහු ද, බොහෝ සේ දසදහසක් සක්වළ දෙවතාවෝද. “නොයෙක් කල්ප කෝටි සතසහස්රදයෙකිනුත් දුර්ලභ වූ ද, දර්ශන ඇති, ව්යාකම ප්රරභා මණ්ඩලයෙන් වට කරන ලද අසූ අනුව්යෝඤ්ජනයෙන් හෙබියා වූ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් ගැවසිගත්තා වූ සිත් කලු වූ ශරීර ඇති, අනල්ප වු දර්ශන ඇති, අතිමධුර වූ ධර්ම්ඝෝෂා වන් ඇති, යථාභූත ගුණාධිගමයෙන් ලෝකයෙහි ‘අරහත්තයහ’යි ලබනලද නම් ඇති, අර්හත් වු සම්යරක් සම්බුද්ධවරයන්ගේ ප්රෂසාදයෙන් සෞම්යා වු නේත්රස දල්වා දර්ශන මාත්රදයකුත් ඉතා යහපත් වන්නේ යැ; වැඩ එළවන්නේ යැ; සැප එළවන්නේ යැ. ඉදින් අෂ්ටාඞ්ගයෙන් සමන්විත වු බ්රනහ්ම ස්වරයෙන් ධර්ම් දේශන කරන්නා වූ සර්වඥයන් ගේ එක පදයකුත් අසන්නට ලදුමෝ නම් ඉතා යහපත් වන්නේයැ”යි මෙබඳු වූ අධ්යායශය කොටැ තමන් තමන් ගේ සියලු කටයුතු හැරැ සතුටු වූ සිත් ඇති වැ එකෙණෙහි රැස් වූවාහු යැ.
ඒ නිර්මවල ප්‍රභා ඇති..ඒ නිර්මවල ප්‍රභා ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ පිරිවරා හුන්නා වූ සකසිත පරහිත දෙක දැන්්මෙහි සමර්ඛ වූ ශ්ර මණ සමූහයේ සියල් ලෝ මැ ධූත ගුණයෙන් යුක්ත වන බැවින් අල්පේච්ඡජියහ. ද්වා දශවිධ සන්තෝසයෙන් සතුටු වන බැවින් සන්තුෂ්ටයහ. කාය විවේක චිත්ත විවේක උපදි විවේක යැයි කියන ලද ත්රිහවිධ විවේකයෙන් යුක්ත වන බැවින් විචික්තයහ. කුලෙහි ගෙණෙහි නො ඇලෙන බැවින් අසංසට්ඨියහ. තමා ගේ ස්වල්පමාත්රඇ වූ දෝෂයෙක්හි ද භය දක්නාසුලු බැවින් ගිරුකයහ. මෙරමා ගේ ස්වල්ප වූත් දෝෂයක් නිමිත්ත කොටැ දක්වා බැවින් වෝදකයහ. පාපි පුද්ගලයනට නින්දා කරන බැවින් පාප ගරහී වන්නාහ. චතුර්විධ සම්යපක්ප්ර්ධාන ලක්ෂන වීර්ය්ප ගයෙන් යුක්ත වන බැවින් ආරම්ධ වීර්ය්ය හ. සර්වඥ කල්ප වැ ධර්මගදේශනා කරන බැවින් වක්තෲ හ. සඞ්ග්රාරම භූමියෙහි අසි ශක්ති තෝමර ප්ර හාරයෙන් අකම්පිත හස්තියක්හු මෙන් බොහෝ දුර්ජනයන් ඇති ලෝකයෙහි පරුෂ වචනයෙන් අකම්ප්ය වන බැවින් වචනක්ෂමයහ.
එයින් වදාළහම:-
“තුදන්ති වාචාහි ජනා අසඤ්ඥතා
සරේහි සඞ්ගාම ගතංච කුඤ්ජරං
සුත්වාන වාක්යංන ඵරුසං උදරිතං
අධිවාසයේ භික්ඛු අදුට්ඨචිත්තෝ”යි.
චතුර්විධ පාරශුද්ධි ශීලයෙන් පිරිසුදු වන බැවන් ශිලසම්පන්නයහ. චිත්තෛකාග්රුතාවෙන් යුක්ත වන බැවින් සමාධි සම්පන්නයහ. විදර්ශතනා ප්රවඥාවෙන් යුක්ත වන බැවින් ප්රමඥා සම්බන්නයහ. පඤ්චවිධ විමුක්තීන් සමූපේත වන බැවින් විමුක්ති සම්පන්නයහ. අර්හත් ඵලඥානයෙන් යුක්ත වන බැවින් විමුක්ති ඥානදර්ශන සම්පන්නයහ. වමාරනලද රාගාදි දෝෂසන් ඇති වන බැවින් වෘන්ත දෝෂයහ. භග්න කරනලද සකල ක්ලේශයන් ඇති වන බැවින් භින්න ක්ලේශයහ. නසනලද තෘෂ්ණා නැමැති අවුල් ඇතිවන බැවින් විජටිත ජටයහ. සිඳුනාලද සංසාර බන්ධනයන් ඇත්තාහ. මෙබඳු වූ ඒ සියලු භික්ෂුහු මැ නහෝමධ්යඳගත වූ පූර්ණබ චන්ද්රබ මණ්ඩලයක් හට මෙන් සර්වඥයන් වහන්සේට මැ නමස්කාර කෙරෙමින් උන්නාහ.
ඔවුන් විසින් පරිවරනලද භාග්යසවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ රත් පලෙසෙකින් පරික්ෂේප කරනලද්දා වූ ස්වර්ණ ස්කන්ධයක් වැනි සේකැ. රක්ත පද්ම වන මධ්යායට පැමිණියා වූ ස්වර්ණ් නෞකාවක් වැනි සේකැ. ප්රතවාලමය වේදිකාවෙකින් පරික්ෂේප කරනලද්දා වූ ස්වර්ණ ප්රාපසාදයක් වැනි සේකැ.
මෙසේ සියලු ජනයාට මස්කත ප්රාලප්ත වැ සිටි ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ වීතරාග වූ සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් විතරාග වූ භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ වීතද්වේෂ වූ සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් වීතද්වේෂ වූ භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ සසරින් එතෙරවැ සිටි සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් සසරින් එතෙර වැ සිටියා වු භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ නීඃක්ලේශ වූ සේක්තමන් වහන්සේ මෙන් නිඃක්ලේශ වූ භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ දුඃඛ සුමුදය නිරෝධ මාර්ගන යැ යි.කියනලද සතුස්සත්යා්ව බෝධය කළ සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් චතුස්සත්යාිව බෝධය කළා වු භික්ෂූන්වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ.
තව ද, බුදු රජාණන් වහන්සේ පෙත්තෙන් පිරිවරන ලද්දා වූ කෙසුරු මෙන් ද කෙසුරින් පිරිවරනලද කෙමියක් මෙන් ද, අට දහසක් ඇතුන් විසින් පිරිවරනලද ෂඞ්දන්ත නම් හස්තිරාජයා මෙන්ද, අනුදහසක් හංසයන් විසින් පිරවරන ලද ධෘතරාෂ්ට්රය නම් හංස රාජයා මෙන්ද, සතිස් යොදනෙකැ පැතිරැ සිටි සේනාවෙන් පිරිවරනලද සක්විතරජක්හු මෙන් ද, බ්රතහ්ම සමූහයා විසින් පිරිවරනලද පූර්ණ චන්ද්රකයා මෙන් ද බබළන සේකැ.
තව ද, ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ව්යාරම ප්රිභා මණ්ඩල පරික්ෂේපයෙන් විලාසවත් වූ ද්වාත්රිං ශත් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ මාලාවෝ ගොතා පිළිවෙළින් තබන ලද චන්ද්ර‍මණ්ඩල මාලාවන් දෙතිස් දෙනකුන් ගේ ද, සූර්ය්්ර මණ්ඩල මාලාවන් දෙතිස් දෙනකුන් ගේ ද, පිළිවෙළින් සිටි චක්රදවර්ති රජ දරුවන් දෙතිස් දෙනෙකුන් ගේ ද, ශක්රෙ දේවේන්ද්ර්යන් දෙතිස් දෙනෙකුන්ගේ ද, මහා බ්ර හ්මයන් දෙතිස් දෙනකුන් ගේද ශ්රීර සමෘද්ධිය තමන්ගේ ශ්රීත සමෘද්ධියෙන් මඩනා ලද්දාක්හු වැන්නෝ යැ. මෙසේ ප්රගමාණතික්රාදන්ත වු කාලයක් මුළුල්ලේ රැස් කරන ලද කුශල බලයෙන් උපන්නා වූ චින්තාවිෂයාතික්රාන්ත වූ උපමාවිශයාතික්රාන්ත වූ සර්වඥ විලාසයෙන් විශේෂයෙන් ප්රවසන්න වූ ආකාශ තලයෙහි දිලියෙන්නා වූ පූර්ණි චන්ද්රෂයා මෙන් භාග්යවවත් වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ දිලිසෙන කල්හි, නීල පීත ලෝහිතාදි වූ සවනක් පැහැ ඇති දෑ සමන් මල් සපු මල් සීනිද්ද මල් රතුපුල් නිලුපුල් මුහුල මල් නිකමල් යනාදී වූ පුෂ්පයෝ ද අති සුගන්ධ ගන්ධ චූර්ණ යෝද සතර මහා ද්වීපයෙහි එක පැහැරැ වස්නා මේඝයෙන් හරනා ලද ජල වර්ෂා සෙයින් පූජා වශයෙන් දිව්යව මනුෂ්යායන් විසින් ඉස්නා ලද ගඳ සුණු හා දිව කුසුම් වර්ෂාවෝද වටහ. ආතත යැ විතත යැ ආතත විතතයැ ඝන යැ සුසිර යැ යන පඤ්චාංගික තූර්ය ඝෝෂාවෝ ද බුද්ධ ගුණ ධර්ම ගුණ සඞ්ග ගුණයෙන් යුක්තවු ස්තුති ඝෝෂාවෝ ද දසදික් පිරුවාහු යැ. දිව්යණ මනුෂ්යු නාග සුපර්ණ යක්ෂ රාක්ෂසාදීන් ගේ නේත්ර යෝ අමෘත පානයක් මෙන් බුදුන්ගේ රුපාමෘත පානය ලද්දාහු යැ.
එකල්හි නිර්මල වූ ප්රපභා ඇති ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේ නේත්ර රශ්මිජ්චාලා නමැති පවිත්ර් ජලයෙන් මහජනයා තෙමන්නාක්හු මෙන් බබළන සේක්, සුපුෂ්පිත වූ අවිකල වූ රත් පියුම් වනයක් මෙන් හුන්නාවු භික්ෂු පර්ෂසද දැකැ. “මේ භික්ෂු පෂර්දන ඉතා හොබනේ යැ. එකද භික්ෂුවක්හුගේත් හස්ත පාදයන්ගේ චලන මාත්රහයෙක් වෙවායි ආශ්වාස ප්ර්ශ්වාස ශබ්දයෙක් වේ වායි නැත. සර්වාාභරණයෙන් සැරහී සමීපයට පැමිණියා වූ නාටක ස්ත්රීයන් සහිත වූ ක්ෂත්රි. පර්ෂිදක් බ්රාහහ්මණ පර්ෂණදක් ගෘහපති පර්ෂ දක් චාතුර්මහා රාජික පර්ෂදක් තාවතිංස පර්ෂබදක් යාම පර්ෂ්දක් තුෂිත පර්ෂෂදක් එක ද භික්ෂුවෙක් හෝ නොබලන්නේ යැ සියලු භික්ෂුහු මා බල බලා ඉඳිති මේ භික්ෂුවහු ද බුද්ධ ගෞරවයෙන් සගෞරවයහ. බුද්ධ තෙ‍ජසින් තැති ගත්තාහ. මාගේ අයුෂ් කාලය මුළුල්ලෙහි මා කථාවක් නුපදවා හුන් කල්හි පළමු කොට කථාවක් උපදවා බුද්ධ ගෞරවයෙන් නොකියති. එසේ හෙයින් මම් මැ පළමු කොටැ කථාවක් උපදවමි”යි අනන්තා පර්යන්ත කල්ප කෝටිශතසහස්රුයෙහි අතුරු නැති වැ පවත්වන ලද වාක්සුචරිතානුභාවයෙන් දිව්යෝ සුගන්ධයෙන් පරිභාවිත වු අනේක පුකාර වූ සුගන්ධ ද්රාව්යටයෙන් පුරනලද රුවන් කරඬුවක් හරනා කලක් මෙන්; පාරමිතා නමැති ජලයෙන් උපන්නා වූ සර්වකඥතාඥාන නැමැති සූර්ය්මැත රශ්මින් විකසිත වූ මොළොක් වූ තුනි වූ පළල් වූ ජ්හ්වා නැමැති පියුම් කෙමි ඇති. උතුම් වූ සම වු පිරිසිදු වූ අවිචර වු උභය දන්ත පඞ්ක්ති නැමැති පියුම් කෙසුරු ඇති අතිරක්ත වූ ඔෂ්ඨද්වය නැමැති පෙති පිරිවර කොටැ ධර්ම නැමැති මධු බින්දු වහනය කරන්නා වූ සශ්රීික වූ මුඛපද්මය විවෘත කොටැ මධුපානයෙන් සන්තුෂ්ට වූ ලීලෝපෙත වූ බුදු ගුණ මෙන් ගැඹුරු වූ දික් වූ හඬ ඇති ඇලුම් කටයුතු වූ මනෝඥ වූ කුරවික නාදයක් හා සමාන වූ මධුර ස්වර විහිදුවා, යටින් අවිචිය හා මත්තෙන් භවාග්රූය ද පැහැරැ මධුර ස්වරයෙන් දස දහසක් සක්වළ වසමින් “මහණෙනි! මෙතැන්හි දැන් කවර කථාවෙකින් උපලක්ෂිත වැ උන්නුද, තොප අතුරෙහි අඩාල කරන ලද්දේ කවර කථාවෙක් ද? මම තොපගේ කථා විච්ඡේදයක් පිණිසැ අයෙම් නොවෙමි. මම වූ කලී සර්වගඥ වූ බැවින් තොපගේ කථා නිෂ්ඨා කොටැ මස්තකප්රාටප්ත කොටැ දෙමියි අයෙම් වෙයි”යි ශ්රාිවකයන් හා ප්ර ත්යොක බුද්ධයන් හා අසාධාරණ වූ සර්වනඥ ප්රාචාරණ යෙන් පැවැරූ සේකැ.
එකල්හි ප්රි ති සෞමනස්යයයෙන් සන්තුෂ්ට වු සිත් ඇති භික්ෂුන් වහන්සේ, “ස්වාමිනි! ආනන්දට ස්ථිවරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජාව අරබයා උන් ගේ ගුණ කථාව අප විසින් අඩාළ කරන ලද්දේ යැ. රජා කාථාදි ස්වර්ග මෝක්ෂයට බාධක වු කථාවක් කොටැ අඩාළ කරනලද්දේ නො වෙයි. එකල්හි බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙතැනට පැමිණි සේක. දැන් අප ගේ ඒ කථාව මුදුන් පමුණුවා වදාළ මැනැවැ”යි ආරාධනය කළ සේකැ.
එකල්හි තුන් ලොව එකාලෝක කරන්නට සමර්ථ වූ ඥාන ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේ “මහණෙනි!දැන් මතු නො වෙයි. පළමුත් අනන්දර ස්ථිවරයෝ පිරිවර සහිත වූ සතර මහද්විපයෙහි මනුෂ්යෙයන් ගෙනැ බොහෝ සුවඳ මල් ගෙන්වා මහා බෝ මැ‍ඬෙහි මහත් වූ බෝධි පූජාවක් කරවූවෝ වේ දැ”යි සංක්ෂේපයෙන් දක්වා, ඒ ආශ්චර්ය ඇසීමෙහි ඇවිටියෙන් යුක්ත වූ සිත් ඇති භික්ෂුන් විසින් ආරාධිත වූ සර්වෙඥයන් වහන්සේ දේශනාව ගේ ආදි මධ්යිවසානය එකඟ වැ අසීමෙහි අභිලාෂ ඇති සියලු භික්ෂු පර්ෂද දැකැ; හිම ගර්භයක් පලාපියා පුන්සඳ මඩල පිටත් කොටැ ජනාක්හු මෙන් ද. කඩතුරාවක් පහ කොටැ විචිත්රම වූ චිත්රුකර්මාන්තයක් දක්වන්නාක්හු මේන ද, මහ දඹදිවට සලකුණු වූ සියක් යොදුන් මහ අඹ ගස මුලැගෙනැ සල්වන්නාක්හු මෙන් ද, ආකාශ ගඞ්ගාව බානා කලක් මෙන් ද, පෘථිවි පත්ලෙහි අම ඔජස ගෙනහැරැ සියලු සත්වයනට බෙදා දෙන්නාක්හු මෙන් ද යොද නක් පමණ මීවදයක් ධක්ර්යන්ත්රෙයෙන් පෙලාපියා සියලු සත්වයන් මධුපානය කරවන්නාක්හු මෙන් ද, පූර්ව ජනමයෙහි ආනන්දට ස්ථිවිරයන් විසින් කරන ලද මහා බෝධි පූජාව විභාගකරන්නා වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉකුත් වත ගෙනැහැරැ දක්වා වදාළ සේක.
එයින් වදාළහම:-
“තුදන්ති වාචාහි ජනා අසඤ්ඥතා
සරේහි සඞ්ගාම ගතංච කුඤ්ජරං
සුත්වාන වාක්යංන ඵරුසං උදරිතං
අධිවාසයේ භික්ඛු අදුට්ඨචිත්තෝ”යි.
චතුර්විධ පාරශුද්ධි ශීලයෙන් පිරිසුදු වන බැවන් ශිලසම්පන්නයහ. චිත්තෛකාග්රුතාවෙන් යුක්ත වන බැවින් සමාධි සම්පන්නයහ. විදර්ශතනා ප්රවඥාවෙන් යුක්ත වන බැවින් ප්රමඥා සම්බන්නයහ. පඤ්චවිධ විමුක්තීන් සමූපේත වන බැවින් විමුක්ති සම්පන්නයහ. අර්හත් ඵලඥානයෙන් යුක්ත වන බැවින් විමුක්ති ඥානදර්ශන සම්පන්නයහ. වමාරනලද රාගාදි දෝෂසන් ඇති වන බැවින් වෘන්ත දෝෂයහ. භග්න කරනලද සකල ක්ලේශයන් ඇති වන බැවින් භින්න ක්ලේශයහ. නසනලද තෘෂ්ණා නැමැති අවුල් ඇතිවන බැවින් විජටිත ජටයහ. සිඳුනාලද සංසාර බන්ධනයන් ඇත්තාහ. මෙබඳු වූ ඒ සියලු භික්ෂුහු මැ නහෝමධ්යඳගත වූ පූර්ණබ චන්ද්රබ මණ්ඩලයක් හට මෙන් සර්වඥයන් වහන්සේට මැ නමස්කාර කෙරෙමින් උන්නාහ.
ඔවුන් විසින් පරිවරනලද භාග්යසවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ රත් පලෙසෙකින් පරික්ෂේප කරනලද්දා වූ ස්වර්ණ ස්කන්ධයක් වැනි සේකැ. රක්ත පද්ම වන මධ්යායට පැමිණියා වූ ස්වර්ණ් නෞකාවක් වැනි සේකැ. ප්රතවාලමය වේදිකාවෙකින් පරික්ෂේප කරනලද්දා වූ ස්වර්ණ ප්රාපසාදයක් වැනි සේකැ.
මෙසේ සියලු ජනයාට මස්කත ප්රාලප්ත වැ සිටි ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ වීතරාග වූ සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් විතරාග වූ භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ වීතද්වේෂ වූ සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් වීතද්වේෂ වූ භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ සසරින් එතෙරවැ සිටි සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් සසරින් එතෙර වැ සිටියා වු භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ නීඃක්ලේශ වූ සේක්තමන් වහන්සේ මෙන් නිඃක්ලේශ වූ භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ. තමන් වහන්සේ දුඃඛ සුමුදය නිරෝධ මාර්ගන යැ යි.කියනලද සතුස්සත්යා්ව බෝධය කළ සේක් තමන් වහන්සේ මෙන් චතුස්සත්යාිව බෝධය කළා වු භික්ෂූන්වහන්සේ විසින් පිරිවරනලද සේකැ.
තව ද, බුදු රජාණන් වහන්සේ පෙත්තෙන් පිරිවරන ලද්දා වූ කෙසුරු මෙන් ද කෙසුරින් පිරිවරනලද කෙමියක් මෙන් ද, අට දහසක් ඇතුන් විසින් පිරිවරනලද ෂඞ්දන්ත නම් හස්තිරාජයා මෙන්ද, අනුදහසක් හංසයන් විසින් පිරවරන ලද ධෘතරාෂ්ට්රය නම් හංස රාජයා මෙන්ද, සතිස් යොදනෙකැ පැතිරැ සිටි සේනාවෙන් පිරිවරනලද සක්විතරජක්හු මෙන් ද, බ්රතහ්ම සමූහයා විසින් පිරිවරනලද පූර්ණ චන්ද්රකයා මෙන් ද බබළන සේකැ.
තව ද, ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ගේ ව්යාරම ප්රිභා මණ්ඩල පරික්ෂේපයෙන් විලාසවත් වූ ද්වාත්රිං ශත් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ මාලාවෝ ගොතා පිළිවෙළින් තබන ලද චන්ද්ර‍මණ්ඩල මාලාවන් දෙතිස් දෙනකුන් ගේ ද, සූර්ය්්ර මණ්ඩල මාලාවන් දෙතිස් දෙනකුන් ගේ ද, පිළිවෙළින් සිටි චක්රදවර්ති රජ දරුවන් දෙතිස් දෙනෙකුන් ගේ ද, ශක්රෙ දේවේන්ද්ර්යන් දෙතිස් දෙනෙකුන්ගේ ද, මහා බ්ර හ්මයන් දෙතිස් දෙනකුන් ගේද ශ්රීර සමෘද්ධිය තමන්ගේ ශ්රීත සමෘද්ධියෙන් මඩනා ලද්දාක්හු වැන්නෝ යැ. මෙසේ ප්රගමාණතික්රාදන්ත වු කාලයක් මුළුල්ලේ රැස් කරන ලද කුශල බලයෙන් උපන්නා වූ චින්තාවිෂයාතික්රාන්ත වූ උපමාවිශයාතික්රාන්ත වූ සර්වඥ විලාසයෙන් විශේෂයෙන් ප්රවසන්න වූ ආකාශ තලයෙහි දිලියෙන්නා වූ පූර්ණි චන්ද්රෂයා මෙන් භාග්යවවත් වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ දිලිසෙන කල්හි, නීල පීත ලෝහිතාදි වූ සවනක් පැහැ ඇති දෑ සමන් මල් සපු මල් සීනිද්ද මල් රතුපුල් නිලුපුල් මුහුල මල් නිකමල් යනාදී වූ පුෂ්පයෝ ද අති සුගන්ධ ගන්ධ චූර්ණ යෝද සතර මහා ද්වීපයෙහි එක පැහැරැ වස්නා මේඝයෙන් හරනා ලද ජල වර්ෂා සෙයින් පූජා වශයෙන් දිව්යව මනුෂ්යායන් විසින් ඉස්නා ලද ගඳ සුණු හා දිව කුසුම් වර්ෂාවෝද වටහ. ආතත යැ විතත යැ ආතත විතතයැ ඝන යැ සුසිර යැ යන පඤ්චාංගික තූර්ය ඝෝෂාවෝ ද බුද්ධ ගුණ ධර්ම ගුණ සඞ්ග ගුණයෙන් යුක්තවු ස්තුති ඝෝෂාවෝ ද දසදික් පිරුවාහු යැ. දිව්යණ මනුෂ්යු නාග සුපර්ණ යක්ෂ රාක්ෂසාදීන් ගේ නේත්ර යෝ අමෘත පානයක් මෙන් බුදුන්ගේ රුපාමෘත පානය ලද්දාහු යැ.
එකල්හි නිර්මල වූ ප්රපභා ඇති ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේ නේත්ර රශ්මිජ්චාලා නමැති පවිත්ර් ජලයෙන් මහජනයා තෙමන්නාක්හු මෙන් බබළන සේක්, සුපුෂ්පිත වූ අවිකල වූ රත් පියුම් වනයක් මෙන් හුන්නාවු භික්ෂු පර්ෂසද දැකැ. “මේ භික්ෂු පෂර්දන ඉතා හොබනේ යැ. එකද භික්ෂුවක්හුගේත් හස්ත පාදයන්ගේ චලන මාත්රහයෙක් වෙවායි ආශ්වාස ප්ර්ශ්වාස ශබ්දයෙක් වේ වායි නැත. සර්වාාභරණයෙන් සැරහී සමීපයට පැමිණියා වූ නාටක ස්ත්රීයන් සහිත වූ ක්ෂත්රි. පර්ෂිදක් බ්රාහහ්මණ පර්ෂණදක් ගෘහපති පර්ෂ දක් චාතුර්මහා රාජික පර්ෂදක් තාවතිංස පර්ෂබදක් යාම පර්ෂ්දක් තුෂිත පර්ෂෂදක් එක ද භික්ෂුවෙක් හෝ නොබලන්නේ යැ සියලු භික්ෂුහු මා බල බලා ඉඳිති මේ භික්ෂුවහු ද බුද්ධ ගෞරවයෙන් සගෞරවයහ. බුද්ධ තෙ‍ජසින් තැති ගත්තාහ. මාගේ අයුෂ් කාලය මුළුල්ලෙහි මා කථාවක් නුපදවා හුන් කල්හි පළමු කොට කථාවක් උපදවා බුද්ධ ගෞරවයෙන් නොකියති. එසේ හෙයින් මම් මැ පළමු කොටැ කථාවක් උපදවමි”යි අනන්තා පර්යන්ත කල්ප කෝටිශතසහස්රුයෙහි අතුරු නැති වැ පවත්වන ලද වාක්සුචරිතානුභාවයෙන් දිව්යෝ සුගන්ධයෙන් පරිභාවිත වු අනේක පුකාර වූ සුගන්ධ ද්රාව්යටයෙන් පුරනලද රුවන් කරඬුවක් හරනා කලක් මෙන්; පාරමිතා නමැති ජලයෙන් උපන්නා වූ සර්වකඥතාඥාන නැමැති සූර්ය්මැත රශ්මින් විකසිත වූ මොළොක් වූ තුනි වූ පළල් වූ ජ්හ්වා නැමැති පියුම් කෙමි ඇති. උතුම් වූ සම වු පිරිසිදු වූ අවිචර වු උභය දන්ත පඞ්ක්ති නැමැති පියුම් කෙසුරු ඇති අතිරක්ත වූ ඔෂ්ඨද්වය නැමැති පෙති පිරිවර කොටැ ධර්ම නැමැති මධු බින්දු වහනය කරන්නා වූ සශ්රීික වූ මුඛපද්මය විවෘත කොටැ මධුපානයෙන් සන්තුෂ්ට වූ ලීලෝපෙත වූ බුදු ගුණ මෙන් ගැඹුරු වූ දික් වූ හඬ ඇති ඇලුම් කටයුතු වූ මනෝඥ වූ කුරවික නාදයක් හා සමාන වූ මධුර ස්වර විහිදුවා, යටින් අවිචිය හා මත්තෙන් භවාග්රූය ද පැහැරැ මධුර ස්වරයෙන් දස දහසක් සක්වළ වසමින් “මහණෙනි! මෙතැන්හි දැන් කවර කථාවෙකින් උපලක්ෂිත වැ උන්නුද, තොප අතුරෙහි අඩාල කරන ලද්දේ කවර කථාවෙක් ද? මම තොපගේ කථා විච්ඡේදයක් පිණිසැ අයෙම් නොවෙමි. මම වූ කලී සර්වගඥ වූ බැවින් තොපගේ කථා නිෂ්ඨා කොටැ මස්තකප්රාටප්ත කොටැ දෙමියි අයෙම් වෙයි”යි ශ්රාිවකයන් හා ප්ර ත්යොක බුද්ධයන් හා අසාධාරණ වූ සර්වනඥ ප්රාචාරණ යෙන් පැවැරූ සේකැ.
එකල්හි ප්රි ති සෞමනස්යයයෙන් සන්තුෂ්ට වු සිත් ඇති භික්ෂුන් වහන්සේ, “ස්වාමිනි! ආනන්දට ස්ථිවරයන් විසින් කරන ලද බෝධි පූජාව අරබයා උන් ගේ ගුණ කථාව අප විසින් අඩාළ කරන ලද්දේ යැ. රජා කාථාදි ස්වර්ග මෝක්ෂයට බාධක වු කථාවක් කොටැ අඩාළ කරනලද්දේ නො වෙයි. එකල්හි බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙතැනට පැමිණි සේක. දැන් අප ගේ ඒ කථාව මුදුන් පමුණුවා වදාළ මැනැවැ”යි ආරාධනය කළ සේකැ.
එකල්හි තුන් ලොව එකාලෝක කරන්නට සමර්ථ වූ ඥාන ඇති බුදුරජාණන් වහන්සේ “මහණෙනි!දැන් මතු නො වෙයි. පළමුත් අනන්දර ස්ථිවරයෝ පිරිවර සහිත වූ සතර මහද්විපයෙහි මනුෂ්යෙයන් ගෙනැ බොහෝ සුවඳ මල් ගෙන්වා මහා බෝ මැ‍ඬෙහි මහත් වූ බෝධි පූජාවක් කරවූවෝ වේ දැ”යි සංක්ෂේපයෙන් දක්වා, ඒ ආශ්චර්ය ඇසීමෙහි ඇවිටියෙන් යුක්ත වූ සිත් ඇති භික්ෂුන් විසින් ආරාධිත වූ සර්වෙඥයන් වහන්සේ දේශනාව ගේ ආදි මධ්යිවසානය එකඟ වැ අසීමෙහි අභිලාෂ ඇති සියලු භික්ෂු පර්ෂද දැකැ; හිම ගර්භයක් පලාපියා පුන්සඳ මඩල පිටත් කොටැ ජනාක්හු මෙන් ද. කඩතුරාවක් පහ කොටැ විචිත්රම වූ චිත්රුකර්මාන්තයක් දක්වන්නාක්හු මේන ද, මහ දඹදිවට සලකුණු වූ සියක් යොදුන් මහ අඹ ගස මුලැගෙනැ සල්වන්නාක්හු මෙන් ද, ආකාශ ගඞ්ගාව බානා කලක් මෙන් ද, පෘථිවි පත්ලෙහි අම ඔජස ගෙනහැරැ සියලු සත්වයනට බෙදා දෙන්නාක්හු මෙන් ද යොද නක් පමණ මීවදයක් ධක්ර්යන්ත්රෙයෙන් පෙලාපියා සියලු සත්වයන් මධුපානය කරවන්නාක්හු මෙන් ද, පූර්ව ජනමයෙහි ආනන්දට ස්ථිවිරයන් විසින් කරන ලද මහා බෝධි පූජාව විභාගකරන්නා වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉකුත් වත ගෙනැහැරැ දක්වා වදාළ සේක.
10. කාලිංක චක්රයවර්ති කථාව
යටගිය දවසැ කලිඟු රට..යටගිය දවසැ කලිඟු රට දන්තපුර නුවරැ කලිඟු නම් රජෙක් වියැ. ඒ රජහු ගේ මහා කාලිඞ්ග යැ චුල කාලිඞ්ග යැයි පුත්රජයෝ දෙදෙනෙක් වූ හ. ඔවුන් දෙදෙනා අතුරින් සුලුකලිඟු රජහු නිසා මදු රජහු ගේ දුව කුසින් උපන්නා වූ කලිඟු කුමාර නම් පුත්රලයෙක් වී යැ. ඒ කාලිඞ්ග කුමාර තෙමෙ හදාරනලද සියලු ග්රනන්ථයන් ඇත්තේ, පැමිණෙනලද සියලු චතුෂ්ෂෂ්ටි කලාවන් ඇත්තේ. සියලු ජනයනට සිත්කලු වූ උතුම් වූ රූපය ඇත්තේ, දන්තපුරයෙහි රජ වැ අභිනව යෞවනයෙන් ලලිත වූ රාජ්යඇ සැපය සැප සේ අනුභව කරන්නේ, අවශේෂ රාජ සමූහයාට සම්මාන කරන්නේ යැ; ශ්රුමණ බ්රානහ්මණ සමූහයා පුදන් නේ යැ; ප්රාජාව පරිපාලනය කරන්නේ යැ; බන්ධු වර්ගයා සතුටු කරවන්නේ යැ; මිත්රලයන් හා අමාත්යාේදි වූ අවශේෂ සත්ත්වයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ දවස් යවන්නේ යැ. ඒ කාලිඞ්ග රජහු ගේ ; සකල ග්රින්ථයට හා චතුෂ්ෂෂ්ටි කලාවට වැදැ විනිවැදැ සිටියා වූ ගැඹුරු වූ නුවණැති, ප්රහකාශ වූ ප්රෂඥා ඇති කාලිඞ්ගභාරද්වාජ නම් පුරෝහිත බ්රා හ්මණයෙක් ඒ කාලිඞ්ග රජ්ජුරුව්න ගේ මහා පුරුෂ ලක්ෂණ දැකැ දශවිධ වූ සක්විතිවත් කීයේ යැ.
ඒ දසසක්විත්වත් කවරේ ද යත් :
1. එරජ දශකුශල කර්මපථ සමාදානය කොටැ ඊට සත්කාර ගුරුකාර නමස්කාර කොටැ වසන්නේ. අන්තෝජනසංඛ්යාරත පුත්රක දාරදීන් ශීල සංවරයෙහි පිහිටුවයි. ගන්ධමාලාවස්ත්රාකභරණාදීන් සංග්රරහ ද කෙරෙයි. බත් වැටුප් ආදිය දීමෙන් රක්ෂා ද කරන්නේ යැ.
රාජ්යිභිෂේකයෙන් අභිෂේක කරනලද රජදරුවනට එසේ මැ රක්ෂා වරණ ගුප්තසංවිධානය කෙරෙයි. යහපත්වූ හස්ත්යැශ්වාදි යානවාහනාදීන් සංග්රාහ ද කරන්නේ යැ. අභිෂේක නොකරනලද සේවක රාජ කුමාරවරුනටත් එසේ මැ රක්ෂාවරණ ගුප්ත සංවිධාන කරන්නේ යැ. ඔවුනට සුදුසු සුදුසු වූ යානවාහනාදිය දී සත්තෝෂ ද කරවන්නේ යැ. සේනාවට ආරක්ෂා සංවිධාන කෙරෙයි. කල් නො ඉක්මවා බත් වැටුප් වියදම් දීමෙන් ඔවුන් සන්තෝෂ ද කර වන්නේ යැ. බමුණනට අන්නපාන වස්ත්රාකභරණාදි දේය ධර්ම දානයෙන් හා ගොවිනට බත් බිජුවට නගුල් සරක් ආදිය දීමෙන් ද සඞ්ග්ර්හ කෙරෙයි. ඔවුනට රක්ෂා සංවිධානය ද කරන්නේ යැ. නියම්ගම්වාසිනට හා ජනපද වාසිනට ද බත් බිජුවට ආදිය දීමෙන් සඞ්ග්රමහ කෙරෙයි. රක්ෂා සංවිධාන ද කරන්නේ යැ. ශමිතපාප වූ ද බාහිත පාප වූ ද ශ්ර්මණ බ්රාකහ්මණයනට රක්ෂාසංවිධාන ය කෙරෙයි. ශ්රෙමණපරිෂ්කාරාදිය දීමෙන් සඞ්ග්ර හය ද කරන්නේ යැ. මෘගයනට හා පක්ෂිනට ද අභය දීමෙන් ආශ්වාස උපදවයි. රක්ෂා සංවිධානය ද කරන්නේ යැ. අධර්මයෙන් කරවුවර ගැනීම් ආදිය ද වළකන්නේ යැ. වස්තු නැත්තනට වස්තු දෙන්නේ යැ. අන්තඃපුර ජනාදීන් කෙරෙහි සුදුසු සුදුසු පරිද්දෙන් සඞ්ග්ර්හ ද රක්ෂාවරණගුප්ති සංවිධාන ද කරන්නේ යැ. මෙසේ ඒ රජ දශකුශල කර්මපථ ධර්මයෙන් ආඥචත්රිය පවත් වන්නේ යැ. එයින් වදාළහ.
“ඉධ භික්ඛු රාජා චක්කවත්ති ධම්මිකෝ ධම්මරාජා ධම්මංයේව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තෝ ධම්මං ගරුකරෙන්තෝ ධම්මං අපවායමානෝ ධම්මද්ධජෝ ධම්මකේතු ධම්මාධිපතෙය්යෝ් ධම්මිකං එක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති අන්තෝ ජනස්මිං පුනවපරං භික්ඛු රාජා චක්කවත්තී--පෙ--ධම්මිකා රක්ඛාවරණගුත්තිං සංචිදහති ඛත්ති යේසු අනුයුත්තේසු--බල කායස්මිං --බ්රාතහ්මණගහපතිකේසු--නේ ගමජානපදේසු--යමණ බ්රාේහ්මණේසු-- මිගපක්ඛිසු. ස ඛෝ සෝ භික්ඛු රාජා චක්කවත්තී --පෙ--ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිද හිත්වා අන්තෝ --ජනස්මිං-- ඛත්තියේසු අනුයත්තේසු -- බලකා යස්මිං --බ්රා.හ්මණගහපතිකේසු --නේගමජානපදේසු--සමණ බ්රාසහ්මණේසු--මිගපක්ඛිසු ධම්මිකං රක්ඛාවරණ ගුත්තිං සංවිද හිත්වා ධම්මේනේව චක්කං වත්තේති. නං හෝති චක්කං අප්පතිවත්තිය කේනවි මනුස්ස භූතේන පච්චත්ථිකේන පාණීනා.”යි.
මෙ සේ ඒ කාලිඞ්ග භාරද්වාජ නම් පුරෝහිත බ්රා”හ්මණ තෙමේ මෙබඳු වූ දශවිධ චක්රලවර්ති වත් කියේ යැ. ඒ කලිඟු රජ තෙමේ දශවිධ චක්රනවර්ති වත් පුරා පසළොස් වක් ලත් උපෝසථ දිනයෙහි උදෑසන මැ ලක්ෂයක් වස්තු වියදම් කොටැ මහ දන් දී. සුවඳ පැන් සොළොස් කළයෙකින් ඉස් සෝධා නහා. පෙරවරු වේලෙහි කරනලද මේ නැමැවීම් ඇත්තේ, අතිධවල වූ උතුරු සළුවක් ඒකාංශ කොටැ බහා, ප්රාීසාදයා ගේ මතු මහල් තලයෙහි උතුම් වු ශ්රීර යහන් මස්තකයෙහි පර්ය්ර ඞ්ක බන්ධනයෙන් හැඳැ. තමා ගේ දානාදිමය වූ කුශල සමූහ අවාර්ජනා කෙරෙමින් හුන්නේ යැ. මේ සියලු චක්ර වර්ති රජ දරුවන්ගේ මැ ස්වභාවයෙක් වන්නේ යැ. මෙසේ ඒ චක්රසවර්ති රජදරුවන් තමන් ගේ දානශිලාදිමය වු කුසල කර්මය අභෝග කෙරෙමින් සිටියදී මැ උක්ත ප්රරකාර වූ කුශලය මැ ප්රවත්යකය කොටැ ඇති හේතුයෙන් උපන්නා වූ ඉන්ද්රරනීල මාණිකං්යර සමූහයක් බඳු වූ ද නැ‍රඟෙන හිර සමුද්රත ජල තලය බිඳුණාක් වැනි වූ ද ආකාශය සරහන්නාක් වැනි වූ, ද දහසක් දැවී ඇති නිම් වළලු සහිත වූ නැබ සහිත වූ සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ වූ දිව්ය් චක්රි රත්නය පහළ වන්නේ යැ. එසේ වූ චක්රා රත්නය කලිඟු රජ්ජුරුවනටත් එපරිද්දෙන් මැ පහළ වූයේ යැ.
යම් නාභියක් නිසා ‘ඒ චක්රුරත්නය නැබ සහිත යැ’යි කියන ලදදේ වී නම් ඒ නාභිය ඉන්ද්රයනීල මාණික්යරමය වන්නේ යැ. ඒ නාභි මධ්ය යෙහි රජතමය වූ ජිද්රභයෙන් පිරිසිදු වූ සිනිඳු දන්ත පඞ්ක්තියෙන් සිනා සෙන්නාක් මෙන් බබළන්නේ යැ. මැදින් සිදුරු වු සඳ මඬලක් මෙන් පිටත දෙකෙළවර රිදිපාටින් කරන ලද පරික්ෂේප වන්නේ යැ. ඒ නාභිය ගේ නාභිච්ඡිද්රරය පරික්ෂේප පට්ටයෙහි සුදුසු සුදුසු වූ ස්ථානයෙහි පරිච්ඡේද රේඛාවෝ මනා කොටැ විභාගකරන ලදු වැ මැ පෙනෙති. මේ වූ කලි ඒ චක්රඛරත්නයා ගේ නාභියෙහි සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ බව වන්නේ යැ.
යම් දැවියක් නිසා මැ “ඒ චක්ර් රත්නය දහසක් දැවි ඇත්තේයැ”යි කියන ලද්දේ වී නම්, ඒ දහසක් දැවී සත්රුවන්මය වන්නේ යැ. සූර්ය්ා රශ්මි මෙන් ප්රදභා සම්පන්න යැ. ඒ දැවියෙහි ද කොතුරුපත් හා කුදුමහත් බුබුළු හා පරිච්ඡේද රේඛාදිහු මනා කොටැ විභාග කරන ලදු වැ මැ පෙනෙන්නාහු යැ. මේ චක්රද රත්නයා ගේ දැවියෙහි සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ බව වන්නේ යැ.
යම් නිම් වළල්ලක් නිසා ඒ චක්රහරත්නය නිම් වළලු සහිත යැ යි කියන ලද්දේ වී නම්, ඒ නිම් වලල්ල බාලාර්ක මරිචි සමූහයා ගේ ශ්රීක සමෘද්ධියට අපහාස කරන්නාක් මෙන් ඉතා රත් වූ පිරිසිදු වූ සිනිඳු වූ පබළුමය වන්නේ යැ. නිම්වළලු සන්ධින්හි සන්ධ්යාු වලා පටල සේ සශ්රී ක වූ රක්ත ජාම්බුනද ස්වර්ණපට්ටයක් හා සමාන වට වූ රේඛා වෝද මනා කොටැ විභාග කරනලදු වැ මැ පෙනෙති. මේ චක්ර රත්නයා ගේ නිම් වළල්ලෙහි සර්වාකාරයෙන් සම්පුර්ණ බව වන්නේ යැ.
ඒ චක්ර් රත්නයා ගේ නිම් වළලු පිටැ දැවි දසයක් දසයක් අතරෙහි පිඹිනා වස්කුළල් සෙයින් ඇතුළක සිදුරු වූ වට සිදුරින් විසිතුරු වූ පටන් ගන්නා වූ පබළු දඬු සියයෙක් වන්නේ යැ. පවනින් පහරන ලද්දා වූ යම් ප්රනවාල දණ්ඩක්හු ගේ ශබ්දය තෙමේ අතිදක්ෂ වූ වාද්ය කාර යක්හු විසින් මනා කොටැ වයන ලද පඤචාඞ්ගික තූර්ය්්නේ නාදයක් මෙන් මනෝඥ වේ ද, ඇලුම් කටයුතුත් වේ ද, දවසක් මුළුල්ලෙහි ඇසීමෙනුත් තෘප්තියකට නො පැමිණෙන හෙයින් සිත්කලුත් වේ ද, පුරුෂ මදාදිය උපදවනහෙයින් මද ජනකත් වේ ද. ඒ පබළු දඬු මත්තේහි ධවලච්ඡත්රමයෙකැ දැලයෙහි එල්වනලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙකෙකැ දෙකෙකැ යි මෙසේ එල්වන ලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙසියයෙකින් පිරිවරන ලද ධවලච්චත්රයයෙකැ දැලයෙහි එල්වනලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙකෙකැ දෙකෙකැ යි මෙසේ එල්වන ලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙසියයෙකින් පිරිවරන ලද ධවලච්ඡත්රේ සියයක් දරන්නා වූ පබළු දඬුසියයෙකින් හෙබියා වූ නිම්වළලු ඇති, චක්රර රත්නයා ගේ නාභිච්ඡිද්රු දෙදෙනා ගේ ඇතුළෙහි සිංහ මුඛ දෙකෙන් වන්නේ යැ යම් සිංහ මුඛ දෙකෙකින් නාඹ තල්කඳ පමණ වු චන්ද්රි මරිචි සමූහයක් සේ සශ්රී ක වූ ළහිරු මඬලක් වැනි වූ රත්පලස් හූවට කෙළවර කොටැ ඇත්තා වූ ආකාශ ගඞ්ගා අතිශෝභාව පරදවන්නාක් වැනි වූ මුතුලැලි කඳු දෙකක් එලේ ද, චක්රදරත්නය හා සමඟ ආකාශයෙහි, පෙරැළෙන්නා වූ යම් මුතුලැලි කඳු දෙකෙකින් චක්රශ තුනක් එක් වැ පෙරැළෙන්නාක් මෙන් වැටැහේ ද, මේ චක්රනරත්නයා ගේ සර්වප්ර්කාරයෙන් ස්ර්වාකාර සම්පූර්ණත්වය වන්නේ යැ.
යටගිය දවසැ කලිඟු රට..යටගිය දවසැ කලිඟු රට දන්තපුර නුවරැ කලිඟු නම් රජෙක් වියැ. ඒ රජහු ගේ මහා කාලිඞ්ග යැ චුල කාලිඞ්ග යැයි පුත්රජයෝ දෙදෙනෙක් වූ හ. ඔවුන් දෙදෙනා අතුරින් සුලුකලිඟු රජහු නිසා මදු රජහු ගේ දුව කුසින් උපන්නා වූ කලිඟු කුමාර නම් පුත්රලයෙක් වී යැ. ඒ කාලිඞ්ග කුමාර තෙමෙ හදාරනලද සියලු ග්රනන්ථයන් ඇත්තේ, පැමිණෙනලද සියලු චතුෂ්ෂෂ්ටි කලාවන් ඇත්තේ. සියලු ජනයනට සිත්කලු වූ උතුම් වූ රූපය ඇත්තේ, දන්තපුරයෙහි රජ වැ අභිනව යෞවනයෙන් ලලිත වූ රාජ්යඇ සැපය සැප සේ අනුභව කරන්නේ, අවශේෂ රාජ සමූහයාට සම්මාන කරන්නේ යැ; ශ්රුමණ බ්රානහ්මණ සමූහයා පුදන් නේ යැ; ප්රාජාව පරිපාලනය කරන්නේ යැ; බන්ධු වර්ගයා සතුටු කරවන්නේ යැ; මිත්රලයන් හා අමාත්යාේදි වූ අවශේෂ සත්ත්වයා විසින් පිරිවරන ලදු වැ දවස් යවන්නේ යැ. ඒ කාලිඞ්ග රජහු ගේ ; සකල ග්රින්ථයට හා චතුෂ්ෂෂ්ටි කලාවට වැදැ විනිවැදැ සිටියා වූ ගැඹුරු වූ නුවණැති, ප්රහකාශ වූ ප්රෂඥා ඇති කාලිඞ්ගභාරද්වාජ නම් පුරෝහිත බ්රා හ්මණයෙක් ඒ කාලිඞ්ග රජ්ජුරුව්න ගේ මහා පුරුෂ ලක්ෂණ දැකැ දශවිධ වූ සක්විතිවත් කීයේ යැ.
ඒ දසසක්විත්වත් කවරේ ද යත් :
1. එරජ දශකුශල කර්මපථ සමාදානය කොටැ ඊට සත්කාර ගුරුකාර නමස්කාර කොටැ වසන්නේ. අන්තෝජනසංඛ්යාරත පුත්රක දාරදීන් ශීල සංවරයෙහි පිහිටුවයි. ගන්ධමාලාවස්ත්රාකභරණාදීන් සංග්රරහ ද කෙරෙයි. බත් වැටුප් ආදිය දීමෙන් රක්ෂා ද කරන්නේ යැ.
රාජ්යිභිෂේකයෙන් අභිෂේක කරනලද රජදරුවනට එසේ මැ රක්ෂා වරණ ගුප්තසංවිධානය කෙරෙයි. යහපත්වූ හස්ත්යැශ්වාදි යානවාහනාදීන් සංග්රාහ ද කරන්නේ යැ. අභිෂේක නොකරනලද සේවක රාජ කුමාරවරුනටත් එසේ මැ රක්ෂාවරණ ගුප්ත සංවිධාන කරන්නේ යැ. ඔවුනට සුදුසු සුදුසු වූ යානවාහනාදිය දී සත්තෝෂ ද කරවන්නේ යැ. සේනාවට ආරක්ෂා සංවිධාන කෙරෙයි. කල් නො ඉක්මවා බත් වැටුප් වියදම් දීමෙන් ඔවුන් සන්තෝෂ ද කර වන්නේ යැ. බමුණනට අන්නපාන වස්ත්රාකභරණාදි දේය ධර්ම දානයෙන් හා ගොවිනට බත් බිජුවට නගුල් සරක් ආදිය දීමෙන් ද සඞ්ග්ර්හ කෙරෙයි. ඔවුනට රක්ෂා සංවිධානය ද කරන්නේ යැ. නියම්ගම්වාසිනට හා ජනපද වාසිනට ද බත් බිජුවට ආදිය දීමෙන් සඞ්ග්රමහ කෙරෙයි. රක්ෂා සංවිධාන ද කරන්නේ යැ. ශමිතපාප වූ ද බාහිත පාප වූ ද ශ්ර්මණ බ්රාකහ්මණයනට රක්ෂාසංවිධාන ය කෙරෙයි. ශ්රෙමණපරිෂ්කාරාදිය දීමෙන් සඞ්ග්ර හය ද කරන්නේ යැ. මෘගයනට හා පක්ෂිනට ද අභය දීමෙන් ආශ්වාස උපදවයි. රක්ෂා සංවිධානය ද කරන්නේ යැ. අධර්මයෙන් කරවුවර ගැනීම් ආදිය ද වළකන්නේ යැ. වස්තු නැත්තනට වස්තු දෙන්නේ යැ. අන්තඃපුර ජනාදීන් කෙරෙහි සුදුසු සුදුසු පරිද්දෙන් සඞ්ග්ර්හ ද රක්ෂාවරණගුප්ති සංවිධාන ද කරන්නේ යැ. මෙසේ ඒ රජ දශකුශල කර්මපථ ධර්මයෙන් ආඥචත්රිය පවත් වන්නේ යැ. එයින් වදාළහ.
“ඉධ භික්ඛු රාජා චක්කවත්ති ධම්මිකෝ ධම්මරාජා ධම්මංයේව නිස්සාය ධම්මං සක්කරොන්තෝ ධම්මං ගරුකරෙන්තෝ ධම්මං අපවායමානෝ ධම්මද්ධජෝ ධම්මකේතු ධම්මාධිපතෙය්යෝ් ධම්මිකං එක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිදහති අන්තෝ ජනස්මිං පුනවපරං භික්ඛු රාජා චක්කවත්තී--පෙ--ධම්මිකා රක්ඛාවරණගුත්තිං සංචිදහති ඛත්ති යේසු අනුයුත්තේසු--බල කායස්මිං --බ්රාතහ්මණගහපතිකේසු--නේ ගමජානපදේසු--යමණ බ්රාේහ්මණේසු-- මිගපක්ඛිසු. ස ඛෝ සෝ භික්ඛු රාජා චක්කවත්තී --පෙ--ධම්මිකං රක්ඛාවරණගුත්තිං සංවිද හිත්වා අන්තෝ --ජනස්මිං-- ඛත්තියේසු අනුයත්තේසු -- බලකා යස්මිං --බ්රා.හ්මණගහපතිකේසු --නේගමජානපදේසු--සමණ බ්රාසහ්මණේසු--මිගපක්ඛිසු ධම්මිකං රක්ඛාවරණ ගුත්තිං සංවිද හිත්වා ධම්මේනේව චක්කං වත්තේති. නං හෝති චක්කං අප්පතිවත්තිය කේනවි මනුස්ස භූතේන පච්චත්ථිකේන පාණීනා.”යි.
මෙ සේ ඒ කාලිඞ්ග භාරද්වාජ නම් පුරෝහිත බ්රා”හ්මණ තෙමේ මෙබඳු වූ දශවිධ චක්රලවර්ති වත් කියේ යැ. ඒ කලිඟු රජ තෙමේ දශවිධ චක්රනවර්ති වත් පුරා පසළොස් වක් ලත් උපෝසථ දිනයෙහි උදෑසන මැ ලක්ෂයක් වස්තු වියදම් කොටැ මහ දන් දී. සුවඳ පැන් සොළොස් කළයෙකින් ඉස් සෝධා නහා. පෙරවරු වේලෙහි කරනලද මේ නැමැවීම් ඇත්තේ, අතිධවල වූ උතුරු සළුවක් ඒකාංශ කොටැ බහා, ප්රාීසාදයා ගේ මතු මහල් තලයෙහි උතුම් වු ශ්රීර යහන් මස්තකයෙහි පර්ය්ර ඞ්ක බන්ධනයෙන් හැඳැ. තමා ගේ දානාදිමය වූ කුශල සමූහ අවාර්ජනා කෙරෙමින් හුන්නේ යැ. මේ සියලු චක්ර වර්ති රජ දරුවන්ගේ මැ ස්වභාවයෙක් වන්නේ යැ. මෙසේ ඒ චක්රසවර්ති රජදරුවන් තමන් ගේ දානශිලාදිමය වු කුසල කර්මය අභෝග කෙරෙමින් සිටියදී මැ උක්ත ප්රරකාර වූ කුශලය මැ ප්රවත්යකය කොටැ ඇති හේතුයෙන් උපන්නා වූ ඉන්ද්රරනීල මාණිකං්යර සමූහයක් බඳු වූ ද නැ‍රඟෙන හිර සමුද්රත ජල තලය බිඳුණාක් වැනි වූ ද ආකාශය සරහන්නාක් වැනි වූ, ද දහසක් දැවී ඇති නිම් වළලු සහිත වූ නැබ සහිත වූ සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ වූ දිව්ය් චක්රි රත්නය පහළ වන්නේ යැ. එසේ වූ චක්රා රත්නය කලිඟු රජ්ජුරුවනටත් එපරිද්දෙන් මැ පහළ වූයේ යැ.
යම් නාභියක් නිසා ‘ඒ චක්රුරත්නය නැබ සහිත යැ’යි කියන ලදදේ වී නම් ඒ නාභිය ඉන්ද්රයනීල මාණික්යරමය වන්නේ යැ. ඒ නාභි මධ්ය යෙහි රජතමය වූ ජිද්රභයෙන් පිරිසිදු වූ සිනිඳු දන්ත පඞ්ක්තියෙන් සිනා සෙන්නාක් මෙන් බබළන්නේ යැ. මැදින් සිදුරු වු සඳ මඬලක් මෙන් පිටත දෙකෙළවර රිදිපාටින් කරන ලද පරික්ෂේප වන්නේ යැ. ඒ නාභිය ගේ නාභිච්ඡිද්රරය පරික්ෂේප පට්ටයෙහි සුදුසු සුදුසු වූ ස්ථානයෙහි පරිච්ඡේද රේඛාවෝ මනා කොටැ විභාගකරන ලදු වැ මැ පෙනෙති. මේ වූ කලි ඒ චක්රඛරත්නයා ගේ නාභියෙහි සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ බව වන්නේ යැ.
යම් දැවියක් නිසා මැ “ඒ චක්ර් රත්නය දහසක් දැවි ඇත්තේයැ”යි කියන ලද්දේ වී නම්, ඒ දහසක් දැවී සත්රුවන්මය වන්නේ යැ. සූර්ය්ා රශ්මි මෙන් ප්රදභා සම්පන්න යැ. ඒ දැවියෙහි ද කොතුරුපත් හා කුදුමහත් බුබුළු හා පරිච්ඡේද රේඛාදිහු මනා කොටැ විභාග කරන ලදු වැ මැ පෙනෙන්නාහු යැ. මේ චක්රද රත්නයා ගේ දැවියෙහි සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ බව වන්නේ යැ.
යම් නිම් වළල්ලක් නිසා ඒ චක්රහරත්නය නිම් වළලු සහිත යැ යි කියන ලද්දේ වී නම්, ඒ නිම් වලල්ල බාලාර්ක මරිචි සමූහයා ගේ ශ්රීක සමෘද්ධියට අපහාස කරන්නාක් මෙන් ඉතා රත් වූ පිරිසිදු වූ සිනිඳු වූ පබළුමය වන්නේ යැ. නිම්වළලු සන්ධින්හි සන්ධ්යාු වලා පටල සේ සශ්රී ක වූ රක්ත ජාම්බුනද ස්වර්ණපට්ටයක් හා සමාන වට වූ රේඛා වෝද මනා කොටැ විභාග කරනලදු වැ මැ පෙනෙති. මේ චක්ර රත්නයා ගේ නිම් වළල්ලෙහි සර්වාකාරයෙන් සම්පුර්ණ බව වන්නේ යැ.
ඒ චක්ර් රත්නයා ගේ නිම් වළලු පිටැ දැවි දසයක් දසයක් අතරෙහි පිඹිනා වස්කුළල් සෙයින් ඇතුළක සිදුරු වූ වට සිදුරින් විසිතුරු වූ පටන් ගන්නා වූ පබළු දඬු සියයෙක් වන්නේ යැ. පවනින් පහරන ලද්දා වූ යම් ප්රනවාල දණ්ඩක්හු ගේ ශබ්දය තෙමේ අතිදක්ෂ වූ වාද්ය කාර යක්හු විසින් මනා කොටැ වයන ලද පඤචාඞ්ගික තූර්ය්්නේ නාදයක් මෙන් මනෝඥ වේ ද, ඇලුම් කටයුතුත් වේ ද, දවසක් මුළුල්ලෙහි ඇසීමෙනුත් තෘප්තියකට නො පැමිණෙන හෙයින් සිත්කලුත් වේ ද, පුරුෂ මදාදිය උපදවනහෙයින් මද ජනකත් වේ ද. ඒ පබළු දඬු මත්තේහි ධවලච්ඡත්රමයෙකැ දැලයෙහි එල්වනලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙකෙකැ දෙකෙකැ යි මෙසේ එල්වන ලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙසියයෙකින් පිරිවරන ලද ධවලච්චත්රයයෙකැ දැලයෙහි එල්වනලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙකෙකැ දෙකෙකැ යි මෙසේ එල්වන ලද මල්දම් ඇති අඩයටි දෙසියයෙකින් පිරිවරන ලද ධවලච්ඡත්රේ සියයක් දරන්නා වූ පබළු දඬුසියයෙකින් හෙබියා වූ නිම්වළලු ඇති, චක්රර රත්නයා ගේ නාභිච්ඡිද්රු දෙදෙනා ගේ ඇතුළෙහි සිංහ මුඛ දෙකෙන් වන්නේ යැ යම් සිංහ මුඛ දෙකෙකින් නාඹ තල්කඳ පමණ වු චන්ද්රි මරිචි සමූහයක් සේ සශ්රී ක වූ ළහිරු මඬලක් වැනි වූ රත්පලස් හූවට කෙළවර කොටැ ඇත්තා වූ ආකාශ ගඞ්ගා අතිශෝභාව පරදවන්නාක් වැනි වූ මුතුලැලි කඳු දෙකක් එලේ ද, චක්රදරත්නය හා සමඟ ආකාශයෙහි, පෙරැළෙන්නා වූ යම් මුතුලැලි කඳු දෙකෙකින් චක්රශ තුනක් එක් වැ පෙරැළෙන්නාක් මෙන් වැටැහේ ද, මේ චක්රනරත්නයා ගේ සර්වප්ර්කාරයෙන් ස්ර්වාකාර සම්පූර්ණත්වය වන්නේ යැ.
මෙසේ සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ වූ..මෙසේ සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ වූ ඒ චක්රසරත්නය වනාහි පි‍යොවින් සවස බත් අනුභව කොටැ තමන් තමන් ගේ ගෙදොරවල පනවන ලදු අසුන්වල හිඳැ මනුෂ්යභයන් කථා කරන්නට පටන්ගත් කල්හි. විථි චතුෂ්කාදියෙහි බාලදරුවන් කෙළින්නට පටන් ගත්කල්හි, ඉතා උස් නොවන්නා වු ඉතා මිටි නොවන්නා වු වන ලැහැප් මුදුනට ආසන්න වූ ආකාශ ප්රනදේශයෙහි වෘක්ෂ ශාඛාග්ර යන් පොළොඹන්නාක් මෙන් ද, දොළොස් යොදනකැ පටන් අසනු ලබන්නා වූ මධුර ස්වරයෙන් සත්ත්වයන් ගේ කන් තමා කෙරෙහි පිටිටුවන කලක් මෙන් ද, යොදනෙකැ පටන් අනේක ප්රකකාර වූ ප්රටභා සමූහයෙන් දිලිසෙන්නා වූ වර්ණයෙන් සත්ත්වයන් ගේ ඇස් තමා කරා අදනාක් මෙන් ද, සක්විත රජහු ගේ කුශලානුභාවය අඬගා කියන්නාක් මෙන් ද, මහත් වූ ධ්වරනි පවත්වමින්-ඒ චක්රොරත්නය-අභිමුඛ වැ එන්නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ චක්රවරත්නයා ගේ දැක්ම හා සමඟ “මේ ධ්වනි තෙමේ කොයින් එන්නා වූ ශබ්දයෙක් දෝහෝ”යි “කා ගේ ශබ්ද යෙක් දෝහෝ”යි කල්පනා කරනලද සිත් ඇති වැ පූර්වදිග්භාගය බලන්නා වූ ඒ මනුෂ්යෝයන් අතුරින් එකෙක් එකකුට මෙසේ කියන්නේ යැ. “පින්වත! ආශ්චර්ය් අතයක් බලව. පුන්සඳ මඬල පෙර උදකලා වැ නැ‍ඟෙන්නේ යැ. අද වූ කලි තමාට දෙවෙනි වූ පුන්සඳ මඬලක්ගෙනැ නැංගේ යැ. රාජහංසයන් දෙදෙනකු මෙන් පූර්ණ චන්ද්රර යුගලය නො පසු වැ නො පෙරටු වැ ආකාශතලයට නැංගේ යැ”යි කී යැ. ඒ අසා ඕහට අනෙකෙක් මෙ සේ කියයි : “සබඳ තෝ කුමක් කියයි ද? තා විසින් පූර්ණ චන්ද්ර යන් දෙදෙනකු එක් වැ නැගෙන්නා කොතැනක දුටු විරූ ඇද්ද? ස්වර්ණරසධාරා සේ රන් වන්වූ රශ්මි ඇති මේ සූර්ය්දුටයා නො වේ ද නැංගේ යැ”යි කියයි. ඒ අසා ඕ හට අනෙකෙක් සිනාසී මෙසේ කියයි: “කිමෙක් ද? තෝ උන්මාද ඇත්තෙහි ද? දැන් මැ සූර්ය් ස යා අස්තයට ගියේ නො වේ ද? එසේ වූ සූර්ය් ඇත තෙමේ මේ පුර්ණචන්ද්ර්යා පසු පස්සෙහි අවුත් කෙසේ නම් නැංගේ ද? එකාන්තයෙන් මේ අනේක ප්රමකාර වූ රශ්මි ස්කන්ධ සමූහයෙන් බබළන්නා වූ කිසි මැ පිනැත්තක්හු ගේ විමානයෙක් වන්නේ යැයි” කියයි.
ඒ අසා ඔවුන් හැම දෙනාට අපහාස කෙරෙමින් සමහර කෙනෙක් මෙසේ කියති. “බොහෝ කොටැ කුමක් පිණිසැ ප්ර ලාප දෙඬුව ද? මෙ තෙමේ පූර්ණ චන්ද්රහයෙකුත් නො වෙයි. ඒ චන්ද්ර්සූර්යාඬ දීනට මෙබඳු වූ ස්වර සම්පත්තියෙක් නැත. මේ වූකලි චක්ර රත්නය විය යුතු යැ’යි කියති. මෙසේ ඒ මහජනයා කථා කොට කොටැ සිටියැදි මැ චන්ද්රර මණ්ඩලය පසු කොටැ චක්රයරත්නය අභිමුඛ වැ ඒන්නේ යැ. ඉක්බිත් තේන් ඒ මනුෂ්ය යන් විසින් “කවරක් හට මේ පහළ වී දොහෝ”යි කියන කල්හි මෙසේ කියන්නාහු වෙති: “අන් කරවක් හට පහළ වේද? අප ගේ මහ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ පුරනලද සක්විති වත් ඇතිසේකැ. එසේ හෙයින් උන් වහන්සේට මේ චක්රලරත්නය පහළ වී යැ”යි කියති.
ඉක්බිත්තෙන් මහා ජනයාත් අන්ය් වූ යම්කිසිවෙකුත් චක්රචරත්නය දුට‍වෝ වූ නම් සියලු ජනයෝ තුමු චක්රිරක්නය මැ අනු වැ යන්නෝ යැ. ඒ චක්රිරත්නය ද රජ්ජුරුවන් නිසා මැ තමා ආබව ප්රුකාශ කරන්නාක් මෙන් සත්වරෙකැ පවුරු වළල්ල මුදුනේ මැ නුවර සිසාරා ඇවිදැ රජ්ජුරුවන්ගේ අන්තඃපුරය පැදකුණු කොටැ අන්තඃපුරයට උතුරු සීමැදුරු කවුළුව සමීපයෙහි ගඳ දුම් මල්පහන් ආදීන් සැප සේ පූජා කරන්නට යම් සේ පිළවන් ද එපරිද්දෙන් ඒ චක්රදරත්නය අකුරක් ගැසූ කලක් මෙන් සිටිනේ යැ. මෙසේ සිටියා වූ ඒ චක්රරරත්නයා ගේ ප්රගභාසමූහයන් කවුළු දොර සිදුරු ආදියෙන් වැදැ අනේකවර්ණරත්නා ලෝකයෙන් දිලිසෙන්නා වූ අන්තඃප්රායසාදය ඒ ප්රකභාසමූහයෙන් බබළන්නා දැකැ. චක්රරරත්නය දක්නා පිණිසැ රජතෙමේ උපන්නා වූ අභිලාෂ ඇති වන්නේ යැ. ඒ රජහු ගේ පිරිවර ජනයෝ ද ප්රිැය තෙපුල් නැමැති පඬුරින් යුක්ත වැ අවුත් ඒ කාරණය දන්වන්නෝ යැ. ඉක්බිත්තෙන් රජතෙම බලවත් වූ ප්රීැති ප්රඒමෝදයෙන් පතළා වූ ශරීර ඇත්තේ. පර්ය්ත්තඞ්ක බන්ධනය හැරැ හුනස්නෙන් නැගී. සීමැඳුරු කවුළුව සමීපයෙහි සිටැ චක්ර්රත්නය දැකැ ක්ෂත්රි්ය ජාති ැති ක්ෂ්ත්රිගයාහි ෂේකයෙන් මස්තකයෙහි අභිෂේක කරන ලද පසළොස්වක් පොහෝ දිනයෙහි, ඉස හා සමඟ ස්නානය කොටැ උපෝසථ සීලය සමාදන් වැ ප්රාිසාදයෙහි මතුමාල්තලයට පැමිණියා වූ යම් රජක් හට දහසක් දැවි ඇති නිම් වළලු සහිත වූ නැබ සහිත වූ සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ වූ දිව්ය් වූ චක්ර රත්නය පහළ වේ ද. එතෙමේ සක්විතිරජ වන්නේ යැ”යි මා විසින් මේ කාරණය පළමු අසන ලද් දේ මැයැ. එහෙයින් මම රත්න චක්ර”යෙන් පවත්නා හෙයින් ද, ප්රිතිරූප දේශ වාස සත්පුරුෂ සංසේවා සද්ධර්මශ්ර වණ කෘත පුණ්යනතා යැ යි කියන ලද චතුර්විධ සම්පත්ති චක්රවයෙන් පවත්නා හෙයින් ද, එහි අනුන් පවත්වන හෙයින්ද, පර වැඩ නිසා පවත්වනලද ඊර්යාන පථ චක්ර ඇත්හෙයින් ද. චක්රධ සඞ්ඛ්යාඩත වූ චකුර්විධ ආර්ය් ඊර ධර්මයන් හා සතර සංග්රඇහවස්තුයෙන් සමන්විත වන බැවින් ද, අනුන් විසින් මැඩ පැවැත්ත නො හැක්කා වු ආඥා චක්ර් ඇති බැවින් ද, එහි අනුන් පවත්වන බැවින් ද චක්ර වර්ත යැයි ලබන ලද නම් ඇති සක්විතිරජ වෙම් දො‍නහෝ”යි සිතන්නේ යැ. කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
සියලු චක්රවවර්ති රජදරුවනට මැ උතුරු සළුව ඒකාංශ කොටැ බහා, වමතින් ඇත් සොඬක් බඳු වූ කෙම් ඇති ස්වර්ණ හෘඞ්ගාරය ඔසොවාගෙනැ දකුණතින් චක්රඬරත්නයට පැන් වඩා. “පින්වත් වූ චක්රැරත්නය බොහෝ කල් පවතිවායි. පින්වත් වූ චක්ර්රත්නය සතුරන් ජය ගෙනැ සිටීවා”යි යන මේ වචනය හා සමඟ මැ ආකාශයට පැන නැඟී ආකාශයට පැනැ නඟින්නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජහු ගේ ඡත්රඟවාමරාදිය ගත් ඇත් ඇති පරිවාර ජනයා ද අන්තඃපුරජනයා ද, ඉක්බිත්තෙන් අනේකප්රිකාර වූ සැට්ටසන්නාහ ආදි වූ සැරහීමෙන් සැරහුණා වූ අනේක ප්රෙකාර වූ ආභරණාලෝක සමෘද්ධින් දිලියෙන්නා වූ නඟනලද ධ්වජ පතාකායෙන් අලඞ්කෘත වූ තම තමන් ගේ සේනාව හා සමඟ යුව රජ්ජුරුවන් හා සෙනෙවිරදුන් ප්රමධාන කොටැ ඇති අමාත්යහයෝද ආකාශයට පැනනැගී රජ්ජුරුවන් මැ පිරිවරා ගන්නාහු යැ.
තව ද රාජ පුරුෂයෝ පිරිවර ජනයාට සඞ්ග්රජහ පිණිසැ නුවර වීථියෙහි “එම්බා පින්වත්නි! අප ේග රජ්ජුරුවන් වහන්සේට චක්ර“රත්නය පහළ වී යැ. තම තමන්ගේ විභවානුරූප පරිද්දේන් සැදී රැස්වුව”යි බෙර ලවති. මහා ජනයෝ ද ස්වභාවයෙන් චක්රට රත්නයා ගේ ඝෝෂාවේන මැ තමන් තමන් ගේ සියලු කටයුතු හැරැ මල් පහන් ආදිය ගෙනැ රැස් වූවාහු යැ. ඒ සියලු මහා ජනයෝ ද ආකාශයට පැනැනැගී රජ්ජුරුවන් මැ පිරිවරා ගන්නාහු යැ. යමක් හට රජ්ජුරුවන් හා සමඟ යනු කැමැති සිතෙක් උපන්නේ වී නම්, ඒ ඒ සත්ත්ව තෙමේ ආකාශගත වූයේ මැ වෙයි. මෙසේ දොළොස් යොදනක් පමණ දිග පුළුල ඇත් චක්රයවර්ති පර්ෂද වන්නේ යැ. ඒ චක්ර්වර්ති පර්ෂද් අතුරි් එක පුරුෂයෙකුත් සුන්බුන්නා වූ ශරීර ඇත්තෙක් හෝ කිලුටු පිදුහන්නේක් හෝ නැති. ඒ එසේ මැ යි. සක්විති රජ තෙමේ අතිපරිශුද්ධ වූ පිරිවර ඇත්තේ යැ. චක්රෂවර්ති පර්ෂද නම් විද්යා්ධර පර්ෂදක් මෙන් ආකාශයෙහි යන්නේ යැ. ඉන්ද්රෙනිල මාණික්ය මය වූ භූමිතලයෙක්හි විසුරුවනලද සත්රුවන් සමූහයක් මෙන් හොබනේ යැ. කලිගු රජ්ජුරුවනටත් එපරිද්දෙන් මැ වුයේ යැ.
ඒ චකුරත්නය වනාහි වෘක්ෂයන් ගේ මතු මත්තෙන් ඉතා උස් නො වන්නා වූ ආකාශ ප්රවදේශයෙන් වපත්තේ යැ. යම් සේ වෘක්ෂ යන් ගේ පුෂ්ප ඵල පල්ලවයෙන් ප්රරයෝජන ඇත්තා වූ සත්ත්වයෝ ඒ පුෂාපාදීන් සැප සේ කඩාගන්නට සමර්ථ වෙද්ද, තව ද යම්සේ භූමියෙහි සිටියා වූ සත්ත්වයෝ “මු රජ්ජුරුවෝ යැ, මූ යුවරජ්ජුරු වෝ යැ මූ සෙනෙවි රද්දු යැ”යි සලකන්නට සමර්ථ වෙද්ද, එබඳු වූ නොඋස් නොමිටි ආකාශ ප්රිදේශයෙන් යන්නේ යැ ස්ථාන නිෂද්යාෝදි වූ ඊර්යාොඋස පථයන් අතුරෙහිදු යමෙක් ඉඳීම් සිටිම් ආදි වූ යම් ඊර්ය් නිපථ යෙකින් යනු කැමැත්තේ වී නම්, එතෙම ඒ ඒ ඊර්යාම් පථයෙන් මැ යන්න් යැ. මේ සේනාවෙහි සිතියම් ආදි ශිල්ප කර්මාන්තයෙහි නිරත සත්ත්වයෝ ද තම තමන් කළමනා කටයුතු කෙරමින් මැ යන්නාහු යැ. භූමියෙහි දී යම් සේ සියලු කාර්ය්ු සමෘද්ධ ද එපරිද්දෙන් මැ ඒ ඒ සත්ත්වයන් ගේ සියලු කටයුතු ආකාශයෙහි දී සමෘද්ධ වන්නේ යැ. මෙ සේ චක්රහවර්ති පර්ෂද හැර ගෙනැ ඒ චක්රයරත්නය වමැලයෙන් මහාමෙරු පර්වතය පහ කොටැ මහා සමුද්රැය මතු පිටින් සත් දහසක් යොදුන් පමණ ඇති පූර්ව විදේහයට යන්නේ යැ. ඒ පූර්ව විදේහයෙහි දිගින් පුළුලින් දොළොස් යොදනක් පමණ ඇති වටින් සතිස් යොදනක් පමණ ඇති පර්ෂද වාසය කරන්නට යෝග්යස වූ සුලභ වූ ආහාරපාන වර්ගාදි උපකරණ ඇති ඡායාවෙන් හා ජල යෙනුත් සමෘද්ධ වූ පවිත්රප වූ සමතල වූ රම්යව වූ භූමි පුදේශයෙක් වේ ද ඒ භූමි ප්ර්දේශය මත්තෙහි චක්රිරත්නය අකුරක් ගැසුවාක් මෙන් සිටි නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ සලකුණින් ඒ සියලු සත්ත්වයෝ බිමට බැසැ සැප සේ කැමැති පරිද්දෙන් ස්නාන භෝජනාදි සියලු කටයුතු කෙරෙමින් වාසය කරන්නාහු යැ. කාලඞ්ග චක්රනවර්ති රජ්ජුරුවනට ද ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වුයේ යැ.
ඒ අසා ඔවුන් හැම දෙනාට අපහාස කෙරෙමින් සමහර කෙනෙක් මෙසේ කියති. “බොහෝ කොටැ කුමක් පිණිසැ ප්ර ලාප දෙඬුව ද? මෙ තෙමේ පූර්ණ චන්ද්රහයෙකුත් නො වෙයි. ඒ චන්ද්ර්සූර්යාඬ දීනට මෙබඳු වූ ස්වර සම්පත්තියෙක් නැත. මේ වූකලි චක්ර රත්නය විය යුතු යැ’යි කියති. මෙසේ ඒ මහජනයා කථා කොට කොටැ සිටියැදි මැ චන්ද්රර මණ්ඩලය පසු කොටැ චක්රයරත්නය අභිමුඛ වැ ඒන්නේ යැ. ඉක්බිත් තේන් ඒ මනුෂ්ය යන් විසින් “කවරක් හට මේ පහළ වී දොහෝ”යි කියන කල්හි මෙසේ කියන්නාහු වෙති: “අන් කරවක් හට පහළ වේද? අප ගේ මහ රජ්ජුරුවන් වහන්සේ පුරනලද සක්විති වත් ඇතිසේකැ. එසේ හෙයින් උන් වහන්සේට මේ චක්රලරත්නය පහළ වී යැ”යි කියති.
ඉක්බිත්තෙන් මහා ජනයාත් අන්ය් වූ යම්කිසිවෙකුත් චක්රචරත්නය දුට‍වෝ වූ නම් සියලු ජනයෝ තුමු චක්රිරක්නය මැ අනු වැ යන්නෝ යැ. ඒ චක්රිරත්නය ද රජ්ජුරුවන් නිසා මැ තමා ආබව ප්රුකාශ කරන්නාක් මෙන් සත්වරෙකැ පවුරු වළල්ල මුදුනේ මැ නුවර සිසාරා ඇවිදැ රජ්ජුරුවන්ගේ අන්තඃපුරය පැදකුණු කොටැ අන්තඃපුරයට උතුරු සීමැදුරු කවුළුව සමීපයෙහි ගඳ දුම් මල්පහන් ආදීන් සැප සේ පූජා කරන්නට යම් සේ පිළවන් ද එපරිද්දෙන් ඒ චක්රදරත්නය අකුරක් ගැසූ කලක් මෙන් සිටිනේ යැ. මෙසේ සිටියා වූ ඒ චක්රරරත්නයා ගේ ප්රගභාසමූහයන් කවුළු දොර සිදුරු ආදියෙන් වැදැ අනේකවර්ණරත්නා ලෝකයෙන් දිලිසෙන්නා වූ අන්තඃප්රායසාදය ඒ ප්රකභාසමූහයෙන් බබළන්නා දැකැ. චක්රරරත්නය දක්නා පිණිසැ රජතෙමේ උපන්නා වූ අභිලාෂ ඇති වන්නේ යැ. ඒ රජහු ගේ පිරිවර ජනයෝ ද ප්රිැය තෙපුල් නැමැති පඬුරින් යුක්ත වැ අවුත් ඒ කාරණය දන්වන්නෝ යැ. ඉක්බිත්තෙන් රජතෙම බලවත් වූ ප්රීැති ප්රඒමෝදයෙන් පතළා වූ ශරීර ඇත්තේ. පර්ය්ත්තඞ්ක බන්ධනය හැරැ හුනස්නෙන් නැගී. සීමැඳුරු කවුළුව සමීපයෙහි සිටැ චක්ර්රත්නය දැකැ ක්ෂත්රි්ය ජාති ැති ක්ෂ්ත්රිගයාහි ෂේකයෙන් මස්තකයෙහි අභිෂේක කරන ලද පසළොස්වක් පොහෝ දිනයෙහි, ඉස හා සමඟ ස්නානය කොටැ උපෝසථ සීලය සමාදන් වැ ප්රාිසාදයෙහි මතුමාල්තලයට පැමිණියා වූ යම් රජක් හට දහසක් දැවි ඇති නිම් වළලු සහිත වූ නැබ සහිත වූ සර්වාකාරයෙන් සම්පූර්ණ වූ දිව්ය් වූ චක්ර රත්නය පහළ වේ ද. එතෙමේ සක්විතිරජ වන්නේ යැ”යි මා විසින් මේ කාරණය පළමු අසන ලද් දේ මැයැ. එහෙයින් මම රත්න චක්ර”යෙන් පවත්නා හෙයින් ද, ප්රිතිරූප දේශ වාස සත්පුරුෂ සංසේවා සද්ධර්මශ්ර වණ කෘත පුණ්යනතා යැ යි කියන ලද චතුර්විධ සම්පත්ති චක්රවයෙන් පවත්නා හෙයින් ද, එහි අනුන් පවත්වන හෙයින්ද, පර වැඩ නිසා පවත්වනලද ඊර්යාන පථ චක්ර ඇත්හෙයින් ද. චක්රධ සඞ්ඛ්යාඩත වූ චකුර්විධ ආර්ය් ඊර ධර්මයන් හා සතර සංග්රඇහවස්තුයෙන් සමන්විත වන බැවින් ද, අනුන් විසින් මැඩ පැවැත්ත නො හැක්කා වු ආඥා චක්ර් ඇති බැවින් ද, එහි අනුන් පවත්වන බැවින් ද චක්ර වර්ත යැයි ලබන ලද නම් ඇති සක්විතිරජ වෙම් දො‍නහෝ”යි සිතන්නේ යැ. කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
සියලු චක්රවවර්ති රජදරුවනට මැ උතුරු සළුව ඒකාංශ කොටැ බහා, වමතින් ඇත් සොඬක් බඳු වූ කෙම් ඇති ස්වර්ණ හෘඞ්ගාරය ඔසොවාගෙනැ දකුණතින් චක්රඬරත්නයට පැන් වඩා. “පින්වත් වූ චක්රැරත්නය බොහෝ කල් පවතිවායි. පින්වත් වූ චක්ර්රත්නය සතුරන් ජය ගෙනැ සිටීවා”යි යන මේ වචනය හා සමඟ මැ ආකාශයට පැන නැඟී ආකාශයට පැනැ නඟින්නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජහු ගේ ඡත්රඟවාමරාදිය ගත් ඇත් ඇති පරිවාර ජනයා ද අන්තඃපුරජනයා ද, ඉක්බිත්තෙන් අනේකප්රිකාර වූ සැට්ටසන්නාහ ආදි වූ සැරහීමෙන් සැරහුණා වූ අනේක ප්රෙකාර වූ ආභරණාලෝක සමෘද්ධින් දිලියෙන්නා වූ නඟනලද ධ්වජ පතාකායෙන් අලඞ්කෘත වූ තම තමන් ගේ සේනාව හා සමඟ යුව රජ්ජුරුවන් හා සෙනෙවිරදුන් ප්රමධාන කොටැ ඇති අමාත්යහයෝද ආකාශයට පැනනැගී රජ්ජුරුවන් මැ පිරිවරා ගන්නාහු යැ.
තව ද රාජ පුරුෂයෝ පිරිවර ජනයාට සඞ්ග්රජහ පිණිසැ නුවර වීථියෙහි “එම්බා පින්වත්නි! අප ේග රජ්ජුරුවන් වහන්සේට චක්ර“රත්නය පහළ වී යැ. තම තමන්ගේ විභවානුරූප පරිද්දේන් සැදී රැස්වුව”යි බෙර ලවති. මහා ජනයෝ ද ස්වභාවයෙන් චක්රට රත්නයා ගේ ඝෝෂාවේන මැ තමන් තමන් ගේ සියලු කටයුතු හැරැ මල් පහන් ආදිය ගෙනැ රැස් වූවාහු යැ. ඒ සියලු මහා ජනයෝ ද ආකාශයට පැනැනැගී රජ්ජුරුවන් මැ පිරිවරා ගන්නාහු යැ. යමක් හට රජ්ජුරුවන් හා සමඟ යනු කැමැති සිතෙක් උපන්නේ වී නම්, ඒ ඒ සත්ත්ව තෙමේ ආකාශගත වූයේ මැ වෙයි. මෙසේ දොළොස් යොදනක් පමණ දිග පුළුල ඇත් චක්රයවර්ති පර්ෂද වන්නේ යැ. ඒ චක්ර්වර්ති පර්ෂද් අතුරි් එක පුරුෂයෙකුත් සුන්බුන්නා වූ ශරීර ඇත්තෙක් හෝ කිලුටු පිදුහන්නේක් හෝ නැති. ඒ එසේ මැ යි. සක්විති රජ තෙමේ අතිපරිශුද්ධ වූ පිරිවර ඇත්තේ යැ. චක්රෂවර්ති පර්ෂද නම් විද්යා්ධර පර්ෂදක් මෙන් ආකාශයෙහි යන්නේ යැ. ඉන්ද්රෙනිල මාණික්ය මය වූ භූමිතලයෙක්හි විසුරුවනලද සත්රුවන් සමූහයක් මෙන් හොබනේ යැ. කලිගු රජ්ජුරුවනටත් එපරිද්දෙන් මැ වුයේ යැ.
ඒ චකුරත්නය වනාහි වෘක්ෂයන් ගේ මතු මත්තෙන් ඉතා උස් නො වන්නා වූ ආකාශ ප්රවදේශයෙන් වපත්තේ යැ. යම් සේ වෘක්ෂ යන් ගේ පුෂ්ප ඵල පල්ලවයෙන් ප්රරයෝජන ඇත්තා වූ සත්ත්වයෝ ඒ පුෂාපාදීන් සැප සේ කඩාගන්නට සමර්ථ වෙද්ද, තව ද යම්සේ භූමියෙහි සිටියා වූ සත්ත්වයෝ “මු රජ්ජුරුවෝ යැ, මූ යුවරජ්ජුරු වෝ යැ මූ සෙනෙවි රද්දු යැ”යි සලකන්නට සමර්ථ වෙද්ද, එබඳු වූ නොඋස් නොමිටි ආකාශ ප්රිදේශයෙන් යන්නේ යැ ස්ථාන නිෂද්යාෝදි වූ ඊර්යාොඋස පථයන් අතුරෙහිදු යමෙක් ඉඳීම් සිටිම් ආදි වූ යම් ඊර්ය් නිපථ යෙකින් යනු කැමැත්තේ වී නම්, එතෙම ඒ ඒ ඊර්යාම් පථයෙන් මැ යන්න් යැ. මේ සේනාවෙහි සිතියම් ආදි ශිල්ප කර්මාන්තයෙහි නිරත සත්ත්වයෝ ද තම තමන් කළමනා කටයුතු කෙරමින් මැ යන්නාහු යැ. භූමියෙහි දී යම් සේ සියලු කාර්ය්ු සමෘද්ධ ද එපරිද්දෙන් මැ ඒ ඒ සත්ත්වයන් ගේ සියලු කටයුතු ආකාශයෙහි දී සමෘද්ධ වන්නේ යැ. මෙ සේ චක්රහවර්ති පර්ෂද හැර ගෙනැ ඒ චක්රයරත්නය වමැලයෙන් මහාමෙරු පර්වතය පහ කොටැ මහා සමුද්රැය මතු පිටින් සත් දහසක් යොදුන් පමණ ඇති පූර්ව විදේහයට යන්නේ යැ. ඒ පූර්ව විදේහයෙහි දිගින් පුළුලින් දොළොස් යොදනක් පමණ ඇති වටින් සතිස් යොදනක් පමණ ඇති පර්ෂද වාසය කරන්නට යෝග්යස වූ සුලභ වූ ආහාරපාන වර්ගාදි උපකරණ ඇති ඡායාවෙන් හා ජල යෙනුත් සමෘද්ධ වූ පවිත්රප වූ සමතල වූ රම්යව වූ භූමි පුදේශයෙක් වේ ද ඒ භූමි ප්ර්දේශය මත්තෙහි චක්රිරත්නය අකුරක් ගැසුවාක් මෙන් සිටි නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ සලකුණින් ඒ සියලු සත්ත්වයෝ බිමට බැසැ සැප සේ කැමැති පරිද්දෙන් ස්නාන භෝජනාදි සියලු කටයුතු කෙරෙමින් වාසය කරන්නාහු යැ. කාලඞ්ග චක්රනවර්ති රජ්ජුරුවනට ද ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වුයේ යැ.
මේපරිද්දෙන් මෙසේ ..මේපරිද්දෙන් මෙසේ චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවන් වාසයට පැමිණි කල්හි ඒ පූර්වවිදේහයෙහි යම් රජ දරු කෙනෙක් ඇත්නම්, ඔහු හැමදෙන සතුරු සේනාවක් ආවා යැ”යි අසා තම තමන්ගේ සේනාව රැස් කරවා යුද්ධයට නො සැරැහේනනාහු යැ. ඒ එසේමැ යි. චක්රස රත්නයා ගේ උත්පත්තිය හා සමඟ යමෙක් සතුරු සංඥාවෙන් ඒ චක්රැවර්ති රජ්ජුරුවන් උදෙසා ආයුධයක් ඔසවන්නට සමර්ථ වන්නේ වී නම් එසේ වූ සත්ත්වයෙක් කිසි තැනෙක්හි නැත්තේ යැ. මේ චක්රනරත්නයා ගේ අනුභාවයෙක් වන්නේ යැ. ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ චක්රයරත්නානුභාවයෙන් සියලු මැ සතුරෝ යම් හෙයෙකින් දමනයට පැමිණෙන්නාහු ද, එසේ හෙයින් මැ ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ චක්රනරත්නය සතුරන් දමනයෙහි ලනබව හෙතු කොට ගෙනැ අරින්දම යැ යි කියනු ලැබේ.
එහෙයින් කියන ලදී:-
“චක්කානුභාවේන හ තස්ස රඤේඤෝ
අරී අසේසා දමථං උපෙන්ති.
අරින්දමං නාම නරාධිපස්ස
තේනේව තං වුච්චති තස්ස වක්කං”යි.
එහෙයින් සියලු මැ රජදරුවෝ තම තමන් ගේ රාජ්යජ ශ්රීල සමෘද්ධියට සුදුසු සුදුසු වූ පඬුරු ගෙනැ ඒ චක්රේවර්ති රජ්ජුරුවන් කරා එළඹැ නමස්කාර කොටැ තමතමන් ගේ ඔටුනු මිණි රස් නැමැති අභිෂේක ජලයෙන් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ පාද පූජාව කරන්නාහු: “මහරජ්ජුරුවන් වහන්ස. වැඩිය මැනැව. මහ රජ්ජුරුවන්වහන්ස, නුඹවහන්සේ වැඩියා වූ ගමන ඉතා යහපත් ගමනේක වන්නේ යැ. මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස, මේ රාජ්ය යට අනුශාසනා කොට වදාළ මැනැවැ යි, ඒ චක්රවවර්ති රජ්ජුරු වනට තමන් විසින් කළ මනා කටයුතු කෙසේ කරමෝදැ”යි පිදුවිස්නා බවට පැහිණෙන්නාහු යැ. කාලිඞ්ග චක්රතවර්ති රජ්ජුරුවනට ද එපරිද්දෙන් මැ කළාහු යැ.
මෙසේ කීකල්හි චක්රිවර්ති රජ තෙමේ “මට අවුරුද්දක් පාසා මෙතෙක් අය පඬුරු දෙව”යි නො කියන්නේ යැ. එකක්හුගේ වස්තු උදුරා අනිකක් හට නො දෙන්නේ යැ. තමා ගේ ධර්මරාජ බවට සුදුසු වූ නුවණින් පාණාතිපාතා දිය පරික්ෂා කොටැ ප්රිිය කටයුතු වූ මිහිටි කටහඬින් මෙසේ කියන්නේ යැ. “එම්බා පින්වත් වූ සත්ත්වයෙනි! බලවු, ප්රා ණඝාත නම්: අසෙවන කරන ලද්දේ වඩනා ලද්දේ මතුමත්තෙහි බොහෝ කොටැ කරන ලද්දේ නරකයට පමුණුවන්නේ යැ” යන මේ ආදි ක්රකමයෙන් ධර්මදෙශනා කොටැ “ප්රාාණවධ නො කටයුත්තේ යැ. අනුන්සන්තක වස්තු නො ගත යුත්තේ යැ. කාමමිත්යාතචාර නො කට යුතුතේ යැ. බොරු නො කිය යුත්තේ යැ. සුරා නොපිය යුත්තේ යැ. තොප තොපගේ භුක්තිය වූ පරිද්දෙන් මැ රාජ්යනශ්රීන අනුභව කරවු”යි අවවාද කරන්නේ යැ.
එයින් වදාළහ:-
“ද්වෙ ‘මේ භික්ඛවේ පුග්ගලා ලෝකේ උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජන්ති; බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය බහුනෝ ජනස්ස අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං කතමේ චෙ ? තථාගතෝ ව අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ ; රාජා ව වක්කවත්ති”යි කාලිඞ්ග නම් චක්ර්වර්ති රජ ද එපරිද්දෙන් මැ සියල්ලනට අවවාද අනුසාශනා කෙළේ යැ.
“කිමෙක් ද, සියල්ලෝ මැ චක්රගවර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ මේ අවවාද ගනිද්ද යත් : බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ අවවාදන පවා සියල්ලෝ නො ගනිති. අනෙක් කෙනකුන් ගේ අවවාද කිමෙකැ ගනිද්ද? එසේ හෙයින් යම් කෙනෙක් නුවණැත්තෝ වූ නම් ඔහු ගනිති. අවශේෂ වූ සියලු සත්ත්වයෝ වනාහි රජ්ජුරුවනට අනු වැ පවත්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් මෙසේ පූර්වචිදේහවාසි වු සත්ත්වයනට චක්ර වර්ති රජ්ජුරුවන් අවවාද දුන් කල්හි, චක්රදවර්ති පර්ෂද පෙරවරු බත් අනුභව කළ කල්හි චක්රවරත්නය ආකාශයට පැන නැඟී නැගෙනහිර සමුද්රවයට බස්නේ යැ. ඒ චක්රපරත්නය යම් යම් පරිද්දෙකින් සමුද්රියට බස්නේ වී නම් ඒ ඒ පරිද්දෙන් ; ඖෂධ ගන්ධයක් ආඝ්රා්ණය කොටැ ඵණ ගර්භය හකුළුවන්නා වූ නාග රාජයකු මෙන් හැකිළැ ගියා වූ රළ පතර ඇති වැ පසුබස්නා වූ සමුද්රඒජලය, යොදනක් පමණ පසුබැසැ සමුද්රසය ඇතුළෙහි වෛදූර්ය්සුබමය වූ හිත්තියක් මෙන් සිටිනේ යැ.
ඒ ඇසිල්ලෙහි මැ චක්රසවර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ කුශල සමෘද්ධිය දක්නා කැමැත්තාක්හු මෙන් මහා සමුද්රත තලයෙහි විසිරැ සිටියා වූ අනේක ප්රදකාර වූ රත්නයෝ ඒ ඒ ස්ථානයෙන් අවුත් ඒ ප්‍ුරදේශයෙහි පිරෙන්නාහු යැ. එකල්හි රාජ සේනාව නොයෙක් රත්නයෙන් පිරුණා වූ මහා සමුද්රැය දැකැ. කැමැති පරිද්දෙන් ඔඩොක්කු ආදියෙන් උකාගන්නාහු යැ. කැමැති පරිද්දෙන් ඒ රාජ සේනාව සත් රුවන් උකාගත් කල්හි, චක්රකරත්නය පෙරළා නික්මෙන්නට පටන්ගන්නේ යැ. ඒ චක්රකරත්නය පෙරළා නික්මෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, රාජසේනාව ඉදිරියෙහි යන්නී යැ. රජ්ජුරුවෝ මධ්ය යෙහි යන්නාහ. චක්රේරත්නය හැමට කෙළවර යන්නේ යැ. ඒ සම්රමද්රග ජලය ද චක්රරරත්න සමෘද්ධි යෙන් පොළඹන කලක් මෙන් ද, රත්න වියෝගය සහනය කොටැ ගත නො හෙන්නාක් මෙන් ද, නිම්වළලු කෙළවර ගැසෙමින් ගොඩට එන්නේ යැ. මෙසේ ඒ චක්රනවර්ති රජ පූර්ව සමද්රරය කෙළවර කොටැ ඇති පූර්වවිභේදය ජය ගෙනැ දකුණු සමුද්ර්ය කෙළවර කොටැ ඇති ජම්බුද්වීපය ජය ගන්නා කැමැති වැ, චක්ර‍රත්නය විසින් පානා ලද මාර්ගයෙන් දකුණු දිගට අභිමුඛ වැ යන්නේ යැ. කාලිඞ්ග නම් නරොත්තමයා ද එපරිද්දෙන් මැ ගියේ යැ.
මෙසේ පවත්නා වූ චක්රිරත්නයා ගේ පවත්නා ක්රිමයද, සේනාව ගේ රැස්වීම් ද, ඒ ද්වීපවාසී වූ සතුරු රජ දරුවන් ගේ ඊම ද, ඔවුනට අනුශාසනා කිරිම ද, දකුණු සමුද්රායට බැස්ම ද, රළපතර නැති වැ ඉන්ද්රා නීල මාණික්යපමය භත්තියක් මෙන් සමුද්රද ජලය පසුබැසැ සිටීම ද, සියලු සත්ත්වයන් සත්රුවන් උකාගැන්ම ද යන මෙ සියල්ල පළමු කියන ලද ක්රැමයෙන් මැ දත යුත්තේ යැ. මෙසේ දස දහසක් යොදුන් ඇති ජම්බුද්වීපය ජය ගෙනැ දකුණු සමුද්ර යෙන් උඩ නැඟි, සත්දහසක් යොදුන් පමණ ඇති අපරගෝයාන ජය ගන්නා සඳහා යට කියන ලද ක්රකමයෙන් මැ ගොස්, සමුද්ර ය කෙලවර කොටැ ඇති ඒ අපරගෝයානයද පළමු පරිද්දෙන් මැ ජය ගෙනැ බස්නාහිර සමුද්ර්යෙන් උඩ නැඟි, අටදහසක් යොදුන් පමණ ඇති උතුරුකුරුදිවයින ජය ගන්නා සඳහා පළමු පරිද්දෙන් මැ ගොස්, සමුද්රරපර්ය් ජ න්ත වූ ඒ උතුරුකුරු දිවයින ද එසේ ම ජය ගෙනැ උතුරු සමුද්රසයෙන් උඩ නැ‍ඟෙන්නේ යැ. මෙ පමණෙකින් චක්රෙවර්තිරජහු විසින් චතුස්සමුද්රරය අවසන් කොටැ ඇති පෘථිවි මණ්ඩලයෙහි නායකත්වයට පැමිණෙන ලද්දේ යැ.
මෙසේ දිනනලද ජගත් ඇති ඒ චක්රනවර්ති රජ තෙමේ තමා ගේ රාජ්යත ශ්රී සමෘද්ධිය දක්නා පිණිසැ පර්ෂද හා සමඟ තුන්සියයක් යෙදුන් පමණ උඩ ආකාශතලයට පැනැ නැඟී, සුපුෂ්පිත වූ පද්මොත් පල පුණ්ඩරීක වනයෙන් විචිත්රට වූ සයඤ්ජාත මහවිල් සතරක් මෙන් පන්සියයක් පන්සියයක් ක්ෂුද්රෙ ද්වීප පිරිවරකොට ඇති සතර මහා ද්වීපය චක්රිරත්නානුභාවයෙන් මේරූ යුගන්ධරාදීන් ආවරණයක් නැති වැ බලා, චක්රරරත්නය විසින් පානාලද මාර්ගයෙන් ක්රආමයෙන් තමා ගේ රාජධානියට මැ පෙරළා එන්නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ චක්රකරත්නය රජ්ජුරුවන් ගේ අන්නඃපුරද්වාරය හොබවන්නාක් මෙන් සිටිනේ යැ.මෙසේ චක්ර රත්නය පිහිටි කල්හි රජ්ජුරුවන් ගේ අන්නඃපුරයෙහි විලක්කු‍වෙකින් වේවායි පහනෙකින් වේවායි කිසි මැ ප්රඅයෝජන‍යෙක් නැත්තේ යැ. චක්රේරත්නාලෝකයැ මැ රාත්රියයෙහි අන්ධකාර දුරු කරන්නේ යැ යම් කෙනෙක් අන්ධකාර කැමැත්තෝ වූ නම් ඔවුනට අන්ධකාර මැ වන්නේ යැ. කාලිඞ්ගචක්රවවර්ති රජ්ජුරු වනට ද ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
එහෙයින් කියන ලදී:-
“චක්කානුභාවේන හ තස්ස රඤේඤෝ
අරී අසේසා දමථං උපෙන්ති.
අරින්දමං නාම නරාධිපස්ස
තේනේව තං වුච්චති තස්ස වක්කං”යි.
එහෙයින් සියලු මැ රජදරුවෝ තම තමන් ගේ රාජ්යජ ශ්රීල සමෘද්ධියට සුදුසු සුදුසු වූ පඬුරු ගෙනැ ඒ චක්රේවර්ති රජ්ජුරුවන් කරා එළඹැ නමස්කාර කොටැ තමතමන් ගේ ඔටුනු මිණි රස් නැමැති අභිෂේක ජලයෙන් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ පාද පූජාව කරන්නාහු: “මහරජ්ජුරුවන් වහන්ස. වැඩිය මැනැව. මහ රජ්ජුරුවන්වහන්ස, නුඹවහන්සේ වැඩියා වූ ගමන ඉතා යහපත් ගමනේක වන්නේ යැ. මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස, මේ රාජ්ය යට අනුශාසනා කොට වදාළ මැනැවැ යි, ඒ චක්රවවර්ති රජ්ජුරු වනට තමන් විසින් කළ මනා කටයුතු කෙසේ කරමෝදැ”යි පිදුවිස්නා බවට පැහිණෙන්නාහු යැ. කාලිඞ්ග චක්රතවර්ති රජ්ජුරුවනට ද එපරිද්දෙන් මැ කළාහු යැ.
මෙසේ කීකල්හි චක්රිවර්ති රජ තෙමේ “මට අවුරුද්දක් පාසා මෙතෙක් අය පඬුරු දෙව”යි නො කියන්නේ යැ. එකක්හුගේ වස්තු උදුරා අනිකක් හට නො දෙන්නේ යැ. තමා ගේ ධර්මරාජ බවට සුදුසු වූ නුවණින් පාණාතිපාතා දිය පරික්ෂා කොටැ ප්රිිය කටයුතු වූ මිහිටි කටහඬින් මෙසේ කියන්නේ යැ. “එම්බා පින්වත් වූ සත්ත්වයෙනි! බලවු, ප්රා ණඝාත නම්: අසෙවන කරන ලද්දේ වඩනා ලද්දේ මතුමත්තෙහි බොහෝ කොටැ කරන ලද්දේ නරකයට පමුණුවන්නේ යැ” යන මේ ආදි ක්රකමයෙන් ධර්මදෙශනා කොටැ “ප්රාාණවධ නො කටයුත්තේ යැ. අනුන්සන්තක වස්තු නො ගත යුත්තේ යැ. කාමමිත්යාතචාර නො කට යුතුතේ යැ. බොරු නො කිය යුත්තේ යැ. සුරා නොපිය යුත්තේ යැ. තොප තොපගේ භුක්තිය වූ පරිද්දෙන් මැ රාජ්යනශ්රීන අනුභව කරවු”යි අවවාද කරන්නේ යැ.
එයින් වදාළහ:-
“ද්වෙ ‘මේ භික්ඛවේ පුග්ගලා ලෝකේ උප්පජ්ජමානා උප්පජ්ජන්ති; බහුජනහිතාය බහුජනසුඛාය බහුනෝ ජනස්ස අත්ථාය හිතාය සුඛාය දේවමනුස්සානං කතමේ චෙ ? තථාගතෝ ව අරහං සම්මාසම්බුද්ධෝ ; රාජා ව වක්කවත්ති”යි කාලිඞ්ග නම් චක්ර්වර්ති රජ ද එපරිද්දෙන් මැ සියල්ලනට අවවාද අනුසාශනා කෙළේ යැ.
“කිමෙක් ද, සියල්ලෝ මැ චක්රගවර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ මේ අවවාද ගනිද්ද යත් : බුදුරජාණන් වහන්සේ ගේ අවවාදන පවා සියල්ලෝ නො ගනිති. අනෙක් කෙනකුන් ගේ අවවාද කිමෙකැ ගනිද්ද? එසේ හෙයින් යම් කෙනෙක් නුවණැත්තෝ වූ නම් ඔහු ගනිති. අවශේෂ වූ සියලු සත්ත්වයෝ වනාහි රජ්ජුරුවනට අනු වැ පවත්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් මෙසේ පූර්වචිදේහවාසි වු සත්ත්වයනට චක්ර වර්ති රජ්ජුරුවන් අවවාද දුන් කල්හි, චක්රදවර්ති පර්ෂද පෙරවරු බත් අනුභව කළ කල්හි චක්රවරත්නය ආකාශයට පැන නැඟී නැගෙනහිර සමුද්රවයට බස්නේ යැ. ඒ චක්රපරත්නය යම් යම් පරිද්දෙකින් සමුද්රියට බස්නේ වී නම් ඒ ඒ පරිද්දෙන් ; ඖෂධ ගන්ධයක් ආඝ්රා්ණය කොටැ ඵණ ගර්භය හකුළුවන්නා වූ නාග රාජයකු මෙන් හැකිළැ ගියා වූ රළ පතර ඇති වැ පසුබස්නා වූ සමුද්රඒජලය, යොදනක් පමණ පසුබැසැ සමුද්රසය ඇතුළෙහි වෛදූර්ය්සුබමය වූ හිත්තියක් මෙන් සිටිනේ යැ.
ඒ ඇසිල්ලෙහි මැ චක්රසවර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ කුශල සමෘද්ධිය දක්නා කැමැත්තාක්හු මෙන් මහා සමුද්රත තලයෙහි විසිරැ සිටියා වූ අනේක ප්රදකාර වූ රත්නයෝ ඒ ඒ ස්ථානයෙන් අවුත් ඒ ප්‍ුරදේශයෙහි පිරෙන්නාහු යැ. එකල්හි රාජ සේනාව නොයෙක් රත්නයෙන් පිරුණා වූ මහා සමුද්රැය දැකැ. කැමැති පරිද්දෙන් ඔඩොක්කු ආදියෙන් උකාගන්නාහු යැ. කැමැති පරිද්දෙන් ඒ රාජ සේනාව සත් රුවන් උකාගත් කල්හි, චක්රකරත්නය පෙරළා නික්මෙන්නට පටන්ගන්නේ යැ. ඒ චක්රකරත්නය පෙරළා නික්මෙන්නට පටන් ගත් කල්හි, රාජසේනාව ඉදිරියෙහි යන්නී යැ. රජ්ජුරුවෝ මධ්ය යෙහි යන්නාහ. චක්රේරත්නය හැමට කෙළවර යන්නේ යැ. ඒ සම්රමද්රග ජලය ද චක්රරරත්න සමෘද්ධි යෙන් පොළඹන කලක් මෙන් ද, රත්න වියෝගය සහනය කොටැ ගත නො හෙන්නාක් මෙන් ද, නිම්වළලු කෙළවර ගැසෙමින් ගොඩට එන්නේ යැ. මෙසේ ඒ චක්රනවර්ති රජ පූර්ව සමද්රරය කෙළවර කොටැ ඇති පූර්වවිභේදය ජය ගෙනැ දකුණු සමුද්ර්ය කෙළවර කොටැ ඇති ජම්බුද්වීපය ජය ගන්නා කැමැති වැ, චක්ර‍රත්නය විසින් පානා ලද මාර්ගයෙන් දකුණු දිගට අභිමුඛ වැ යන්නේ යැ. කාලිඞ්ග නම් නරොත්තමයා ද එපරිද්දෙන් මැ ගියේ යැ.
මෙසේ පවත්නා වූ චක්රිරත්නයා ගේ පවත්නා ක්රිමයද, සේනාව ගේ රැස්වීම් ද, ඒ ද්වීපවාසී වූ සතුරු රජ දරුවන් ගේ ඊම ද, ඔවුනට අනුශාසනා කිරිම ද, දකුණු සමුද්රායට බැස්ම ද, රළපතර නැති වැ ඉන්ද්රා නීල මාණික්යපමය භත්තියක් මෙන් සමුද්රද ජලය පසුබැසැ සිටීම ද, සියලු සත්ත්වයන් සත්රුවන් උකාගැන්ම ද යන මෙ සියල්ල පළමු කියන ලද ක්රැමයෙන් මැ දත යුත්තේ යැ. මෙසේ දස දහසක් යොදුන් ඇති ජම්බුද්වීපය ජය ගෙනැ දකුණු සමුද්ර යෙන් උඩ නැඟි, සත්දහසක් යොදුන් පමණ ඇති අපරගෝයාන ජය ගන්නා සඳහා යට කියන ලද ක්රකමයෙන් මැ ගොස්, සමුද්ර ය කෙලවර කොටැ ඇති ඒ අපරගෝයානයද පළමු පරිද්දෙන් මැ ජය ගෙනැ බස්නාහිර සමුද්ර්යෙන් උඩ නැඟි, අටදහසක් යොදුන් පමණ ඇති උතුරුකුරුදිවයින ජය ගන්නා සඳහා පළමු පරිද්දෙන් මැ ගොස්, සමුද්රරපර්ය් ජ න්ත වූ ඒ උතුරුකුරු දිවයින ද එසේ ම ජය ගෙනැ උතුරු සමුද්රසයෙන් උඩ නැ‍ඟෙන්නේ යැ. මෙ පමණෙකින් චක්රෙවර්තිරජහු විසින් චතුස්සමුද්රරය අවසන් කොටැ ඇති පෘථිවි මණ්ඩලයෙහි නායකත්වයට පැමිණෙන ලද්දේ යැ.
මෙසේ දිනනලද ජගත් ඇති ඒ චක්රනවර්ති රජ තෙමේ තමා ගේ රාජ්යත ශ්රී සමෘද්ධිය දක්නා පිණිසැ පර්ෂද හා සමඟ තුන්සියයක් යෙදුන් පමණ උඩ ආකාශතලයට පැනැ නැඟී, සුපුෂ්පිත වූ පද්මොත් පල පුණ්ඩරීක වනයෙන් විචිත්රට වූ සයඤ්ජාත මහවිල් සතරක් මෙන් පන්සියයක් පන්සියයක් ක්ෂුද්රෙ ද්වීප පිරිවරකොට ඇති සතර මහා ද්වීපය චක්රිරත්නානුභාවයෙන් මේරූ යුගන්ධරාදීන් ආවරණයක් නැති වැ බලා, චක්රරරත්නය විසින් පානාලද මාර්ගයෙන් ක්රආමයෙන් තමා ගේ රාජධානියට මැ පෙරළා එන්නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ චක්රකරත්නය රජ්ජුරුවන් ගේ අන්නඃපුරද්වාරය හොබවන්නාක් මෙන් සිටිනේ යැ.මෙසේ චක්ර රත්නය පිහිටි කල්හි රජ්ජුරුවන් ගේ අන්නඃපුරයෙහි විලක්කු‍වෙකින් වේවායි පහනෙකින් වේවායි කිසි මැ ප්රඅයෝජන‍යෙක් නැත්තේ යැ. චක්රේරත්නාලෝකයැ මැ රාත්රියයෙහි අන්ධකාර දුරු කරන්නේ යැ යම් කෙනෙක් අන්ධකාර කැමැත්තෝ වූ නම් ඔවුනට අන්ධකාර මැ වන්නේ යැ. කාලිඞ්ගචක්රවවර්ති රජ්ජුරු වනට ද ඒ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ ..මෙසේ පහළ වූ චක්රක රත්නය ඇති සක්විති රජ්ජුරුවන් ගේ අමාත්යි යෝ, පළමු මඟුලැති සිටියා වූ ස්ථානය සමතල කොටැ පවිත්රද කරවා, සඳුන් ආදී වූ සිවුදෑගඳින් පිරිබඩ ගන්වා, යට විසිතුරු පැහැ ඇති සුවඳමල් තනවා, මත්තෙහි රන් තරුයෙන් රිදී තරුයෙන් හා අතුරෙහි එල්වන ලද මනෝඥ වූ මල්දමින් ද හෙබියා වූ වියන් බඳවා, දිව්යල විමානයක් මෙන් සරහා. “ මෙබඳු වූ හස්ති රත්නයක්හු ගේ ඊම දෙවියන් වහන්ස! සිතුව මැනව” යි කියති. එවෙලෙහි රජ්ජුරුවෝ පළමු කියන ලද ක්රයමයෙන් මැ මහදන් දි සිල් සමාදන් වැ එම කුශල සමෘද්ධිය ආවර්ජනය කෙරෙමින් හිඳිනාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ කුශලානුභාවයෙන් මෙහෙයන ලද ඒ සත්කාර විශේෂය අනුභව කරනු කැමැත්තා වූ ළහිරු මඬලක් සේ විශේෂ යෙන් රත් වූ සතග පයින් හා ග්රිවවයෙන් හා මුඛයෙන් ද හෙබියා වූ පිරිසිදු වූ ධවල වූ ශරීර ඇති. සප්තස්ථානයෙකින් භූමිය ස්පර්ෂ කරන්නා වූ මනා වැ වැඩී තිබෙන්නා වූ අවයවයන් ගේ පිහිටීම ඇති, සුපුෂ්පිත රක්ත පද්මයක් බඳු වූ මනෝඥ වූ සොඬ අගක් ඇති.සෘද්ධිමත් වූ යෝගාවචරයක්හු මෙන් ආකාශයෙන් යන්නට සමර්ථ වූ, රන්සිරියෙල් සුන්නෙන් රැඳී ගියා වූ පර්ය්ර්ථන්ත ඇති, රිදී පර්වතයක් වැනි වූ හස්තිරාජ තෙමේ ඡද්දන්ත කුලයෙන් හෝ උපෝසථ කුලයෙන් හෝ අවුත් සරහා පිළියෙල කරන ලද ඇත්හලැ සිටිනේ යැ. ඡද්දන්ත කුලයෙන් එන්නේ හැමට බාල වූ ඇත් රජ එන්නේ යැ. උපෝසථ කුලයෙන් එන්නේ හැමට ප්රහධාන ඇත්රජ එන්නේ යැ. කලිඟු රජ හට වනාහි උපෝසථ කුලයෙන් අවුත් සිටියේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්ති රත්නය දැකැ ඇත් ගොවු ආදිහු තුටුපහටු සිත් ඇති වැ වහා ගොස් රජ්ජුරුවනට කියති. රජ්ජුරුවෝ ඒ අසා වහවහා දිවැ අවුත්. හස්තිරත්නය දැකැ ප්රතසන්න වූ සිත් ඇති වැ. “ පින්වත්ති! හස්තියානය ඉතා යහපතැ. ඉදින් දමනයට පැමිණියේ වී නම් ඉතා යහපතැ” යි සිතමින් අත දික්කොටැ ලන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජ තමා ගේ ගෙයි දෙනක වැදු තනාගත් වස්සකු මෙන් කන්තල එල්වා හික්මුණු බව දක්වමින් රජ්ජුරුවන් කරා එන්නේ යැ. එවේලෙහි රජ්ජුරුවෝ ඇතුට නැගෙනු කැමැති වෙති. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවන් ගේ අභිප්රාජය දැනෑ පරිවාර ජනයෝ ඒ හස්ති රත්නය රන් දද රිදී දදයෙන් හා ස්වර්ණාලංකාරයෙන් හා රන් දැලින් ද සරහා, රජ්ජුරුවන් සමීපයට එළවති. රජ්ජුරුවෝ ඒ ඇත් රජු නො බා හිඳුවා මැ රුවන්මය හිනෙකින් ඇතු පිටට පැනැ නැහී, ආකාශයෙන් යන්නට නැමුණා වූ සිත් ඇති වෙති. රජ්ජුරුවන් සිතූ සිත හා සමඟැ ඒ ඇත්රජ රාජහංසයකු මෙන් ඉන්ද්රෙනීල මාණික්යැ රශ්මි සමුහයක් සේ නිල් වූ ආකාශ තලයට පැනැ නැ‍ඟෙන් නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් චක්රයචාරිකායෙහි කියන ලද ක්රහමයෙන් මැ මෙසේ සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටියා වූ සේනාව හා සමඟ ඒ චක්රරවර්ති රජ්ජුරුවෝ පෙරවරු මේ නිමැවීමට පළමු කොටැ මැ සතිස්ලක්ෂ දසදහස් තුන්සියපණස් යොදුන් වට ඇති සියලු පෘථිවි මණ්ඩලය සිසාරා ඇවිදැ තමන්ගේ රාජධානියට පෙරළා එන්නාහු යැ. මෙසේ චක්ර වර්ති රජ්ජුරුවනට මෙබඳු වූ මහත් වූ ඍද්ධි ඇති හස්ති රත්නය වන්නේ යැ. කාලිඞ්ග නම් පෘථිවීශ්වරයා හට ද එබඳු වූ හස්තිරත්නය වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්තිරත්නය ඇති චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ පුරුෂයෝ පළමු මඟුලසු සිටියා වූ ස්ථානය සමතල කොටැ පවිත්ර් කරවා, මල්දම් ආදීන් සරහා, පළමු පරිද්දෙන් මැ එම අශ්ව රත්නයා ගේ ඊම සිතනු පිණිස රජ්ජුරුවනට උත්සාහ උපදවති. ඒ රජ්ජුරුවෝ ද යට කියනලද ක්ර මයෙන් මහදන් දි සිල් සමාදන් වැ කරන ලද පූජා සත්කාර ඇති වැ ප්රකසාදතලයෙහි සැප සේ හුන්නාහු. තමන් කළා වූ කුශල සමෘද්ධිය සිහිකරන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ශරත් කාලයෙහි විදුලියෙන් වලඳනාලද ධවල වූ වලාහක සමූහයක් සේ සශ්රී ක වූ, රත් වූ කුර හා රත් වූ මුඛ ද ඇති, චන්ද්රශ මරීවි සමූහයක් සේ පිරිසිදු වූ ධවල වූ සිනිඳු වූ ඝන වැ ගැවසි වටමට වැ සම්පූර්ණ වැ තිබෙන්නා වූ ශරීර ඇති; කපුටු කරක් මෙන් ද ඉන්ද්රඝනීල මාණික්යන සමූහයක් මෙන් ද නිල් වූ පැහැ ඇති හිසින් යුක්ත බැවින් කපුටු කරක් බඳු වූ හිස් ඇති, මනා කොටැ සරියේ කපා සිටුවනලද මුදුතණ වැනි වූ සියුම් වූ වට වූ කෙළින් නැංගා වූ කේශයෙන් යුක්ත බැවින් මුදු තණ බඳු වූ කෙස් ඇති, ආකාශචාරී වූ වලාහක නම් අශ්වරජා යෙක් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ කුශලානුභාවයෙන් මෙහෙයන ලදු වැ සෛන්ධව කුලයෙන් අවුත් ඒ සරහා පිළීයෙළ කරනලද මඟුල් අස්හලැ සිටිනේ යැ. කාලිංග රජ්ජුරුවනට ද එබඳුවූ මැ අශ්වරත්නය පහළ වූයේ යැ. සෙසු චාරිකා ආදී වූ සියල්ල හස්ති රත්නයෙහි කියන ලද ක්රශමයෙන් මැ දත යුත්තේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ අශ්ව රත්නය ඇති, චක්රසවර්ති රජ්ජුරුවනට සතර රියනක් පමණ දිග ඇති, ගල්නැබක් පමණ වට ඇති, දෙ කෙළවර කෙමි කෙළවරින් නික්මුණා වූ ඉතා පිරිසිදු වූ මුතු ලැල් කලඹින් හා රන් පියුම් දෙකෙකින් ද සැරහුණා වූ, සුවාසූදහසක් මැණික් පිරිවර කොටැ ඇති, තරකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද පූර්ණ චන්ද්රූයා ගේ ශ්රීවසමෘද්ධියට ස්පර්ද්ධා කරන්නාක් වැනි වූ මාණික්යච රත්නය වේපුල්ල පර්වතයෙන් එනනේ යැ. මෙසේ ආවා වූ ඒ මාණික්ය්රත්නය මුතුසාල්ලෙකැ තබා හුණ දඬු පරම්පරා වෙන් සැට රියනක් පමණ ආකාශයට නඟා තුබූ කල්හි රාත්රිත භාගයෙහි වටින් යොදනක් පමණ ඇත්තා වූ ප්රතදේශයෙහි ආලෝක පැතිරෙන්නේ යැ. යම් මාණික්යාමලෝකයෙකින් ඒ සියලු ආකාශය, අරුණු නැගෙන වේලාවක් මෙන් ඒකාලෝක වේ ද, ඒ ආලෝකයෙන් ගොවීහු සී සෑම ආදී වූ ගොවිකර්මාන්ත කෙරෙති. වෙළෙන්දෝ සල්පිල් සදති. ඒ ඒ ශිල්පකර්මාන්ත දන්නා වූ සත්ත්වයෝ ‘දහවල’ යි සිතා ඒ ඒ කර්මාන්ත කරන්නට පටන් ගන්නාහු යැ. නරලෝකාධිපති වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද මේ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ මාණික්ය රත්නය ඇති ඒ චක්රනවර්ති රජ්ජුරුවනට පංච කාම සැපයට විශේෂ කාරණ වූ ස්ත්රිිරත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවනට මදුරට සාගල නුවර රජ්ජුරුවන් ගෙන් හෝ අග්රචමහිෂිය ගෙනෙති. උතුරු කුරු දිවින් හෝ කුශලානුභාවයෙන් තොමෝ මැ එන්නී යැ. ඒ ස්ත්රින තොමෝ දක්නවුන් ගේ ඇස් පිනවන හෙයින් විශිෂ්ට වූ රූ ඇත්තී යැ. සොම්නස් වසයෙන් සිත පහද වන බැවින් ප්රඇසාද එළවන්නී යැ. ප්රාසාදාවහ වූ බැවින් උතුම් වූ වර්ණ සෞන්දර්ය්ෂ්ටයෙන් යුක්ත යැ. ඉතා උස් නො වන්නී යැ. ඉතා මිටි නො වන්නී යැ. ඉතා කෘශ නො වන්නී යැ. ඉතා ස්ථුල නො වන්නී යැ. ඉතා කැළි නො වන්නී යැ. ඉතා හෙළලු නො වන්නී යැ. මනුෂ්යා රූපය ඉක්මැ සිටියා යැ. දිව්යන රූපයට නො පැමිණියා යැ. ඒ එසේ මැ යි. මනුෂ්යකයන් ගේ ශරිරාලෝකය පිටතට නොනික් මෙන්නේ යැ. දෙවියන් ගේ ශරීරාලෝකය ඉතා දුරට නික්මෙන්නේ යැ. ඒ ස්ත්රිරය ගේ වූකලී ශරීරාලෝකය දොළොස් රියනක් පමණ ප්ර්දේශ බබුළුවන්නේ යැ. ශරීරස්පර්ශය වනාහි ප්රොසන්න ගිතෙලෙහි බහා තබන ලද සියක්වර පෙළු හිඹුල් පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ කපු පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ ස්පර්ශය හා සමාන වූ විශේෂස් පර්ශ වන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට ශීත අවස්ථාවෙහි ඒ ස්ත්රි්ය ගේ ශරීරය සීතල වන්නේ යැ. හැම කල්හි මැ යහපත් කොටැ අඹරණලද අළුත් වූ සිවුදෑ ගඳ හා එක් කොටැ යොදනලද සඳුන් සුවඳ වැනි වූ සුගන්ධය ශරීරයෙන් හමන්නේ යැ. සිනාසෙන්න‍ට හා කථා කරන්නට ද පටන් ගත් කල්හි ඈගේ මුඛයෙන් එකෙනෙහි පිපීගියා වූ මහනෙල් මල්හු ගේ සුවඳක් වැනි වූ ඉතා මනෝඥ වූ සුගන්ධය හමන්නේ යැ. මෙබඳු වූ රූප සමෘද්ධි ස්පර්ශස සමෘද්ධි ශරීර සුගන්ධ සමෘද්ධීන් යුක්ත වූ ඒ ස්ත්රිස තොමෝ රජ්ජුරුවන් දැකැ තමා උන්නා වූ අස්නෙන් ශරීරයෙහි ගිනි වැදගත් එකක මෙන් පළමු කොටැ නැඟී සිටින්නී යැ. ඒ රජ්ජුරුවන් අස්නෙහි උන්කල්හි රජ්ජුරුවනට තල්වැටින් පවන් සැලිම් ආදී වූ කළමනා දෑ කොටැ පසු වැ ඉඳිනී යැ. “ රජ්ජුරුවන්වහන්ස!කුමක් කෙරෙම් ද? යන වචනයෙන් හැම වේලෙහි මැ කළමනා කටයුතු විචාරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට යමක් සිත්කලු වී නම් ඒ මැ කරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට ප්රි්ය වී නම් එ මැ කියන්නි යැ. රජ්ජුරුවන් හැරැ අන් පුරුෂයකු සිතිනුත් නො පතන්නී යැ. අනංගයා බඳු රූ ඇති ඒ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එබඳු වූ මැ ස්ත්රිැරත්නයක් පහළ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ ස්ත්රිීරත්නය ඇති ඒ චක්රයවර්ති රජ්ජුරු වනට වස්තු වෙන් කළමනා කට යුතු සැප සේ සිද්ධ කරනු පිණිසැ ගෘහපති රත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ ගෘහපති පුත්රණ ස්වභවයෙන් මහත් වු උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇත්තේ යැ. මහත් වූ භෝග ඇති කුල යෙහි උපන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට වස්තු රාශිය වර්ධනය කරන්නා වූ සිටු ගෘහපති වන්නේ යැ. ඕහට චක්රගරත්නානුභාව සහිත වූ කර්ම විපාකයෙන් උපන්නා වූ දිවැස් පහළ වන්නේ යැ. ඒ දිවැසින් පොළොව ඇතුළ යොදනක් පමණ ගැඹුරෙහි තුබූ නිධාන දක්නේ යැ. ඒ සිටුපුත්රළ තමා ගේ දිවැස් සමෘද්ධි දැකැ සතුටු වූ සිත් ඇති වැ ගොස් “ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ වස්තු සෙවීමට උත්සාහ නො කළ මැනැව මම නුඹ වහන්සේට වස්තුයෙන් කළ මනා කටයුතු කෙරෙමි” යි රජ්ජුරුවන් ධනයෙන් පවරා, රන්මසු පිරුණාවූ සැළක් උඩ නගා ගෙනැ “ මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙප‍මණක් මා විසින් කරන ලදැ” යි කියා සියලු වස්තුයෙන් කළ මනා කට යුතු සමෘද්ධ කරන්නේ යැ. පින්පිඬ ක් වැනි වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එපරිද්දෙන් මැ සමෘද්ධ කෙළේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්ති රත්නය දැකැ ඇත් ගොවු ආදිහු තුටුපහටු සිත් ඇති වැ වහා ගොස් රජ්ජුරුවනට කියති. රජ්ජුරුවෝ ඒ අසා වහවහා දිවැ අවුත්. හස්තිරත්නය දැකැ ප්රතසන්න වූ සිත් ඇති වැ. “ පින්වත්ති! හස්තියානය ඉතා යහපතැ. ඉදින් දමනයට පැමිණියේ වී නම් ඉතා යහපතැ” යි සිතමින් අත දික්කොටැ ලන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජ තමා ගේ ගෙයි දෙනක වැදු තනාගත් වස්සකු මෙන් කන්තල එල්වා හික්මුණු බව දක්වමින් රජ්ජුරුවන් කරා එන්නේ යැ. එවේලෙහි රජ්ජුරුවෝ ඇතුට නැගෙනු කැමැති වෙති. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවන් ගේ අභිප්රාජය දැනෑ පරිවාර ජනයෝ ඒ හස්ති රත්නය රන් දද රිදී දදයෙන් හා ස්වර්ණාලංකාරයෙන් හා රන් දැලින් ද සරහා, රජ්ජුරුවන් සමීපයට එළවති. රජ්ජුරුවෝ ඒ ඇත් රජු නො බා හිඳුවා මැ රුවන්මය හිනෙකින් ඇතු පිටට පැනැ නැහී, ආකාශයෙන් යන්නට නැමුණා වූ සිත් ඇති වෙති. රජ්ජුරුවන් සිතූ සිත හා සමඟැ ඒ ඇත්රජ රාජහංසයකු මෙන් ඉන්ද්රෙනීල මාණික්යැ රශ්මි සමුහයක් සේ නිල් වූ ආකාශ තලයට පැනැ නැ‍ඟෙන් නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් චක්රයචාරිකායෙහි කියන ලද ක්රහමයෙන් මැ මෙසේ සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටියා වූ සේනාව හා සමඟ ඒ චක්රරවර්ති රජ්ජුරුවෝ පෙරවරු මේ නිමැවීමට පළමු කොටැ මැ සතිස්ලක්ෂ දසදහස් තුන්සියපණස් යොදුන් වට ඇති සියලු පෘථිවි මණ්ඩලය සිසාරා ඇවිදැ තමන්ගේ රාජධානියට පෙරළා එන්නාහු යැ. මෙසේ චක්ර වර්ති රජ්ජුරුවනට මෙබඳු වූ මහත් වූ ඍද්ධි ඇති හස්ති රත්නය වන්නේ යැ. කාලිඞ්ග නම් පෘථිවීශ්වරයා හට ද එබඳු වූ හස්තිරත්නය වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්තිරත්නය ඇති චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ පුරුෂයෝ පළමු මඟුලසු සිටියා වූ ස්ථානය සමතල කොටැ පවිත්ර් කරවා, මල්දම් ආදීන් සරහා, පළමු පරිද්දෙන් මැ එම අශ්ව රත්නයා ගේ ඊම සිතනු පිණිස රජ්ජුරුවනට උත්සාහ උපදවති. ඒ රජ්ජුරුවෝ ද යට කියනලද ක්ර මයෙන් මහදන් දි සිල් සමාදන් වැ කරන ලද පූජා සත්කාර ඇති වැ ප්රකසාදතලයෙහි සැප සේ හුන්නාහු. තමන් කළා වූ කුශල සමෘද්ධිය සිහිකරන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ශරත් කාලයෙහි විදුලියෙන් වලඳනාලද ධවල වූ වලාහක සමූහයක් සේ සශ්රී ක වූ, රත් වූ කුර හා රත් වූ මුඛ ද ඇති, චන්ද්රශ මරීවි සමූහයක් සේ පිරිසිදු වූ ධවල වූ සිනිඳු වූ ඝන වැ ගැවසි වටමට වැ සම්පූර්ණ වැ තිබෙන්නා වූ ශරීර ඇති; කපුටු කරක් මෙන් ද ඉන්ද්රඝනීල මාණික්යන සමූහයක් මෙන් ද නිල් වූ පැහැ ඇති හිසින් යුක්ත බැවින් කපුටු කරක් බඳු වූ හිස් ඇති, මනා කොටැ සරියේ කපා සිටුවනලද මුදුතණ වැනි වූ සියුම් වූ වට වූ කෙළින් නැංගා වූ කේශයෙන් යුක්ත බැවින් මුදු තණ බඳු වූ කෙස් ඇති, ආකාශචාරී වූ වලාහක නම් අශ්වරජා යෙක් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ කුශලානුභාවයෙන් මෙහෙයන ලදු වැ සෛන්ධව කුලයෙන් අවුත් ඒ සරහා පිළීයෙළ කරනලද මඟුල් අස්හලැ සිටිනේ යැ. කාලිංග රජ්ජුරුවනට ද එබඳුවූ මැ අශ්වරත්නය පහළ වූයේ යැ. සෙසු චාරිකා ආදී වූ සියල්ල හස්ති රත්නයෙහි කියන ලද ක්රශමයෙන් මැ දත යුත්තේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ අශ්ව රත්නය ඇති, චක්රසවර්ති රජ්ජුරුවනට සතර රියනක් පමණ දිග ඇති, ගල්නැබක් පමණ වට ඇති, දෙ කෙළවර කෙමි කෙළවරින් නික්මුණා වූ ඉතා පිරිසිදු වූ මුතු ලැල් කලඹින් හා රන් පියුම් දෙකෙකින් ද සැරහුණා වූ, සුවාසූදහසක් මැණික් පිරිවර කොටැ ඇති, තරකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද පූර්ණ චන්ද්රූයා ගේ ශ්රීවසමෘද්ධියට ස්පර්ද්ධා කරන්නාක් වැනි වූ මාණික්යච රත්නය වේපුල්ල පර්වතයෙන් එනනේ යැ. මෙසේ ආවා වූ ඒ මාණික්ය්රත්නය මුතුසාල්ලෙකැ තබා හුණ දඬු පරම්පරා වෙන් සැට රියනක් පමණ ආකාශයට නඟා තුබූ කල්හි රාත්රිත භාගයෙහි වටින් යොදනක් පමණ ඇත්තා වූ ප්රතදේශයෙහි ආලෝක පැතිරෙන්නේ යැ. යම් මාණික්යාමලෝකයෙකින් ඒ සියලු ආකාශය, අරුණු නැගෙන වේලාවක් මෙන් ඒකාලෝක වේ ද, ඒ ආලෝකයෙන් ගොවීහු සී සෑම ආදී වූ ගොවිකර්මාන්ත කෙරෙති. වෙළෙන්දෝ සල්පිල් සදති. ඒ ඒ ශිල්පකර්මාන්ත දන්නා වූ සත්ත්වයෝ ‘දහවල’ යි සිතා ඒ ඒ කර්මාන්ත කරන්නට පටන් ගන්නාහු යැ. නරලෝකාධිපති වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද මේ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ මාණික්ය රත්නය ඇති ඒ චක්රනවර්ති රජ්ජුරුවනට පංච කාම සැපයට විශේෂ කාරණ වූ ස්ත්රිිරත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවනට මදුරට සාගල නුවර රජ්ජුරුවන් ගෙන් හෝ අග්රචමහිෂිය ගෙනෙති. උතුරු කුරු දිවින් හෝ කුශලානුභාවයෙන් තොමෝ මැ එන්නී යැ. ඒ ස්ත්රින තොමෝ දක්නවුන් ගේ ඇස් පිනවන හෙයින් විශිෂ්ට වූ රූ ඇත්තී යැ. සොම්නස් වසයෙන් සිත පහද වන බැවින් ප්රඇසාද එළවන්නී යැ. ප්රාසාදාවහ වූ බැවින් උතුම් වූ වර්ණ සෞන්දර්ය්ෂ්ටයෙන් යුක්ත යැ. ඉතා උස් නො වන්නී යැ. ඉතා මිටි නො වන්නී යැ. ඉතා කෘශ නො වන්නී යැ. ඉතා ස්ථුල නො වන්නී යැ. ඉතා කැළි නො වන්නී යැ. ඉතා හෙළලු නො වන්නී යැ. මනුෂ්යා රූපය ඉක්මැ සිටියා යැ. දිව්යන රූපයට නො පැමිණියා යැ. ඒ එසේ මැ යි. මනුෂ්යකයන් ගේ ශරිරාලෝකය පිටතට නොනික් මෙන්නේ යැ. දෙවියන් ගේ ශරීරාලෝකය ඉතා දුරට නික්මෙන්නේ යැ. ඒ ස්ත්රිරය ගේ වූකලී ශරීරාලෝකය දොළොස් රියනක් පමණ ප්ර්දේශ බබුළුවන්නේ යැ. ශරීරස්පර්ශය වනාහි ප්රොසන්න ගිතෙලෙහි බහා තබන ලද සියක්වර පෙළු හිඹුල් පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ කපු පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ ස්පර්ශය හා සමාන වූ විශේෂස් පර්ශ වන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට ශීත අවස්ථාවෙහි ඒ ස්ත්රි්ය ගේ ශරීරය සීතල වන්නේ යැ. හැම කල්හි මැ යහපත් කොටැ අඹරණලද අළුත් වූ සිවුදෑ ගඳ හා එක් කොටැ යොදනලද සඳුන් සුවඳ වැනි වූ සුගන්ධය ශරීරයෙන් හමන්නේ යැ. සිනාසෙන්න‍ට හා කථා කරන්නට ද පටන් ගත් කල්හි ඈගේ මුඛයෙන් එකෙනෙහි පිපීගියා වූ මහනෙල් මල්හු ගේ සුවඳක් වැනි වූ ඉතා මනෝඥ වූ සුගන්ධය හමන්නේ යැ. මෙබඳු වූ රූප සමෘද්ධි ස්පර්ශස සමෘද්ධි ශරීර සුගන්ධ සමෘද්ධීන් යුක්ත වූ ඒ ස්ත්රිස තොමෝ රජ්ජුරුවන් දැකැ තමා උන්නා වූ අස්නෙන් ශරීරයෙහි ගිනි වැදගත් එකක මෙන් පළමු කොටැ නැඟී සිටින්නී යැ. ඒ රජ්ජුරුවන් අස්නෙහි උන්කල්හි රජ්ජුරුවනට තල්වැටින් පවන් සැලිම් ආදී වූ කළමනා දෑ කොටැ පසු වැ ඉඳිනී යැ. “ රජ්ජුරුවන්වහන්ස!කුමක් කෙරෙම් ද? යන වචනයෙන් හැම වේලෙහි මැ කළමනා කටයුතු විචාරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට යමක් සිත්කලු වී නම් ඒ මැ කරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට ප්රි්ය වී නම් එ මැ කියන්නි යැ. රජ්ජුරුවන් හැරැ අන් පුරුෂයකු සිතිනුත් නො පතන්නී යැ. අනංගයා බඳු රූ ඇති ඒ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එබඳු වූ මැ ස්ත්රිැරත්නයක් පහළ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ ස්ත්රිීරත්නය ඇති ඒ චක්රයවර්ති රජ්ජුරු වනට වස්තු වෙන් කළමනා කට යුතු සැප සේ සිද්ධ කරනු පිණිසැ ගෘහපති රත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ ගෘහපති පුත්රණ ස්වභවයෙන් මහත් වු උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇත්තේ යැ. මහත් වූ භෝග ඇති කුල යෙහි උපන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට වස්තු රාශිය වර්ධනය කරන්නා වූ සිටු ගෘහපති වන්නේ යැ. ඕහට චක්රගරත්නානුභාව සහිත වූ කර්ම විපාකයෙන් උපන්නා වූ දිවැස් පහළ වන්නේ යැ. ඒ දිවැසින් පොළොව ඇතුළ යොදනක් පමණ ගැඹුරෙහි තුබූ නිධාන දක්නේ යැ. ඒ සිටුපුත්රළ තමා ගේ දිවැස් සමෘද්ධි දැකැ සතුටු වූ සිත් ඇති වැ ගොස් “ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ වස්තු සෙවීමට උත්සාහ නො කළ මැනැව මම නුඹ වහන්සේට වස්තුයෙන් කළ මනා කටයුතු කෙරෙමි” යි රජ්ජුරුවන් ධනයෙන් පවරා, රන්මසු පිරුණාවූ සැළක් උඩ නගා ගෙනැ “ මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙප‍මණක් මා විසින් කරන ලදැ” යි කියා සියලු වස්තුයෙන් කළ මනා කට යුතු සමෘද්ධ කරන්නේ යැ. පින්පිඬ ක් වැනි වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එපරිද්දෙන් මැ සමෘද්ධ කෙළේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ ..මෙසේ පහළ වූ චක්රක රත්නය ඇති සක්විති රජ්ජුරුවන් ගේ අමාත්යි යෝ, පළමු මඟුලැති සිටියා වූ ස්ථානය සමතල කොටැ පවිත්රද කරවා, සඳුන් ආදී වූ සිවුදෑගඳින් පිරිබඩ ගන්වා, යට විසිතුරු පැහැ ඇති සුවඳමල් තනවා, මත්තෙහි රන් තරුයෙන් රිදී තරුයෙන් හා අතුරෙහි එල්වන ලද මනෝඥ වූ මල්දමින් ද හෙබියා වූ වියන් බඳවා, දිව්යල විමානයක් මෙන් සරහා. “ මෙබඳු වූ හස්ති රත්නයක්හු ගේ ඊම දෙවියන් වහන්ස! සිතුව මැනව” යි කියති. එවෙලෙහි රජ්ජුරුවෝ පළමු කියන ලද ක්රයමයෙන් මැ මහදන් දි සිල් සමාදන් වැ එම කුශල සමෘද්ධිය ආවර්ජනය කෙරෙමින් හිඳිනාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ කුශලානුභාවයෙන් මෙහෙයන ලද ඒ සත්කාර විශේෂය අනුභව කරනු කැමැත්තා වූ ළහිරු මඬලක් සේ විශේෂ යෙන් රත් වූ සතග පයින් හා ග්රිවවයෙන් හා මුඛයෙන් ද හෙබියා වූ පිරිසිදු වූ ධවල වූ ශරීර ඇති. සප්තස්ථානයෙකින් භූමිය ස්පර්ෂ කරන්නා වූ මනා වැ වැඩී තිබෙන්නා වූ අවයවයන් ගේ පිහිටීම ඇති, සුපුෂ්පිත රක්ත පද්මයක් බඳු වූ මනෝඥ වූ සොඬ අගක් ඇති.සෘද්ධිමත් වූ යෝගාවචරයක්හු මෙන් ආකාශයෙන් යන්නට සමර්ථ වූ, රන්සිරියෙල් සුන්නෙන් රැඳී ගියා වූ පර්ය්ර්ථන්ත ඇති, රිදී පර්වතයක් වැනි වූ හස්තිරාජ තෙමේ ඡද්දන්ත කුලයෙන් හෝ උපෝසථ කුලයෙන් හෝ අවුත් සරහා පිළියෙල කරන ලද ඇත්හලැ සිටිනේ යැ. ඡද්දන්ත කුලයෙන් එන්නේ හැමට බාල වූ ඇත් රජ එන්නේ යැ. උපෝසථ කුලයෙන් එන්නේ හැමට ප්රහධාන ඇත්රජ එන්නේ යැ. කලිඟු රජ හට වනාහි උපෝසථ කුලයෙන් අවුත් සිටියේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්ති රත්නය දැකැ ඇත් ගොවු ආදිහු තුටුපහටු සිත් ඇති වැ වහා ගොස් රජ්ජුරුවනට කියති. රජ්ජුරුවෝ ඒ අසා වහවහා දිවැ අවුත්. හස්තිරත්නය දැකැ ප්රතසන්න වූ සිත් ඇති වැ. “ පින්වත්ති! හස්තියානය ඉතා යහපතැ. ඉදින් දමනයට පැමිණියේ වී නම් ඉතා යහපතැ” යි සිතමින් අත දික්කොටැ ලන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජ තමා ගේ ගෙයි දෙනක වැදු තනාගත් වස්සකු මෙන් කන්තල එල්වා හික්මුණු බව දක්වමින් රජ්ජුරුවන් කරා එන්නේ යැ. එවේලෙහි රජ්ජුරුවෝ ඇතුට නැගෙනු කැමැති වෙති. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවන් ගේ අභිප්රාජය දැනෑ පරිවාර ජනයෝ ඒ හස්ති රත්නය රන් දද රිදී දදයෙන් හා ස්වර්ණාලංකාරයෙන් හා රන් දැලින් ද සරහා, රජ්ජුරුවන් සමීපයට එළවති. රජ්ජුරුවෝ ඒ ඇත් රජු නො බා හිඳුවා මැ රුවන්මය හිනෙකින් ඇතු පිටට පැනැ නැහී, ආකාශයෙන් යන්නට නැමුණා වූ සිත් ඇති වෙති. රජ්ජුරුවන් සිතූ සිත හා සමඟැ ඒ ඇත්රජ රාජහංසයකු මෙන් ඉන්ද්රෙනීල මාණික්යැ රශ්මි සමුහයක් සේ නිල් වූ ආකාශ තලයට පැනැ නැ‍ඟෙන් නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් චක්රයචාරිකායෙහි කියන ලද ක්රහමයෙන් මැ මෙසේ සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටියා වූ සේනාව හා සමඟ ඒ චක්රරවර්ති රජ්ජුරුවෝ පෙරවරු මේ නිමැවීමට පළමු කොටැ මැ සතිස්ලක්ෂ දසදහස් තුන්සියපණස් යොදුන් වට ඇති සියලු පෘථිවි මණ්ඩලය සිසාරා ඇවිදැ තමන්ගේ රාජධානියට පෙරළා එන්නාහු යැ. මෙසේ චක්ර වර්ති රජ්ජුරුවනට මෙබඳු වූ මහත් වූ ඍද්ධි ඇති හස්ති රත්නය වන්නේ යැ. කාලිඞ්ග නම් පෘථිවීශ්වරයා හට ද එබඳු වූ හස්තිරත්නය වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්තිරත්නය ඇති චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ පුරුෂයෝ පළමු මඟුලසු සිටියා වූ ස්ථානය සමතල කොටැ පවිත්ර් කරවා, මල්දම් ආදීන් සරහා, පළමු පරිද්දෙන් මැ එම අශ්ව රත්නයා ගේ ඊම සිතනු පිණිස රජ්ජුරුවනට උත්සාහ උපදවති. ඒ රජ්ජුරුවෝ ද යට කියනලද ක්ර මයෙන් මහදන් දි සිල් සමාදන් වැ කරන ලද පූජා සත්කාර ඇති වැ ප්රකසාදතලයෙහි සැප සේ හුන්නාහු. තමන් කළා වූ කුශල සමෘද්ධිය සිහිකරන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ශරත් කාලයෙහි විදුලියෙන් වලඳනාලද ධවල වූ වලාහක සමූහයක් සේ සශ්රී ක වූ, රත් වූ කුර හා රත් වූ මුඛ ද ඇති, චන්ද්රශ මරීවි සමූහයක් සේ පිරිසිදු වූ ධවල වූ සිනිඳු වූ ඝන වැ ගැවසි වටමට වැ සම්පූර්ණ වැ තිබෙන්නා වූ ශරීර ඇති; කපුටු කරක් මෙන් ද ඉන්ද්රඝනීල මාණික්යන සමූහයක් මෙන් ද නිල් වූ පැහැ ඇති හිසින් යුක්ත බැවින් කපුටු කරක් බඳු වූ හිස් ඇති, මනා කොටැ සරියේ කපා සිටුවනලද මුදුතණ වැනි වූ සියුම් වූ වට වූ කෙළින් නැංගා වූ කේශයෙන් යුක්ත බැවින් මුදු තණ බඳු වූ කෙස් ඇති, ආකාශචාරී වූ වලාහක නම් අශ්වරජා යෙක් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ කුශලානුභාවයෙන් මෙහෙයන ලදු වැ සෛන්ධව කුලයෙන් අවුත් ඒ සරහා පිළීයෙළ කරනලද මඟුල් අස්හලැ සිටිනේ යැ. කාලිංග රජ්ජුරුවනට ද එබඳුවූ මැ අශ්වරත්නය පහළ වූයේ යැ. සෙසු චාරිකා ආදී වූ සියල්ල හස්ති රත්නයෙහි කියන ලද ක්රශමයෙන් මැ දත යුත්තේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ අශ්ව රත්නය ඇති, චක්රසවර්ති රජ්ජුරුවනට සතර රියනක් පමණ දිග ඇති, ගල්නැබක් පමණ වට ඇති, දෙ කෙළවර කෙමි කෙළවරින් නික්මුණා වූ ඉතා පිරිසිදු වූ මුතු ලැල් කලඹින් හා රන් පියුම් දෙකෙකින් ද සැරහුණා වූ, සුවාසූදහසක් මැණික් පිරිවර කොටැ ඇති, තරකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද පූර්ණ චන්ද්රූයා ගේ ශ්රීවසමෘද්ධියට ස්පර්ද්ධා කරන්නාක් වැනි වූ මාණික්යච රත්නය වේපුල්ල පර්වතයෙන් එනනේ යැ. මෙසේ ආවා වූ ඒ මාණික්ය්රත්නය මුතුසාල්ලෙකැ තබා හුණ දඬු පරම්පරා වෙන් සැට රියනක් පමණ ආකාශයට නඟා තුබූ කල්හි රාත්රිත භාගයෙහි වටින් යොදනක් පමණ ඇත්තා වූ ප්රතදේශයෙහි ආලෝක පැතිරෙන්නේ යැ. යම් මාණික්යාමලෝකයෙකින් ඒ සියලු ආකාශය, අරුණු නැගෙන වේලාවක් මෙන් ඒකාලෝක වේ ද, ඒ ආලෝකයෙන් ගොවීහු සී සෑම ආදී වූ ගොවිකර්මාන්ත කෙරෙති. වෙළෙන්දෝ සල්පිල් සදති. ඒ ඒ ශිල්පකර්මාන්ත දන්නා වූ සත්ත්වයෝ ‘දහවල’ යි සිතා ඒ ඒ කර්මාන්ත කරන්නට පටන් ගන්නාහු යැ. නරලෝකාධිපති වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද මේ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ මාණික්ය රත්නය ඇති ඒ චක්රනවර්ති රජ්ජුරුවනට පංච කාම සැපයට විශේෂ කාරණ වූ ස්ත්රිිරත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවනට මදුරට සාගල නුවර රජ්ජුරුවන් ගෙන් හෝ අග්රචමහිෂිය ගෙනෙති. උතුරු කුරු දිවින් හෝ කුශලානුභාවයෙන් තොමෝ මැ එන්නී යැ. ඒ ස්ත්රින තොමෝ දක්නවුන් ගේ ඇස් පිනවන හෙයින් විශිෂ්ට වූ රූ ඇත්තී යැ. සොම්නස් වසයෙන් සිත පහද වන බැවින් ප්රඇසාද එළවන්නී යැ. ප්රාසාදාවහ වූ බැවින් උතුම් වූ වර්ණ සෞන්දර්ය්ෂ්ටයෙන් යුක්ත යැ. ඉතා උස් නො වන්නී යැ. ඉතා මිටි නො වන්නී යැ. ඉතා කෘශ නො වන්නී යැ. ඉතා ස්ථුල නො වන්නී යැ. ඉතා කැළි නො වන්නී යැ. ඉතා හෙළලු නො වන්නී යැ. මනුෂ්යා රූපය ඉක්මැ සිටියා යැ. දිව්යන රූපයට නො පැමිණියා යැ. ඒ එසේ මැ යි. මනුෂ්යකයන් ගේ ශරිරාලෝකය පිටතට නොනික් මෙන්නේ යැ. දෙවියන් ගේ ශරීරාලෝකය ඉතා දුරට නික්මෙන්නේ යැ. ඒ ස්ත්රිරය ගේ වූකලී ශරීරාලෝකය දොළොස් රියනක් පමණ ප්ර්දේශ බබුළුවන්නේ යැ. ශරීරස්පර්ශය වනාහි ප්රොසන්න ගිතෙලෙහි බහා තබන ලද සියක්වර පෙළු හිඹුල් පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ කපු පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ ස්පර්ශය හා සමාන වූ විශේෂස් පර්ශ වන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට ශීත අවස්ථාවෙහි ඒ ස්ත්රි්ය ගේ ශරීරය සීතල වන්නේ යැ. හැම කල්හි මැ යහපත් කොටැ අඹරණලද අළුත් වූ සිවුදෑ ගඳ හා එක් කොටැ යොදනලද සඳුන් සුවඳ වැනි වූ සුගන්ධය ශරීරයෙන් හමන්නේ යැ. සිනාසෙන්න‍ට හා කථා කරන්නට ද පටන් ගත් කල්හි ඈගේ මුඛයෙන් එකෙනෙහි පිපීගියා වූ මහනෙල් මල්හු ගේ සුවඳක් වැනි වූ ඉතා මනෝඥ වූ සුගන්ධය හමන්නේ යැ. මෙබඳු වූ රූප සමෘද්ධි ස්පර්ශස සමෘද්ධි ශරීර සුගන්ධ සමෘද්ධීන් යුක්ත වූ ඒ ස්ත්රිස තොමෝ රජ්ජුරුවන් දැකැ තමා උන්නා වූ අස්නෙන් ශරීරයෙහි ගිනි වැදගත් එකක මෙන් පළමු කොටැ නැඟී සිටින්නී යැ. ඒ රජ්ජුරුවන් අස්නෙහි උන්කල්හි රජ්ජුරුවනට තල්වැටින් පවන් සැලිම් ආදී වූ කළමනා දෑ කොටැ පසු වැ ඉඳිනී යැ. “ රජ්ජුරුවන්වහන්ස!කුමක් කෙරෙම් ද? යන වචනයෙන් හැම වේලෙහි මැ කළමනා කටයුතු විචාරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට යමක් සිත්කලු වී නම් ඒ මැ කරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට ප්රි්ය වී නම් එ මැ කියන්නි යැ. රජ්ජුරුවන් හැරැ අන් පුරුෂයකු සිතිනුත් නො පතන්නී යැ. අනංගයා බඳු රූ ඇති ඒ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එබඳු වූ මැ ස්ත්රිැරත්නයක් පහළ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ ස්ත්රිීරත්නය ඇති ඒ චක්රයවර්ති රජ්ජුරු වනට වස්තු වෙන් කළමනා කට යුතු සැප සේ සිද්ධ කරනු පිණිසැ ගෘහපති රත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ ගෘහපති පුත්රණ ස්වභවයෙන් මහත් වු උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇත්තේ යැ. මහත් වූ භෝග ඇති කුල යෙහි උපන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට වස්තු රාශිය වර්ධනය කරන්නා වූ සිටු ගෘහපති වන්නේ යැ. ඕහට චක්රගරත්නානුභාව සහිත වූ කර්ම විපාකයෙන් උපන්නා වූ දිවැස් පහළ වන්නේ යැ. ඒ දිවැසින් පොළොව ඇතුළ යොදනක් පමණ ගැඹුරෙහි තුබූ නිධාන දක්නේ යැ. ඒ සිටුපුත්රළ තමා ගේ දිවැස් සමෘද්ධි දැකැ සතුටු වූ සිත් ඇති වැ ගොස් “ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ වස්තු සෙවීමට උත්සාහ නො කළ මැනැව මම නුඹ වහන්සේට වස්තුයෙන් කළ මනා කටයුතු කෙරෙමි” යි රජ්ජුරුවන් ධනයෙන් පවරා, රන්මසු පිරුණාවූ සැළක් උඩ නගා ගෙනැ “ මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙප‍මණක් මා විසින් කරන ලදැ” යි කියා සියලු වස්තුයෙන් කළ මනා කට යුතු සමෘද්ධ කරන්නේ යැ. පින්පිඬ ක් වැනි වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එපරිද්දෙන් මැ සමෘද්ධ කෙළේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්ති රත්නය දැකැ ඇත් ගොවු ආදිහු තුටුපහටු සිත් ඇති වැ වහා ගොස් රජ්ජුරුවනට කියති. රජ්ජුරුවෝ ඒ අසා වහවහා දිවැ අවුත්. හස්තිරත්නය දැකැ ප්රතසන්න වූ සිත් ඇති වැ. “ පින්වත්ති! හස්තියානය ඉතා යහපතැ. ඉදින් දමනයට පැමිණියේ වී නම් ඉතා යහපතැ” යි සිතමින් අත දික්කොටැ ලන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ ඇත් රජ තමා ගේ ගෙයි දෙනක වැදු තනාගත් වස්සකු මෙන් කන්තල එල්වා හික්මුණු බව දක්වමින් රජ්ජුරුවන් කරා එන්නේ යැ. එවේලෙහි රජ්ජුරුවෝ ඇතුට නැගෙනු කැමැති වෙති. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවන් ගේ අභිප්රාජය දැනෑ පරිවාර ජනයෝ ඒ හස්ති රත්නය රන් දද රිදී දදයෙන් හා ස්වර්ණාලංකාරයෙන් හා රන් දැලින් ද සරහා, රජ්ජුරුවන් සමීපයට එළවති. රජ්ජුරුවෝ ඒ ඇත් රජු නො බා හිඳුවා මැ රුවන්මය හිනෙකින් ඇතු පිටට පැනැ නැහී, ආකාශයෙන් යන්නට නැමුණා වූ සිත් ඇති වෙති. රජ්ජුරුවන් සිතූ සිත හා සමඟැ ඒ ඇත්රජ රාජහංසයකු මෙන් ඉන්ද්රෙනීල මාණික්යැ රශ්මි සමුහයක් සේ නිල් වූ ආකාශ තලයට පැනැ නැ‍ඟෙන් නේ යැ. ඉක්බිත්තෙන් චක්රයචාරිකායෙහි කියන ලද ක්රහමයෙන් මැ මෙසේ සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටියා වූ සේනාව හා සමඟ ඒ චක්රරවර්ති රජ්ජුරුවෝ පෙරවරු මේ නිමැවීමට පළමු කොටැ මැ සතිස්ලක්ෂ දසදහස් තුන්සියපණස් යොදුන් වට ඇති සියලු පෘථිවි මණ්ඩලය සිසාරා ඇවිදැ තමන්ගේ රාජධානියට පෙරළා එන්නාහු යැ. මෙසේ චක්ර වර්ති රජ්ජුරුවනට මෙබඳු වූ මහත් වූ ඍද්ධි ඇති හස්ති රත්නය වන්නේ යැ. කාලිඞ්ග නම් පෘථිවීශ්වරයා හට ද එබඳු වූ හස්තිරත්නය වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ හස්තිරත්නය ඇති චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවන් ගේ පුරුෂයෝ පළමු මඟුලසු සිටියා වූ ස්ථානය සමතල කොටැ පවිත්ර් කරවා, මල්දම් ආදීන් සරහා, පළමු පරිද්දෙන් මැ එම අශ්ව රත්නයා ගේ ඊම සිතනු පිණිස රජ්ජුරුවනට උත්සාහ උපදවති. ඒ රජ්ජුරුවෝ ද යට කියනලද ක්ර මයෙන් මහදන් දි සිල් සමාදන් වැ කරන ලද පූජා සත්කාර ඇති වැ ප්රකසාදතලයෙහි සැප සේ හුන්නාහු. තමන් කළා වූ කුශල සමෘද්ධිය සිහිකරන්නාහු යැ. ඉක්බිත්තෙන් ශරත් කාලයෙහි විදුලියෙන් වලඳනාලද ධවල වූ වලාහක සමූහයක් සේ සශ්රී ක වූ, රත් වූ කුර හා රත් වූ මුඛ ද ඇති, චන්ද්රශ මරීවි සමූහයක් සේ පිරිසිදු වූ ධවල වූ සිනිඳු වූ ඝන වැ ගැවසි වටමට වැ සම්පූර්ණ වැ තිබෙන්නා වූ ශරීර ඇති; කපුටු කරක් මෙන් ද ඉන්ද්රඝනීල මාණික්යන සමූහයක් මෙන් ද නිල් වූ පැහැ ඇති හිසින් යුක්ත බැවින් කපුටු කරක් බඳු වූ හිස් ඇති, මනා කොටැ සරියේ කපා සිටුවනලද මුදුතණ වැනි වූ සියුම් වූ වට වූ කෙළින් නැංගා වූ කේශයෙන් යුක්ත බැවින් මුදු තණ බඳු වූ කෙස් ඇති, ආකාශචාරී වූ වලාහක නම් අශ්වරජා යෙක් ඒ රජ්ජුරුවන් ගේ කුශලානුභාවයෙන් මෙහෙයන ලදු වැ සෛන්ධව කුලයෙන් අවුත් ඒ සරහා පිළීයෙළ කරනලද මඟුල් අස්හලැ සිටිනේ යැ. කාලිංග රජ්ජුරුවනට ද එබඳුවූ මැ අශ්වරත්නය පහළ වූයේ යැ. සෙසු චාරිකා ආදී වූ සියල්ල හස්ති රත්නයෙහි කියන ලද ක්රශමයෙන් මැ දත යුත්තේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ අශ්ව රත්නය ඇති, චක්රසවර්ති රජ්ජුරුවනට සතර රියනක් පමණ දිග ඇති, ගල්නැබක් පමණ වට ඇති, දෙ කෙළවර කෙමි කෙළවරින් නික්මුණා වූ ඉතා පිරිසිදු වූ මුතු ලැල් කලඹින් හා රන් පියුම් දෙකෙකින් ද සැරහුණා වූ, සුවාසූදහසක් මැණික් පිරිවර කොටැ ඇති, තරකා සමූහයා විසින් පිරිවරන ලද පූර්ණ චන්ද්රූයා ගේ ශ්රීවසමෘද්ධියට ස්පර්ද්ධා කරන්නාක් වැනි වූ මාණික්යච රත්නය වේපුල්ල පර්වතයෙන් එනනේ යැ. මෙසේ ආවා වූ ඒ මාණික්ය්රත්නය මුතුසාල්ලෙකැ තබා හුණ දඬු පරම්පරා වෙන් සැට රියනක් පමණ ආකාශයට නඟා තුබූ කල්හි රාත්රිත භාගයෙහි වටින් යොදනක් පමණ ඇත්තා වූ ප්රතදේශයෙහි ආලෝක පැතිරෙන්නේ යැ. යම් මාණික්යාමලෝකයෙකින් ඒ සියලු ආකාශය, අරුණු නැගෙන වේලාවක් මෙන් ඒකාලෝක වේ ද, ඒ ආලෝකයෙන් ගොවීහු සී සෑම ආදී වූ ගොවිකර්මාන්ත කෙරෙති. වෙළෙන්දෝ සල්පිල් සදති. ඒ ඒ ශිල්පකර්මාන්ත දන්නා වූ සත්ත්වයෝ ‘දහවල’ යි සිතා ඒ ඒ කර්මාන්ත කරන්නට පටන් ගන්නාහු යැ. නරලෝකාධිපති වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද මේ සියල්ල එපරිද්දෙන් මැ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ මාණික්ය රත්නය ඇති ඒ චක්රනවර්ති රජ්ජුරුවනට පංච කාම සැපයට විශේෂ කාරණ වූ ස්ත්රිිරත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ චක්ර්වර්ති රජ්ජුරුවනට මදුරට සාගල නුවර රජ්ජුරුවන් ගෙන් හෝ අග්රචමහිෂිය ගෙනෙති. උතුරු කුරු දිවින් හෝ කුශලානුභාවයෙන් තොමෝ මැ එන්නී යැ. ඒ ස්ත්රින තොමෝ දක්නවුන් ගේ ඇස් පිනවන හෙයින් විශිෂ්ට වූ රූ ඇත්තී යැ. සොම්නස් වසයෙන් සිත පහද වන බැවින් ප්රඇසාද එළවන්නී යැ. ප්රාසාදාවහ වූ බැවින් උතුම් වූ වර්ණ සෞන්දර්ය්ෂ්ටයෙන් යුක්ත යැ. ඉතා උස් නො වන්නී යැ. ඉතා මිටි නො වන්නී යැ. ඉතා කෘශ නො වන්නී යැ. ඉතා ස්ථුල නො වන්නී යැ. ඉතා කැළි නො වන්නී යැ. ඉතා හෙළලු නො වන්නී යැ. මනුෂ්යා රූපය ඉක්මැ සිටියා යැ. දිව්යන රූපයට නො පැමිණියා යැ. ඒ එසේ මැ යි. මනුෂ්යකයන් ගේ ශරිරාලෝකය පිටතට නොනික් මෙන්නේ යැ. දෙවියන් ගේ ශරීරාලෝකය ඉතා දුරට නික්මෙන්නේ යැ. ඒ ස්ත්රිරය ගේ වූකලී ශරීරාලෝකය දොළොස් රියනක් පමණ ප්ර්දේශ බබුළුවන්නේ යැ. ශරීරස්පර්ශය වනාහි ප්රොසන්න ගිතෙලෙහි බහා තබන ලද සියක්වර පෙළු හිඹුල් පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ කපු පුලුන්පෙඳක්හු ගේ හෝ ස්පර්ශය හා සමාන වූ විශේෂස් පර්ශ වන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට ශීත අවස්ථාවෙහි ඒ ස්ත්රි්ය ගේ ශරීරය සීතල වන්නේ යැ. හැම කල්හි මැ යහපත් කොටැ අඹරණලද අළුත් වූ සිවුදෑ ගඳ හා එක් කොටැ යොදනලද සඳුන් සුවඳ වැනි වූ සුගන්ධය ශරීරයෙන් හමන්නේ යැ. සිනාසෙන්න‍ට හා කථා කරන්නට ද පටන් ගත් කල්හි ඈගේ මුඛයෙන් එකෙනෙහි පිපීගියා වූ මහනෙල් මල්හු ගේ සුවඳක් වැනි වූ ඉතා මනෝඥ වූ සුගන්ධය හමන්නේ යැ. මෙබඳු වූ රූප සමෘද්ධි ස්පර්ශස සමෘද්ධි ශරීර සුගන්ධ සමෘද්ධීන් යුක්ත වූ ඒ ස්ත්රිස තොමෝ රජ්ජුරුවන් දැකැ තමා උන්නා වූ අස්නෙන් ශරීරයෙහි ගිනි වැදගත් එකක මෙන් පළමු කොටැ නැඟී සිටින්නී යැ. ඒ රජ්ජුරුවන් අස්නෙහි උන්කල්හි රජ්ජුරුවනට තල්වැටින් පවන් සැලිම් ආදී වූ කළමනා දෑ කොටැ පසු වැ ඉඳිනී යැ. “ රජ්ජුරුවන්වහන්ස!කුමක් කෙරෙම් ද? යන වචනයෙන් හැම වේලෙහි මැ කළමනා කටයුතු විචාරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට යමක් සිත්කලු වී නම් ඒ මැ කරන්නී යැ. රජ්ජුරුවනට ප්රි්ය වී නම් එ මැ කියන්නි යැ. රජ්ජුරුවන් හැරැ අන් පුරුෂයකු සිතිනුත් නො පතන්නී යැ. අනංගයා බඳු රූ ඇති ඒ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එබඳු වූ මැ ස්ත්රිැරත්නයක් පහළ වූයේ යැ.
මෙසේ පහළ වූ ස්ත්රිීරත්නය ඇති ඒ චක්රයවර්ති රජ්ජුරු වනට වස්තු වෙන් කළමනා කට යුතු සැප සේ සිද්ධ කරනු පිණිසැ ගෘහපති රත්නය පහළ වන්නේ යැ. ඒ ගෘහපති පුත්රණ ස්වභවයෙන් මහත් වු උපභෝග පරිභෝග වස්තු ඇත්තේ යැ. මහත් වූ භෝග ඇති කුල යෙහි උපන්නේ යැ. රජ්ජුරුවනට වස්තු රාශිය වර්ධනය කරන්නා වූ සිටු ගෘහපති වන්නේ යැ. ඕහට චක්රගරත්නානුභාව සහිත වූ කර්ම විපාකයෙන් උපන්නා වූ දිවැස් පහළ වන්නේ යැ. ඒ දිවැසින් පොළොව ඇතුළ යොදනක් පමණ ගැඹුරෙහි තුබූ නිධාන දක්නේ යැ. ඒ සිටුපුත්රළ තමා ගේ දිවැස් සමෘද්ධි දැකැ සතුටු වූ සිත් ඇති වැ ගොස් “ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! නුඹ වහන්සේ වස්තු සෙවීමට උත්සාහ නො කළ මැනැව මම නුඹ වහන්සේට වස්තුයෙන් කළ මනා කටයුතු කෙරෙමි” යි රජ්ජුරුවන් ධනයෙන් පවරා, රන්මසු පිරුණාවූ සැළක් උඩ නගා ගෙනැ “ මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන වහන්ස! මෙ පමණක් සෑහේ ද? මහ රජ්ජුරුවන් වහන්ස! මෙප‍මණක් මා විසින් කරන ලදැ” යි කියා සියලු වස්තුයෙන් කළ මනා කට යුතු සමෘද්ධ කරන්නේ යැ. පින්පිඬ ක් වැනි වූ කලිඟු රජ්ජුරුවනට ද එපරිද්දෙන් මැ සමෘද්ධ කෙළේ යැ.
කාලිඞ්ග චක්රවර්ති..කාලිඞ්ග චක්රවර්ති රජ බුදු ගුණ අසා සතුටු වැ, සියලු සක්වළ වැසි සත්ත්වයන් ලවා බොහෝ වූ විසිතුරු වූ වස්ත්රා භරණ හා සුවඳ මල් දම් ආදිය ද ගෙන්වාගෙනැ සමුද්රනතීරය කෙළවර කොටැ ඇති සියලු ජම්බුද්වීපය එක මැ මණ්ඩපයක් මෙන් සරහා, ගන්ධ පුෂ්ප දීප ධූපයෙන් හා ධ්වජ පතාකයෙන් හා විසිතුරු වූ සඳුන් සුණු වර්ෂාවෙන් හා වීණා වස් කුළල් මිහිඟු බෙර ආදී වූ මධුර නාදයෙන් හා සිත්කලු වූ තරුණ ස්ත්රී න් ගේ නෘත්යහ ගීතයෙන් ද රම්ය් වූ බෝධි පූජාවක් සතියක් මුළුල්ලෙහි කරවා, ඒ බෝධි මණ්ඩල ප්ර්දේශයෙහි අටළොස් රියනක් පමණ උස ඇති මන්දර පර්වතය මෙන් බබළන්නාවූ ස්වර්ණස් තම්භයක් හිඳුවා, සත් රුවන්මය වූ නිම්වළලු ඇති පිල්කඩක් කරවා එහි සත් රුවන් වැලි තනවා, සත්රුවන්මය වූ පවුරක් වට කොටැ බඳවා, සත්රුවන්මය වූ දෙව්දුනු කලඹක් මෙන් බබළන්නාවූ දොරටු වක් කරවා, දවසක් දවසක් පාසා සැට දහස් යාළක් මල් රැස් කරවා, දිවි පමණින් මහා බෝධි පූජා කරවා තව්තිසා භවනයට ගියේ යැ. එහෙයින් වදාරණ ලදී :
“සට්ඨි වාහ සහස්සානි පුප්ඵානං සන්නිපාතයි,
පූජේසි රාජා කාලිඞ්ගෝ බෝධිමණ්ඩවරුත්තමේ” යි.
මෙ සේ නිර්මල වූ ඇස් ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ මේ ධර්ම දේශනාව ගෙනහැර දක්වා ජාතකය නිමවා වදාරනසේක්, කෙළවර එකි එකී සත්යකයෙක්හි සත්යඥ ඥන කෘත්යඑ ඥන කෘත ඥන වශයෙන් නැගෙන්නා වූ තුන් තුන් මහා ඥනයෙන් ද, සභාග විසභාග පර්ය්න න්ත වූ පසළොස් කොටසින් ද, විජම් අටුවායෙහි දක්වනලද සැට දහසක් නයින් ද විභාග කොටැ, උත්පත්ති වශයෙන් ද ප්රකතිවේධ වශයෙන් ද නො දැක්කැ හැකි බැවින් ගැඹූරු වූ ; ගැඹුරු බැවින් නො දැක්ක හැක්කා වූ, දුඃඛ සමුදය නිරෝධ මාර්ග ලක්ෂණ වූ චතුරාර්ය්ැඹු සත්ය්යන් ප්ර කාශ කොටැ නොයෙක් දහස් ගණන් දිව්ය මනුෂ්යඹයන් දේශනා නැමැති අමෘත පානය කරවා, මහණෙනි! දැන් මතු නො වෙයි. පළමු වැත් ආනන්ද ස්ථිවිරයෝ දිව්යම මනුෂ්ය,යනට විස්මය උපද වන්නා වූ බෝධි පූජාවක් කළෝ වේ ද” යි වදාරා, තෙරුන් වහන්සේ ගේ බෝධි පූජාව සඳමඬලෙහි පහරන කලක් මෙන් ඔසොවා සාගරය පිට සුවඳ තෙල් විසුරුවන කලක් මෙන් හැම තන්හි පතුරුවා, සත් රුවන්මය වූ මාලිගාවෙකැ අග්ර මාණික්ය,යෙන් කුළු ගන්වන්නාක්හු මෙන් අනඳ මහ තෙරුන්වහන්සේ ගේ බෝධි පූජා නැමැති අග්රම මාණික්යයයෙන් දේශනායෙහි කුළු ගන්වා, “ එසමයෙහි කාලිඞ්ග චක්රයවර්ති රජ්ජුරුවෝ නම් දැන් මේ මහා බෝධි පූජා කර වූ ආනන්ද ස්ථිවිරයෝ යැ. එසමයෙහි කාලිඞ්ග රජ්ජුරුවනට සර්වඥවරයන් ගේ ගුණ කියා බෝධි මණ්ඩලට මහත් වූ පූජා කරන පරිද්දෙන් අවවාදානුශාසනා කළා වූ කාලිඞ්ගභාරද්වාජ නම් වූ පුරෝහිත බමුණා නම් මම් මැ වේ දැ” යි වදාරා ජාතකය නිමවා වදාළ සේකැ.
මෙසේ ඵලරුහ මහා බෝධිය බුදුන් ධරමාණ කාලයෙහි ජේතවන දොරටුව සමීපයෙහි පිහිටැවූ සේකැ.
මෙසේ යථොක්ත කුමයෙන් උතුම් වූ නුවණැති තුන්ලෝවාසීන් විසින් පුදනලද සර්වඥ පුත්ර් වූ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ ඵලයෙන් උපන්නා වූ උතුම් වූ බෝධියක් ජේතවනාරාමයෙහි මනා කොටැ පිහිටුවා පූජා කරවා බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් “කරනලද ලෝවැඩ ඇත්තේ යැ” යි වර්ණනා කරනලද ගුණ ඇති වූ සේකැ.
එහෙයින් කියන ලදි :
“ ඉති ජේතවනේ මුනිරාජසුතෝ
ඵලසම්භවබෝධිචරං වරධි,
සුනිධාය විධාය මහං මහිතෝ
මුනිනා කතලෝකහිතෝ” ති ථුතෝ” යි.
ආනන්දන බෝධි කථා යි
“සට්ඨි වාහ සහස්සානි පුප්ඵානං සන්නිපාතයි,
පූජේසි රාජා කාලිඞ්ගෝ බෝධිමණ්ඩවරුත්තමේ” යි.
මෙ සේ නිර්මල වූ ඇස් ඇති සර්වඥයන් වහන්සේ මේ ධර්ම දේශනාව ගෙනහැර දක්වා ජාතකය නිමවා වදාරනසේක්, කෙළවර එකි එකී සත්යකයෙක්හි සත්යඥ ඥන කෘත්යඑ ඥන කෘත ඥන වශයෙන් නැගෙන්නා වූ තුන් තුන් මහා ඥනයෙන් ද, සභාග විසභාග පර්ය්න න්ත වූ පසළොස් කොටසින් ද, විජම් අටුවායෙහි දක්වනලද සැට දහසක් නයින් ද විභාග කොටැ, උත්පත්ති වශයෙන් ද ප්රකතිවේධ වශයෙන් ද නො දැක්කැ හැකි බැවින් ගැඹූරු වූ ; ගැඹුරු බැවින් නො දැක්ක හැක්කා වූ, දුඃඛ සමුදය නිරෝධ මාර්ග ලක්ෂණ වූ චතුරාර්ය්ැඹු සත්ය්යන් ප්ර කාශ කොටැ නොයෙක් දහස් ගණන් දිව්ය මනුෂ්යඹයන් දේශනා නැමැති අමෘත පානය කරවා, මහණෙනි! දැන් මතු නො වෙයි. පළමු වැත් ආනන්ද ස්ථිවිරයෝ දිව්යම මනුෂ්ය,යනට විස්මය උපද වන්නා වූ බෝධි පූජාවක් කළෝ වේ ද” යි වදාරා, තෙරුන් වහන්සේ ගේ බෝධි පූජාව සඳමඬලෙහි පහරන කලක් මෙන් ඔසොවා සාගරය පිට සුවඳ තෙල් විසුරුවන කලක් මෙන් හැම තන්හි පතුරුවා, සත් රුවන්මය වූ මාලිගාවෙකැ අග්ර මාණික්ය,යෙන් කුළු ගන්වන්නාක්හු මෙන් අනඳ මහ තෙරුන්වහන්සේ ගේ බෝධි පූජා නැමැති අග්රම මාණික්යයයෙන් දේශනායෙහි කුළු ගන්වා, “ එසමයෙහි කාලිඞ්ග චක්රයවර්ති රජ්ජුරුවෝ නම් දැන් මේ මහා බෝධි පූජා කර වූ ආනන්ද ස්ථිවිරයෝ යැ. එසමයෙහි කාලිඞ්ග රජ්ජුරුවනට සර්වඥවරයන් ගේ ගුණ කියා බෝධි මණ්ඩලට මහත් වූ පූජා කරන පරිද්දෙන් අවවාදානුශාසනා කළා වූ කාලිඞ්ගභාරද්වාජ නම් වූ පුරෝහිත බමුණා නම් මම් මැ වේ දැ” යි වදාරා ජාතකය නිමවා වදාළ සේකැ.
මෙසේ ඵලරුහ මහා බෝධිය බුදුන් ධරමාණ කාලයෙහි ජේතවන දොරටුව සමීපයෙහි පිහිටැවූ සේකැ.
මෙසේ යථොක්ත කුමයෙන් උතුම් වූ නුවණැති තුන්ලෝවාසීන් විසින් පුදනලද සර්වඥ පුත්ර් වූ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ ඵලයෙන් උපන්නා වූ උතුම් වූ බෝධියක් ජේතවනාරාමයෙහි මනා කොටැ පිහිටුවා පූජා කරවා බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් “කරනලද ලෝවැඩ ඇත්තේ යැ” යි වර්ණනා කරනලද ගුණ ඇති වූ සේකැ.
එහෙයින් කියන ලදි :
“ ඉති ජේතවනේ මුනිරාජසුතෝ
ඵලසම්භවබෝධිචරං වරධි,
සුනිධාය විධාය මහං මහිතෝ
මුනිනා කතලෝකහිතෝ” ති ථුතෝ” යි.
ආනන්දන බෝධි කථා යි
සිංහල බෝධි වංසය - x
දශබල පරිනිර්වාණ කථා
දක්ෂිණ ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේ, සර්වඥයන් වහන්සේ පිරිනිවී කල්හි ලඞ්කාද්වීපයෙහි කෙසේ පිහිටි සේක්දැයි යතහොත්; ඒ විභාග කරන්නවුන් විසින් ඒ දක්ෂිණ මහා ශඛාව කවරක්හු විසින් ගන්නා ලද්දේද? කවරක්හු විසින් ගෙනඑන ලද්දේද? කවරක්හු විසින් පිහිටුවන ලද්දේද? කවරක්හු විසින් පුදන ලද්දේද? කවරක්හු විසින් රක්ෂා කරන ලද්දේද? යන මේ අභ්ය න්තර ප්රදශ්නයෝ පස්දෙන විසඳිය යුත්තාහු වෙත්.
එහි “ කවරක්හු විසින් ගන්නා ලද්දේද? ” යන්නෙහි ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් ගන්නා ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් ගෙනඑන ලද්දේද? ” යන්නෙහි සඞ්ඝමිත්රාද නම් මහා ස්ථවිරාවන් විසින් ගෙනඑන ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් පිහිටුවන ලද්දේද? ” යන්නෙහි දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුවන් විසින් පිහිටුවන ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් පුදන ලද්දේද? ” යන්නෙහි බුද්ධාදී මහාත්මයන් විසින් පුදන ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් රක්ෂා කරන ලද්දේද? ” යන්නෙහි බෝධිගුප්තා දී වූ රාජකුමාරවරුන් විසින් රක්ෂා කරන ලද්දේයැ.
දක්ෂිණ ශ්රී මහා බෝධීන් වහන්සේ, සර්වඥයන් වහන්සේ පිරිනිවී කල්හි ලඞ්කාද්වීපයෙහි කෙසේ පිහිටි සේක්දැයි යතහොත්; ඒ විභාග කරන්නවුන් විසින් ඒ දක්ෂිණ මහා ශඛාව කවරක්හු විසින් ගන්නා ලද්දේද? කවරක්හු විසින් ගෙනඑන ලද්දේද? කවරක්හු විසින් පිහිටුවන ලද්දේද? කවරක්හු විසින් පුදන ලද්දේද? කවරක්හු විසින් රක්ෂා කරන ලද්දේද? යන මේ අභ්ය න්තර ප්රදශ්නයෝ පස්දෙන විසඳිය යුත්තාහු වෙත්.
එහි “ කවරක්හු විසින් ගන්නා ලද්දේද? ” යන්නෙහි ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් ගන්නා ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් ගෙනඑන ලද්දේද? ” යන්නෙහි සඞ්ඝමිත්රාද නම් මහා ස්ථවිරාවන් විසින් ගෙනඑන ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් පිහිටුවන ලද්දේද? ” යන්නෙහි දෙවනපෑතිස්ස රජ්ජුවන් විසින් පිහිටුවන ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් පුදන ලද්දේද? ” යන්නෙහි බුද්ධාදී මහාත්මයන් විසින් පුදන ලද්දේයැ. “කවරක්හු විසින් රක්ෂා කරන ලද්දේද? ” යන්නෙහි බෝධිගුප්තා දී වූ රාජකුමාරවරුන් විසින් රක්ෂා කරන ලද්දේයැ.
ධර්මාශෝක රජ්ජුරුවන් විසින් කෙසේ ගන්නා ලද්දේද යත්;
චතුර්වෛශාරද්යු ඥානයෙන් විශාරද වූ , කායබල දශයක් හා ඥාන බල දශයක් හා ධරන හෙයින් දශබලධාරී වූ ජූර්ව සර්වඥවරයන් පිහිටියා වූ ස්ථානයෙහි පිහිටි හෙයින් ආසහට්ඨානට්ඨායී වූ, නිර්භීත වූ නාද පවත්වන හෙයින් සිංහනාදී වූ, සියලු සත්වයන් හට උතුම් හෙයින් සර්වසත්ත්වෝත්තම වූ, ධර්මයට ඉසුරු බැවින් ධර්මේශ්වර වූ ,ධර්මයෙන් සියලු සත්ත්ව ජනයා රඤ්ජනය කරන හෙයින් ධර්මරාජ වූ , ධර්මයට නායක බැවින් ධර්මාධිපති වූ, ධර්මාලෝකය දක්වන හෙයින් ධර්ම ප්රවදීප වූ, ධර්මයට ප්රතතිෂ්ඨා හෙයින් ධර්ම ශරණ වූ, ධර්මයෙන් ආඥාවක්ර‍ය පවත්වන හෙයින් ධර්ම චක්ර වර්තී වූ, සර්ව ධර්මයන් සර්වාකාරයෙන් පරෝපදේශ රහිත වැ ස්වයම්භු ඥානයෙන් දත් හෙයින් සම්යවක් සම්බුද්ධ වූ යම් ඒ භාග්යාවත් බුදු රජාණ කෙනෙකුන් වහන්සේ ඇද්ද , ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද්වාත්රිංදශද් වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශීත්ය්නු ව්යරඤ්ජනයෙන් හා හෙබි සේක්: නීල පීත ලෝභිතාවදාත මාඤ්ජිෂ්ඨ ප්ර‍භාස්වරයෙන් විසිතුරු වූ ශෝභා ඇති, ව්යානම ප්රනභා මණ්ඩලයෙන් පරික්ෂිප්ත වූ රූප විලාසයන් ඇති සේක්; සුපිෂ්පිත වූ පද්මෝත්පල පුණ්ඩරීකයෙන් හෙබියා වූ ජලතලයක් මෙන්ද, තාරකා සමූහයාගේ රශ්මීජ්වාලා ශෝභායෙන් බබළන්නා වූ ආකාශ තලයක් මෙන්ද, සඳ වලායෙන් හා දෙව්දුන්නෙන් හා විදුලි බලයෙන් හා වට කරන ලද ස්වර්ණපර්වතයක් මෙන්ද, තමන් වහන්සේගේ ශ්රීනසමෘද්ධීන් සියලු ලෝකය ඒකාලෝක කරන සේක්; චතුස්සත්යවවබෝධයට නිසි වූ පුද්ගලයන් දැක මහාකාශ්‍යප ස්ථවිරාදීන් පිණිසැ තුන් ගවුවක් පමණ තැන්හිද, අඞ්ගුලිමාල ආලවකාදින් සඳහා තිස් යොදනක් පමණ තැන්හිද, පුක්කුසාති රාජාදීන් සඳහා පන්සාලිස් යොදනක් පමණ තැන්හිද , මහා කප්පින ස්ථවිරයන් වහන්සේ ප්රසධාන කොටැ ඇති විනේය ජනයන් සඳහා එක්සිය විසි යොදනක් පමණ තැන්හිද , වනවාස තිස්ස සාමණේරාදීන් සඳහා එක්සිය විසි යොදුන් තුන් ගවුවක් පමණ තැන්හිද ,ධනිය ස්ථවිරාදින් නිසා යොදුන් සත්සියයක් පමණ තැන්හිද , චූලෝදර මහෝදරාදී වූ නාගරාජයන් නිසා අන්යත ද්වීපයෙහි ද, මාතලී දිව්යත පුත්රාහදින් සඳහා දිව්ය ලෝකයෙහිද , බක බ්රතහ්මාදින් සඳහා බ්ර්හ්ම ලෝකයෙහිද ඇසිල්ලකින් පෙනී නිරන්තරයෙන් සීඝ්ර චාරිකා කරන සේකැ.
කිසි කලෙක්හි ෂඩ්අභිඥානයෙන් හා මහත් වූ සෘද්ධ්ය්නු භාවයෙන්ද යුක්ත වූ ශාරිපුත්රි ව මෞද්ගල්යානයනාදී වූ මහා ශ්රාබවකයන් විසින් පිරිවරන ලදුවැ, වෘෂභ සමුහයා විසින් පිරිවරන ලද්දා වූ වෘෂභ රාජයක්හු මෙන්ද, සිංහ සමුහයා විසින් පිරිවරන ලද සිංහ රාජයක්හු මෙන්ද , ගරුඩ සමුහයා විසින් පිරිවරන ලද ගරුඩ රාජයක්හු මෙන්ද, සප්ත කුල පර්වතයෙන් පිරිවරන ලද ස්වර්ණ මේරු පර්වත රාජයා මෙන්ද , දහසක් රශ්මීන් පිරිවරන ලද සූර්ය දිව්යව රාජයා මෙන්ද , දඬුවැට පහන් සමූහයක් මධ්ය්යට පැමිණියා වූ දිලිසෙන්නා වූ පහන් රුකක් මෙන්ද, ගම් නියම්ගම් රාජධානි හා උද්යායන විමානාදින් හා ෂඩ් වර්ණ ඝන බුද්ධරශ්මිමාලායෙන් ගල්වමින් , සත්ත්ව කරුණාව සඳහා තුන්සියයක් යොදුන් වට ඇති අන්තෝමණ්ඩලයෙහිද, සසියයක් යොදුන් වට ඇති මධ්යක මණ්ඩලයෙහිද, නව සියයක් යොදුන් වට ඇති මහා මණ්ඩලයෙහිද, ගම් නියම්ගම් පිළිවෙළින් මනා චාරිකායෙන් වඩනා සේකැ.
තවද ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේ උතුම් වූ ප්රී්ති ප්ර.මෝදවශයට පැමිණියා වූ සත්ත්වයන් විසින් හාත්පසින් යොදුන් සියයක් පමණ තැන් ඒක කෝලාහල කරවන සේකැ. විනේය ජන නැමැති බන්ධුන් හට අමෘත මහා නිර්වාණ පුරයෙහි දොර හරන සේකැ. මේ ජන්මයෙහි අධිගමයට නොපැමිණෙන්නා වු පදපරම සත්වයන්හට ස්වර්ග ලෝකයට නැගෙන්නට සද්ධර්ම නැමැති හිණ දක්වන සේකැ. තවද ධර්ම භේරිය පහරන සේකැ. ධර්ම නැමැති ශඞ්ඛය හා ධර්ම නැමැති වස්දඩුවද පිඹිනා සේකැ. ධර්ම ධ්වජය හා ධර්ම කුන්තයද නඟන සේකැ. විනේය ජන නැමැති පද්මාකාරය ප්රරබෝධ කරවන සේකැ. අතිමධුර වූ දුඃඛ යැ සමුදය යැ නිරෝධ යැ මාර්ග යැයි කියන ලද චතුරාර්ය සත්යසය පානය කරවන සේකැ.
චතුර්වෛශාරද්යු ඥානයෙන් විශාරද වූ , කායබල දශයක් හා ඥාන බල දශයක් හා ධරන හෙයින් දශබලධාරී වූ ජූර්ව සර්වඥවරයන් පිහිටියා වූ ස්ථානයෙහි පිහිටි හෙයින් ආසහට්ඨානට්ඨායී වූ, නිර්භීත වූ නාද පවත්වන හෙයින් සිංහනාදී වූ, සියලු සත්වයන් හට උතුම් හෙයින් සර්වසත්ත්වෝත්තම වූ, ධර්මයට ඉසුරු බැවින් ධර්මේශ්වර වූ ,ධර්මයෙන් සියලු සත්ත්ව ජනයා රඤ්ජනය කරන හෙයින් ධර්මරාජ වූ , ධර්මයට නායක බැවින් ධර්මාධිපති වූ, ධර්මාලෝකය දක්වන හෙයින් ධර්ම ප්රවදීප වූ, ධර්මයට ප්රතතිෂ්ඨා හෙයින් ධර්ම ශරණ වූ, ධර්මයෙන් ආඥාවක්ර‍ය පවත්වන හෙයින් ධර්ම චක්ර වර්තී වූ, සර්ව ධර්මයන් සර්වාකාරයෙන් පරෝපදේශ රහිත වැ ස්වයම්භු ඥානයෙන් දත් හෙයින් සම්යවක් සම්බුද්ධ වූ යම් ඒ භාග්යාවත් බුදු රජාණ කෙනෙකුන් වහන්සේ ඇද්ද , ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද්වාත්රිංදශද් වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් හා අශීත්ය්නු ව්යරඤ්ජනයෙන් හා හෙබි සේක්: නීල පීත ලෝභිතාවදාත මාඤ්ජිෂ්ඨ ප්ර‍භාස්වරයෙන් විසිතුරු වූ ශෝභා ඇති, ව්යානම ප්රනභා මණ්ඩලයෙන් පරික්ෂිප්ත වූ රූප විලාසයන් ඇති සේක්; සුපිෂ්පිත වූ පද්මෝත්පල පුණ්ඩරීකයෙන් හෙබියා වූ ජලතලයක් මෙන්ද, තාරකා සමූහයාගේ රශ්මීජ්වාලා ශෝභායෙන් බබළන්නා වූ ආකාශ තලයක් මෙන්ද, සඳ වලායෙන් හා දෙව්දුන්නෙන් හා විදුලි බලයෙන් හා වට කරන ලද ස්වර්ණපර්වතයක් මෙන්ද, තමන් වහන්සේගේ ශ්රීනසමෘද්ධීන් සියලු ලෝකය ඒකාලෝක කරන සේක්; චතුස්සත්යවවබෝධයට නිසි වූ පුද්ගලයන් දැක මහාකාශ්‍යප ස්ථවිරාදීන් පිණිසැ තුන් ගවුවක් පමණ තැන්හිද, අඞ්ගුලිමාල ආලවකාදින් සඳහා තිස් යොදනක් පමණ තැන්හිද, පුක්කුසාති රාජාදීන් සඳහා පන්සාලිස් යොදනක් පමණ තැන්හිද , මහා කප්පින ස්ථවිරයන් වහන්සේ ප්රසධාන කොටැ ඇති විනේය ජනයන් සඳහා එක්සිය විසි යොදනක් පමණ තැන්හිද , වනවාස තිස්ස සාමණේරාදීන් සඳහා එක්සිය විසි යොදුන් තුන් ගවුවක් පමණ තැන්හිද ,ධනිය ස්ථවිරාදින් නිසා යොදුන් සත්සියයක් පමණ තැන්හිද , චූලෝදර මහෝදරාදී වූ නාගරාජයන් නිසා අන්යත ද්වීපයෙහි ද, මාතලී දිව්යත පුත්රාහදින් සඳහා දිව්ය ලෝකයෙහිද , බක බ්රතහ්මාදින් සඳහා බ්ර්හ්ම ලෝකයෙහිද ඇසිල්ලකින් පෙනී නිරන්තරයෙන් සීඝ්ර චාරිකා කරන සේකැ.
කිසි කලෙක්හි ෂඩ්අභිඥානයෙන් හා මහත් වූ සෘද්ධ්ය්නු භාවයෙන්ද යුක්ත වූ ශාරිපුත්රි ව මෞද්ගල්යානයනාදී වූ මහා ශ්රාබවකයන් විසින් පිරිවරන ලදුවැ, වෘෂභ සමුහයා විසින් පිරිවරන ලද්දා වූ වෘෂභ රාජයක්හු මෙන්ද, සිංහ සමුහයා විසින් පිරිවරන ලද සිංහ රාජයක්හු මෙන්ද , ගරුඩ සමුහයා විසින් පිරිවරන ලද ගරුඩ රාජයක්හු මෙන්ද, සප්ත කුල පර්වතයෙන් පිරිවරන ලද ස්වර්ණ මේරු පර්වත රාජයා මෙන්ද , දහසක් රශ්මීන් පිරිවරන ලද සූර්ය දිව්යව රාජයා මෙන්ද , දඬුවැට පහන් සමූහයක් මධ්ය්යට පැමිණියා වූ දිලිසෙන්නා වූ පහන් රුකක් මෙන්ද, ගම් නියම්ගම් රාජධානි හා උද්යායන විමානාදින් හා ෂඩ් වර්ණ ඝන බුද්ධරශ්මිමාලායෙන් ගල්වමින් , සත්ත්ව කරුණාව සඳහා තුන්සියයක් යොදුන් වට ඇති අන්තෝමණ්ඩලයෙහිද, සසියයක් යොදුන් වට ඇති මධ්යක මණ්ඩලයෙහිද, නව සියයක් යොදුන් වට ඇති මහා මණ්ඩලයෙහිද, ගම් නියම්ගම් පිළිවෙළින් මනා චාරිකායෙන් වඩනා සේකැ.
තවද ඒ බුදුරජාණන් වහන්සේ උතුම් වූ ප්රී්ති ප්ර.මෝදවශයට පැමිණියා වූ සත්ත්වයන් විසින් හාත්පසින් යොදුන් සියයක් පමණ තැන් ඒක කෝලාහල කරවන සේකැ. විනේය ජන නැමැති බන්ධුන් හට අමෘත මහා නිර්වාණ පුරයෙහි දොර හරන සේකැ. මේ ජන්මයෙහි අධිගමයට නොපැමිණෙන්නා වු පදපරම සත්වයන්හට ස්වර්ග ලෝකයට නැගෙන්නට සද්ධර්ම නැමැති හිණ දක්වන සේකැ. තවද ධර්ම භේරිය පහරන සේකැ. ධර්ම නැමැති ශඞ්ඛය හා ධර්ම නැමැති වස්දඩුවද පිඹිනා සේකැ. ධර්ම ධ්වජය හා ධර්ම කුන්තයද නඟන සේකැ. විනේය ජන නැමැති පද්මාකාරය ප්රරබෝධ කරවන සේකැ. අතිමධුර වූ දුඃඛ යැ සමුදය යැ නිරෝධ යැ මාර්ග යැයි කියන ලද චතුරාර්ය සත්යසය පානය කරවන සේකැ.
තවද අධික වූ ශ්‍රද්ධා ඇති සත්ත්වයන්තවද අධික වූ ශ්‍රද්ධා ඇති සත්ත්වයන් උපමා රහිත වූ රූපකායයෙන් හා අධික වූ ප්ර ඥා ඇති සත්ත්වයන් ගැඹුරු වූ ධර්මකායයෙන් හා සතුටු කරවන සේකැ. රූපයෙහි ප්ර සන්න වූ රූපය මැ ප්රාමාණ කොටැ ඇති සත්ත්වයන් චාත්රිං ශද්වර මහා පුරුෂ ලක්ෂණ අසු අනුව්ය ඤ්ජන ඛ්යා්ම ප්රතභා කේතුමාලාලඞ්කාරයෙන් විරාජමාන වූ රූපශ්රී න්ද ශබ්දයෙහි ප්රාසන්න වූ ශබ්දයමැ ප්ර මාණ කොටැ ඇති සත්ත්වයන් අෂ්ටාඞ්ගයෙන් යුක්ත වූ කුරවීක නාද පරදවන්නා වූ බ්රරහ්ම ඝෝෂයක් බඳු වූ මධුර ස්වර සමෘද්ධීන්ද , රුක්ෂ ප්ර තිපත්තියෙහි ප්රහසන්න වූ රුක්ෂ ප්රරතිපත්තියමැ ප්රදමාණ කොටැ ඇත්තා වූ සත්ත්වයන් පාත්රප විචාරාදින්ගේ රූක්ෂතායෙන් හා දුෂ්කර ක්රි්යාවන්ගේ රූක්ෂතායෙන් හා අල්පේච්ඡතාදී වූ තපස්සමෘද්ධින්ද, ධර්මයෙහි ප්ර‍සන්න වූ ධර්මයම ප්රඡමාණ කොට ඇත්තා වූ ජනයන් මහා වජුඥානාදී වූ ගුණ සමෘද්ධීන්ද පිනවන සේකැ. තවද සතර සතිපට්ඨානය සතර සම්යනක්ප්රීධාන යැ සතර සෘද්ධිපාද යැ පඤ්චේන්ද්රිරය යැ පඤ්චබල යැ සප්ත බෝධ්යහඞ්ග යැ ආර්ය අෂ්ඨාඞ්ගික මාර්ග යැයි කියනලද සප්තත්රිංයශත් බෝධිපාක්ෂික ධර්ම නැමැති සත්රුවන් වර්ෂා වස්වන සේකැ. අනන්ය් සාධාරණ වූ ධර්මදේශනා නැමැති ගංගා ප්ර වාහන පවත්වන සේකැ. සතර ආර්ය මාර්ග ඥාන නැමැති ජලයෙන් කෙලෙස් නැමැති පරිදාහ සංසිඳුවන සේකැ. මෙසේ ඒ භාග්යාවත් වූ බුදුරජාණන් වහන්සේ සූවාසුදහසක් ධර්ම ස්කන්ධය දෙසා , සූවිසි අසංඛ්යායක් පමණ දිව්යස මනුෂ්යධයන් භව නැමැති කාන්තාරයෙන් එතෙර කොටැ පන්සාලිස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලේ ලෝකාර්ථචර්යාව කෙරෙමින් සිටැ, මුහුකළා වූ නුවණ ඇති මෘදු වූ ඉන්ද්රිරයන් ඇති සත්වයනට චතුසත්යයවබෝධය කරවා, නුමුහු කළ නුවණ ඇති මෘදු වූ ඉන්ද්රිතයන් ඇති නොදක්නා ලද චතුරාර්ය සත්යකය ඇති සත්වයනට මාර්ගා මාර්ගය වරා, මෝහ නැමැති අන්ධකාරය දුරු කරවන පිණිස ධර්ම නැමැති ප්ර දීපයද, සංසාර සාගරයෙන් එතෙර වන පිණිස ධර්ම නැමැති මහ නැවද දක්වා,කුශලධර්ම නැමැති මුඛයෙහි අකුසල නැමැති තල හරනා පිණිසැ ධර්ම නැමැති කැටපත ද, කෙලෙස් නැමැති ව්යාඑධි සංසිඳුවන පිණිසැ ධර්ම නැමැති ඖෂධය ද තමන් වහන්සේ ගේ චතුස්සත්යාිවබෝධයට අසම්ප්රාදප්ත වු සත්ත්වයනට වැඩ පිණිසැ තබා, හස්තයෙන් පාදයෙන් ශරීරයෙන් ස්පර්ශකරන ලද කොළතු හා ගල්තලා හා පිදුරුබිසි හා පමණකුත් අද වක දක්වා ස්වර්ග මෝක්ෂ සැප සිද්ධ කරන්නා වු චෛත්යු කොටැ සියලු බුද්ධකෘත්ය් නිමවා, මහ මෙර මුදුනෙහි දිලිහිදිලිහී, සියලු ලෝකයෙහි පැතිරැ සිටියා වු අන්ධකාර සමුහය නසා, මහත් වු වර්ෂා වේගයකින් නිවන ලද මහ ත් වු වහ්නිස්කන්ධයක් මෙන් කුසිනාරා නුවර සමීප යෙහි වු මල්යම රජ දරුවන් ගේ ශාලාවනෝද්යානනයෙහි සල්රැක් දෙකක් අතුරෙහි එක් සල්රුකකට ප‍ය ලා, එහි පනවන ලද ශ්රිසයහන් මස්තකයෙහි සැතැපී, වෙසක් මස මැදි පොහෝ දවස් රාත්රිියෙහි අලුයම් වේලෙහි නිවන් පුරයට වදනා වු බුදු රජාණන් වහන්සේ සූවිසි කෙළ ලක්ෂයක් සමාපත්තියට සමවැදැ, විදේශයට යන්නා වු පුරුෂයන්හු තමා ගේ බන්ධු වර්ගයා වැළැඳැ සිඹැ සනසා යන කලක්මෙන් සියලු සමාපත්ති සැපය අනුභව කොටැ, දසදහසක් සක්වළ වෙවුල්වා නිරුපධිශේෂ නිර්වාණ ධාතුයෙන් පිරිනිවී සේකැ.
පන්සාළිස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි සියලු සත්ත්වයන් සසරින් මුදනු සඳහා යමක ප්රාරතිහාර්ය්ි ආදී වූ අනේකප්රැකාර වූ ඍද්ධිවිධ ඥනය දැක්වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ඒ ඍද්ධිවිධ ඥන මහිමය ද, දෙවාරෝහණාදි කාලයෙහි පැවැත්තා වූ යස මහිමය ද, පාද තලයෙහි චක්රකරත්නාදී වූ රූපකාය ශෝභාව ද යන මේ සියල්ල අන්තර්ධාන වූයේ යැ.
එයින් කීහ:
“සාච ඉද්ධි සොච ය සෝ-තානි ව පාදේසු චක්කරතනානි,
සබ්බං සමන්තරහිතං-නනුරිත්තා සබ්බේසංඛාරා” යි.
මෙසේ යට කියනලද ක්රතමයෙන් කරන ලද අනේක ප්රාකාර වූ සියලු ලෝකාර්ථචර්යාතං වන් ඇති, භූවනත්ර යයට ස්වාමි වූ, මහත් වූ ශ්රිෝ ඍද්ධි ඇති, ධර්මරාජ වූ, මුනින්ද්රන වූ සූර්ය්වන ශත සහශ්රූයන් ගේ ශොභාවට වැඩි බැබැළිම් ඇති ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද පවා විනාශයට පැමිණි සේකැ. එසේ හෙයින් නිෂ්කරුණා වූ ඒ මරණය ලෝකයෙහි කවර නම් සත්ත්වයක්හු හැරැපියා ද?
එහෙයින් කියන ලදි:
ඉති විහිත විචිත්තා සේස ලෝකත්ථචාරෝ
තිහවපති මහිද්ධි ධම්මරාජා මුනින්දෝ
රවිසතජුතිසෝභෝ සෝපි යාතෝ විනාසං
මරණමකරුණන්තං කංහි ලෝකේ ජහෙය්යා්’ති.
දශබල පරිණිර්වාණ කථා යි.
ප්‍රථම සඞ්ගීති කථා
1. සඞගීති නිදාන කථාවමෙසේ මගධ දේශවාසිනට අධිපති වූ අජාසත් රජ හට අටවැනි හවුරුද්දෙහි ලෝකස්වාමී වූ භාග්යජවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරි නිවි කල්හි කුසිනාරා නුවර රැස් වූ සඞ්ඛ්යාක පථාතික්රායන්ත වූ භික්ෂූන් මධ්යියෙහි ගණජ්යේෂ්ඨ වූ සත් ලක්ෂයක් භික්ෂූන් වහක්න්්සේට ප්රහධාන ස්ථවිර වූ ආයුෂ්මත් මහා කාශ්ය්ප ස්ථවිරයන් වහන්සේ, බුදුහු පිරිනිවි සතියෙතින් සුභද්ද නම් බුඞ්ඪ පබ්බජිත භික්ෂුහු විසින් “ ඇවැත්නි! ශෝක නො කරවු. නො හඬවු. හැඬීම් වැලැපීම් ශෝක කිරිම් ආදියෙන් ප්රියෝජන නැත. ඒ මහා ශ්රහමණයන් කෙරෙන් අපි මිදීගියෙම්හ. ‘මේ තොපට කැප යැ මේ තොපට අකැප යැ’යි ඒ බුදුන් ගේ කීමෙන් පීඩිත වැ ගියම්හ. දැන් වූ කලී අපි යමක් කැමැත්තමෝ වූම් නම් ඒ කරම්හ. යමක් නොකැමැත්තමෝ වූම් නම් ඒ නො කරම්හ” යි කියනලද වචනය සිහි කරන සේක්, මෙබඳු වූ සඞ්ඝ සන්නිපාතයක් නැවැතැ ලැබැගත නොහැකි බව සිතන සේක්, පාප භික්ෂූහු ‘බුදුහු පිරිනිවි සේකැ. එසේ හෙයින් මේ ධර්මයට නායක කෙනෙක් නැතැ” යි සිතා, පක්ෂබල ලැබගෙනැ නො බෝද‍වසෙකින් මැ ධර්මය අන්තර්ධාන කොටැ පියති යන මෙසේ වූ කාරණයෙකුත් ඇත් මැ යැ. යම්තාක් ධර්ම විනය දෙක සිටී නම්, ඒ තාක් බුදුන් පිරිනිවන් නො පෑ කලක් මෙන් අවවාද අනුශාසනා නො නැසී පවත්නේ යැ.
“ආනන්දය! මා විසින් තොපට යම් සූත්රානභීධර්මයක් දෙසන ලද ද, යම් විනයයෙක් පනවනලද ද, ඒ සූත්රාපභි ධර්ම දෙක හා විනය හා මාගේ ඇවෑමෙන් තොපට ශාස්තෘ යැ” යි බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් මෙසේ වදාරණ ලද්දේ යැ. එසේ හෙයින් යම් සේ ශාසනය බෙහෝ කලක් පවතී ද, චිරස්ථායි වේ ද, එපරිද්දෙන් ධර්ම විනය දෙක සඞ්ඝායනා කෙළෙම් වීම් නම් යහපතැයි කියා; තව ද භාග්ය වත් වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් ‘කාශ්ය පයෙනි! තෙපි සණවා පටින් කරන ලද පරිභෝගයෙන් දිරාගියාවූ මා ගේ පාංශුකූල චීවරය ධරවු දැ?” යි වදාරා චීවරයෙහි සාධාරණ පරිභෝගයෙනුත් මම අනුග්රවහ කරන ලද්දෙම් වෙමි.
තව ද “මහණෙනි! මම යම්තාක් කැමැත්තෙම් වීම් නම් කාමයෙන් වෙන් වැ මැ අකුශල ධර්මයෙන් වෙන් වැ මැ ප්රයථම ධ්යාතනයට සම වැදැ වෙසෙමි. මහණෙනි! කාශ්ය පයෝ ද යම් තාක් කැමැත්තෝ වූ නම් කාමයෙන් වෙන් වැ මැ අකුශල ධර්මයෙන් වෙන් වැ මැ ප්රයථම ධ්යාකනයට සමවැදැ වසන්නාහ” යන මේ ආදී ක්රෙමයෙන් රූපාරූප අෂ්ටසමාපත්ති හා සඥවේදයිත නිරෝධ සමාපත්ති සඞ්ඛ්යාකත වූ නවානූපූර්ව විහරණයෙන් හා ෂඩ්අභිඥ ද ඇති උත්තරී මනුෂ්ය ධර්ම යෙහි තමන් වහන්සේ හා සම කොටැ තිබීමෙනුත් අනුග්රතහ කරන ලද්දෙම් වෙමි.
එසේ මැ ආකාශයට ඇඟිල්ල නඟා සොල්වා කිසිවෙක් අලග්න වු සිත් ඇති බැවින් ද, “චන්දුපමෝ භික්ඛවේ කස්සපෝ කුලානි උප සඞකමති”. යනාදීන් හීනෝත්කෘෂ්ට මධ්ය“ම සත්ත්වයන් නො තෝරා ගෙපිළිවෙළින් පිඬුසිඟා ඇවිදිනා බව හේතු කොටැගෙනැ චන්ද්රෝයපම ප්රිතිපත්තියෙන් ප්ර”සංසා කරන ලද්දෙම් වෙමි.
එසේ වු මට ධර්ම විනය සඞගායනා කිරීම හැරැ අනෙක් කිමෙකින් නම් අනෘණභාවයෙක් වේ ද? බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් කළා වු ඒ අනුග්රයහයට ධර්ම විනය සඞගායනා කොටැ නයෙන් මිදියැ යුත්තේ යැ. තවද ස්වකීය වු පඤ්ච රාජ කකුධ භාණ්ඩය ඓශ්චර්ය්මිද ද දීමෙන් තමන් ගේ වංශය පිහිටුවන්නා වු පුත්ර යක් හට රජක්හු කරන අනුග්රීහයක් මෙන් ‘මේ මහා කාශ්යුපයෝ මා ගේ සද්ධර්ම නැමැති වංශය මතු පිහිටුවන්නෝ වේදැ’ යි සිතා, මේ අසාධාරණ වු අනුග්රිහයෙන් බුදු රජාණන් වහන්සේ මට අනුග්රනහ කළ සේක් නො වේ ද, මේ උදාරතර වු ප්ර‍ශංසා යෙනුත් ප්රහශංසා කළ සේක් නො වේදැ” යි සිතා, ධර්ම විනය සඞගායනා කරනු පිණිසැ භික්ෂුනට උත්සාහ ඉපැදැ වූසේකැ.
2. සංගිති ආරම්භ කථාවඉක්බිත්තෙන් සුභද්ද නම් පබ්බජිත භික්ෂුහු කරනලද අනා චාරය කියා,”නොබෝ කලෙකින් අධර්මය දීප්තිමත් වන්නේ යැ. ධර්මය පසු බස්නේ යැ. අධර්ම වාදීහු බලවත් වෙති. ධර්මවාදිහු දුර්වල වෙති. අවිනයවාදිහු බලවත් වෙති. විනයවාදිහු දුර්වල වෙති. එබැවින් අපි ඇවැත්නි! ධර්ම විනය දෙක සඞගායනා කරම්හ”යි කියා ‘භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් එසේ වී නම් “ස්වාමීනි! නුඹ වහන්සේ භික්ෂුන් තෝරාගත මැනැවැ”යි කි කල්හි ‘සියලු සූත්රව ගෙය්යාුදි නවාංග ශාස්තෘ ශාසන පර්යාැව ප්ති ධරන්නා වු පෘථග්ජන ශ්රෝහතා පන්න සකෘදාගාමී අනාගාමී ශුෂ්කවිදර්ශක ක්ෂිණාශ්රපව භික්ෂුන් නොයෙක් සිය දහස් ගණන් හැරැ, ත්රි‍පිටක සර්ව පර්යාය ද ප්ති ප්‍ාගභෙද ධරන්නා වු, අර්ථප්ර තිසංවිදාදි වු, චතුපටිසම්භිඥවට පැමිණියා වු, මහානුභාවසම්පන්න වු, බොහෝ සෙයින් භාග්යිවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් එතග්රසපාලියට නඟන ලද්දා වූ, ත්රිුවිද්යාත අෂ්ට විද්යාදදි වු ප්ර්භේද ඇති, ක්ෂීණාශ්රදව භික්ෂුන් උනුපන්සියයක් පිරිසිඳවාගනැ” දෙසනලද සූත්රර ගෙය්යාරදි වු ධර්මය ආනන්ද ස්ථවිරයන් විසින් බුදුන් අසම්මුඛයෙන් පිළිගත් කිසිවක් නම් නැත්තේ යැ. එසේ හෙයින් ආනන්ද ස්ථවිරයන් හැරැ ධර්ම සඞගායනා කරන්නට නො පිළිවනැ. එසේ ද වුවත් ආනන්ද ස්ථවිර තෙම ශ්රෝ තාපත්ති මාර්ගය විනා මත්තෙහි තුන්මඟ තුන්ඵලයට නොපැමිණි හෙයින් ඉදිරියේ කළ මනා කටයුතු ඇත්තේ යැ. ශාක්යහ වංශයෙහි උපන්නේ යැ. මම ඔහු කෙරෙහි ඉතා විශ්වාස ඇත්තෙමි. සමහර භික්ෂු කෙනෙක් ඡන්දයෙන් පැවැත්මක් මෙන් සිතා ‘අශෛක්ෂ ප්රිතිසංවිදාවට පැමිණියා වු බොහෝ භික්ෂුන් සිටියැ දී ආනන්ද ස්ථවිරයන් ශෛක්ෂ ප්රිතිසංවිදාවට පැමිණි තැනැත්තන් මහා කාශ්යආප ස්ථවිරයන් වහන්සේ තෝරාගත් සේකැ”යි උපවාද කරන්නාහු යැ. ඒපරුෂවාදය දුරු කරන්නෙම් භික්ෂුන් ගේ මැ අනුඥයෙන් ඇරැ ගනිමි”යි සිතා, ඒ ආනන්ද ස්ථවිරයන් වහන්සේට අවසර තබා වැඩහුන් සේකැ. භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් “ස්වාමීණි! මේ ආනන්ද ස්ථවිරයෝ ඒකාන්තයෙන්මැ ශෛක්ෂ්ය්යෝයැ. එතෙකුදු වුවත් ඡන්දයෙන් ද්වේෂයෙන් මෝහයෙන් භයින් අගතියට යන්නට අයෝග්යඡ#
පන්සාළිස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි සියලු සත්ත්වයන් සසරින් මුදනු සඳහා යමක ප්රාරතිහාර්ය්ි ආදී වූ අනේකප්රැකාර වූ ඍද්ධිවිධ ඥනය දැක්වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ඒ ඍද්ධිවිධ ඥන මහිමය ද, දෙවාරෝහණාදි කාලයෙහි පැවැත්තා වූ යස මහිමය ද, පාද තලයෙහි චක්රකරත්නාදී වූ රූපකාය ශෝභාව ද යන මේ සියල්ල අන්තර්ධාන වූයේ යැ.
එයින් කීහ:
“සාච ඉද්ධි සොච ය සෝ-තානි ව පාදේසු චක්කරතනානි,
සබ්බං සමන්තරහිතං-නනුරිත්තා සබ්බේසංඛාරා” යි.
මෙසේ යට කියනලද ක්රතමයෙන් කරන ලද අනේක ප්රාකාර වූ සියලු ලෝකාර්ථචර්යාතං වන් ඇති, භූවනත්ර යයට ස්වාමි වූ, මහත් වූ ශ්රිෝ ඍද්ධි ඇති, ධර්මරාජ වූ, මුනින්ද්රන වූ සූර්ය්වන ශත සහශ්රූයන් ගේ ශොභාවට වැඩි බැබැළිම් ඇති ඒ සර්වඥයන් වහන්සේ ද පවා විනාශයට පැමිණි සේකැ. එසේ හෙයින් නිෂ්කරුණා වූ ඒ මරණය ලෝකයෙහි කවර නම් සත්ත්වයක්හු හැරැපියා ද?
එහෙයින් කියන ලදි:
ඉති විහිත විචිත්තා සේස ලෝකත්ථචාරෝ
තිහවපති මහිද්ධි ධම්මරාජා මුනින්දෝ
රවිසතජුතිසෝභෝ සෝපි යාතෝ විනාසං
මරණමකරුණන්තං කංහි ලෝකේ ජහෙය්යා්’ති.
දශබල පරිණිර්වාණ කථා යි.
ප්‍රථම සඞ්ගීති කථා
1. සඞගීති නිදාන කථාවමෙසේ මගධ දේශවාසිනට අධිපති වූ අජාසත් රජ හට අටවැනි හවුරුද්දෙහි ලෝකස්වාමී වූ භාග්යජවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරි නිවි කල්හි කුසිනාරා නුවර රැස් වූ සඞ්ඛ්යාක පථාතික්රායන්ත වූ භික්ෂූන් මධ්යියෙහි ගණජ්යේෂ්ඨ වූ සත් ලක්ෂයක් භික්ෂූන් වහක්න්්සේට ප්රහධාන ස්ථවිර වූ ආයුෂ්මත් මහා කාශ්ය්ප ස්ථවිරයන් වහන්සේ, බුදුහු පිරිනිවි සතියෙතින් සුභද්ද නම් බුඞ්ඪ පබ්බජිත භික්ෂුහු විසින් “ ඇවැත්නි! ශෝක නො කරවු. නො හඬවු. හැඬීම් වැලැපීම් ශෝක කිරිම් ආදියෙන් ප්රියෝජන නැත. ඒ මහා ශ්රහමණයන් කෙරෙන් අපි මිදීගියෙම්හ. ‘මේ තොපට කැප යැ මේ තොපට අකැප යැ’යි ඒ බුදුන් ගේ කීමෙන් පීඩිත වැ ගියම්හ. දැන් වූ කලී අපි යමක් කැමැත්තමෝ වූම් නම් ඒ කරම්හ. යමක් නොකැමැත්තමෝ වූම් නම් ඒ නො කරම්හ” යි කියනලද වචනය සිහි කරන සේක්, මෙබඳු වූ සඞ්ඝ සන්නිපාතයක් නැවැතැ ලැබැගත නොහැකි බව සිතන සේක්, පාප භික්ෂූහු ‘බුදුහු පිරිනිවි සේකැ. එසේ හෙයින් මේ ධර්මයට නායක කෙනෙක් නැතැ” යි සිතා, පක්ෂබල ලැබගෙනැ නො බෝද‍වසෙකින් මැ ධර්මය අන්තර්ධාන කොටැ පියති යන මෙසේ වූ කාරණයෙකුත් ඇත් මැ යැ. යම්තාක් ධර්ම විනය දෙක සිටී නම්, ඒ තාක් බුදුන් පිරිනිවන් නො පෑ කලක් මෙන් අවවාද අනුශාසනා නො නැසී පවත්නේ යැ.
“ආනන්දය! මා විසින් තොපට යම් සූත්රානභීධර්මයක් දෙසන ලද ද, යම් විනයයෙක් පනවනලද ද, ඒ සූත්රාපභි ධර්ම දෙක හා විනය හා මාගේ ඇවෑමෙන් තොපට ශාස්තෘ යැ” යි බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් මෙසේ වදාරණ ලද්දේ යැ. එසේ හෙයින් යම් සේ ශාසනය බෙහෝ කලක් පවතී ද, චිරස්ථායි වේ ද, එපරිද්දෙන් ධර්ම විනය දෙක සඞ්ඝායනා කෙළෙම් වීම් නම් යහපතැයි කියා; තව ද භාග්ය වත් වූ බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් ‘කාශ්ය පයෙනි! තෙපි සණවා පටින් කරන ලද පරිභෝගයෙන් දිරාගියාවූ මා ගේ පාංශුකූල චීවරය ධරවු දැ?” යි වදාරා චීවරයෙහි සාධාරණ පරිභෝගයෙනුත් මම අනුග්රවහ කරන ලද්දෙම් වෙමි.
තව ද “මහණෙනි! මම යම්තාක් කැමැත්තෙම් වීම් නම් කාමයෙන් වෙන් වැ මැ අකුශල ධර්මයෙන් වෙන් වැ මැ ප්රයථම ධ්යාතනයට සම වැදැ වෙසෙමි. මහණෙනි! කාශ්ය පයෝ ද යම් තාක් කැමැත්තෝ වූ නම් කාමයෙන් වෙන් වැ මැ අකුශල ධර්මයෙන් වෙන් වැ මැ ප්රයථම ධ්යාකනයට සමවැදැ වසන්නාහ” යන මේ ආදී ක්රෙමයෙන් රූපාරූප අෂ්ටසමාපත්ති හා සඥවේදයිත නිරෝධ සමාපත්ති සඞ්ඛ්යාකත වූ නවානූපූර්ව විහරණයෙන් හා ෂඩ්අභිඥ ද ඇති උත්තරී මනුෂ්ය ධර්ම යෙහි තමන් වහන්සේ හා සම කොටැ තිබීමෙනුත් අනුග්රතහ කරන ලද්දෙම් වෙමි.
එසේ මැ ආකාශයට ඇඟිල්ල නඟා සොල්වා කිසිවෙක් අලග්න වු සිත් ඇති බැවින් ද, “චන්දුපමෝ භික්ඛවේ කස්සපෝ කුලානි උප සඞකමති”. යනාදීන් හීනෝත්කෘෂ්ට මධ්ය“ම සත්ත්වයන් නො තෝරා ගෙපිළිවෙළින් පිඬුසිඟා ඇවිදිනා බව හේතු කොටැගෙනැ චන්ද්රෝයපම ප්රිතිපත්තියෙන් ප්ර”සංසා කරන ලද්දෙම් වෙමි.
එසේ වු මට ධර්ම විනය සඞගායනා කිරීම හැරැ අනෙක් කිමෙකින් නම් අනෘණභාවයෙක් වේ ද? බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් කළා වු ඒ අනුග්රයහයට ධර්ම විනය සඞගායනා කොටැ නයෙන් මිදියැ යුත්තේ යැ. තවද ස්වකීය වු පඤ්ච රාජ කකුධ භාණ්ඩය ඓශ්චර්ය්මිද ද දීමෙන් තමන් ගේ වංශය පිහිටුවන්නා වු පුත්ර යක් හට රජක්හු කරන අනුග්රීහයක් මෙන් ‘මේ මහා කාශ්යුපයෝ මා ගේ සද්ධර්ම නැමැති වංශය මතු පිහිටුවන්නෝ වේදැ’ යි සිතා, මේ අසාධාරණ වු අනුග්රිහයෙන් බුදු රජාණන් වහන්සේ මට අනුග්රනහ කළ සේක් නො වේ ද, මේ උදාරතර වු ප්ර‍ශංසා යෙනුත් ප්රහශංසා කළ සේක් නො වේදැ” යි සිතා, ධර්ම විනය සඞගායනා කරනු පිණිසැ භික්ෂුනට උත්සාහ ඉපැදැ වූසේකැ.
2. සංගිති ආරම්භ කථාවඉක්බිත්තෙන් සුභද්ද නම් පබ්බජිත භික්ෂුහු කරනලද අනා චාරය කියා,”නොබෝ කලෙකින් අධර්මය දීප්තිමත් වන්නේ යැ. ධර්මය පසු බස්නේ යැ. අධර්ම වාදීහු බලවත් වෙති. ධර්මවාදිහු දුර්වල වෙති. අවිනයවාදිහු බලවත් වෙති. විනයවාදිහු දුර්වල වෙති. එබැවින් අපි ඇවැත්නි! ධර්ම විනය දෙක සඞගායනා කරම්හ”යි කියා ‘භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් එසේ වී නම් “ස්වාමීනි! නුඹ වහන්සේ භික්ෂුන් තෝරාගත මැනැවැ”යි කි කල්හි ‘සියලු සූත්රව ගෙය්යාුදි නවාංග ශාස්තෘ ශාසන පර්යාැව ප්ති ධරන්නා වු පෘථග්ජන ශ්රෝහතා පන්න සකෘදාගාමී අනාගාමී ශුෂ්කවිදර්ශක ක්ෂිණාශ්රපව භික්ෂුන් නොයෙක් සිය දහස් ගණන් හැරැ, ත්රි‍පිටක සර්ව පර්යාය ද ප්ති ප්‍ාගභෙද ධරන්නා වු, අර්ථප්ර තිසංවිදාදි වු, චතුපටිසම්භිඥවට පැමිණියා වු, මහානුභාවසම්පන්න වු, බොහෝ සෙයින් භාග්යිවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් එතග්රසපාලියට නඟන ලද්දා වූ, ත්රිුවිද්යාත අෂ්ට විද්යාදදි වු ප්ර්භේද ඇති, ක්ෂීණාශ්රදව භික්ෂුන් උනුපන්සියයක් පිරිසිඳවාගනැ” දෙසනලද සූත්රර ගෙය්යාරදි වු ධර්මය ආනන්ද ස්ථවිරයන් විසින් බුදුන් අසම්මුඛයෙන් පිළිගත් කිසිවක් නම් නැත්තේ යැ. එසේ හෙයින් ආනන්ද ස්ථවිරයන් හැරැ ධර්ම සඞගායනා කරන්නට නො පිළිවනැ. එසේ ද වුවත් ආනන්ද ස්ථවිර තෙම ශ්රෝ තාපත්ති මාර්ගය විනා මත්තෙහි තුන්මඟ තුන්ඵලයට නොපැමිණි හෙයින් ඉදිරියේ කළ මනා කටයුතු ඇත්තේ යැ. ශාක්යහ වංශයෙහි උපන්නේ යැ. මම ඔහු කෙරෙහි ඉතා විශ්වාස ඇත්තෙමි. සමහර භික්ෂු කෙනෙක් ඡන්දයෙන් පැවැත්මක් මෙන් සිතා ‘අශෛක්ෂ ප්රිතිසංවිදාවට පැමිණියා වු බොහෝ භික්ෂුන් සිටියැ දී ආනන්ද ස්ථවිරයන් ශෛක්ෂ ප්රිතිසංවිදාවට පැමිණි තැනැත්තන් මහා කාශ්යආප ස්ථවිරයන් වහන්සේ තෝරාගත් සේකැ”යි උපවාද කරන්නාහු යැ. ඒපරුෂවාදය දුරු කරන්නෙම් භික්ෂුන් ගේ මැ අනුඥයෙන් ඇරැ ගනිමි”යි සිතා, ඒ ආනන්ද ස්ථවිරයන් වහන්සේට අවසර තබා වැඩහුන් සේකැ. භික්ෂුන් වහන්සේ විසින් “ස්වාමීණි! මේ ආනන්ද ස්ථවිරයෝ ඒකාන්තයෙන්මැ ශෛක්ෂ්ය්යෝයැ. එතෙකුදු වුවත් ඡන්දයෙන් ද්වේෂයෙන් මෝහයෙන් භයින් අගතියට යන්නට අයෝග්යඡ#