Pujawaliya (පූජාවලිය)
පූජාවලිය-ප්‍රස්තාවනය
පූජාවලිය-ප්‍රස්තාවනය
පූජාවලී නම් වූ මේ මාහැඟි මහා ධර්ම ග්ර්න්ථය මයුරපාද පරිවේනාධිපති බුද්ධ පුත්ර යන් වහන්සේ විසින් ස්වභාෂාභිවුද්ධි කාමීන්ගේ ප්රයෝජනය පිණිස නවගුණ පාඨයට අයත් “අරහං” යන්න මාතෘකා කොට බුද්ධ වර්ෂ 1809 ටත් 1818 (ක්රි .ව. 1266-75) ටත් අතර කාලය තුල සමන්තකූට පර්වත ප්රාීන්තයෙහි පිහිටි පළාබත්ගල දේව ප්ර්තිරාජ ඇමතියා විසින් කරවා පිළිගන්වන ලද ෙදමහල් පහයෙහි දී රචනා කරන ලද්දකි.
මයුරපාද පිරිවෙණ
බුද්ධ වර්ෂ 883 දී රජ පැමිණි බුද්ධදාස රජතුමා විසින් අනුරාධපුර මහා විහාරයෙහි මයුරපාද නමින් පිරිවෙණක් කර වූ බැව් පිරිවෙණක් කරවූ බැව්, “පස්විසි රියන් පහයකින් හොබනා මොණර පිරිවෙණ මහාවිහාරයෙහි කරවී ය.” “සමණ ය, ගෝලපානුව ය යන ගම් දෙක ඊට පුද කළේ ය. දහම් දෙසන භික්ෂූන්ට භොගයන් හා කැප කරුවන් ද දුන්නේ ය.*යන මහාවංශ වාක්ය්යෙන් හා නිල් භික්ති,නිල් පදනම්,නිල් සෙවෙනි ආදීන් මයුරා කාරවූ මොණරපා නම් මහාපායක් කරවා, සාඬ්ඝික කොට පිළිගන්වා-සඟ පන්සියයකට නිති දන් දෙවා, ගොලගම්, -මහණගම්-දන්වරු පෙත් වරු පෙත් කරවා මේ මොණරපා පිරිවෙණ අ‍ාදී වූ බොහෝ සඬාරාම කරවා බුදු බව පතා යන” පූජාවලී (778 පිට) වාක්යරයෙනුත් හැඟේ. මේ හැර වෙන මයුරපාද පිරිවෙණක් ගැඛ ෙතාරතුරු සඳහන් වූ තැනක් මේතාක් සොයා ගෙන නැත.
දෙවනි පැරකුම්බා රජතුමා
ශ්රීව සඬ්ඝබොධි වංශයෙන් පැවත ආ නැම්ඹර කාලිංග විජයබාහු රජුට පරාක්රරමබාහු-බුව‍ෙනෙකබාහු ය ඨී පුත්රමයෝ දෙදෙනෙක් වූහ. එයින් පැරකුම්බා කුමරු කුඩා කලම සඬ්ඝරක්ඛිත මහා සාමීන්ට භාර කළ හ. උන් වහන්සේ දිඹුලාගල ආරණ්යකක මහ‍ාකාශ්ය ප සඬ්ඝ රාජයන්ගේ ශිෂ්ය්වරයෙකි. අප්ර තිහත පාණ්ඩිත්යයයෙන් හෙබි සඬ්ඝනෙතෘවරයෙකි. මහා ග්ර න්ථ කර්තෘවරයෙකි.
වුත්තොදය- සුබොධාලංකාර *පඤ්ච වීසති භත්ථෙන - පාසාදෙනො’ ප සොභිතං, මහා විහා‍රෙ මොරව්හ - පරිවෙණම’ කාරයී. සමණං ගොලපාණුං ච - අදාගාමද්වයං තහීං, ධම්මඝොසක භික්ඛුනං - භොගෙ කප්පිය කාරකෙ. - මහාවංශ - පරි. 37- ගාථා-122-123'
යන පාලි ඡන්දොමලඬ්කාර ග්රනන්ථද්වය හා සුසද්ද සිදිධිප්පයොග- සුමඬ්ප්පසාදිනී (බුද්දක සික්ඛාටීකා) සම්බන්ධ චින්තා යන පොත් නිපදවන ලද්දේ ද උන්වහන්සේ ය. තමහට භාරකරන ලද ශිෂ්‍ය කුමාරයාට සෘති-ස්මෘති ව්‍යාකරණ ආදී අෂ්ටා දශ විද්‍යාවන් හා අක්ෂර-ලිඛිත- ගණිත ආදී චතුඃෂෂ්ටිකලා ශිල්පයන් ද, සාර්ථකථා සහිත ත්‍රිපිටක පාළිය ද ප්‍රගුණ කරවූයේ ය. පිය රජු ඇවෑමෙන් බු.ව.1779 (ක්රි.ව.1236) දී මායා රට අග රජු වශයෙන් අභිෂෙකයට පත් මේ තරුණ කුමාරයාට සඬ්ඝ සභාවෙන් “කලිකාල සාහිච්ච සබ්බඤ්ඤු පණ්ඩිත” * යන ගරු නාමය ද ලැබුනේ ය.
සතලිස් දහසක් සතුරු සෙන් සහිත ව රුහුණු-පිහිටි දෙරට වනසමින් සතලිස් වසක් ලක්රජය කළ මාඝ-ජයබාහු යන මළල-ද්ර විඩ දෙරජුන් ද, රජ පැමිණි එකොළොස් වැන්නෙහි ජාවක රටින් සතුරුව ආ චන්ද්රරභානු රජු ද, බොහෝ සංග්රාවම කොට සාධා, දෙමළ කසලයෙන් කෙලෙසී තිබුනු වැව්-අමුණු සකස්කොට ධ‍ාන්යය වැපිරවීමෙන් රටත්, කඩා බිඳ හෙලන ලද විහාරාරාම ප්රසතිසංස්කරණය කොට ශාසන ශොධනයක් කිරීමෙන් බුද්ධ ශාසනයත් සමුර්ධ කළේ ය. සැදැහැවත් වූ රජතුමාගේ අධිෂ්ඨානය පරිදි දළදා සාමීන් විසින් දක්වන ලද පෙළහරක් නිසා බුදු සසුන කෙරෙහි අතිශයින් පැහැදුනේ බොහෝ පින්කම් කළේ ය. රජතුමා විසින් කරවන ලද ලොක- ශාසනික කටයුතු මහාවංහායේ 82-83 පරිච්ජෙදයන්හි ද, පූජාවලී .(786-797) පිටු වල ද, රාජාවලී ආදී අනිකුත් වංශ කථාවල ද සඳහන් වෙයි. අවසාන කාලයෙහි රෝගාතුරව සිට තෙමේ මහා සංඝය‍ාගේ සහ මහාජනයාගේ සම්මතය ලෙස රාජ්යම පාලනය සිය දෙටු පුත් iv විජයබා කුමරුට පැවරී ය. හෙතෙමේ පියරජු කොට නොනිමි රුවන්වැලිසෑය ආදී පූජනීය ස්ථානත්, වල්බිහි ව තිබුන පොළොන්නරුවත් ප්රනතිසංස්කරණය කරවා, පූර්ව රජුන්ගේ අග්ර රාජ-ධානිය වූ එහි දී නැවත වරක් පියරජු අභිෂෙක කරවූයේ ය. ඒ විජයබා රජ-තෙම වාගිරිගල දුර්ගස්මස්තකයෙහි ඉතා උස් පවු‍ෙරන් වටකරණ ලද මහඟු රජ මැඳුරක් කරවා පියරජු විසින් දෙන ලද මහාධනය ආපදා පිණිස එහි සුරැකිව තැබී ය. ඒ මහ පව්වවෙහි ම යහපත් සඬ්ඝාරාමයක් කරවා මහානේත්ර පාද මූල1 විහාරයෙහි2 නායක තෙරුන් වඩා ගෙනවුත් ඒ ආරම්භය උන්වහන්සේට දී මහා පූජා ද කොට දන්වැට තැබුයේ ය.3 ඒ රජුගේ ජාතික ආගමික කටයුතු මහාවංශ 88-89 පරිච්චේදයන්හි හා පූජාවලී (798-805) පිටුවලත් විස්තර වෙයි. අවසාන කාලයෙහි විවේක ජීවිතයක් ගත කල ii පැරකුම්බා මිහිපල් තෙමේ ස්වකීය ආචාය්ය්යර්යෙන් වහන්සේ අනුගමනය කිරීම වශයෙන් විසුද්ධිමාර්ග මහාසන්නය නිස්-සන්දෙහ නම් වන විනිස සන්නය යන පොත් නිපදවා, සඬ්ඝසභාව විසින් තමා වෙත පිරනමන ලද විරුද නාමය අර්ථානුගතකොට තබා රාජ්යොිදයෙන් පන්තිස් වැන්නෙහි කීර්තිශෙෂ භාවෝපගත විය.
කලිකාලාදී සාහිච්ච - සබ්බඤ්ඤු පණ්ඩිතො’ ති සො, පතීතං නාමධෙ‍ය්යවම්පි- පණ්ඩිතත්තා සයං ලභි. - මහාවංශය - 82- පරි.ගාථා 3.
ප්රීතිරාජදේව ඇමතිතුමා
දුනුකේවතු වංශයෙහි උපන් ප්ර තිරාජදේව, දෙවෙනි පැරකුම්බා රජුගේ අගමැති ය. හේ රණ සූරයෙකි. සිංහල ජාතියේ ත්, සම්බුද්ධ ශාසන-යේ ත් දියුණු ව පිණිස දිවි පුදා කටයුතු කළ වීරයෙකි. බුදු බැව් පතා කුසල් කළ බෝසත් කෙනෙකි. ත්රි සිංහලය එක්සත් කිරීමෙහි ලා මාඝ-ජයබාහු ප්රුධාන සතළිස් දහසක් මළල-දමිළ යෝධයන් හා බිහිසුණු සටන් කිරීමෙහි ද, “අපි ත් බෞද්ධයම්හ” යි ලක්දිව විස පෙවූ හි වලින් දුටු දුටු ජනයන් විද මරමින් රට වැනසූ චන්ද්ර භානු ප්ර ධාන ජාවක ජාරයන් ලක්දිවින් නැත‍ෙහාත් මෙලොවින් තුරන් කිරී‍ෙමහි ද බුවනෙකබාහු-වීරබාහු කුමරුවන් මෙන් ම මොහු ද රජුට බොහෝ උපකාරී විය. සිදතෙහි උභයභාෂාලඩ්කාරයට ද්රෘබෂ්ටාන්තකොට තිබෙන කේරළ සංහාරය පිළිබඳ කවිය4 මොහුගේ යුද්ධ කාමීත්වය පෙන්නුම් කරණ දර්පන තලයකි. පරසතුරු උවදුරුවලින් රට බේරා ගැණීමෙන් පසු ව රජතුමා මෙන් ම මොහු ද ලක්වැසියන්ගේ දෙලොව අභිවෘද්ධි පිණිස පිණිස ක්රිැයා කලේ ය. එක් දිළින්දෙකු දැක තම අඹුදරුවන් සහිත සියළු සම්පත් ඔහුට දී “මම-
1. මහානෙත්රඑ ප්රාිසාද -ඇතැම් 2. මේ ගැණ සැලකිය යුතු විස්තරයක් පසුව කිය වේ. 3. මුන්වහන්සේ මයුරපාද පරිවෙණාධිපතීන් වහන්සේගේ ධර්මා‍චාය්‍ය්ර්‍වූ ද, සොහොවුරු වූ ද සුමංගල මහා සාමීන් ය. 4. සඳ වන සිඳු! කිය! කුඹුයොන නම සත රා කිවි සෙවෙත තො ද වැලිනී යල තොගො රා අරුණු කිහෙනි වී කෙරලන් ලැබ හුරි රා පැටිවනෙ ‘දෙස යුධ පතිරාජ දිය ඉසු රා
-බුදුවන්නෙමි” යි බුදුබැව් පැතී ය. මොහුගේ පුණ්ය ක්රි යා අතිශයින් ප්ර‘සන්න වූ රජතෙමේ දුර බැහැර පළාත්වල ශෙෂ ව තුබූ කරන්නට දුෂ්කර පුණ්යව ක්රිුයා රැසක් තමා නමින් කරණ ලෙස නියෝග කළේ ය. සමන්-කුළු නගින දුෂුකර මාර්ගය හේදඬු-පාලම් දමා සකස්කොට සමන්දෙවිරුවක් මළුවෙහි තැබීම ද, අත්තනගල්ලෙහි තෙමහල් පහයක් කොට අනවමදර්ශී සඬ්ඝරාජයන් ට පිදීම ද, පස්යොදුන්රට එතෙරවි‍ය නොහැකි ඉතා පෘථුල වූ ගංහෙබ් වලට බොහෝ දීර්ඝ පාලම් හතරක් දැමීම ද, බෙන්තොට වෙහෙර හා කළුගංතොට අතර යොදනක් පළල් තන්හි පරාක්රෙමබාහු නමින් පොල් උයනක් කිරීම ද, පළාබත්ගල දෙමහල් පහයක් කොට වනවාසී භික්ෂුන්ට පැවරීම ද, මාදෙල් ගස් නම් වනය කප්පවා අභිනව නගරයක් මවා එහි විහාරයක් කිරීම ද එයින් සමහරකි. නරපතිතෙමේ උහු විසින් කරවන ලද මාදෙල් ගස් ගම ආදී ගම් උහුගේ කුල සන්තක කොට “මෙ තෙමේ මට ත්, සසුනට ත් හිත සේවයෙහි තත්පර ය. එ හෙයින් මම ද ප්රිතය වස්තුවෙන් දළදා සාමීන් පුදමි” කියා අඹුදරුවන් සහිත ඒ ඇමති තුමා බුදුන් දළදාවට දින. මසේ රටට ත්, සසුනට ත් මහඟු ප්ර්වේණි-කොට දෙන ලද මහදෙල් ගස් (රජ්) ගම් විසූ බැව් සිදතෙහි සඳහන් *අයදුම් ගී වලින් පෙනේ. මොහුගේ සත්ක්රි්යා ගැන විස්තර මහාවංශ 86 පරිච්ාජ්දයෙහි හා පූජාවලියෙහි (795-97) පිටුවලත් සඳහන් ව තිබේ.
පතිරාජ පිරිවෙන්
අත්තනගල්ල - පළාබත්ගල හා මාදෙල් ගස්ගම ත් සිය නමින් ප්රා්සාද කරවනලද බව කලින් කියා ඇත. ලක්දිව අතීතයෙහි පිරි‍ෙවණ යන නාමය විද්යා‍ස්ථානයක‍ට ම නොව, බෞද්ධ පූජනීය ස්ථානයකට සඬ්ඝාරාමයකට-භික්ෂූන් වහන්සේ වැඩ සිටින කුටිය (කාමරය) කට ව්යහවහාර කරන ලද්දකි. එය ප්රාජචීන විද්යාසස්ථානයකට පමණක් සීමා වූ නමක් නෙවේ. එහෙත් එ කල හැම පූජනීය ස්ථායනයක ම පාහේ-
දකණ ලක සියල් - බුජමහවුරෙනි රක්න‍ටා, දෙදෙව් රදළගම් විමන’ ගැ - පතිරජ දෙව් සැරදෙනේ. අදරෙන් යදත ඔහු - විබතැ නිරණය සිය බසැ, පළ කරනු වස් මෙ කෙළෙම් - කුළු‍ණෙන් සිදත් සඟරා.
-ධර්ම-විනයධර මහාස්ථවිරයන් වහන්සේලා විසූ හ. ප්රාiචීනභාෂා ශාස්ත්රන උගන්වන විහාරස්ථානවලට පමණක් පිරිවෙන් නාමය ලැබුනේ, පෙර මෙන් සෑම විහාරස්ථානයක ම බහුශෘත භික්ෂූන් නොවිසූ සමයක, අනිත් විහාරස්ථාන අතුරෙන් විද්යාූස්ථාන වෙන් කොට දැක්වීම පිණිස විය හැක. ප්රරතිරාජදේවයන් විසින් කරයන ලද සඬ්ඝාරාම අතුරෙන් පළාබත්ගල අත්තනගල්ල පිරිවේන් නාමයෙනුත්, ඒවායේ විසූ අධිපතීන් පතිරජ පිරුවන් හිමි නාමයෙනුත් ප්රරකට ව විසූ බැව් අපට කිවහැක්කේ ඒ හිමිවරුන් විසින් කරණ ලද ශාස්ත්රී ය කෘතීන් අප අතර තිබෙන නිසා ය. මාදෙල්ගස් ගම ආදියෙහි ඔහු විසින් කරවන ලද ඉතිරි ප්රා සාද කවර නාමයකින් හැඳින්වූයේ දැ යි කිව නොහැක්කේ ඒ ස්ථානයන්හිදී කෙරුන යම්කිසි ශාස්ත්රී ය කෘතියක් අප අතර නැති නිසාය.
ත්‍රිපිටකය ග්‍රන්ථාරූඩ කළ මාතලේ අළුවිහාරය, අටුවාටීකා සම්පාදිත අනුරාධපුර මහාවිහාරය හා පොලොන්නරුවේ ජේතවනාරාමය හැරෙන විට ධර්ම-ශාස්ත්රී ග්‍රන්ථ සම්පාදනය පිළිබඳ මුල් තැන ලබෙනුයේ පළාබත්ගලට ය. එහි විසූ ආන්නද වනරතන-ධර්මකීර්ති පෙළපත්වලට අයත් පඬිවරයන් වහන්සේලාට 1.අභිධම්මමූලටීකා, 2. සමන්ත-කූටවණ්නා, 3. සද්දලක්ඛණ, (සිදත් සඟරා) 4.රසවාහිනී, 5.බාලාවතාර, 6.රූපාවතාර, 7.දාඨාවංශ, 8.මහාවංශ, 80-90 පරිච්ජේද , 9. පාරමී සතකය, 10.ජනානුරාගචරිතය, 11.සද්ධර්මාලංකාරය, 12.ජිනබොධා‍වලිය, 13.නිකායසංග්‍රහය, 14.ගඩලාදෙණිදන්නය, 15.සද්ධර්මරත්නාලිය යන පොත් ලිවීමට හා බුද්ධපුත්‍ර හිමියන්ට 16. පූජාවලාය ල‍ිවීමටත් ඒ ස්ථානය උපකාර වූ හෙයිනි. අත්තනගල්ලේ ප්‍රතිරාජ පිරුවණෙන් ලියන ලද්දදේ දෛවඥ කාමධෙනුව හා හත්තවනගල්ල විහාරවංසත් පමණකි.
පිරිවෙන් හිමියන් පිරිවේන් නාමයෙන් ප්රලකට වීම නිසා කලකට පෙර සිදත් සංශොධකයක් අතර පතිරජ පිරුවන් හිමි අවුලක් ද ඇතිවුයේ ය. එයින්පක්ෂයක් “දෛවඥකාමධෙනුවහිත්, සිදතෙහිත් ආරම්භ පද්යු අදහස් විසින් සමාන මුහුණු වරක් ගන්නා හෙයිනුත්, දෛවඥකාමධෙනු කර්තෲන් ද, පතිරජ පිරුවෙන් හිමි නම්න් ප්රඥසිද්ධ ව සිටි හෙයිනුත්, සිදත අනොමදස්සි සංඝරාජයන්ගේ යයි කියන අතර, අනිත් පක්ෂය රසවාහිනී-සමන්තකූටවණ්නා- සද්ධර්මාලංකාර- කාව්යෙශෙඛර යන ග්ර්න්ථයන්හි සඳහන් යවන වෙදෙහ මහා සාමීන් කළ සිංහල සද්දාලක්ඛණයත් සිදතත් එක ම ලක්ෂයෙන් යුක්ත නිසාත්, උන් -වහන්සේ ද පතිරජ පිරුවන් හිමි නමින් ප්රීසිද්ධව සිටි නිසා ත්, සිදත් කතුතුමා වෙදෙහ මහා සාමීන් ලෙස සලකති. සිදත් කතුතුමා තෝරා ගැනීමට නම් සේ කරුණු ටික ත් ප්රතමාණවත් ය යි සිතමි. මට පෙණුන අඩුපාඩුව නම් මේ එය නොව, වෙදෙහ පක්ෂය ගත් අය වත් උන්වහන්සේ විසූ වන වාසික පතිරජ පිරුවන පෙන්නුම් කරන්නට සමත් නොවීම ය.
මයුරපාද පරිවෙණාධි පතීන් වහන්සේ
මුන්වහන්සේ ටීකාචාය්ය්රර්‍ ශ්රීක ශාරිපුත්රො සඬ්ඝරාජයන් වහන්සේ ගේ ශිෂ්යනවූ ද, ප්ර්සිද්ධ වූ ගණවැසි වංශයෙහි උපන් අභිධම්මත්ථ විභාවිවනි (අභිධම්මත්ථ සඩ්ගහටීකා) අභිධම්මත්ථවිකාසිනී (අභිධම්මාවතාරටීකා) යන ග්රධන්ථයන්හි කර්තෘවූ ද, මහානෙත්ර පාදමූල සුමඬ්ගල මහා සාමීන්ගේ සොහොයුරෙකි.කුඩා කල ම පැවිදිව සොහොයුරානන් වහන්සේ වෙතින් ම ධර්ම ශාස්ත්රා ද්ධ්යායන ය කොට බහුශ්රැ ත භාවයට පැමිණි පඬිවරයෙකි. බුද්ධත්ව ය ප්රා ර්ථනා කිරීමෙහි අධ්යාලශය ඇතිකරවා, එහි මෙහයෙවනලද මාර්ග දෙශකයෙකි. අධිගමලාභීන්ගේ අවසානයෙන් පසු ලංකාවාසීන්ගේ දෙලොව අභිවෘද්ධිය පිණිස සිත ත්, කය ත්, වෙහෙසා අනල්පොත්සාහයෙන් දීර්ඝ කාලයක් සේවය කළ මහා පුරුෂ‍ෙයකි. උන්වහන්සේගේ එකී සේවය ජීවිතාන්තය දක්වා එක ම තැනක වැඩ සිට කරන ලද්දක් නොව ආය්ය්ාර්ර්ල් තිපදාව අනුව චාරිකාවෙහි හැසිරෙමින් කලින් කල ලක්දිව නොයෙක් තන්හි වැඩ වාසය කරණ ලද්දකි.
එසේ ම කරණ ලද ශාසනික කටයුතු හා ලියන ලද පොත පත ද කුහකකමින් ෙතාර ව, බොරු සිල් රටට නොපෙන්වා ලොකිර්ථචය්ය්නර්‍ාව ම මුල්කොට කරණ ලද සේ පෙනේ. සත්වයන්ගේ මනෝරෝග නිවාරණය පිණිසත්, II පැරකුම්බා රජු ලවා බුද්ධත්ව ප්රා්ර්ථනය මුදුන් පමුණුවා ගැනීම පිණිසත්, දේවප්රරතිරාජයන්ගේ ආරාධනයෙන් (බු.ව. 18 09) පළාබත්ගල දී; පූජාවලිය ලියූ උන්වහන්සේ , ඉන් නව වසකට පසු I භුව‍ෙනෙකබාහු නිරිඳුගේ ආරාධනය පිළි‍ෙගන එතුමාගේ ප්ර‍ත්යබයදාන ප්රනතිග්රහහණය කරමින් වාගිරිගල වැඩ සියටින කල්හි සත්වයන්ගේ කායික රෝග නිවාරණය පිණිස වෙදපොත (යොගාර්ණවය) ක් මයුරපාද පිරුවන්හි වැඩ සිටිමින් තවත් සින්දුරම් වෙදපොත (ප්රහයෝගරත්නාවලී) කු ත් ලිය යි.
මනෝරෝග නිවාරණය පිණිස පූජාවලියෙහි: “රජහු බොධිසත්ව පාරමිතාවෙහි වීය්ය්ිර්ව ඩවන පිණිස හා සිංහල භාෂාව දන්නා සත්පුරුෂජනයන් ගේ බොහෝ කලක් ශ්රාවද්ධාබුද්ධි ජනනය කරවා ත්රි්විධ වූ සම්පත් සාධාදෙන පිණිස හා නවවන බුද්ධොත්පාද ක්ෂණ සම්පත්තිය ලද්ද‍ාවූ මේ මාගේ ද අභිමත වූ ප්රා්ර්ථනාව සාධාගන්නා පිණිස ලියූ “යොගාර්ණවයෙහි” ශොක සිතින් වූ ක්ෂයරෝගීහට නෘත්යි ගීතවාද්යා්දියෙන් නිත්ය යෙන් සතුටු කරවනු, එළුවන් අතුරරේ සිටුවනු-වඳුරන් දක්වා ලුහුබඳයනු-ස්ත්රී න් හා සිපගන්වනු, මේ ආදියෙන් සමණ වේ.” (93 පිට උතුනී ලෙයට: සඳුන් තාකෙසරු මී ලමඳු මානෙල් අල කකාරා කිරි පෙවනු: මනාවේ” ( 204 පිට)- යමෙක් අතින් වක්ලා හෝ ඉසින් වක්ලා හෝ යෝනියට ආයේ ද, යමෙක් එක් පයකින් යෝනියට ආයේ ද, යමෙක් එක් පයකින් වන් ගුදයට ආයේ ද, මොහු හැම දෙන සැතින් කපා හළ යුත්තාහ. (207-පිට) ප්රිජානෂ්ටයට: රත් කුඹුක් සුඹුලු ලා කවුඩුමස් පිස සත්දවසක් දෙනු (199 පිට) හෝ ප්රුයෝගරත්නාවලීයෙහි: මීමස්මරට: නූපුන් ඇසළ වැල්පෙනෙල බැබිල තුන්මුල් උතුනී කෙනෙක් ලවා ගෙන්වා ඉලපත මුන ගසනු, මනාවේ.” (110 පිට) නැතහොත් “ මේඇසුවත් සර්පයෝ දොළොස් අව්රුද්දක් නොකත්” යි මන්ත්රතයක් හෝ ලියයි.
දෙවැනි පැරකුම්බා රජුගේ රා‍ෙජ්යාහදයෙන් 25 වැන්නෙහි පඤ්චමූල-පරිවෙණාධිපතීන්, ගර්භණී-කුමාර චිකිත්සා දෙක හැර භික්ෂූන්ගේ (පුරුෂපක්ෂයේ ) ප්ර යෝජනයට පමණක් භෙසජ්ජමඤ්ජුසාව ලියන අතර මුන් වහන්සේ ස්ත්රීය-පුරුෂ දෙපක්ෂයේ ම ප්ර යෝජනය පිණිස වෙදපොත් ලියයි.
ශාස්ත්‍රීය කෘති
ඉතා මෑතක් වනතුරු උකන් වහන්සේගේ ශාස්ත්රේඥානය මැන ගැනීමට ඉවහල් වූ එක ම ශාස්ත්රී.ය කෘතිය වශයෙන් සොයා ගෙන තිබුණේ පූජාවලිය පමණකි. පූජාවලී ප්රසථම සංශොධකයන් විසින් ලියනලද ස්වකීය ප්ර ස්තාවනාවන්හි “ මේ පූජාවලිය හැර මයුරපාද පිරිවෙණ සාමීන් කළ හා අන්ය ග්රලන්ථයක් දැනට අප අතර නැත්තේ ය. ශාස්ත්රහඥානය තිබී සතුරු උවසුරු වලට ගෙදුරුවන්ට ත් බැරි නැත. ඒ කෙසේ නමුත් මේ ග්රරන්ථය ම මුන්වහන්සේගේ පාණ්ඩිත්යැය ප්ර මාණ කරගැනීමට නොමඳ ය යි හඟිමු” යි ලියනල ද වාක්ය යන්ගෙන් ඒ බව ඔප්පු වේ.
උන්වහන්සේගේ නියම ප්රවභාව ය ලංකාවාසීන් අතට පත්වූයේ සත්වයන්ගේ කායික රොග නිවාරණය පිණිස ලියන ලද යොගාර්ණවය නම් වූ පැරණි සිංහල වෙදපොත හා ප්රලයොගරත්නාවලී නම් සිංහල භාෂාවෙන් ලියන ලද එක ම සින්දුරම් වෙදපොතත් 1943 දි අපගේ සංශොධනයෙන් පළවු පසුව ය. යුද්ධකාලයෙහි හදිසියෙන් ම දෙතුන් වර පළවූ ඒ පොත් වල සැලකියයුතු විස්සතරයක් ඇතුළත් නොකළේ උන් වහන්සේ මනො රොග නිවාරණය පිණිස ලියූ මේ පූජාවලි ය ත් සම්පූර්ණ කොට විවේචනාත්මක සවිස්තර ප්ර ස්තාවනාවක් ලිවීමේඅදහස උඩ ය. මෙසේ උන්වහන්සේ ගේ කෘා ගැණ ත්, ශාස්ත්රචඥාණය ගැණ ත් සැලකිය යුතු තරමේ යමක් ලිවීමට කරුණු සොයා ගත හැකි වූයේ ලක්දිව පැරණි පුස්තකාල පරීක්ෂා කිරීමෙන් මා ගත් උත්සාහයේ ප්රණතිඵල නිසා ය.
1.පූජාවලිය,- 2. යොගාර්ණවය,- 3. ප්රුයෝගරත්නාවලිය මේ උන් වහන්සේගේ කෘතීහු ය. හැම ග්ර න්ථයක ම තමා පිළිබඳ ව හා තත්කාලීන ලංකා ඉතිහාසය හා ශාසන ප්රිවෘත්ති ඇතුළත් පූර්විකාවක් ලිවීමෙන් උන්වහන්සේ ග්රමන්ථ සම්පාදනයෙහි අමුතු මගක් ගෙන තිබේ. එයින් ශාස්ත්රා රසිකයන්ට ලැබෙනුයේ ඉමහත් ප්රියෝජනයකි. එසේ ම ඒ ග්රකන්ථ සම්පාදනය කරණ අවස්ථාවන්හි උන්වහන්සේගේ තත්වය ද ඒ පූර්විකාවන්ගෙන් පැහැදිලි වෙයි.
පූජාවලිය
උන්වහන්සේගේ විසින් පළමුවෙන් ලියන ලද පොත මෙය යි. ලියන ලද්දේ දෙ වෙනි පැරකුම්බා රජුගේ රා‍ජ්යොන දයෙන් තිස් වැන්නහි පසු බු.ව. 1808 ටත් 1818 (ක්රිේ.ව.1266-75) ට ත් අතර පූජාවලිය පොත ලිවීමට ආරාධනය කලේ දේව ප්ර තිරාජ ඇමතියා ය. එකල වැඩ සිටියේ පළාබත්ගල ප්ර තිරාජ පිරිවෙන් විහාරයේ ය. මාතෘකාව නවගුණ පාඨයට අයත් “අරහං” යන්න ය. දීපංකර ප්රුණිධියෙහි පටන් බුදුන් පිරිනිවී 1809 දක්වා මෙ දැතුරෙහි දිව්ය්-බ්රා හ්මාදීන් විසින් පවත්වන ලද පූජාවන් සංග්රෙහ කොට කරණ ලද හෙයින් මෙයට පූජා+වලී= පූජා පංක්තිය (=පෙළ =වැළ) යන අන්වර්ථනාම ය තබා තිබේ. පොත ලිවීමට හේතු වූයේ ධර්මදානයෙන් බුදුරදුන් පුදා තමන්ගේ අභිමතාර්ථ (බුද්ධත්ව) ය සාධා ගැනීම ත්, දෙවැනි පැරකුම්බා රජු ලවා බුද්ධත්වය ප්රාමර්ථනා කරවීම ත් ය. “තව ද, ස්වභාෂා ලිඛිත වූ ධර්ම ව්යේඛ්යාොන කථාවෝ ද අටමහ ලෝවැඩක් කරන්නා හු ය” යි වැඩි දුරටත් මෙහි ප්රකයෝජනය විස්තර කර යි මෙහි ප්රිමාණය පරිච්ජේද 43 කි. ග්රකන්ථ සූවිසිදයසකි. බණවර 96 කි. අක්ෂර සත්ලක්ෂ අට සැට දහසකි.
බුද්ධ දර්මය කෙරෙහි අචල ශ්රාද්ධාව දියුණුවූමට ඉවහල් ස්වභාෂාවෙන් ලියූ මෙ වැනි අන්ය එක ද ග්රලන්ථයක් නැත. ශාසනවංශය-රාජාවලිය-ලංකා ඉතිහාසය-තත්කාලීන ලංකාශාසන ප්‍රවෘත්ති-සම‍ාජ චාරිත්රහ-රාජ්යලපාලන තොරතුරු හා ගම්බද සිරිත්-විරිත් ගැණ පවා දැනගැණීමට ත්, අනිත් වංශ කථාවල එන ඇතැම් සංසයස්ථාන නිරවුල් කර ගැණීමට ත්, මෙයින් ලැබෙන ප්රයයෝජනය අනල්ප ය. මෙහි සඳහන් ධර්ම කොට්ඨාස මෙන් ම අනිත් ප්රතවෘත්ති ද පරම සත්ය යෙන් යුත් බැව් අවබෝධ වූ වාර එකක් දෙකක් නොවේ.
“තපස්සු භල්ලුක වෙළඳ දෙබෑයෝ ලක්දිව ගොකර්ණය (ත්රිුකොණමලය) අසල ගිරිහඬු වෙහෙර කෙසධාතු නිදන් කළහ” යන මෙහි සඳහන් ප්රරවෘත්තිය බොහෝ දෙනාගේ සැකයට භාජනය වෙමින් පැවති එක් කරුණකි. එහෙත් ඉතා මෑතකදී එය සඳහන් ශිලා ලිපි‍යක්’ ඒ ස්ථානයේ තිබී සොයා ගැණීමෙන් පසු ව පූජාවලී කර්තෘන්වහන්සේගේ කීමේ සත්යගතාවය ප්රේකට වී ය.
මුන්වහන්සේගේ පොත් ගැණ දීර්ඝවිවේචන ලියා මහන්සි වීමට උවමණා නැත. උන්වහන්සේ අතින් ම එයඉ සිදු වී තිබෙන හෙයිනි. පූජාවලිය ලිවීමේ අදහස පොතේ (12-13) පිටු වල ත්, කර්තෘ හා කාලය ගැණ 12-13-46-62-804-805 පිටු වල ත්, මයුරපාද පිරිවෙණ ගැණ 778 පිටේ ත්, පොතේ ප්‍රමාණය ගැන 805 පිටේත්, ප්රයෝජනය ගැණ ද්වීතීය පරිච්ජේදයේ ත්, රජතුමා කල පූජාවලී පූජාව ගැණ 805-806 පිටේ ත් ඇතුළත්ව තිබෙන හෙයිනි. උන්වහන්සේ ගේ ප්‍රථම ග්‍රන්ථය වූ මෙය ඉතා තරුණ අවස්ථාවේහි ම ලියනලද්දක් බව “මහනෙත් පාමුල සුමංගල මහා ස්ථවිරයන්ගේ සහෝදර වූ ඔවුන්ගෙන් ම කිසි යම් දහම්නයක් දැනගත්තා වූ මයුරපාද පිරිටවෙණාධිපති බුද්ධ පුත්ර ස්ථවිරයන් විසින්2 යන වාක්‍යයෙන් හැඟේ. උන්වහන්සේ ගේ ලෝක- ශාසනික ක්‍රියා නොරුස්නා පිරිසක් ද සිටි එකල සිටින්නට ඇති බැව් පූජාවලිය ලියා පැරකුම්රජුට අවස්ථාවේ කීවේ ය යි ජන ප්‍රවාදයෙහි එන විහිළු කවියකින් පෙනේ. එ සේ ම උන්වහන්සේ යම්කිසි අංගවිකලත්වයකින් ද පෙළෙන්නට ඇතැයි එයින් ම හැඟේ.
1.Epigraphia Zeylanica Tiriyay Rock Inscription. Vol. IV, 2.පූජාවලිය 754 පිට
මයුරපාද පරිවේණාධිපතීන් වහන්සේ ගේ දෙවැනි කෘතිය වූ මෙය ලියන ලද්දේ පූජාවලිය ලියා නව වසකට පසුව ය. නැතහොත්i බුව‍ෙනෙකබාහු රාජ්යොනදයෙන් දෙ වැන්නෙහි යොගාර්ණවය ය. එ කල උන්වහන්සේ වැඩ විසූයේ දෙ වැනි පැරකුම්බා රජුගේ වැඩිමහල් පුත් වූ ද, මිත්රන නම් අමිත්ර දුෂ්ටයෙකු නිසා දරුණු මරණයකට ගොදුරු වූ ද, පියරජු ඇවෑමෙන් දෙවසක් ලක් රජය කළා වූ ද, iv විජය රජුට ස්වකීය පිතෘරාජයාගෙන් ලැබුන ධනය නිධන්කොට එහි ම උන්වහන්සේගේ සොහොවුරු වූ ද, ධර්මාචාය්ය්නර්‍ වූ ද, මහානෙත්රේපාදමූල සුමංගල මහා සාමීන්ට කරවා පිළිගන්වන ලද වාගිරිගල පිහිටි මහා ප්රමසාදා‍ෙය‍හි ය.
i භුවනෙකබාහු නරෙන්ද්රංය‍ාගේ ආරාධනයෙන් එතුමාගෙන් ම සිවුපසය ලබමින් එහි වැඩ සිටින අවස්ථාවෙහි ම මෙය ලියන ලද බැව්, “ග්රවන්ථාරම්භයෙහි කර්තෘස්ථානාදී දක්වන්නාහු - අප මහා ගෞතම තථාගතයන්ගේ ප්රදථම බොධියෙහි පටන් එක්වාදහස් අටසිය අටළොස් අවුරුද්දක් ඉකුත්-අපිව-ශ්රීඅ ලංකාද්වීපොත්පත්ති විජයෙන්ද්රාුදී නරෙන්ද්රෙයන් එක්සිය එකානූදෙනෙක්හුගේ අතික්ර්මණයෙහි අප ශ්රී් සඬඝබෝධි ශ්රී භුව‍ෙනෙකබාහු නරේන්ද්ර‍යන් ලංකාවිජය කොට අභිෂේක මංගල්ය යෙන් විජෘම්භිත කල්හි ඔවුන්ගේ ම ප්ර ත්ය ය දාන ප්රෙතිග්රාකහක ව වාතගිරි පර්වතයෙහි චිරානුගත කාලයක් වැස සර්ව ස්ථානයෙහි කරණලද තථාගත ප්රා ර්ථනා ඇති මයුරපාද පරිවෙණාධිපති තථාගත පුත්රර වූ ස්ථවිරයන් විසින් බුදුන් ගේ අර්හත් ගුණාදි නෛක තථාගත ගුණයන් තමන්ගේ බුද්ධිචය්ය්දර්‍ාවගේ ඒකදේස ප්ර්කාශ ෙකාට, ලොකාර්ථචය්ය්‍ර්වෙණහි දු මනොබන්ධය කොට නවවැනි බුද්ධොත්පාදක්ෂණ සම්පත්ති ලද නෛකව්යාධධිගත සත්වයන් ශරීර සාර-ජීවිතසාර ග්රලහණයට අසමර්ථයන් සේ දැක, ඔවුන් කෙරෙහි උපදනා ලද කරුණා මෛත්රිඅයෙන් චොදිත ව, ඔවුන් ආරොග්යන ප්රෛතිලාභයෙන් ත්රිතවිධ වූ සුචරිත ධර්මයෙහි යෝජනය කරවා තමන්ගේ ද අභිමතය ප්රායර්ථනාවන්ගේ ද අර්ථය සඳහා” යන යොගාර්ණව ග්රාන්ථාරම්භ පූර්විකාවෙන් පෙනේ.
කලින් ලියන ලද පොත පූජාවලිය බව ත්, i භුව‍ෙනෙකබාහු 193 වැනි ලංකේශ්වරයා බව ත් මෙයින් කිය වේ. එහෙත් මහා වංශයෙහි* සඳහන්ව තිබෙන්නේ මොහු 155 වැනියා ලෙස ය. සෑම අසණීපයක් ගැණ ම නිධානදිරොගලක්ෂණ හා ප්රනත්යයක්ෂ හස්ත සාර ඖෂධයෝග ඇතුළත් අද්ධ්යාණය 48කින් මේ පොත අවසන් වෙති.
W. Geiger - 1930
ප්‍රයොග රත්නාවලිය
උන්වහන්සේගේ තුන් වැනි කෘතිය මෙය යි, යොගාර්ණවයේ වැඩිමහල් සහෝදරයා ලෙස ගිනිය හැකි මෙය සිංහලයෙන් මේ තාක් පළවුන එක ම රස (සින්දුරම්) වෙදපොත යි. අද්ධ්යාුය 29 කින් අවසන් වන මෙහි නැකත්-මන්ත්ර්-සත්ය ක්රිියා රස බෙහෙත් ක්ර්ම හා රස භෂ්ම-ඖෂධ ශුද්ධිය ගැණත් ඉතා සියුම් කෙටි ක්රූම මැනවින් දක්වා තිබේ. ප්ර ධාන වශයෙන් ඇතුළත් ව තිබෙන්නේ යොගාර්ණවයෙහි සඳහන් වෛද්යත ක්රෂම වලින් සුවකළ නොහැකි රෝගවලට සින්දුරම් ක්රුම ආදී වෛද්යු ප්රැයෝගරත්න සමූහයකි.
මෙහි පූර්විකාවෙහි දැක්වෙන “ජගත්රතය වාසීහු විසින් වැන්ද යුතු වූ අඤ්ජලිකෘපණයකොට හෙවත් සකසා නමස්කාරය කොට මෙයින් අනන්තරයෙහි ග්රින්ථාරම්භයක් ප්ර්කාශ කරමි. හේ කවරේ ද යත්: නානාවිධ සත්වවර්ගයා අනේක ප්රාකාර රොගෝපද්ර වයන්ගෙන් පෙළී ත්රිනවිධ මහාසාර සැපත් සාධාගත නොහැකි සේ දැන මොවුන් කෙරේ කරුණාපුරඃසරාභිලාශයෙන් සමුද්රි්ත ව අ‍ාරොග්යලප්ර තිලාභයෙන් ජීවිත සාරකොට සුසිරිත් පුරා මොක්ෂ ග්රාහණය පිණිස මේ මතු වෛද්යන-ප්රලයෝග වර්ණනා කරනු ලැබේ.” – “මේ මහා වෛද්යන ශාස්ත්රයය ජීවකයින් ලවා විශෙෂයෙන් ප්රනකාශකර වූයේ- ඍෂීන් විසින් ග්රාන්ථ වශයෙන් සාධා තුබූ පරිද්දෙන් දැනගත නොහැක්කා වූ සත්වයන්ට ලෝ වැඩකිරීම යහපතැයි --සිතා “සද්ධර්ම නමැති මහා සමුද්රෙයෙහි බැස, චතුර්වේද නමැති ගංගා තෙරට පැමිණ, කාව්යර නමැති ජලයෙන් අභිෂෙක කළාවූ මයුරපාද ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් පදාර්ථ විදහා අස්විනීන්ගේ නාමයට ස්තුතිකොට දක්වනු පිණිස වෛද්යෂ ශාස්ත්රන නමැති මහා සමුද්රකයෙන් සංක්ෂෙප මාත්රෛයක් එලි පහලි කොට දක්වන ලද්දා වූ මේ ප්ර්කාරණය ලෝක සත්වයාගේ දුඃඛ නිවාරණය කිරීමට සිංහල දෙශ භාෂාවෙන් ප්රිකාශයට ග්රඛන්ථාරම්භ විස්සර්ජනය කරන ලද්දදේ,” “කෙශාග්රවය පටන් පාදාග්ර්ය දක්වා චිකිත්සාවලින් එලි පහලි කෙරෙමි” යන අදහසින් පළමුකොට ගර්භොත්පත්ති රොගයට ඖෂධ චිකිත්සා කියම් හ.” යන වාක්යොයන් ගෙන් හැගෙන්නේ මෙය පැසුණු බුද්ධියකින් යුක්ත ව වෘද්ධ අවස්ථාවෙහි වැඩ සිටිය දී ලියන ලද්දක් බව ය. එසේ ම උන්වහන්සේගේ අවසාන කෘතිය ත් මෙය විය හැක. භක්තිපූජාව (පූජාවලිය) ක් හා වෙදපොතකුත් කලින් කල බැව් මේ පූර්විකාවෙන් හැඟේ. මේවායේ සඳහන් වන්නේ සිංහල වර්ගයා අතර අවුරුදු දහස් ගණනක් භාවිතා කර ගෙන ආ ප්රාත්ය ක්ෂ හස්තාසාර ඖෂධ යෝග ය. එසේ ම මින් පසු සම්පාදිත - වරසාරාර්ථසංග්රඟහ- (බුද්ධදාස රජුගේ සාරාර්ථ සංග්ර්හ සන්නය) භෙසජ්ජ මඤ්ජුසා සන්නය - වරයොග සාරය ආදී මහා වෛද්ය ග්ර්න්ථ පෝෂණයෙහි ලා බොහෝ සේ ඉවහල් වී තිබෙන්නේ මේ යොගාර්ණව - ප්රෝයොගරත්නාවලී වෙද පොත් දෙක ය.
බු.ව. 883 දී බුද්ධදාස රජතුමා විසින් අනුරපුර මහ වෙහෙර කරවනලද මයුරපාද පිරිවෙණ හැර වෙන මයුරපාද පිරිවෙණක් ගැණ හෝ තවත් මයුරපාද පරිවෙණාධිපති කෙනෙක් ගැන හෝ දැන ගන්නට නැති නිසා ඒ පිළිබඳ මත භෙදයක් ඇති වීමට ඉඩක් අතැ යි නොසිතමි. එහෙයින් අප විසින් පිළිගත යුත්තේ එම පිරිවෙණ පිහිටුවා අවුරුදු නවසිය පණහකින් පසු මේ බුද්ධ පුත්‍රයන් වහන්සේ ද එහි ආධිපත්‍යය උසුලමින් තත්කාලීන ii පැරකුම්බා - iv විජයබා - i භුවනෙකබා යන මනු ජෙන්ද්ර්යන් විසින් කරවන ලද මහා විහාරයන්හි ඔවුන්ගේ ආරාධනය ලෙස වෙසෙමින් ලංකාවාසීන් ගේ දෙලෝ වැඩ පිණිස ක්රිියා කළ බව ය. එසේ ම පූජාවලායෙහි ත්රි පිටක ධර්මය පිළිබඳ අප්රාතිහතඥනය ත් ලංකා ඉතිහාසය හා ගම්බද-සිරිත් විරිත් ගැණ පවා පැතිරී ගිය බුද්ධිප්රාභාවය ත්, අනික් ග්ර න්ථද්වයෙන් වෛද්යංශාස්ත්ර ය විෂයෙහි පැවත විශාරද භාවය ත් මැනවින් ම වැටහේ.
පණ්ඩිත කිරිඇල්ලේ ඤාණවිමල ස්ථවිර
2495 ජූලි 18 දිනට පැමිණ ඇසළ
1951 පුර පසළොස්වක ලත් බුද දින
මාරපණ ශාස්ත්රොලදය පිරුවන්හි දී ය.
පූජාවලී නම් වූ මේ මාහැඟි මහා ධර්ම ග්ර්න්ථය මයුරපාද පරිවේනාධිපති බුද්ධ පුත්ර යන් වහන්සේ විසින් ස්වභාෂාභිවුද්ධි කාමීන්ගේ ප්රයෝජනය පිණිස නවගුණ පාඨයට අයත් “අරහං” යන්න මාතෘකා කොට බුද්ධ වර්ෂ 1809 ටත් 1818 (ක්රි .ව. 1266-75) ටත් අතර කාලය තුල සමන්තකූට පර්වත ප්රාීන්තයෙහි පිහිටි පළාබත්ගල දේව ප්ර්තිරාජ ඇමතියා විසින් කරවා පිළිගන්වන ලද ෙදමහල් පහයෙහි දී රචනා කරන ලද්දකි.
මයුරපාද පිරිවෙණ
බුද්ධ වර්ෂ 883 දී රජ පැමිණි බුද්ධදාස රජතුමා විසින් අනුරාධපුර මහා විහාරයෙහි මයුරපාද නමින් පිරිවෙණක් කර වූ බැව් පිරිවෙණක් කරවූ බැව්, “පස්විසි රියන් පහයකින් හොබනා මොණර පිරිවෙණ මහාවිහාරයෙහි කරවී ය.” “සමණ ය, ගෝලපානුව ය යන ගම් දෙක ඊට පුද කළේ ය. දහම් දෙසන භික්ෂූන්ට භොගයන් හා කැප කරුවන් ද දුන්නේ ය.*යන මහාවංශ වාක්ය්යෙන් හා නිල් භික්ති,නිල් පදනම්,නිල් සෙවෙනි ආදීන් මයුරා කාරවූ මොණරපා නම් මහාපායක් කරවා, සාඬ්ඝික කොට පිළිගන්වා-සඟ පන්සියයකට නිති දන් දෙවා, ගොලගම්, -මහණගම්-දන්වරු පෙත් වරු පෙත් කරවා මේ මොණරපා පිරිවෙණ අ‍ාදී වූ බොහෝ සඬාරාම කරවා බුදු බව පතා යන” පූජාවලී (778 පිට) වාක්යරයෙනුත් හැඟේ. මේ හැර වෙන මයුරපාද පිරිවෙණක් ගැඛ ෙතාරතුරු සඳහන් වූ තැනක් මේතාක් සොයා ගෙන නැත.
දෙවනි පැරකුම්බා රජතුමා
ශ්රීව සඬ්ඝබොධි වංශයෙන් පැවත ආ නැම්ඹර කාලිංග විජයබාහු රජුට පරාක්රරමබාහු-බුව‍ෙනෙකබාහු ය ඨී පුත්රමයෝ දෙදෙනෙක් වූහ. එයින් පැරකුම්බා කුමරු කුඩා කලම සඬ්ඝරක්ඛිත මහා සාමීන්ට භාර කළ හ. උන් වහන්සේ දිඹුලාගල ආරණ්යකක මහ‍ාකාශ්ය ප සඬ්ඝ රාජයන්ගේ ශිෂ්ය්වරයෙකි. අප්ර තිහත පාණ්ඩිත්යයයෙන් හෙබි සඬ්ඝනෙතෘවරයෙකි. මහා ග්ර න්ථ කර්තෘවරයෙකි.
වුත්තොදය- සුබොධාලංකාර *පඤ්ච වීසති භත්ථෙන - පාසාදෙනො’ ප සොභිතං, මහා විහා‍රෙ මොරව්හ - පරිවෙණම’ කාරයී. සමණං ගොලපාණුං ච - අදාගාමද්වයං තහීං, ධම්මඝොසක භික්ඛුනං - භොගෙ කප්පිය කාරකෙ. - මහාවංශ - පරි. 37- ගාථා-122-123'
යන පාලි ඡන්දොමලඬ්කාර ග්රනන්ථද්වය හා සුසද්ද සිදිධිප්පයොග- සුමඬ්ප්පසාදිනී (බුද්දක සික්ඛාටීකා) සම්බන්ධ චින්තා යන පොත් නිපදවන ලද්දේ ද උන්වහන්සේ ය. තමහට භාරකරන ලද ශිෂ්‍ය කුමාරයාට සෘති-ස්මෘති ව්‍යාකරණ ආදී අෂ්ටා දශ විද්‍යාවන් හා අක්ෂර-ලිඛිත- ගණිත ආදී චතුඃෂෂ්ටිකලා ශිල්පයන් ද, සාර්ථකථා සහිත ත්‍රිපිටක පාළිය ද ප්‍රගුණ කරවූයේ ය. පිය රජු ඇවෑමෙන් බු.ව.1779 (ක්රි.ව.1236) දී මායා රට අග රජු වශයෙන් අභිෂෙකයට පත් මේ තරුණ කුමාරයාට සඬ්ඝ සභාවෙන් “කලිකාල සාහිච්ච සබ්බඤ්ඤු පණ්ඩිත” * යන ගරු නාමය ද ලැබුනේ ය.
සතලිස් දහසක් සතුරු සෙන් සහිත ව රුහුණු-පිහිටි දෙරට වනසමින් සතලිස් වසක් ලක්රජය කළ මාඝ-ජයබාහු යන මළල-ද්ර විඩ දෙරජුන් ද, රජ පැමිණි එකොළොස් වැන්නෙහි ජාවක රටින් සතුරුව ආ චන්ද්රරභානු රජු ද, බොහෝ සංග්රාවම කොට සාධා, දෙමළ කසලයෙන් කෙලෙසී තිබුනු වැව්-අමුණු සකස්කොට ධ‍ාන්යය වැපිරවීමෙන් රටත්, කඩා බිඳ හෙලන ලද විහාරාරාම ප්රසතිසංස්කරණය කොට ශාසන ශොධනයක් කිරීමෙන් බුද්ධ ශාසනයත් සමුර්ධ කළේ ය. සැදැහැවත් වූ රජතුමාගේ අධිෂ්ඨානය පරිදි දළදා සාමීන් විසින් දක්වන ලද පෙළහරක් නිසා බුදු සසුන කෙරෙහි අතිශයින් පැහැදුනේ බොහෝ පින්කම් කළේ ය. රජතුමා විසින් කරවන ලද ලොක- ශාසනික කටයුතු මහාවංහායේ 82-83 පරිච්ජෙදයන්හි ද, පූජාවලී .(786-797) පිටු වල ද, රාජාවලී ආදී අනිකුත් වංශ කථාවල ද සඳහන් වෙයි. අවසාන කාලයෙහි රෝගාතුරව සිට තෙමේ මහා සංඝය‍ාගේ සහ මහාජනයාගේ සම්මතය ලෙස රාජ්යම පාලනය සිය දෙටු පුත් iv විජයබා කුමරුට පැවරී ය. හෙතෙමේ පියරජු කොට නොනිමි රුවන්වැලිසෑය ආදී පූජනීය ස්ථානත්, වල්බිහි ව තිබුන පොළොන්නරුවත් ප්රනතිසංස්කරණය කරවා, පූර්ව රජුන්ගේ අග්ර රාජ-ධානිය වූ එහි දී නැවත වරක් පියරජු අභිෂෙක කරවූයේ ය. ඒ විජයබා රජ-තෙම වාගිරිගල දුර්ගස්මස්තකයෙහි ඉතා උස් පවු‍ෙරන් වටකරණ ලද මහඟු රජ මැඳුරක් කරවා පියරජු විසින් දෙන ලද මහාධනය ආපදා පිණිස එහි සුරැකිව තැබී ය. ඒ මහ පව්වවෙහි ම යහපත් සඬ්ඝාරාමයක් කරවා මහානේත්ර පාද මූල1 විහාරයෙහි2 නායක තෙරුන් වඩා ගෙනවුත් ඒ ආරම්භය උන්වහන්සේට දී මහා පූජා ද කොට දන්වැට තැබුයේ ය.3 ඒ රජුගේ ජාතික ආගමික කටයුතු මහාවංශ 88-89 පරිච්චේදයන්හි හා පූජාවලී (798-805) පිටුවලත් විස්තර වෙයි. අවසාන කාලයෙහි විවේක ජීවිතයක් ගත කල ii පැරකුම්බා මිහිපල් තෙමේ ස්වකීය ආචාය්ය්යර්යෙන් වහන්සේ අනුගමනය කිරීම වශයෙන් විසුද්ධිමාර්ග මහාසන්නය නිස්-සන්දෙහ නම් වන විනිස සන්නය යන පොත් නිපදවා, සඬ්ඝසභාව විසින් තමා වෙත පිරනමන ලද විරුද නාමය අර්ථානුගතකොට තබා රාජ්යොිදයෙන් පන්තිස් වැන්නෙහි කීර්තිශෙෂ භාවෝපගත විය.
කලිකාලාදී සාහිච්ච - සබ්බඤ්ඤු පණ්ඩිතො’ ති සො, පතීතං නාමධෙ‍ය්යවම්පි- පණ්ඩිතත්තා සයං ලභි. - මහාවංශය - 82- පරි.ගාථා 3.
ප්රීතිරාජදේව ඇමතිතුමා
දුනුකේවතු වංශයෙහි උපන් ප්ර තිරාජදේව, දෙවෙනි පැරකුම්බා රජුගේ අගමැති ය. හේ රණ සූරයෙකි. සිංහල ජාතියේ ත්, සම්බුද්ධ ශාසන-යේ ත් දියුණු ව පිණිස දිවි පුදා කටයුතු කළ වීරයෙකි. බුදු බැව් පතා කුසල් කළ බෝසත් කෙනෙකි. ත්රි සිංහලය එක්සත් කිරීමෙහි ලා මාඝ-ජයබාහු ප්රුධාන සතළිස් දහසක් මළල-දමිළ යෝධයන් හා බිහිසුණු සටන් කිරීමෙහි ද, “අපි ත් බෞද්ධයම්හ” යි ලක්දිව විස පෙවූ හි වලින් දුටු දුටු ජනයන් විද මරමින් රට වැනසූ චන්ද්ර භානු ප්ර ධාන ජාවක ජාරයන් ලක්දිවින් නැත‍ෙහාත් මෙලොවින් තුරන් කිරී‍ෙමහි ද බුවනෙකබාහු-වීරබාහු කුමරුවන් මෙන් ම මොහු ද රජුට බොහෝ උපකාරී විය. සිදතෙහි උභයභාෂාලඩ්කාරයට ද්රෘබෂ්ටාන්තකොට තිබෙන කේරළ සංහාරය පිළිබඳ කවිය4 මොහුගේ යුද්ධ කාමීත්වය පෙන්නුම් කරණ දර්පන තලයකි. පරසතුරු උවදුරුවලින් රට බේරා ගැණීමෙන් පසු ව රජතුමා මෙන් ම මොහු ද ලක්වැසියන්ගේ දෙලොව අභිවෘද්ධි පිණිස පිණිස ක්රිැයා කලේ ය. එක් දිළින්දෙකු දැක තම අඹුදරුවන් සහිත සියළු සම්පත් ඔහුට දී “මම-
1. මහානෙත්රඑ ප්රාිසාද -ඇතැම් 2. මේ ගැණ සැලකිය යුතු විස්තරයක් පසුව කිය වේ. 3. මුන්වහන්සේ මයුරපාද පරිවෙණාධිපතීන් වහන්සේගේ ධර්මා‍චාය්‍ය්ර්‍වූ ද, සොහොවුරු වූ ද සුමංගල මහා සාමීන් ය. 4. සඳ වන සිඳු! කිය! කුඹුයොන නම සත රා කිවි සෙවෙත තො ද වැලිනී යල තොගො රා අරුණු කිහෙනි වී කෙරලන් ලැබ හුරි රා පැටිවනෙ ‘දෙස යුධ පතිරාජ දිය ඉසු රා
-බුදුවන්නෙමි” යි බුදුබැව් පැතී ය. මොහුගේ පුණ්ය ක්රි යා අතිශයින් ප්ර‘සන්න වූ රජතෙමේ දුර බැහැර පළාත්වල ශෙෂ ව තුබූ කරන්නට දුෂ්කර පුණ්යව ක්රිුයා රැසක් තමා නමින් කරණ ලෙස නියෝග කළේ ය. සමන්-කුළු නගින දුෂුකර මාර්ගය හේදඬු-පාලම් දමා සකස්කොට සමන්දෙවිරුවක් මළුවෙහි තැබීම ද, අත්තනගල්ලෙහි තෙමහල් පහයක් කොට අනවමදර්ශී සඬ්ඝරාජයන් ට පිදීම ද, පස්යොදුන්රට එතෙරවි‍ය නොහැකි ඉතා පෘථුල වූ ගංහෙබ් වලට බොහෝ දීර්ඝ පාලම් හතරක් දැමීම ද, බෙන්තොට වෙහෙර හා කළුගංතොට අතර යොදනක් පළල් තන්හි පරාක්රෙමබාහු නමින් පොල් උයනක් කිරීම ද, පළාබත්ගල දෙමහල් පහයක් කොට වනවාසී භික්ෂුන්ට පැවරීම ද, මාදෙල් ගස් නම් වනය කප්පවා අභිනව නගරයක් මවා එහි විහාරයක් කිරීම ද එයින් සමහරකි. නරපතිතෙමේ උහු විසින් කරවන ලද මාදෙල් ගස් ගම ආදී ගම් උහුගේ කුල සන්තක කොට “මෙ තෙමේ මට ත්, සසුනට ත් හිත සේවයෙහි තත්පර ය. එ හෙයින් මම ද ප්රිතය වස්තුවෙන් දළදා සාමීන් පුදමි” කියා අඹුදරුවන් සහිත ඒ ඇමති තුමා බුදුන් දළදාවට දින. මසේ රටට ත්, සසුනට ත් මහඟු ප්ර්වේණි-කොට දෙන ලද මහදෙල් ගස් (රජ්) ගම් විසූ බැව් සිදතෙහි සඳහන් *අයදුම් ගී වලින් පෙනේ. මොහුගේ සත්ක්රි්යා ගැන විස්තර මහාවංශ 86 පරිච්ාජ්දයෙහි හා පූජාවලියෙහි (795-97) පිටුවලත් සඳහන් ව තිබේ.
පතිරාජ පිරිවෙන්
අත්තනගල්ල - පළාබත්ගල හා මාදෙල් ගස්ගම ත් සිය නමින් ප්රා්සාද කරවනලද බව කලින් කියා ඇත. ලක්දිව අතීතයෙහි පිරි‍ෙවණ යන නාමය විද්යා‍ස්ථානයක‍ට ම නොව, බෞද්ධ පූජනීය ස්ථානයකට සඬ්ඝාරාමයකට-භික්ෂූන් වහන්සේ වැඩ සිටින කුටිය (කාමරය) කට ව්යහවහාර කරන ලද්දකි. එය ප්රාජචීන විද්යාසස්ථානයකට පමණක් සීමා වූ නමක් නෙවේ. එහෙත් එ කල හැම පූජනීය ස්ථායනයක ම පාහේ-
දකණ ලක සියල් - බුජමහවුරෙනි රක්න‍ටා, දෙදෙව් රදළගම් විමන’ ගැ - පතිරජ දෙව් සැරදෙනේ. අදරෙන් යදත ඔහු - විබතැ නිරණය සිය බසැ, පළ කරනු වස් මෙ කෙළෙම් - කුළු‍ණෙන් සිදත් සඟරා.
-ධර්ම-විනයධර මහාස්ථවිරයන් වහන්සේලා විසූ හ. ප්රාiචීනභාෂා ශාස්ත්රන උගන්වන විහාරස්ථානවලට පමණක් පිරිවෙන් නාමය ලැබුනේ, පෙර මෙන් සෑම විහාරස්ථානයක ම බහුශෘත භික්ෂූන් නොවිසූ සමයක, අනිත් විහාරස්ථාන අතුරෙන් විද්යාූස්ථාන වෙන් කොට දැක්වීම පිණිස විය හැක. ප්රරතිරාජදේවයන් විසින් කරයන ලද සඬ්ඝාරාම අතුරෙන් පළාබත්ගල අත්තනගල්ල පිරිවේන් නාමයෙනුත්, ඒවායේ විසූ අධිපතීන් පතිරජ පිරුවන් හිමි නාමයෙනුත් ප්රරකට ව විසූ බැව් අපට කිවහැක්කේ ඒ හිමිවරුන් විසින් කරණ ලද ශාස්ත්රී ය කෘතීන් අප අතර තිබෙන නිසා ය. මාදෙල්ගස් ගම ආදියෙහි ඔහු විසින් කරවන ලද ඉතිරි ප්රා සාද කවර නාමයකින් හැඳින්වූයේ දැ යි කිව නොහැක්කේ ඒ ස්ථානයන්හිදී කෙරුන යම්කිසි ශාස්ත්රී ය කෘතියක් අප අතර නැති නිසාය.
ත්‍රිපිටකය ග්‍රන්ථාරූඩ කළ මාතලේ අළුවිහාරය, අටුවාටීකා සම්පාදිත අනුරාධපුර මහාවිහාරය හා පොලොන්නරුවේ ජේතවනාරාමය හැරෙන විට ධර්ම-ශාස්ත්රී ග්‍රන්ථ සම්පාදනය පිළිබඳ මුල් තැන ලබෙනුයේ පළාබත්ගලට ය. එහි විසූ ආන්නද වනරතන-ධර්මකීර්ති පෙළපත්වලට අයත් පඬිවරයන් වහන්සේලාට 1.අභිධම්මමූලටීකා, 2. සමන්ත-කූටවණ්නා, 3. සද්දලක්ඛණ, (සිදත් සඟරා) 4.රසවාහිනී, 5.බාලාවතාර, 6.රූපාවතාර, 7.දාඨාවංශ, 8.මහාවංශ, 80-90 පරිච්ජේද , 9. පාරමී සතකය, 10.ජනානුරාගචරිතය, 11.සද්ධර්මාලංකාරය, 12.ජිනබොධා‍වලිය, 13.නිකායසංග්‍රහය, 14.ගඩලාදෙණිදන්නය, 15.සද්ධර්මරත්නාලිය යන පොත් ලිවීමට හා බුද්ධපුත්‍ර හිමියන්ට 16. පූජාවලාය ල‍ිවීමටත් ඒ ස්ථානය උපකාර වූ හෙයිනි. අත්තනගල්ලේ ප්‍රතිරාජ පිරුවණෙන් ලියන ලද්දදේ දෛවඥ කාමධෙනුව හා හත්තවනගල්ල විහාරවංසත් පමණකි.
පිරිවෙන් හිමියන් පිරිවේන් නාමයෙන් ප්රලකට වීම නිසා කලකට පෙර සිදත් සංශොධකයක් අතර පතිරජ පිරුවන් හිමි අවුලක් ද ඇතිවුයේ ය. එයින්පක්ෂයක් “දෛවඥකාමධෙනුවහිත්, සිදතෙහිත් ආරම්භ පද්යු අදහස් විසින් සමාන මුහුණු වරක් ගන්නා හෙයිනුත්, දෛවඥකාමධෙනු කර්තෲන් ද, පතිරජ පිරුවෙන් හිමි නම්න් ප්රඥසිද්ධ ව සිටි හෙයිනුත්, සිදත අනොමදස්සි සංඝරාජයන්ගේ යයි කියන අතර, අනිත් පක්ෂය රසවාහිනී-සමන්තකූටවණ්නා- සද්ධර්මාලංකාර- කාව්යෙශෙඛර යන ග්ර්න්ථයන්හි සඳහන් යවන වෙදෙහ මහා සාමීන් කළ සිංහල සද්දාලක්ඛණයත් සිදතත් එක ම ලක්ෂයෙන් යුක්ත නිසාත්, උන් -වහන්සේ ද පතිරජ පිරුවන් හිමි නමින් ප්රීසිද්ධව සිටි නිසා ත්, සිදත් කතුතුමා වෙදෙහ මහා සාමීන් ලෙස සලකති. සිදත් කතුතුමා තෝරා ගැනීමට නම් සේ කරුණු ටික ත් ප්රතමාණවත් ය යි සිතමි. මට පෙණුන අඩුපාඩුව නම් මේ එය නොව, වෙදෙහ පක්ෂය ගත් අය වත් උන්වහන්සේ විසූ වන වාසික පතිරජ පිරුවන පෙන්නුම් කරන්නට සමත් නොවීම ය.
මයුරපාද පරිවෙණාධි පතීන් වහන්සේ
මුන්වහන්සේ ටීකාචාය්ය්රර්‍ ශ්රීක ශාරිපුත්රො සඬ්ඝරාජයන් වහන්සේ ගේ ශිෂ්යනවූ ද, ප්ර්සිද්ධ වූ ගණවැසි වංශයෙහි උපන් අභිධම්මත්ථ විභාවිවනි (අභිධම්මත්ථ සඩ්ගහටීකා) අභිධම්මත්ථවිකාසිනී (අභිධම්මාවතාරටීකා) යන ග්රධන්ථයන්හි කර්තෘවූ ද, මහානෙත්ර පාදමූල සුමඬ්ගල මහා සාමීන්ගේ සොහොයුරෙකි.කුඩා කල ම පැවිදිව සොහොයුරානන් වහන්සේ වෙතින් ම ධර්ම ශාස්ත්රා ද්ධ්යායන ය කොට බහුශ්රැ ත භාවයට පැමිණි පඬිවරයෙකි. බුද්ධත්ව ය ප්රා ර්ථනා කිරීමෙහි අධ්යාලශය ඇතිකරවා, එහි මෙහයෙවනලද මාර්ග දෙශකයෙකි. අධිගමලාභීන්ගේ අවසානයෙන් පසු ලංකාවාසීන්ගේ දෙලොව අභිවෘද්ධිය පිණිස සිත ත්, කය ත්, වෙහෙසා අනල්පොත්සාහයෙන් දීර්ඝ කාලයක් සේවය කළ මහා පුරුෂ‍ෙයකි. උන්වහන්සේගේ එකී සේවය ජීවිතාන්තය දක්වා එක ම තැනක වැඩ සිට කරන ලද්දක් නොව ආය්ය්ාර්ර්ල් තිපදාව අනුව චාරිකාවෙහි හැසිරෙමින් කලින් කල ලක්දිව නොයෙක් තන්හි වැඩ වාසය කරණ ලද්දකි.
එසේ ම කරණ ලද ශාසනික කටයුතු හා ලියන ලද පොත පත ද කුහකකමින් ෙතාර ව, බොරු සිල් රටට නොපෙන්වා ලොකිර්ථචය්ය්නර්‍ාව ම මුල්කොට කරණ ලද සේ පෙනේ. සත්වයන්ගේ මනෝරෝග නිවාරණය පිණිසත්, II පැරකුම්බා රජු ලවා බුද්ධත්ව ප්රා්ර්ථනය මුදුන් පමුණුවා ගැනීම පිණිසත්, දේවප්රරතිරාජයන්ගේ ආරාධනයෙන් (බු.ව. 18 09) පළාබත්ගල දී; පූජාවලිය ලියූ උන්වහන්සේ , ඉන් නව වසකට පසු I භුව‍ෙනෙකබාහු නිරිඳුගේ ආරාධනය පිළි‍ෙගන එතුමාගේ ප්ර‍ත්යබයදාන ප්රනතිග්රහහණය කරමින් වාගිරිගල වැඩ සියටින කල්හි සත්වයන්ගේ කායික රෝග නිවාරණය පිණිස වෙදපොත (යොගාර්ණවය) ක් මයුරපාද පිරුවන්හි වැඩ සිටිමින් තවත් සින්දුරම් වෙදපොත (ප්රහයෝගරත්නාවලී) කු ත් ලිය යි.
මනෝරෝග නිවාරණය පිණිස පූජාවලියෙහි: “රජහු බොධිසත්ව පාරමිතාවෙහි වීය්ය්ිර්ව ඩවන පිණිස හා සිංහල භාෂාව දන්නා සත්පුරුෂජනයන් ගේ බොහෝ කලක් ශ්රාවද්ධාබුද්ධි ජනනය කරවා ත්රි්විධ වූ සම්පත් සාධාදෙන පිණිස හා නවවන බුද්ධොත්පාද ක්ෂණ සම්පත්තිය ලද්ද‍ාවූ මේ මාගේ ද අභිමත වූ ප්රා්ර්ථනාව සාධාගන්නා පිණිස ලියූ “යොගාර්ණවයෙහි” ශොක සිතින් වූ ක්ෂයරෝගීහට නෘත්යි ගීතවාද්යා්දියෙන් නිත්ය යෙන් සතුටු කරවනු, එළුවන් අතුරරේ සිටුවනු-වඳුරන් දක්වා ලුහුබඳයනු-ස්ත්රී න් හා සිපගන්වනු, මේ ආදියෙන් සමණ වේ.” (93 පිට උතුනී ලෙයට: සඳුන් තාකෙසරු මී ලමඳු මානෙල් අල කකාරා කිරි පෙවනු: මනාවේ” ( 204 පිට)- යමෙක් අතින් වක්ලා හෝ ඉසින් වක්ලා හෝ යෝනියට ආයේ ද, යමෙක් එක් පයකින් යෝනියට ආයේ ද, යමෙක් එක් පයකින් වන් ගුදයට ආයේ ද, මොහු හැම දෙන සැතින් කපා හළ යුත්තාහ. (207-පිට) ප්රිජානෂ්ටයට: රත් කුඹුක් සුඹුලු ලා කවුඩුමස් පිස සත්දවසක් දෙනු (199 පිට) හෝ ප්රුයෝගරත්නාවලීයෙහි: මීමස්මරට: නූපුන් ඇසළ වැල්පෙනෙල බැබිල තුන්මුල් උතුනී කෙනෙක් ලවා ගෙන්වා ඉලපත මුන ගසනු, මනාවේ.” (110 පිට) නැතහොත් “ මේඇසුවත් සර්පයෝ දොළොස් අව්රුද්දක් නොකත්” යි මන්ත්රතයක් හෝ ලියයි.
දෙවැනි පැරකුම්බා රජුගේ රා‍ෙජ්යාහදයෙන් 25 වැන්නෙහි පඤ්චමූල-පරිවෙණාධිපතීන්, ගර්භණී-කුමාර චිකිත්සා දෙක හැර භික්ෂූන්ගේ (පුරුෂපක්ෂයේ ) ප්ර යෝජනයට පමණක් භෙසජ්ජමඤ්ජුසාව ලියන අතර මුන් වහන්සේ ස්ත්රීය-පුරුෂ දෙපක්ෂයේ ම ප්ර යෝජනය පිණිස වෙදපොත් ලියයි.
ශාස්ත්‍රීය කෘති
ඉතා මෑතක් වනතුරු උකන් වහන්සේගේ ශාස්ත්රේඥානය මැන ගැනීමට ඉවහල් වූ එක ම ශාස්ත්රී.ය කෘතිය වශයෙන් සොයා ගෙන තිබුණේ පූජාවලිය පමණකි. පූජාවලී ප්රසථම සංශොධකයන් විසින් ලියනලද ස්වකීය ප්ර ස්තාවනාවන්හි “ මේ පූජාවලිය හැර මයුරපාද පිරිවෙණ සාමීන් කළ හා අන්ය ග්රලන්ථයක් දැනට අප අතර නැත්තේ ය. ශාස්ත්රහඥානය තිබී සතුරු උවසුරු වලට ගෙදුරුවන්ට ත් බැරි නැත. ඒ කෙසේ නමුත් මේ ග්රරන්ථය ම මුන්වහන්සේගේ පාණ්ඩිත්යැය ප්ර මාණ කරගැනීමට නොමඳ ය යි හඟිමු” යි ලියනල ද වාක්ය යන්ගෙන් ඒ බව ඔප්පු වේ.
උන්වහන්සේගේ නියම ප්රවභාව ය ලංකාවාසීන් අතට පත්වූයේ සත්වයන්ගේ කායික රොග නිවාරණය පිණිස ලියන ලද යොගාර්ණවය නම් වූ පැරණි සිංහල වෙදපොත හා ප්රලයොගරත්නාවලී නම් සිංහල භාෂාවෙන් ලියන ලද එක ම සින්දුරම් වෙදපොතත් 1943 දි අපගේ සංශොධනයෙන් පළවු පසුව ය. යුද්ධකාලයෙහි හදිසියෙන් ම දෙතුන් වර පළවූ ඒ පොත් වල සැලකියයුතු විස්සතරයක් ඇතුළත් නොකළේ උන් වහන්සේ මනො රොග නිවාරණය පිණිස ලියූ මේ පූජාවලි ය ත් සම්පූර්ණ කොට විවේචනාත්මක සවිස්තර ප්ර ස්තාවනාවක් ලිවීමේඅදහස උඩ ය. මෙසේ උන්වහන්සේ ගේ කෘා ගැණ ත්, ශාස්ත්රචඥාණය ගැණ ත් සැලකිය යුතු තරමේ යමක් ලිවීමට කරුණු සොයා ගත හැකි වූයේ ලක්දිව පැරණි පුස්තකාල පරීක්ෂා කිරීමෙන් මා ගත් උත්සාහයේ ප්රණතිඵල නිසා ය.
1.පූජාවලිය,- 2. යොගාර්ණවය,- 3. ප්රුයෝගරත්නාවලිය මේ උන් වහන්සේගේ කෘතීහු ය. හැම ග්ර න්ථයක ම තමා පිළිබඳ ව හා තත්කාලීන ලංකා ඉතිහාසය හා ශාසන ප්රිවෘත්ති ඇතුළත් පූර්විකාවක් ලිවීමෙන් උන්වහන්සේ ග්රමන්ථ සම්පාදනයෙහි අමුතු මගක් ගෙන තිබේ. එයින් ශාස්ත්රා රසිකයන්ට ලැබෙනුයේ ඉමහත් ප්රියෝජනයකි. එසේ ම ඒ ග්රකන්ථ සම්පාදනය කරණ අවස්ථාවන්හි උන්වහන්සේගේ තත්වය ද ඒ පූර්විකාවන්ගෙන් පැහැදිලි වෙයි.
පූජාවලිය
උන්වහන්සේගේ විසින් පළමුවෙන් ලියන ලද පොත මෙය යි. ලියන ලද්දේ දෙ වෙනි පැරකුම්බා රජුගේ රා‍ජ්යොන දයෙන් තිස් වැන්නහි පසු බු.ව. 1808 ටත් 1818 (ක්රිේ.ව.1266-75) ට ත් අතර පූජාවලිය පොත ලිවීමට ආරාධනය කලේ දේව ප්ර තිරාජ ඇමතියා ය. එකල වැඩ සිටියේ පළාබත්ගල ප්ර තිරාජ පිරිවෙන් විහාරයේ ය. මාතෘකාව නවගුණ පාඨයට අයත් “අරහං” යන්න ය. දීපංකර ප්රුණිධියෙහි පටන් බුදුන් පිරිනිවී 1809 දක්වා මෙ දැතුරෙහි දිව්ය්-බ්රා හ්මාදීන් විසින් පවත්වන ලද පූජාවන් සංග්රෙහ කොට කරණ ලද හෙයින් මෙයට පූජා+වලී= පූජා පංක්තිය (=පෙළ =වැළ) යන අන්වර්ථනාම ය තබා තිබේ. පොත ලිවීමට හේතු වූයේ ධර්මදානයෙන් බුදුරදුන් පුදා තමන්ගේ අභිමතාර්ථ (බුද්ධත්ව) ය සාධා ගැනීම ත්, දෙවැනි පැරකුම්බා රජු ලවා බුද්ධත්වය ප්රාමර්ථනා කරවීම ත් ය. “තව ද, ස්වභාෂා ලිඛිත වූ ධර්ම ව්යේඛ්යාොන කථාවෝ ද අටමහ ලෝවැඩක් කරන්නා හු ය” යි වැඩි දුරටත් මෙහි ප්රකයෝජනය විස්තර කර යි මෙහි ප්රිමාණය පරිච්ජේද 43 කි. ග්රකන්ථ සූවිසිදයසකි. බණවර 96 කි. අක්ෂර සත්ලක්ෂ අට සැට දහසකි.
බුද්ධ දර්මය කෙරෙහි අචල ශ්රාද්ධාව දියුණුවූමට ඉවහල් ස්වභාෂාවෙන් ලියූ මෙ වැනි අන්ය එක ද ග්රලන්ථයක් නැත. ශාසනවංශය-රාජාවලිය-ලංකා ඉතිහාසය-තත්කාලීන ලංකාශාසන ප්‍රවෘත්ති-සම‍ාජ චාරිත්රහ-රාජ්යලපාලන තොරතුරු හා ගම්බද සිරිත්-විරිත් ගැණ පවා දැනගැණීමට ත්, අනිත් වංශ කථාවල එන ඇතැම් සංසයස්ථාන නිරවුල් කර ගැණීමට ත්, මෙයින් ලැබෙන ප්රයයෝජනය අනල්ප ය. මෙහි සඳහන් ධර්ම කොට්ඨාස මෙන් ම අනිත් ප්රතවෘත්ති ද පරම සත්ය යෙන් යුත් බැව් අවබෝධ වූ වාර එකක් දෙකක් නොවේ.
“තපස්සු භල්ලුක වෙළඳ දෙබෑයෝ ලක්දිව ගොකර්ණය (ත්රිුකොණමලය) අසල ගිරිහඬු වෙහෙර කෙසධාතු නිදන් කළහ” යන මෙහි සඳහන් ප්රරවෘත්තිය බොහෝ දෙනාගේ සැකයට භාජනය වෙමින් පැවති එක් කරුණකි. එහෙත් ඉතා මෑතකදී එය සඳහන් ශිලා ලිපි‍යක්’ ඒ ස්ථානයේ තිබී සොයා ගැණීමෙන් පසු ව පූජාවලී කර්තෘන්වහන්සේගේ කීමේ සත්යගතාවය ප්රේකට වී ය.
මුන්වහන්සේගේ පොත් ගැණ දීර්ඝවිවේචන ලියා මහන්සි වීමට උවමණා නැත. උන්වහන්සේ අතින් ම එයඉ සිදු වී තිබෙන හෙයිනි. පූජාවලිය ලිවීමේ අදහස පොතේ (12-13) පිටු වල ත්, කර්තෘ හා කාලය ගැණ 12-13-46-62-804-805 පිටු වල ත්, මයුරපාද පිරිවෙණ ගැණ 778 පිටේ ත්, පොතේ ප්‍රමාණය ගැන 805 පිටේත්, ප්රයෝජනය ගැණ ද්වීතීය පරිච්ජේදයේ ත්, රජතුමා කල පූජාවලී පූජාව ගැණ 805-806 පිටේ ත් ඇතුළත්ව තිබෙන හෙයිනි. උන්වහන්සේ ගේ ප්‍රථම ග්‍රන්ථය වූ මෙය ඉතා තරුණ අවස්ථාවේහි ම ලියනලද්දක් බව “මහනෙත් පාමුල සුමංගල මහා ස්ථවිරයන්ගේ සහෝදර වූ ඔවුන්ගෙන් ම කිසි යම් දහම්නයක් දැනගත්තා වූ මයුරපාද පිරිටවෙණාධිපති බුද්ධ පුත්ර ස්ථවිරයන් විසින්2 යන වාක්‍යයෙන් හැඟේ. උන්වහන්සේ ගේ ලෝක- ශාසනික ක්‍රියා නොරුස්නා පිරිසක් ද සිටි එකල සිටින්නට ඇති බැව් පූජාවලිය ලියා පැරකුම්රජුට අවස්ථාවේ කීවේ ය යි ජන ප්‍රවාදයෙහි එන විහිළු කවියකින් පෙනේ. එ සේ ම උන්වහන්සේ යම්කිසි අංගවිකලත්වයකින් ද පෙළෙන්නට ඇතැයි එයින් ම හැඟේ.
1.Epigraphia Zeylanica Tiriyay Rock Inscription. Vol. IV, 2.පූජාවලිය 754 පිට
මයුරපාද පරිවේණාධිපතීන් වහන්සේ ගේ දෙවැනි කෘතිය වූ මෙය ලියන ලද්දේ පූජාවලිය ලියා නව වසකට පසුව ය. නැතහොත්i බුව‍ෙනෙකබාහු රාජ්යොනදයෙන් දෙ වැන්නෙහි යොගාර්ණවය ය. එ කල උන්වහන්සේ වැඩ විසූයේ දෙ වැනි පැරකුම්බා රජුගේ වැඩිමහල් පුත් වූ ද, මිත්රන නම් අමිත්ර දුෂ්ටයෙකු නිසා දරුණු මරණයකට ගොදුරු වූ ද, පියරජු ඇවෑමෙන් දෙවසක් ලක් රජය කළා වූ ද, iv විජය රජුට ස්වකීය පිතෘරාජයාගෙන් ලැබුන ධනය නිධන්කොට එහි ම උන්වහන්සේගේ සොහොවුරු වූ ද, ධර්මාචාය්ය්නර්‍ වූ ද, මහානෙත්රේපාදමූල සුමංගල මහා සාමීන්ට කරවා පිළිගන්වන ලද වාගිරිගල පිහිටි මහා ප්රමසාදා‍ෙය‍හි ය.
i භුවනෙකබාහු නරෙන්ද්රංය‍ාගේ ආරාධනයෙන් එතුමාගෙන් ම සිවුපසය ලබමින් එහි වැඩ සිටින අවස්ථාවෙහි ම මෙය ලියන ලද බැව්, “ග්රවන්ථාරම්භයෙහි කර්තෘස්ථානාදී දක්වන්නාහු - අප මහා ගෞතම තථාගතයන්ගේ ප්රදථම බොධියෙහි පටන් එක්වාදහස් අටසිය අටළොස් අවුරුද්දක් ඉකුත්-අපිව-ශ්රීඅ ලංකාද්වීපොත්පත්ති විජයෙන්ද්රාුදී නරෙන්ද්රෙයන් එක්සිය එකානූදෙනෙක්හුගේ අතික්ර්මණයෙහි අප ශ්රී් සඬඝබෝධි ශ්රී භුව‍ෙනෙකබාහු නරේන්ද්ර‍යන් ලංකාවිජය කොට අභිෂේක මංගල්ය යෙන් විජෘම්භිත කල්හි ඔවුන්ගේ ම ප්ර ත්ය ය දාන ප්රෙතිග්රාකහක ව වාතගිරි පර්වතයෙහි චිරානුගත කාලයක් වැස සර්ව ස්ථානයෙහි කරණලද තථාගත ප්රා ර්ථනා ඇති මයුරපාද පරිවෙණාධිපති තථාගත පුත්රර වූ ස්ථවිරයන් විසින් බුදුන් ගේ අර්හත් ගුණාදි නෛක තථාගත ගුණයන් තමන්ගේ බුද්ධිචය්ය්දර්‍ාවගේ ඒකදේස ප්ර්කාශ ෙකාට, ලොකාර්ථචය්ය්‍ර්වෙණහි දු මනොබන්ධය කොට නවවැනි බුද්ධොත්පාදක්ෂණ සම්පත්ති ලද නෛකව්යාධධිගත සත්වයන් ශරීර සාර-ජීවිතසාර ග්රලහණයට අසමර්ථයන් සේ දැක, ඔවුන් කෙරෙහි උපදනා ලද කරුණා මෛත්රිඅයෙන් චොදිත ව, ඔවුන් ආරොග්යන ප්රෛතිලාභයෙන් ත්රිතවිධ වූ සුචරිත ධර්මයෙහි යෝජනය කරවා තමන්ගේ ද අභිමතය ප්රායර්ථනාවන්ගේ ද අර්ථය සඳහා” යන යොගාර්ණව ග්රාන්ථාරම්භ පූර්විකාවෙන් පෙනේ.
කලින් ලියන ලද පොත පූජාවලිය බව ත්, i භුව‍ෙනෙකබාහු 193 වැනි ලංකේශ්වරයා බව ත් මෙයින් කිය වේ. එහෙත් මහා වංශයෙහි* සඳහන්ව තිබෙන්නේ මොහු 155 වැනියා ලෙස ය. සෑම අසණීපයක් ගැණ ම නිධානදිරොගලක්ෂණ හා ප්රනත්යයක්ෂ හස්ත සාර ඖෂධයෝග ඇතුළත් අද්ධ්යාණය 48කින් මේ පොත අවසන් වෙති.
W. Geiger - 1930
ප්‍රයොග රත්නාවලිය
උන්වහන්සේගේ තුන් වැනි කෘතිය මෙය යි, යොගාර්ණවයේ වැඩිමහල් සහෝදරයා ලෙස ගිනිය හැකි මෙය සිංහලයෙන් මේ තාක් පළවුන එක ම රස (සින්දුරම්) වෙදපොත යි. අද්ධ්යාුය 29 කින් අවසන් වන මෙහි නැකත්-මන්ත්ර්-සත්ය ක්රිියා රස බෙහෙත් ක්ර්ම හා රස භෂ්ම-ඖෂධ ශුද්ධිය ගැණත් ඉතා සියුම් කෙටි ක්රූම මැනවින් දක්වා තිබේ. ප්ර ධාන වශයෙන් ඇතුළත් ව තිබෙන්නේ යොගාර්ණවයෙහි සඳහන් වෛද්යත ක්රෂම වලින් සුවකළ නොහැකි රෝගවලට සින්දුරම් ක්රුම ආදී වෛද්යු ප්රැයෝගරත්න සමූහයකි.
මෙහි පූර්විකාවෙහි දැක්වෙන “ජගත්රතය වාසීහු විසින් වැන්ද යුතු වූ අඤ්ජලිකෘපණයකොට හෙවත් සකසා නමස්කාරය කොට මෙයින් අනන්තරයෙහි ග්රින්ථාරම්භයක් ප්ර්කාශ කරමි. හේ කවරේ ද යත්: නානාවිධ සත්වවර්ගයා අනේක ප්රාකාර රොගෝපද්ර වයන්ගෙන් පෙළී ත්රිනවිධ මහාසාර සැපත් සාධාගත නොහැකි සේ දැන මොවුන් කෙරේ කරුණාපුරඃසරාභිලාශයෙන් සමුද්රි්ත ව අ‍ාරොග්යලප්ර තිලාභයෙන් ජීවිත සාරකොට සුසිරිත් පුරා මොක්ෂ ග්රාහණය පිණිස මේ මතු වෛද්යන-ප්රලයෝග වර්ණනා කරනු ලැබේ.” – “මේ මහා වෛද්යන ශාස්ත්රයය ජීවකයින් ලවා විශෙෂයෙන් ප්රනකාශකර වූයේ- ඍෂීන් විසින් ග්රාන්ථ වශයෙන් සාධා තුබූ පරිද්දෙන් දැනගත නොහැක්කා වූ සත්වයන්ට ලෝ වැඩකිරීම යහපතැයි --සිතා “සද්ධර්ම නමැති මහා සමුද්රෙයෙහි බැස, චතුර්වේද නමැති ගංගා තෙරට පැමිණ, කාව්යර නමැති ජලයෙන් අභිෂෙක කළාවූ මයුරපාද ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් පදාර්ථ විදහා අස්විනීන්ගේ නාමයට ස්තුතිකොට දක්වනු පිණිස වෛද්යෂ ශාස්ත්රන නමැති මහා සමුද්රකයෙන් සංක්ෂෙප මාත්රෛයක් එලි පහලි කොට දක්වන ලද්දා වූ මේ ප්ර්කාරණය ලෝක සත්වයාගේ දුඃඛ නිවාරණය කිරීමට සිංහල දෙශ භාෂාවෙන් ප්රිකාශයට ග්රඛන්ථාරම්භ විස්සර්ජනය කරන ලද්දදේ,” “කෙශාග්රවය පටන් පාදාග්ර්ය දක්වා චිකිත්සාවලින් එලි පහලි කෙරෙමි” යන අදහසින් පළමුකොට ගර්භොත්පත්ති රොගයට ඖෂධ චිකිත්සා කියම් හ.” යන වාක්යොයන් ගෙන් හැගෙන්නේ මෙය පැසුණු බුද්ධියකින් යුක්ත ව වෘද්ධ අවස්ථාවෙහි වැඩ සිටිය දී ලියන ලද්දක් බව ය. එසේ ම උන්වහන්සේගේ අවසාන කෘතිය ත් මෙය විය හැක. භක්තිපූජාව (පූජාවලිය) ක් හා වෙදපොතකුත් කලින් කල බැව් මේ පූර්විකාවෙන් හැඟේ. මේවායේ සඳහන් වන්නේ සිංහල වර්ගයා අතර අවුරුදු දහස් ගණනක් භාවිතා කර ගෙන ආ ප්රාත්ය ක්ෂ හස්තාසාර ඖෂධ යෝග ය. එසේ ම මින් පසු සම්පාදිත - වරසාරාර්ථසංග්රඟහ- (බුද්ධදාස රජුගේ සාරාර්ථ සංග්ර්හ සන්නය) භෙසජ්ජ මඤ්ජුසා සන්නය - වරයොග සාරය ආදී මහා වෛද්ය ග්ර්න්ථ පෝෂණයෙහි ලා බොහෝ සේ ඉවහල් වී තිබෙන්නේ මේ යොගාර්ණව - ප්රෝයොගරත්නාවලී වෙද පොත් දෙක ය.
බු.ව. 883 දී බුද්ධදාස රජතුමා විසින් අනුරපුර මහ වෙහෙර කරවනලද මයුරපාද පිරිවෙණ හැර වෙන මයුරපාද පිරිවෙණක් ගැණ හෝ තවත් මයුරපාද පරිවෙණාධිපති කෙනෙක් ගැන හෝ දැන ගන්නට නැති නිසා ඒ පිළිබඳ මත භෙදයක් ඇති වීමට ඉඩක් අතැ යි නොසිතමි. එහෙයින් අප විසින් පිළිගත යුත්තේ එම පිරිවෙණ පිහිටුවා අවුරුදු නවසිය පණහකින් පසු මේ බුද්ධ පුත්‍රයන් වහන්සේ ද එහි ආධිපත්‍යය උසුලමින් තත්කාලීන ii පැරකුම්බා - iv විජයබා - i භුවනෙකබා යන මනු ජෙන්ද්ර්යන් විසින් කරවන ලද මහා විහාරයන්හි ඔවුන්ගේ ආරාධනය ලෙස වෙසෙමින් ලංකාවාසීන් ගේ දෙලෝ වැඩ පිණිස ක්රිියා කළ බව ය. එසේ ම පූජාවලායෙහි ත්රි පිටක ධර්මය පිළිබඳ අප්රාතිහතඥනය ත් ලංකා ඉතිහාසය හා ගම්බද-සිරිත් විරිත් ගැණ පවා පැතිරී ගිය බුද්ධිප්රාභාවය ත්, අනික් ග්ර න්ථද්වයෙන් වෛද්යංශාස්ත්ර ය විෂයෙහි පැවත විශාරද භාවය ත් මැනවින් ම වැටහේ.
පණ්ඩිත කිරිඇල්ලේ ඤාණවිමල ස්ථවිර
2495 ජූලි 18 දිනට පැමිණ ඇසළ
1951 පුර පසළොස්වක ලත් බුද දින
මාරපණ ශාස්ත්රොලදය පිරුවන්හි දී ය.
පූජාවලිය-පූජාසංග්රහ කථා
පළමු වන පරිච්ජේදය
ඉති’ පි සො භගවා අරහං සම්මා සම්බුද්ධො විජ්ජාචරණ සම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසධම්ම සාරථී සත්ථා දෙව මනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ ති. සො භගවා බුද්ධො, ඒ භගවත් වූ බුදුරජාණන්වහන්සේ ; ඉති ‘පි අරහං මුළුලෝවැසියන් විසින් කරණලද ආමිස පූජා - ප්රුතිපත්ති පූජාවට සුදුසු හෙයින් ද, තමන් රහසි ත් පව් නොකරණ හෙයින් ද, කෙලෙසුන් ෙකරෙන් දුරුවූ හෙයින් ද, කෙලෙස් නැමති සතුරන් නැසූ හෙයින් ද, අවිජ්ජා-සංඛාර නමැති නාභි ඇති, ජරා මරණ නමැති නිම්වළලු ඇති, ආශ්රසය සමුදය නැමති අකුරෙන් විද, තුන් ලෝ නැමති රියෙහි යොදන ලද, සංසාර නමැති රියෙහි යොදන ලද, සංසාර නැමති චක්රසයාගේ කුශල‍ාකුශලකර්ම නමැති අර බෝමැඩ දී ම සීල නැමති පොළොවෙහි, වීය්ය් ර්‍ නමැති පයින් සිට ශ්රමද්ධා නමැති හස්තයෙන් ගත්, කර්මක්ෂයකරඥන නමැති එරසු-වෙන් පලා, සුණුවිසුණුකොට මූලොච්ජින්න කළ හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනු අර්හත් නම් වන සේක.
එසේ හෙයින් කියනලදී:
ආරකත්තා භතත්තා ච - කිලෙසාරි න සො මුනි,
හතසංසාර චක්කාරො - පච්චයාදීනචාරහො;
න රහො කරොති පාපානි - අරහං තෙන පවුච්චති’යි
සො භගව‍ිා බුද්ධො, ඒ භාග්යෙවත් වූ බුදුරජාණන්වහන්සේ; ඉතිපි සම්මා සම්බුද්ධො, සංස්කාරධර්මයන් සකසා දත්හෙයිනුදු, විකාර ධර්මයන් විශෙෂයෙන් දත්හෙයිනුදු, ලක්ෂණ ධර්මයන් සංලක්ෂණයකොට දත් හෙයිනුදු, නිර්වාණ ධර්මයන් සර්වප්ර කාර-යෙන් දත් හෙයිනු දු, ප්ර්ඥප්ති ධර්මයෙන් ප්රවත්යරක්ෂයකොට දත් හෙයිනු දු, මෙසේ සියලු දතමනා ධර්මයන් නිමවා දත් හෙයිනු දු, භාවිත කළමනා ධර්මයන් විශෙෂයෙන් භාවිත කළ හෙයිනුදු, භාවිත කළමනා ධර්මයන් විශෙෂයෙන් භාවිතා කළ හෙයිනුදු, දුරුකළ මනා ධර්මයන් දුරින් ම දුරු කළ හෙයිනු දු, සියලු සත්වයන්ට ද කකරතමලක කත්රුමයෙන් අවබොධකරවූ හෙයින් දැ යි යනාදි නානාවිධ වූ අර්ථයෙන් සම්මාසම්බුද්ධ නම් වන සේක.
වදාළේ මැනෝ:
අභිඤ්ඤෙය්යංර අභිඤ්ඤතං -භාවෙතබ්බඤ්ච භාවිතං
පහාතබ්බං පහීණම්මෙ- තස්මා බුද්ධොස්මි බ්රාබහ්මණ!යි
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්ය වත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ,
ඉති ‘පි විජ්ජාචරණසම්පන්නො, පෙර විසූ කඳ දැන්ම, දිව ඇස, ආශ්රසවයෙන් නැසීම ය යි යන මේ ත්රි විද්යා,යෙන් යෙදුනු හෙයින් ද, විදර්ශනා ය, මනොමය ඍඬිය,ඩ ඍඬිප්ර,භෙද ය, දිව්ය්- ශ්‍ෙ මාත්රව ය,පරසිත් දැන්ම ය, පූර්වානිවාස ය, දිව්යභචක්ෂු ය, ආශ්රය-වක්ෂ ය ය, යන මේ අෂ්ට විද්යානයෙන් යෙදුනු හෙයින් ද:- ප්රාආතිමොක්ෂ සංවරශීල ය, ඉන්ද්රිිය සංවරශීල ය, භොජයෙහි මාත්ර ඥන ය, නිදිවර්ජිත කිරීම ය, ශ්ර ද්ධා ය, ශ්රීර ය, ඔත්තප්ප ය, බහුශැතත්ව ය, වීය්ය්්ර්‍ ය, ස්මෘති ය, ප්රධඥය, සතර රෑපාවචර ධ්යාවන ය යන මේ පසළොස් චරණ ධර්මයෙන් යෙදුනු හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනු දු විජ්ජාචරණ සම්පන්න නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යමවත් වූ බුදුරජාණන්වහන්සේ, ඉතිපි සුගතො, සුන්දර වූ ගමන් ඇති හෙයිනු දු, සුන්දර වූ සරීර ඇති හෙයිනුදු; සුන්දර වූ දෙශනා විලාස ඇති හෙයිනු දු; සුන්දර වූ නිවන් භූමියට සුන්දර ව ගියහෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනුදු සුගත නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යුවත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ; ඉති ‘පි ලොකවිදූ, සත්වලොකය, රූපලොක ය, අරූපලොක ය, සහශ්රීව ලොක ය, කොටි ශතසහශ්රීන ලොක ය යනාදී ලොකයන් නිමවා දත් හෙයින් දැ යන මේ ආදි අර්ථයෙනු දු ලොකවිදූ නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්ය වත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ; ඉති ‘පි අනුත්තරො, ශීලයෙන් ද,ස්ථිතිප්ර ඥදි-*යෙන් ද, විමුක්තිඥනයෙන් ද, මුළුලොව තමන් ට වඩා අනික් උතුම් කෙණෙකු නැති හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනු දු අනුත්තර නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යනවත් බුදුරජානන්වහන්සේ ; ඉති ‘පි පුරිසදම්මසාරථී, ඛරරොම, සච්චක, නන්දොපනන්දාදී දම්යය පුරුෂයන් දමා සරණසීලයෙහි පිහිටුවා වැඩ දි භික්මවනලද හෙයින් දැ යි යන මේ ආදි අර්ථයෙනුදු පුරිසදම්මසාරථී නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්ය වත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ; ඉති ‘පි දෙවමනුස්සානං සත්ථා, දෙවියන්ට ද, මනුෂ්යියන්ට ද මෙලොවින් ද. පරලොවින් ද, අනුශාසනාකොට සංසරදුර්ගයෙන් ගොඩනගා නිර්වාණක්ෂෙමභූමියට පමුණුවනහෙයින්දැයි යනමේ ආදී අර්ථයෙනුදු ශාස්තෘ නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යමවත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ ; ඉති ‘පි භගවා, දාන ශීලාදී සමත්රිාන්සත් පාරමිතාවෙන් ජනිත වූ භාග්යව ඇති හෙයින්ද; රාගාදි කෙලෙසුන් භග්නකළ හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනුදු භගවත් නම් වනසේක.
මෙහි “භගවත්” යනු දෙකෙක් හා බුද්ධ යනු දෙකෙක් හා අනික් සත්පද ය හා එකොළොස්පද ය අරහාදි ගුණ නවයකට බෙදුනු හෙයින් පළමුවන භගවත් යන්න හා අන්තයෙහි කී බුද්ධ යන්න ගෙන “සො භගවා බුද්ධො” යි කියා බිඳ නවපදයෙහි අර්ථ කථන ය කළහ යි දතයුතු.
එහි නවපද විභාගය දැක්වූ පූර්වාර්ථ කථාචාරීන් විසින් ෙමසේ කියනලදී.
අරහං අරහො ‘ති නාමෙන - අරහො පාපං න කාරයෙ, අරහත්ත ඵලං පත්තො - අරහන්කාම තෙ නමො.
සම්මාසම්බුද්ධ ඤාණෙන - සම්මාසම්බුද්ධ දෙසනා, සම්මාසම්බුද්ධ ලොකස්මිං - සම්මාසම්බුද්ධ තෙ නමො.
විජ්ජාචරණ සම්පන්නො- තස්ස විජ්ජා පකාසිතා, අතීතානාගතුප්පන්නා- විජ්ජාචරණ තෙ නමො.
සුගතො සුගත්තානං - සුගතො සුන්දරම්පි ච, නිබ්බානං සුගතිං යන්ති - සුගතො නාම තෙ නමො
ලොකවිදූති නාමෙන - අතීතානාගතෙ විදූ, සඬ්ඛාර සත්තමොක‍ාසෙ - ලොකවිදූ නාම තෙ නාමො.
අනුත්තරො ඤණ සීලෙන - යො ලොකස්ස සුසාරථී, සාරථි පූජ ලොකස්මිං - තන්නමස්සාමි සාරථි.
දෙව යක්ඛ මනුස්සානං - ලොකෙ අග්ග ඵලං දදං දදන්තං දමයන්තානං - පුරිසා ජඤ්ඤ තෙ නමො.
භගවා භගවා යුත්තෝ - භග්ග කිලිසවාහතො, භග්ගං සංසාර මුත්තෝ ‘ රො - භගවා නාම තෙ නමො ‘යි.
සදෙවුලොව එකැ‘ඟිල්ලෙන් පෑවා සේ , නවමහ බඹලොව නම් මේ ය යි කියා ඉඟිලා පෑවා සේ, නවඅරහාදී බුදුගුණයෙහි මේ සංක්ෂෙපාර්ථ නම, විස්තරවශයෙන් වනත්, - එකසක්වළෙක මිනිසුන් මහ මුහුද පැන් ඉස නිමාවාලි ය නො හැක්කා සේ, එක් රජපිරිසක් මහපොළොවෙහි පස් ඇදනිමාවලිය නොහැක්කාසේ, එක් දිවයිනෙක මිනිසුන් මහමෙර ඔසවාලිය නොහැක්කා සේ, එක් තෙලිතුඩකින් හිමව්ගල සොලවාලිය නො හැක්කා සේ, එක් සියොතක්හුගේ පතින් අහස්කුස වසාලිය නො හැක්කා සේ, එක් සතකු ඇඟිල්ලෙන් ගුවන්කුස මැන නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් රැලෙක කුහුඹුවන් ඇත් බ‍ඳෙක මස් බිඳකා නිමවාලි ය නො හැක්කා සේ, එක් ගමෙක මිනිසුන් මහගඟ පැන් උකා බී නිමවාලිය නො හැක්කා සේ, එක් රැලෙක ගිරවුන් සුවහස් කිරි ඇති කෙතක කරල් සිඳ නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් සතකු ඇසින් බුදුන් රූ බලා නිමවාලිය නොහැක්කා සේ ,එක් ශක්විතිරජපිරිසක් මහමුහුද රුවන් උකා නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් සක්වළෙක මිනිසුන් බුදුන්ගේ සතරමහ නිධානයෙහි රුවන් උකා නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , මහා මේරුව එක්සිදුහතුකරඬුවකින් සඟවාලිය නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , මිහිමඩල නිය අස්සේ සඟවාලිය නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් සත්වයෙකුගේ මුඛයෙන් තබා බුද්ධොත්පාදයෙක උපන් තුන්ලෙව්හි හැම නිය වතුනු දු බුදුගුණ වණ ත් නිමවාලිය නොහැක්කා සේම ය.
කීයේ මැනෝ :
සක්කා චෙ නහමඬගුලෙන - මිනිතුං සින්ධුදකං බින්දුතො,
මෙරුං සාසපභාජනෙ නිදහිතුං භුමින්නඛග්ගන්තරෙ.
කම්පෙතුං ධරණිධරං හිමධරං අහච්චතුලං සුනා,
නො චෙනාථගුණොදම්ප තරිතුං කෙනා’ පි ලොකත්තයෙ.
තව ද ඒ මහාසමුද්ර යෙහි හස්ති, අශ්ව, අහි කුණපාදි කුණපයෙක් වේය යි, කාෂ්ට-ශෛවාලාදි කස‍ෙලක් වේව යි,මැද රඳාලිය නො දී වේලාන්තයට පහකොට ඇමදා ම පිරිසිදු ව තිබෙන්නේ ය. මාගේ බුදුන්ගේ සද්සාගරයෙහිද ශ්රාසවකගණ නමැති මහරළ පංක්තීහු කෙලෙස් නමැති කුණපයන් හා පාපපුද්ගල නමැති දණ්ඩශෛවාලයන් ගිහිවෙලාන්තයට පහකොට ඇමදා ම පරිශුද්ධ කරන්නාහු ම ය. මේ තුන්වන අද්භූත ධර්මය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රුයට ගඬගා යමුනාදී නානාවිධ නාමයෙන් ප්රමසිද්ධ වූ නො එක් ගඬ්ගාසමූහයෝවැද තමගේ පූර්වනාමයන් හැර සමුද්රිනාමයට පැමිණෙන්නාහ; මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්ම සාගරයට ද ක්ෂත්රිඑය-බ්රාේහ්පණාදී ප්රදසිද්ධ වූ චාතුවර්ණයෝ ද, අවශෙෂ වූ චණ්ඩාල-පුක්කුසාදී ලාමක වූ නානා කුලජාතිහුද පැමිණ උතුම් වන්න හ ; මේ සතර වන අද්භූත වූ ධර්මය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රය ය කමක් මුළුල්ලෙහි වස්නා ඝන මහා වර්ෂාවෙනු ත් උතුරුවා ලි ය නො හැක්ක, වර්ෂශතයහශ්රනයක් වැසි නො වස්නේ වී නමුත් අඟලක් පමණකුත් අඩු නො වේ ම ය, මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරයෙහිද අසඬ්ඛ්ය,ගණන් මණ්ඩලවල බොහෝ සත්වයන් අමාමහනිවන් දක්වතු ත් පූර්ණත්වයෙකු ත් නොපැණෙයි, කෙතෙක් සත්වයෝ නොවනත් ඌනත්වයෙකුත් නො පැණෙයි, නොහොත් බුද්ධොත්පාදයෙක උපන් කෙතෙක් නියවතුනු ත් ඔබගේ ගුණයෙන් සද්ධර්මවර්ෂා කළත්, ගුණ මුහුද උතුරුවා ලිය නො හැක්ක, නා නා ලබ්ධිගතුවන් කෙතෙක් උත්සාහ කළ ත් ඒ ගුණ මුහුද අඩුකොට ලිය නො හැක්ක, එසේ හෙයින් මේ පස්වන අද්භූත ධර්ම ය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රළ ය සකල කාලයෙහි ම අනිත් රසයක් නැති ව එකවිධ වූ ලවනරසයෙන් ම විරාජමාන ය, එහෙයින් ම මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්සාරය ද සර්වාකාරයෙන් අනිත් රසයක් නැති ව අමාමහනිවන් රසයෙන්ම හොබනේ ය, ප්රේ්මනිය වී ය. මේ සවන අද්භූත ධර්ම ය ය.
තව ද ඒ මහා සමුද්ර්ය මුක්තාමාණික්යා්දී නානාවිධ වූ රත්නයෙන් සශ්රී ක වි ය. මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරය ද සතර සම්ය ක් ප්රමධාන ය, සතර ඍඬිපාද ය, පඤ්චෙන්ද්රි ය ය, පඤ්චවිධවූ බල ය, ෂඩ්අභිඥ ය, සප්ත බොධ්යිඬ්ග ය, සප්ත ආය්ය්ිර්ධලන ය, ආෂ්ටාය්යනර්‍ මාර්ගය, නවලෝකොත්තර ධර්ම ය යනාදී නානාවිධවූ ධර්මරත්නයෙන් සමුපූර්ණ වූ සශ්රිඬක වි ය. ප්රේ මණීය වි ය. එසේ හෙයින් මේ සත්වන අද්භූත ධර්ම ය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රහයෙහි තිමි ය-තිමිඬ්ගල ය, තිමිරපිඟල ය, අජ්ඣාරොහණය, ආනන්දිය යනාදි සියලු සිය දහස් ගණන් යොදුන් දිග ඇති මහාමත්ස්යනරාජයන්ගේ විජෘම්භපයෙන් ඉතා හොබනේය, මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරයද ශාරිපුත්රො, මෞද්ගල්යාතයන, ආනන්දද රාහුලාදී මහාශ්රාසවක රාජයන්ගේ පැළඹවීමෙන් ඉතාම හොබනේ ය. එසේ හෙයින් මේ අටවැනි වූ අද්භූත ධර්ම.ය ය.
මෙසේ අද්භූත ධර්මයන් දැක අතිප්රාසන්න වූ ශ්රා්වකගණ නමැති දිව්ය් රාජයෝ මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරයට වැද, සිල් නමැති නැව් නැඟී, කර්මස්ථාන නමැති රිටි හා පලුපත් ගෙණ, ශික්ෂාපද නමැති තරු ලකුණ බල බලා, ඉද්රිම ය නමැති රුවල් නගා, තිලකුණු නමැති යොතින් බැඳ රඳව රඳවා, කරුණා නමැති දිය ඉස ඉස, ප්රසඥ නමැති හස්තයෙන් ධ්යා න නමැති ක්රීිඩා කෙළි-කෙළ කෙළ, නිවන් මහසුව විඳිනාහුය. මේ ආදී කාරණයෙන් සද්ධර්මි ය. සදමුද්රස ය බඳු වූ අද්භූත ධමර්යෝන් ඇති යේ ය යි දතයුතු.
තව ද ඒ සමුද්රු ය නිමවා බැස බලා පි ම ඍද්ධිමතුන්ට විෂය ම ය, මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගර ය වනාහි ඍද්ධිමතුන්ට ත් අවිෂ ය මැ යි. කාරණා කිම යත් ?
මේ ලෝකයෙහි ලොවුතුරා බුදුන්ට වඩා ඍද්ධිමත් කෙණෙක් නැත්තාහ, එසේවූ බුදුකෙණෙකුන් බුදුවූ දවස් පටන් අනි ‘කෙක නො යෙදී තමන්ගේ ආයුෂ්කල්ප ය මුළුල්ලෙහි එක් බුදුකෙණෙකුන්ගේ ගුණ මුහුද වැද හලලා ගුණ වර්ණනා කරත්හු නම් කප ගෙවේ ම ය, ප බුදුගුණ නො ගෙවේ මැයි; මේ මේ කාරණයෙනු දු බුදුගුණ නිමවා වනන්නට ඍද්ධිඥන ලදුවන්ට ත් අවිෂය ම යයි දතයුතු.
වදාළේ මැනෝ :
බුද්ධොපි බුද්ධස්ස භණෙය්ය වණ්ණං ,
කප්පම්පි වෙ අඤ්ඤ මහාසමානො;
ඛීයෙථ කප්පො චිර දීඝමන්තරෙ,
වණ්ණො න ඛීයෙථ තථාගතස්ස.
තව ද එක්කලෙක තෙවළා බුදුවදන් දන්නා මහතෙර දෙදෙනෙක් එක් මගෙක යෙති; එයින් පසු ව වඩනා මහා ස්ථවිරයෝ පෙරටුව වඩනා මහතෙරුන්ට තමන් මහනුවණ‘ති බැව් හඟවා කියන්නාහු “ස්වාමීනි! බුදුගුණ ඉතා බෙහෙව, විස්තර වශයෙන් පොත් සංග්රහහකරත් හොත් බඹලොවන දක්වා පොත් ගොඩවේ දෝ හොයි? සිතමි” කීහ, එබස් අසා පෙරටුව වඩනා මහතෙරහු තමන්උන්ට වඩා සියුම් වූ නුවණ ඇතිහෙයින් සිනා පහළකොට “ඇවැත්නි! එසේ බුදුගුණ ලඝුකොට කිවුන, බුදුගුණ බොහෝ වුව, බඹලොව උස්තෙනෙක් දැ” යි වදාළහ. එවෙලෙහි පස්සෙහි වඩනා මහතෙරහු බුදුගුණ ලඝුකොට කිවවුනැයි කී බසට භය ඇතිව “ස්වාමීනි! බුදුන් කෙරෙහි අනාදරයක් නිසා කීයෙම් නොවෙමි, මාගේ නුවණ පමණින් බුදුගුණ දැක්වීමි; මට ක්ෂමාකළමැනැවැ” යි කියා මහතෙරුන් ක්ෂමා කර වූහ,මෙසේ බුදුගුණ බඹලොව සේ අචින්තය අප්ර මෙය වූ බුදුන් කෙරෙහි ද, ධර්මය කෙරෙහි ද, පහන්වූවනට විපාකයෝ ද අචින්තෙ ය අප්රයමෙය වූහ, යන මේ ආදී කාරණයෙනු බුදුගුණ බඹලොව සේ අති උස්වූ චින්තාවක් ඇති සේ ය දතයුතු.
වදාළේ මැනෝ :
එවං අවින්තියා බුද්ධා- බුද්ධධම්මා අචින්තියා,
අවින්තිායසු පසන්නානං-විපාකො හොති අචින්තියො’ යි.
තව ද එක්කලෙක තෙවලා බුදුවදන්හි ඉති දක්ෂ වූ කළුබුද්ධරක්ඛිත නම් මහාක්ෂීණාශ්රවව ශ්රා වක කෙනෙක් අනුරාධපුර නුවර කළුතිඹිරිය මුල වැඩහිඳ, බොහෝ දිව්ය් මනුෂ්යපවන්ට කාලකාරාම නම් සූතියෙකින් රාත්රිි බණ වදාරති. එ දවස් ශ්රීනලංකාධිපති වූ “සැදැතිස්ස නම් පිනිවත් රජෙක් කිසියම් කටයුත්තක එතැන්පත් ව මහතෙරුන් බණ කියන්නි දැක පිරිස් කෙළවර නොපෙණී සිට දැන් බණ සමහර කෙරෙති, දැන් බණ සමහර කෙරෙති බණ සමහරකළ විටෙක මුත් මෙ මෙතැනින් නො යෙමි යි සිතා තුන්යම්
රාත්රිේය මුළුල්ලෙහි සිටි පිය පිය නො සොල්වා සිට බණ අසා අරුණොද්ගමන වේලෙහි මහතෙරුන් පන්සිල් දී බණ සමහර කළ කල අන්තයෙහි සිටි රජ්ජුරුවෝ ද පන්සිල්ගෙණ මහත්කොට සාධුකාර දී තමන් එතැන සිටි බැව් හඟවා මහතෙරුන්ට පෙණුනාහ. එ කල මහතෙරහු රජ්ජුරුවන් දැක මහරජ කවරවිටක අවුදැ යි ? විචළහ. රජ්ජුරුවෝත් ස්වාමීනි! නුඹවහන්සේ යම් වේ‍ෙලක ධර්මදෙශනාව පටන්ගතුයේවී නම් එ වේ‍ෙලහි ම මෙ තැනට ආයෙම් වේ දැයි කීහ. එ වේලෙහි මහතෙරහු විස්මයට පත් ව මහරජ! තෙපි ඉතා ම රාජසුකුමාලය, තුන්යම් රෑ කෙසේ නම් සිට කෙසේ සිත එකඟ ව බණ අසාගගතුදැ යි? විචාළහ. රජ්ජුරුවෝ ස්වාමීනි! මේ එක් රාත්රිකයක් තබා නුඹවහන්සේ හා මාගේ හා ආයුෂ්කල්ප ය මුළුල්ලෙහි ද එසේ වූ බණක් වදාරනුයේ වේ නම් මෙසේ ම සිට බණ අසම් ම ය, මාගේ ලඬ්කාද්වීපය මුළුල්ලෙහි කැවිටි දඬුඅඟක් ඔබාලන තරම් බිමෙකු දු හිම් නො වන තරම් වෙම්ව යි’ නුඹ වදාළ බණින් පදයකු ත් පිල්ලකු ත් නො පිරිහෙලා සිත හෙලා ඇසිම්ම ය යි ශපත කළහ. එ වේලෙහි මහතෙරහු සාධු! සාධු! මහරජ! යි රජ්ජුරුවන්ට තුන්යලක් සාධුකාර දුන්හ. සිසරා සිටි මහපිරිස ද සාධුකාර දී පැන නැංගාහ. දෙවියෝ ද මහරජහට සාධුකාර දුන්හ. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ ද තව ද මහතෙරුන් වැඳ සි ට ස්වාමීනි! මෙසේ වූ දහම්නයක් මෙතෙක් දවස් නො ඇසූවිරීමි, බුදුන් දහම් මෙසේ බොහෝ දෙයක් බවත්ඉගෙණගත්තෙහි දැ” යි? විචාළාහ. එ වෙලෙහි මහ තෙරහු “මහරජ කුමක් කියව් ද? අප බුදුහු තුන් පිටකයෙහි වදාළ පන්සිය පනස් ජාතක දේශනාවෝ ය, දෙසියනවානූවක් වස්තුකථා දෙශනාවෝ ය, සතළිස්දහස් පන්සිය පන්සැත්තෑවක් පමණ සූත්ර දෙශනාවෝ ය යි යනාදීන් ඉතා ගහන වන්නාහ. එයින් එක් සූත්ර්යක්හුගේ කිසියම් නයෙක් වේ ද? (ඒ) මා කීයේ, බුදුන් දහම් ඉතා බොහෝ දෙයෙක් වේ දැ” යි වදාළසේක. එ බසට රජ්ජුරුවෝ නැවත වරක් මහතෙරුන් වැඳැ “එසේ ? ස්වමීනි යි! නුඹ වදාළ බණටත් වඩා තවත් බණ බො‍හෝදැ”යි කීහ. “ෙබහෙව මහරජ!” යි වදාළසේක. “නුඹ වදාළ බණ මද නියාවට ත්, නො වදාළ බණ බොහෝ නියාවටත් උපමා කියා හඟවා වදාළ මැනැවැ”යි කීහ.
එ වේලෙහි මහතෙරහු ධර්මය බෙහෝ නියාව නො එක් උපමායෙන් රජ්ජුරුවන්ට හඟවන්නාහු “මහරජ! සිදුහත්කරඬුවකින් උකා ගත් සමුද්ර ජලය ස්වල්ප වන්නා සේ, අවශෙෂ වූඩ සමුද්ර් ජලය අප්රජමාණ වන්නා සේ මා විසින් කීවා වූ ධර්මය ස්වල්පයක් ම ය, නො කීවා වූ ධර්මය අප්රෂමාණ මැයි, තව ද මහරජ! ලිහිණියක අකාශයෙහි පියාසර කරණකල ඇගේ පක්ෂයෙන් වැසී ගිය ආකාශය ස්වල්ප වන්නාක්සේ නො වැසුවා වූ ආකාශය අප්ර මාණ වන්නාසේ මා විසින් කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පය, නොකීව‍ාවූ ධර්මය අප්රවමාණ මැයි, තව ද මහරජ! මහපොලොවින් උපවිකාවක්හුගේ මුඛයෙන් ඩැහැගත් පස් බින්දු ස්වල්ප වන්නා සේ, සෙසු මහපොළොවෙහි පස් අප්ර මාණ වන්නා සේ, මා මේ සූත්රොයෙන් තොපට කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පම‍ය, නො කීවාවූ ධර්මය අප්ර‍මාණ මැයි, තවද මහරජ! පිපිළිකා මුඛයෙන් ඇතිබ‍ෙඳකින් ඩැහැගත්තාවූ මාංශබින්දුව ස්වල්ප වන්නාසේ, අවශෙෂ වූ හස්ථිමාංමය අප්රබමාණ වන්නා සේ , මාගේ මුඛයෙන් කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පයෙක්ම ය, නො කීවාවූ ධර්මය අනල්ප වන්නේය, තව ද මහරජ! චාතුර්වීපික මහාමේඝයක් සත්දවසක් ධාරානිපාතයෙන් වස්නා කල කෙතතෙක එක් ලියද්දොක්හි වටුවා වූ වර්ෂාව ස්වල්ප වන්නා සේ, සතර මහ දිවයින වසින්නා වූ අවශෙෂ වර්ෂාව අප්රාමාණ වන්නා සේ, මා විසින් කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පයෙක් ම ය, මාගේ බුදුන්ගේ මා නො කීවාවූ ධර්මය අප්ර්මාණ මැ යි, තවද මහරජ! මහගංවතුරකට හිදිකටු මලක් පොවාලූ කල්හි ඒ හිදිකටු මල හස්සෙහි යන දිය ස්වල්ප වන්නා සේ, උභයභාගයෙන් දිවන මහවතුරු අප්රෙමාණ වන්නා සේ මා දෙසූ ධර්මය ස්වල්ප ය, මා නො දෙසූ ධර්මය අප්රදමාණ මැ යි, තවද මහරජ! දහසක් කිරිය මහ ගැල්කෙත්හි එක් කරලක් කඩා මැඩි ධාන්යහයන් ස්වල්ප වන්නා සේ, අවශෙෂ වූ ධාන්යගයන් අනල්ප වන්නා සේ, මා කි ධර්මය ස්වල්ප‍ෙයක් ම ය, නො කීවාවූ ධර්මය අප්රාමාණ ය,” යනාදීන් නොයෙක් උපමායෙන් රජ්ජුරුවන්ට බුදුන් දහම් බොහෝ පරිදි හැඟවූසේක.
එ වෙලෙහි මහතෙරුන්තේ වාග්ලීලාවෙහි හා ධර්මගම්භීරත්වයෙන් අති ප්ර්සන්නවූ රජ්ජුරුවෝ උපමායෙන් උපමාවෙහි මහ තෙරුන්ට නමස්කාරයෙන් වඳින්නාහු පස්වනක් ප්රී තීන් පිණමින් ලදුවා සේ සද්ධර්මමෘත සන්තොෂයෙන් මත්වූවාහු “ස්වාමීනි, නුඹ අද වදාළ මේ උපමාවට සක්විති රජ වී නම් සත්රුවන් පුදම් ම ය, මුළු දඹදිවට අගරජ වීම් නම් එදඹදිව පුදම් මය, දෙව්රජ වීම් නම් දිව්ය රාජ්යවයත් පුදම් මය, එසේ හෙයින් නුඹ වදාළ උපමාවට තරම්
පූජා වස්තු දැන් මාගේ නැත, එසේ ද වුවත් මාගේ ශක්ති පමණ දුගී පඬුරකින් නුඹට පූජාවක් කෙරෙමි” යි කියා මෙ සියක් යොසුන් ලංකාද්විපය හා සියලු තමන්ගේ දළපුඩු සේසත් ආදී වූ රාජ සම්පත්ති ය මහතෙරුන්ට පූජා කළහ, එ වෙලෙහි මහතෙරුන් වහන්සේ, “මහරජ! තොපගේ රාජ්යියෙන් අපට කම් නැත, අපට අපගේ දහම් රාජ්යළ ය පමණ, අප සතු රාජ්යුය දුක්පතුන්ට පිඩා නො කොට, නො බදු අය නො ගෙන, තුණුරුවන් රක්ෂාකොට දැහැමෙන් රජය කරව” යි රාජ්යුය රජ්ජුරුවන්ට ම පාවාදී, රජ්ජුරුවන් රාජධර්මයෙහි පිහිටුවා සමු දි යවා වදාළසේක. මේ ආදි කාරණයෙනුදු ධර්මය රජුන්ගේ රාජ්යය පුදවා ගන්නා තරම් අතිගම්භිර වූ උපමා ඇතියේ යිය දතයුතු.
තව ද එක්කලෙක අප බුදුන් මල්, නන්දමහතෙරහු මහපිරිස් පිරිවරා ධර්මාසන නැඟී හිඳ රාත්රීා බණ වදාරති, එදා බුදුහු නන්දයා අද රාත්රීු බණක් කියයි, මාගේ ධර්මයෙහි බොහෝදෙනා ආදර කරණ පරිද්දෙන් අද මම ද බණ අසමි යි සිතා සුගන්ධ ගන්ධකුටියෙන් බාහ්යිව ගඳකිළි නිස වත්තෙහි වැඩ සිට වලාගැබෙකින් මුවහ වූ පුන්ඳක් සේ සියලු පිරිසට නො පෙණී ම තුන්යම් රෑ සිටි පිය නො සොලවා සිට බණ අසා මහතෙරුන් අලුයම බණ සමහරකළ කල බුදුහු සරත් වලාගැබකින් පෙණුනු හිරුමඬලක් සේ මහපිරිසට පෙණී ශ්රී මුඛයෙන් නිකුත් සුවඳින් බණ පිරිස සුවඳ පිඩක් සේ කරමින් “සාධු! සාධු!! නන්දය ! මාගේ අදහස් නො වරදවා ම බණ කියෙහි ය” යි ස්තුති කළසේක. එ වේලෙහි මහ පිරිස් බුදුන් දැක ඉපිල නැංගාහ, එ වෙලෙහි මහතෙරුන් වහන්සේ ආසනයෙන් පැනනැගී ගොස් බුදුන් වැඳසිට “සිවාමීනි! නුඹවහන්සේ රාජසුකුමාලව, බුද්ධසුක්මාලව, තුන්යම් රාත්රිද ය මුළුල්ලෙහි කෙසේ නම් සිට බණ අසා වදාළ සේක් දැ” යි දැන්වූ සේක. එ වෙලෙහි බුදුහු “නන්දය, එක්දවසක් මා බිම සිට බණ ඇසූයේ කවර විස්මයෙක්ද? ඉදින් තාගේ, මාගේ ආයුෂ්කල්ප ය මුළුල්ලෙහි ත් සමහර නො කොට බණ කියන්නේ වී නම් මෙසේ සිට ම අසන්නෙම් වේ දැ යි වදාළසේක. එ වේලෙහි ශ්රා නකයන් වහන්සේ බුදුන්ට සාධුකාර දි වදාළසේක. එතැන් පටන් බොහෝ සත්වයෝ ද ධර්මයෙහි මහත් වූ ආදර කළහ.
එයින් කිහ:
“සුද්ධාභිධම්ම රසපාන මනොමපඤ්ඤ
සක්කච්ච සොත පතහත්ථ පුටා පිබන්තු
ධම්මිස්සරොපි භගවා සකලම්පි රත්තිං
ගෙහාවිරත්ති ඨිතකො ‘ ව සුණිත්ථ ධම්මං” යි,
මේ ආදී කාරණයෙන් සද්ධර්මය සියලු සතුන් විසින් ආදර කටයුතු, සත්කාරයට භාජන වූ හෙයිනුත්, දහම් අතිගම්භිර දෙයක්ම වනැයි දතයුතු. මෙසේ මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මය නම්: අනොපමෙය වූ , අද්භූත වූ , අචින්ත්ය” වූ, අසදෘශ වූ, අති ගම්භීර වූ, දුරව ගාහ්ය් වූ නානා නය නිපුණ වූ, කර්ණරසායන වූ, ලොකාභිනීයවූ, ප්රෙයමනීය ධර්මයක් හෙයින් මේ නව අරහාදී බුදුගුණ වෙන වෙන වණා නිමවන්නට මා සේ වූ එක් නුවණකින් යෙදුනාවූ සත්වයෙක් හට බැරි මය. එසේ ද වුව ත්: මෙතැන වනාහි ශ්රීහ ලඬ්කාධිපති වූ අප ශ්රී සඬ්ඝබොධි පරාක්රදමබාහු නම් නරපතීහු කලෙක මහත් වූ රාජ ඍඬීන් මහත් වූ උත්සවයෙන් දන්තධාතු පූජාවක් කොට, මහත් වූ බුද්ධාලම්බන ප්රි්තින් පින පිනා සිටි කල්හි ඔහුගේ ම බුද්ධත්වභිලාෂීවූ දෙවපතිර‍ාජ නම් අගමැතියානන් විසින් එදවස් රජ්ජුරුවන් කරා ගොස් රජහු පූර්වයෙහි තුණුරුවන්ට කළා වූ නොයෙක් පූාජ සත්කාර සඳහන් කොට “හිමි නුඹ වැනි ඤණ වන්ත වූ මෙසේ මෙසේ මහපින් රැස්කරන මහපින්වත් රජක්හු බුදුබැව් පැතීමෙහි උපෙක්ෂාවනු නො යෙදෙයි, බුදුවන්නට වහා ප්රාපර්ථනා කළ මැනව”යි කී කල්හි එබසට රජපා බුදුන්ගේ චරියාපදාන සිහිකොට-, “කුමක් කියව් ද? මඬ්ගල නම් බුදුන් බෝසත් කල දන් දුන් දරු දෙදෙනා කරදළ නම් යකෙක් දෙක පොළයෙන් ලේ වගුරුව වගුරුවා මහහුණකිළිලක් සේ මුරු මුරුයා බිඳ කන කල ඒ බෝසතානෝ ද දරුදුක් ඉවසා බුදුබැව්හි ම පෙම් බැන්දෝල-තවද වෙසතුරු මහබෝසතානෝ පූජකනම් බමුණාට ජාලිය කුමාරයා -කෘෂ්ණජිනා නම් දරු දෙදෙනා දන් දී ඔහු දරුවන් බැඳගෙන මර මරා ගෙණයන වේලෙහි දෙද‍රුවන් පිටින් වැගිරෙන ලේ හා ඇසින් වැගිරෙන කදුලුධාරා දැක ලය වවා ගෙණ බුදුබැව් පත පතා උන්නාහු ල- ඉති දුෂ්කරය, ඉහතා භාරය, බෝසත්වරු එසේ එසේ ම යාචකයන්ට ප්රි ය දරුවන් බැඳ දුන් වැල් පමණක් රැස්කරතොත් මහමෙර පරයා සිටි ල-සෙසු පාරමිතා වනු ත් එසේ ම ල-ඇස් , මස් , ලේ දන්දීමෙහි ද, භාය්ය්්ර්‍ාවන් දන් දීමෙහි ද, සරු නැත්තෙමි, ඒ මට ඉතාම පිළිවන. පුත්ර්දානය කළ ඉතා බැරි ම ය. මම් මාගේ ප්රි ය පුත්රුයන් පස් දෙනාට පස් මහර‍ටක් හා පස් මහ පිරිසක් දී ඒඒ තන්හි වස්වනුයෙමි. ශ්රීස සම්පත් විඳුනාවූ ඔවුන් කිසියම්කලෙක පවා නොදැක, පෙම් රඳවා ගත නොහෙනුයෙමි, කෙසේ දරු දන්දී , ගතහෙම් ද? එසේ හෙයින් මා බුදුබැව් නො පතන්නෙම්” යයි කීවා වූ පුත්රෙස්නෙහ වදන එම දෙවප්රමතිර‍ාජ නම් අගමැතියානන් අතින් අසා ඔවුන් විසින් ම නොයෙක් වාරයෙහි “අප රජහට බොධිසත්ව පාරමිතායෙන් යෙදුනා වූ බණක් වදාළමැණවැ” යි ආරාධිත ව රජ කෙරෙහි උපන් මහ කුළුණු ඇතිව-
“ගිහින ‘මුප කාරොන්තානං - නිච්චමාමිස දානතො,
කරොථ ධම්මදානෙන - තෙසං පච්චුපකාරං”
යනු බුදුන් විසින් වදාළ හෙයිනු දු; ලොක ශාසනොපකාර-යෙහි නියුක්ත වූ අප රජහු බොහෝ ධම්මකථා අසා ඤණවන්ත වසතු දු, අපි දු බොධිසත්වයන්ට සසරදුක් මදනියා ව ත්, සුව බොහෝ නියාවත් අවශෙෂ වූ සත්වයන්ට සසර සුව මදනියා‍ව ත්, දුක් බොහෝ නියාව ත්, බොධිසත්වවරයන්ට වඩා ආත්මප්‍රෙම සුතප්‍රෙම ඇතියවුන් නැතිනියාව ත් සියලු ප්‍රාර්ථනාවෙන් බුදුවෙම්වා යි පතන්නා වූ ප්‍රාර්ථනාවට වඩා උතුම්වූ ප්‍රාර්ථනාවක් නැති නියාවත්, බොධිසත්වවරයන් සසර පාරමිතා සුවයෙන් සුවවිඳ ම බුදුවන නියාව ත්, කිසියම් ධර්ම ව්‍යාඛ්‍යාන කථාවකින් රජහට බොධිසත්ව පාරමිතාවෙහි විභාග හඟවන පිණිස හා සිංහල භාෂාව දන්නා සත්පුරුෂ ජනයන්ගේ බොහෝ කල් ශ්රරද්ධාබුද්ධි ජනන ය කරවා ත්රියවිධ වූ සම්පත් සාදාදෙන පිණිස හා නවවන බුද්ධොත්පාදලක්ෂණ සම්පත්ති ලද්දා වූ මේ මාගේ ද අභිමත වූ ප්රා්ර්ථනාව සාදාගන්නා පිණිස හා නව අරහාදී බුදුගුණයෙහි පළමු වන ‘අරහං’ යන අකුරු තුනෙන් කීවා වූ අර්හත් ගුණය ගෙණ පූජාවලි නම් ධර්ම ව්යනඛ්යා න කථාවෙකින් අප මහා ගෞතම බුදුන්ගේ ගුණෛක දෙශයක් වර්ණා කරම් හ, සත්පුරුෂයන් විසින් සාවදාන ව ඇසියයුතු.
ආරකත්තා භතත්තා ච - කිලෙසාරි න සො මුනි
භත සංසාර චක්කාරො - පච්චයාදින චාරහො,
න රහො කරොති පාපානි - අරහං තෙන පවුච්චති” යි
යන මේ ගයින් දැක් වූ පස්මහා අර්ථය වෙන වෙන වර්ණනා කරත්: මෙසේ ම පස්මහ අර්ථය මිස එක් පොතකින් උගහට වන බැවින් “අර්යහ පූජායං” යන ධාතුහු කෙරෙන් සිද්ධ පූජාර්ථය පමණක් ගෙණ මේ පූජාවලියෙහි වර්ණනා කරම්හ.
අප බුදුහු සනරාමර ලොකයා විසින් කරණ ලද නොයෙක් පූජාවට අග්ර දක්ෂිණෙය වන බැවින් අර්හත් නම් වන සේක. එහි ආමිස පූජා ය, ප්රනතිපත්ති පූජා ය යි බුදුන් ලබන පූජා දෙකක් වන්නාහ. ඔවුන් අතුරෙන් ආමිස පූජා නම් ශ්රනද්ධා මූලික වෙයි.
ප්රාතිපත්ති පූජා නම් ගුණ මූලික වෙයි. එහි ප්රජතිපත්ති පූජාවෝ උතුම් වූ පූජා වෙති. යම් පුද්ගල කෙනෙක් ප්ර තිවෙධ මූලික ව වෙසෙත් නම් ඔහු ද බුදුන් පුදන්නාහු නම් වෙති. යමෙක් ප්රෙතිපත්ති මූලික ව වෙසෙත් නම් ඔහු ද බුදුන් පුදන්නාහු නම් වෙති. යමෙක් පය්ය්වර්‍‍ාප්ති මූලික ව වෙසෙත් නම් ඔහු ද බුදුන් පුදන්නාහු නම් වෙති. ඔවුන් තුන්දෙනා විසින් ම කළමනාවූ ඒකාන්ත පූජාවෝ සත්දෙනෙක් වන්නාහ.
ඔහු කවරභයත්:
බුදුන් ගුණ ගෙණ ශාසනගත ව වසන යම් භික්ෂුකෙණෙක් කෙහෙලොමින් බඳ සිරියක් යට සයනය කරන්නකහු මෙන් හැම වේලෙහි පාපයෙහි භය ඇති ව වෙසෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් දුෂ්ප්රසතිපත්තියෙන් කෙලෙසුම නැති ව, අනවතප්ත ජලය සේ නිර්මසලව, අනින්දිතව, ශිලය රක්ෂාවකෙරෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් පිනිදියෙන් සන්තුෂ්ට වන රාජහංසයන්සේ ත්රිදවිධ වූ සන්තොෂයෙන් යෙදී වෙසෙත් ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් පාංශු ප්ර්ව්ඡන්නවූ ජාතරංග මාණික්යක රත්නයක් සේ ගනසඬ්ග නිකායෙන් දුරුව විවේකාභිරාම ව වෙසෙද් ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් ඇත්ගොදුරු වටු ගොදුරෙහි සම වූ වීය්ය්,ර්‍ ඇති සිංහරාජයන් සේ ලද දෙයකින් යැපී අල්පෙච්ඡව වාසය කෙරෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙනෙක් නිධාන රක්ෂා කරන්නා වූ දිව්ය් නාග රාජයන් සේ සද්ධර්ම නමැති නිධානය තම තමන් ලෙන් දරා වාසය කෙරෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් ප්රි ය ප්ර්ත්රෙයන්ට ප්රේෂමයෙන් අවවාද කරණ මවුපියන් සේ තම තමන් උගත්තාවූ ධර්මයෙන් තුමූ ම තමන්ට ද අනුන්ට ද අවවාද කොට ස්වසන්තාන පරසන්තාන දමනයෙන් යෙදී වෙසෙද්ද ? මෙසේ සප්තප්රාකාර භික්ෂුන් විසින් කරන ලද ප්රඅතිපත්ති පූජාවෝ ම අසා ධාරණ පූජාවෝ නම් වෙති.
වදාළේ මැනෝ :
“යෙ වජ්ජභීරු පරිසුද්ධ සිලා
සන්තො‍සසාරුප්ප විවෙනරාමා
අප්පිච්ඡතා ධම්මධරානුයොගි
තෙ ලොකනාථං අභිපූජයන්ති”
තව ද ඔවුන් සත්දෙනා අතුරෙන් යම් අනුයොගි ආචාරී පුද්ගල කෙණෙක් පළමු ව තුමූ තමන් සද්ධර්මයෙහි හික්මවාගත නොහී අනුන් සද්ධර්මයෙන් හික්මවා ඇවිදිනාහු නම්, එසේ වූ ආචාය්ය්ිර්ව රයන්‍ේග සද්ධර්මානුශාසනා සත්වයෝ ආදරයෙන් නොපිළි ගන්නාහු ය, ඒ සද්ධර්ම ය ආදරයෙන් නො පිළිගැන්ම හෙතු කොට ෙගණ සත්වයන්ට මහත්වූ ඵලදායක නො වන්නේය. යම් ආචාය්ය්ටර්‍ පුද්ගල කෙනෙක් පළමුව තුමූ තමන් සද්ධමයෙහි මවා තමන් පිහිටියාවූ සද්ධර්මයෙහි අනුන් පිහිටුවා හික්මවා ඇවිදිනාහු නම් එසේවූ ආචාය්ය්යර්ව රයන්ගේ සද්ධර්මානුශාසනාව සත්වයෝ ඉතා මහත්වූ ආදරයෙන් ම පිළිගන්නාහු ය. ඒ සද්ධර්ම ය හේතුකොට ගෙණ සත්වයන්ට මහත්ඵල මහානාසංස ෙවයි මේ කාරණයෙන් යමෙක් තුමූ පළමුව සද්ධර්මයෙහි පිහිටා අනුන් සද්ධර්මයෙහි පිහිට‍ුවන්නාහු නම් ඔවුන් කරන ප්රනතිපත්ති පූජාව ඉනිදු උතුම් පූජායයි දතයුතු.
වදාළේ මැනෝ:
“අත්තානමෙව පඨමං - පතිරූපෙ නිවෙසයෙ,
අථඤ්ඤමනුසාසෙය්යර -න කිලිස්සෙය්යල පණ්ඩිතො”
තව ද ඒ ත්රි විධවූ සප්තප්රෙකාරකොට දැක්වූ ප්රදතිපත්තිපූජා වෝම ධුතගුණ වශයෙන් තෙළෙස්දෙනෙක් වන්නාහ. විදර්ශනා වශයෙන් අට‍ලොස්දෙනෙක් වන්නාහ. ආරම්මණ වශයෙන් අ‍ටතිස්දෙනෙක් වන්නාහ- කර්මස්ථාන වශයෙන්සතළිස් දෙනෙක් වන්නාහ. ආය්ය්නර්‍ පුද්ගල වශයෙන් අෂ්ටොත්තර ශත ප්රනමාණයහ. ශික්ෂාපද වශයෙන් දෙසිය පනස්දෙනෙක් පමණ වන්නාහ. පය්ය් ර්ප්පති වශයෙන් සුවාසුදහසක්පමණ වන්නාහ-ශිල වශයෙන් කොටිගණන් වන්නාහ. නය වශයෙන් අසඬ්ඛ්ය්ගණන් වන්නාහ. මේ ප්රනතිපත්ති පූජා හ යි දතයුතු.
අවශෙෂ වූ සත්වයන් ප්ර ත්යත ය දානයෙන් කරන ලද සත් කාරයෝ ආමිසපූජා නම් වෙත්. අප බුදුන් ලද ආමිස පූජාවෝ වනාහි දිපඬ්කර ප්රෙණිධියෙහි දි ලද පළමුවන අභිනිහාර මගුල් පූජා ය, පාරමිතා බෙලෙන් ලද බොධිසම්භාර පූජාය, සංසාරගතව ලද පළමුවන ජාතිභෙද පූජා ය, එසේ ම ලද දෙවන වූ මහා ජාති භෙද පූජා ය, පඤ්චමහා විලොකනාවසානයෙහි දි ලද සාධුනාද පූජා ය, පශ්චිමභවයෙහි දී ලද ප්රාතිසන්ධිකාල පූජා ය. පැවිදි වූ දා ලද මහබිනික්මන් පූජා ය, බුදු වූ දා ලද බොධි මණ්ඩල පූජා ය, සද්ධර්මාරාධනායෙහි දී මහ බ්රාපහ්මය‍ා ගෙන් ලද ආයාචනා පූජා ය, පළමුවන දම්සක් පැවතුම් සූත්රෙ දෙශනාවෙහි දී ලද ඉසිපතනාරාම පූජා ය, රජගහනුවර දී බිම්සර රජුගෙන් ලද වෙළුවනාරාම පූජා ය, කිඹුල්වත් නුවර බන්ධුසමාගමයෙහි දි ලද නිග්රොාධාරාම පූජා ය, එනුවර දී ලද භික්ෂාටනාදී අද්භූත මහා පූජා ය, සැවැත් නුවර දී අනේපිඬු මහසිටානන්ගෙන් ලද ජෙකවනාරාම පූජා ය, විශාඛා උපාසිකාවන් ගෙන් ලද පූර්වාරාම පූජා ය, එම වෙහෙර දී සුමන සාම‍ෙණරාදී හෙරණ මහනුන්ගෙන් ලද භික්ෂු ප්රීතිපත්ති පූජා ය, එහ නුවර දී කොසොල් මහරජහ්ගේන ලද අසදෘශ මහා දාන පූජා ය, විශාලාමහනුවර දී ලිච්ජවී රජුන්ලෙන් ලද ගඬ්ගාරොහණ පූජා ය, ඉන්ද්රරශාල ගුහාවෙහි දී සක්දෙව් රජහුගෙන් ලද දිව්යජරාජ්ය් පූජා ය, සැවැත් නුවර ගණ්ඩබ්බ නම් වෘක්ෂමූලයෙහි දී ලද යමකප්රා්තිහාය්ය්ිර්‍ පුජා ය, තව්තිසා භවනයෙහි අභිධර්ම දෙශනාවෙහි සක්දෙව් රජහුගෙන් ලද පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසන පූජා ය, සකස්පුරදොර දී ලද දෙවොරොහණ පූජා ය, භික්ෂුණී ශාසන ප්රරතිෂ්ඨාවෙහිදී මහා ප්රොජාපත්යා,දීන්ගෙන් ලද භික්ෂුණී ප්රිතිපත්ති පූජා ය, මහා ප්රොජාපත්යා,දි පන්සියයක් මෙහෙණින්ගේ ආදාහණයෙහි දී ලද අනූනවූ ශ්රාජවකගණ පූජා ය, ජීවකයන්ගෙන් ලද ජීවකාරාම පූජා ය, දෙවිදත්හු නිසා ලද සමමෙත්, පූජා ය, අජාසත් රජහුගෙන් ලද ජීවිතාදී පූජා ය, යසොධරා මහාස්ථවිරින්ගේන් ලද ප්රිතිපත්ති පූජා ය, ධර්මාශොකා දී දඹදිව රජුන්ගෙන් ලද උද්දේසික පූජා ය, මිහිඳු මාහිමියන් ආදී මහාස්ථවිරයන් ශ්රීන ලංකාද්වීපයෙහි සසුන් පිහිටුවා කළ උත්තම ප්රනතිපත්ති පූජා ය, මෙම ලංකාද්වීපයෙහි වූ චූලවංශ-මහාංශයෙහි මහ පින්වත් රජුන් විසින් භොග පමණින් කළ අසඬ්ඛ්යහගණන් උද්දේසික පූජා ය, මෙ තැන්හි ම විසින් දකවන ලද මෙසේ මෙසේ වූ නොයෙක් පූජා ලත් හෙයිනු ත් නො දක්වන ලද අප්රූමාණ පූජා ලත් හෙයිනු ත් එසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනු ත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී:
“පූජාවිසේසං සහපච්චයෙහි,
යස්මා අයං අරහති ලෝකනාථො;
අත්ථා ‘නුරූපං අරහන්ති ලොකෙ,
තස්මා ජිනො අරහති නාම මෙතං” යි.
මෙතෙක් * මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් ලද පූජා සංග්රුහ කථා නම් වූ පළමුවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
මෙතෙකින් අටමහ ලෝ වැඩ පිණිස කරන ලද අර්හත් ගුණ වර්ණහනා සංඛ්යා ත මේ පූජාවලියෙහි” යි ඇතැම් පොතක දක්නට තිබේ.
ඉති’ පි සො භගවා අරහං සම්මා සම්බුද්ධො විජ්ජාචරණ සම්පන්නො සුගතො ලොකවිදූ අනුත්තරො පුරිසධම්ම සාරථී සත්ථා දෙව මනුස්සානං බුද්ධො භගවා’ ති. සො භගවා බුද්ධො, ඒ භගවත් වූ බුදුරජාණන්වහන්සේ ; ඉති ‘පි අරහං මුළුලෝවැසියන් විසින් කරණලද ආමිස පූජා - ප්රුතිපත්ති පූජාවට සුදුසු හෙයින් ද, තමන් රහසි ත් පව් නොකරණ හෙයින් ද, කෙලෙසුන් ෙකරෙන් දුරුවූ හෙයින් ද, කෙලෙස් නැමති සතුරන් නැසූ හෙයින් ද, අවිජ්ජා-සංඛාර නමැති නාභි ඇති, ජරා මරණ නමැති නිම්වළලු ඇති, ආශ්රසය සමුදය නැමති අකුරෙන් විද, තුන් ලෝ නැමති රියෙහි යොදන ලද, සංසාර නමැති රියෙහි යොදන ලද, සංසාර නැමති චක්රසයාගේ කුශල‍ාකුශලකර්ම නමැති අර බෝමැඩ දී ම සීල නැමති පොළොවෙහි, වීය්ය් ර්‍ නමැති පයින් සිට ශ්රමද්ධා නමැති හස්තයෙන් ගත්, කර්මක්ෂයකරඥන නමැති එරසු-වෙන් පලා, සුණුවිසුණුකොට මූලොච්ජින්න කළ හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනු අර්හත් නම් වන සේක.
එසේ හෙයින් කියනලදී:
ආරකත්තා භතත්තා ච - කිලෙසාරි න සො මුනි,
හතසංසාර චක්කාරො - පච්චයාදීනචාරහො;
න රහො කරොති පාපානි - අරහං තෙන පවුච්චති’යි
සො භගව‍ිා බුද්ධො, ඒ භාග්යෙවත් වූ බුදුරජාණන්වහන්සේ; ඉතිපි සම්මා සම්බුද්ධො, සංස්කාරධර්මයන් සකසා දත්හෙයිනුදු, විකාර ධර්මයන් විශෙෂයෙන් දත්හෙයිනුදු, ලක්ෂණ ධර්මයන් සංලක්ෂණයකොට දත් හෙයිනුදු, නිර්වාණ ධර්මයන් සර්වප්ර කාර-යෙන් දත් හෙයිනු දු, ප්ර්ඥප්ති ධර්මයෙන් ප්රවත්යරක්ෂයකොට දත් හෙයිනු දු, මෙසේ සියලු දතමනා ධර්මයන් නිමවා දත් හෙයිනු දු, භාවිත කළමනා ධර්මයන් විශෙෂයෙන් භාවිත කළ හෙයිනුදු, භාවිත කළමනා ධර්මයන් විශෙෂයෙන් භාවිතා කළ හෙයිනුදු, දුරුකළ මනා ධර්මයන් දුරින් ම දුරු කළ හෙයිනු දු, සියලු සත්වයන්ට ද කකරතමලක කත්රුමයෙන් අවබොධකරවූ හෙයින් දැ යි යනාදි නානාවිධ වූ අර්ථයෙන් සම්මාසම්බුද්ධ නම් වන සේක.
වදාළේ මැනෝ:
අභිඤ්ඤෙය්යංර අභිඤ්ඤතං -භාවෙතබ්බඤ්ච භාවිතං
පහාතබ්බං පහීණම්මෙ- තස්මා බුද්ධොස්මි බ්රාබහ්මණ!යි
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්ය වත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ,
ඉති ‘පි විජ්ජාචරණසම්පන්නො, පෙර විසූ කඳ දැන්ම, දිව ඇස, ආශ්රසවයෙන් නැසීම ය යි යන මේ ත්රි විද්යා,යෙන් යෙදුනු හෙයින් ද, විදර්ශනා ය, මනොමය ඍඬිය,ඩ ඍඬිප්ර,භෙද ය, දිව්ය්- ශ්‍ෙ මාත්රව ය,පරසිත් දැන්ම ය, පූර්වානිවාස ය, දිව්යභචක්ෂු ය, ආශ්රය-වක්ෂ ය ය, යන මේ අෂ්ට විද්යානයෙන් යෙදුනු හෙයින් ද:- ප්රාආතිමොක්ෂ සංවරශීල ය, ඉන්ද්රිිය සංවරශීල ය, භොජයෙහි මාත්ර ඥන ය, නිදිවර්ජිත කිරීම ය, ශ්ර ද්ධා ය, ශ්රීර ය, ඔත්තප්ප ය, බහුශැතත්ව ය, වීය්ය්්ර්‍ ය, ස්මෘති ය, ප්රධඥය, සතර රෑපාවචර ධ්යාවන ය යන මේ පසළොස් චරණ ධර්මයෙන් යෙදුනු හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනු දු විජ්ජාචරණ සම්පන්න නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යමවත් වූ බුදුරජාණන්වහන්සේ, ඉතිපි සුගතො, සුන්දර වූ ගමන් ඇති හෙයිනු දු, සුන්දර වූ සරීර ඇති හෙයිනුදු; සුන්දර වූ දෙශනා විලාස ඇති හෙයිනු දු; සුන්දර වූ නිවන් භූමියට සුන්දර ව ගියහෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනුදු සුගත නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යුවත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ; ඉති ‘පි ලොකවිදූ, සත්වලොකය, රූපලොක ය, අරූපලොක ය, සහශ්රීව ලොක ය, කොටි ශතසහශ්රීන ලොක ය යනාදී ලොකයන් නිමවා දත් හෙයින් දැ යන මේ ආදි අර්ථයෙනු දු ලොකවිදූ නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්ය වත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ; ඉති ‘පි අනුත්තරො, ශීලයෙන් ද,ස්ථිතිප්ර ඥදි-*යෙන් ද, විමුක්තිඥනයෙන් ද, මුළුලොව තමන් ට වඩා අනික් උතුම් කෙණෙකු නැති හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනු දු අනුත්තර නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යනවත් බුදුරජානන්වහන්සේ ; ඉති ‘පි පුරිසදම්මසාරථී, ඛරරොම, සච්චක, නන්දොපනන්දාදී දම්යය පුරුෂයන් දමා සරණසීලයෙහි පිහිටුවා වැඩ දි භික්මවනලද හෙයින් දැ යි යන මේ ආදි අර්ථයෙනුදු පුරිසදම්මසාරථී නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්ය වත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ; ඉති ‘පි දෙවමනුස්සානං සත්ථා, දෙවියන්ට ද, මනුෂ්යියන්ට ද මෙලොවින් ද. පරලොවින් ද, අනුශාසනාකොට සංසරදුර්ගයෙන් ගොඩනගා නිර්වාණක්ෂෙමභූමියට පමුණුවනහෙයින්දැයි යනමේ ආදී අර්ථයෙනුදු ශාස්තෘ නම් වනසේක.
සො භගවා බුද්ධො, ඒ භාග්යමවත් වූ බුදුරජානන්වහන්සේ ; ඉති ‘පි භගවා, දාන ශීලාදී සමත්රිාන්සත් පාරමිතාවෙන් ජනිත වූ භාග්යව ඇති හෙයින්ද; රාගාදි කෙලෙසුන් භග්නකළ හෙයින් දැ යි යන මේ ආදී අර්ථයෙනුදු භගවත් නම් වනසේක.
මෙහි “භගවත්” යනු දෙකෙක් හා බුද්ධ යනු දෙකෙක් හා අනික් සත්පද ය හා එකොළොස්පද ය අරහාදි ගුණ නවයකට බෙදුනු හෙයින් පළමුවන භගවත් යන්න හා අන්තයෙහි කී බුද්ධ යන්න ගෙන “සො භගවා බුද්ධො” යි කියා බිඳ නවපදයෙහි අර්ථ කථන ය කළහ යි දතයුතු.
එහි නවපද විභාගය දැක්වූ පූර්වාර්ථ කථාචාරීන් විසින් ෙමසේ කියනලදී.
අරහං අරහො ‘ති නාමෙන - අරහො පාපං න කාරයෙ, අරහත්ත ඵලං පත්තො - අරහන්කාම තෙ නමො.
සම්මාසම්බුද්ධ ඤාණෙන - සම්මාසම්බුද්ධ දෙසනා, සම්මාසම්බුද්ධ ලොකස්මිං - සම්මාසම්බුද්ධ තෙ නමො.
විජ්ජාචරණ සම්පන්නො- තස්ස විජ්ජා පකාසිතා, අතීතානාගතුප්පන්නා- විජ්ජාචරණ තෙ නමො.
සුගතො සුගත්තානං - සුගතො සුන්දරම්පි ච, නිබ්බානං සුගතිං යන්ති - සුගතො නාම තෙ නමො
ලොකවිදූති නාමෙන - අතීතානාගතෙ විදූ, සඬ්ඛාර සත්තමොක‍ාසෙ - ලොකවිදූ නාම තෙ නාමො.
අනුත්තරො ඤණ සීලෙන - යො ලොකස්ස සුසාරථී, සාරථි පූජ ලොකස්මිං - තන්නමස්සාමි සාරථි.
දෙව යක්ඛ මනුස්සානං - ලොකෙ අග්ග ඵලං දදං දදන්තං දමයන්තානං - පුරිසා ජඤ්ඤ තෙ නමො.
භගවා භගවා යුත්තෝ - භග්ග කිලිසවාහතො, භග්ගං සංසාර මුත්තෝ ‘ රො - භගවා නාම තෙ නමො ‘යි.
සදෙවුලොව එකැ‘ඟිල්ලෙන් පෑවා සේ , නවමහ බඹලොව නම් මේ ය යි කියා ඉඟිලා පෑවා සේ, නවඅරහාදී බුදුගුණයෙහි මේ සංක්ෂෙපාර්ථ නම, විස්තරවශයෙන් වනත්, - එකසක්වළෙක මිනිසුන් මහ මුහුද පැන් ඉස නිමාවාලි ය නො හැක්කා සේ, එක් රජපිරිසක් මහපොළොවෙහි පස් ඇදනිමාවලිය නොහැක්කාසේ, එක් දිවයිනෙක මිනිසුන් මහමෙර ඔසවාලිය නොහැක්කා සේ, එක් තෙලිතුඩකින් හිමව්ගල සොලවාලිය නො හැක්කා සේ, එක් සියොතක්හුගේ පතින් අහස්කුස වසාලිය නො හැක්කා සේ, එක් සතකු ඇඟිල්ලෙන් ගුවන්කුස මැන නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් රැලෙක කුහුඹුවන් ඇත් බ‍ඳෙක මස් බිඳකා නිමවාලි ය නො හැක්කා සේ, එක් ගමෙක මිනිසුන් මහගඟ පැන් උකා බී නිමවාලිය නො හැක්කා සේ, එක් රැලෙක ගිරවුන් සුවහස් කිරි ඇති කෙතක කරල් සිඳ නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් සතකු ඇසින් බුදුන් රූ බලා නිමවාලිය නොහැක්කා සේ ,එක් ශක්විතිරජපිරිසක් මහමුහුද රුවන් උකා නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් සක්වළෙක මිනිසුන් බුදුන්ගේ සතරමහ නිධානයෙහි රුවන් උකා නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , මහා මේරුව එක්සිදුහතුකරඬුවකින් සඟවාලිය නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , මිහිමඩල නිය අස්සේ සඟවාලිය නිමවාලිය නොහැක්කා සේ , එක් සත්වයෙකුගේ මුඛයෙන් තබා බුද්ධොත්පාදයෙක උපන් තුන්ලෙව්හි හැම නිය වතුනු දු බුදුගුණ වණ ත් නිමවාලිය නොහැක්කා සේම ය.
කීයේ මැනෝ :
සක්කා චෙ නහමඬගුලෙන - මිනිතුං සින්ධුදකං බින්දුතො,
මෙරුං සාසපභාජනෙ නිදහිතුං භුමින්නඛග්ගන්තරෙ.
කම්පෙතුං ධරණිධරං හිමධරං අහච්චතුලං සුනා,
නො චෙනාථගුණොදම්ප තරිතුං කෙනා’ පි ලොකත්තයෙ.
තව ද ඒ මහාසමුද්ර යෙහි හස්ති, අශ්ව, අහි කුණපාදි කුණපයෙක් වේය යි, කාෂ්ට-ශෛවාලාදි කස‍ෙලක් වේව යි,මැද රඳාලිය නො දී වේලාන්තයට පහකොට ඇමදා ම පිරිසිදු ව තිබෙන්නේ ය. මාගේ බුදුන්ගේ සද්සාගරයෙහිද ශ්රාසවකගණ නමැති මහරළ පංක්තීහු කෙලෙස් නමැති කුණපයන් හා පාපපුද්ගල නමැති දණ්ඩශෛවාලයන් ගිහිවෙලාන්තයට පහකොට ඇමදා ම පරිශුද්ධ කරන්නාහු ම ය. මේ තුන්වන අද්භූත ධර්මය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රුයට ගඬගා යමුනාදී නානාවිධ නාමයෙන් ප්රමසිද්ධ වූ නො එක් ගඬ්ගාසමූහයෝවැද තමගේ පූර්වනාමයන් හැර සමුද්රිනාමයට පැමිණෙන්නාහ; මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්ම සාගරයට ද ක්ෂත්රිඑය-බ්රාේහ්පණාදී ප්රදසිද්ධ වූ චාතුවර්ණයෝ ද, අවශෙෂ වූ චණ්ඩාල-පුක්කුසාදී ලාමක වූ නානා කුලජාතිහුද පැමිණ උතුම් වන්න හ ; මේ සතර වන අද්භූත වූ ධර්මය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රය ය කමක් මුළුල්ලෙහි වස්නා ඝන මහා වර්ෂාවෙනු ත් උතුරුවා ලි ය නො හැක්ක, වර්ෂශතයහශ්රනයක් වැසි නො වස්නේ වී නමුත් අඟලක් පමණකුත් අඩු නො වේ ම ය, මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරයෙහිද අසඬ්ඛ්ය,ගණන් මණ්ඩලවල බොහෝ සත්වයන් අමාමහනිවන් දක්වතු ත් පූර්ණත්වයෙකු ත් නොපැණෙයි, කෙතෙක් සත්වයෝ නොවනත් ඌනත්වයෙකුත් නො පැණෙයි, නොහොත් බුද්ධොත්පාදයෙක උපන් කෙතෙක් නියවතුනු ත් ඔබගේ ගුණයෙන් සද්ධර්මවර්ෂා කළත්, ගුණ මුහුද උතුරුවා ලිය නො හැක්ක, නා නා ලබ්ධිගතුවන් කෙතෙක් උත්සාහ කළ ත් ඒ ගුණ මුහුද අඩුකොට ලිය නො හැක්ක, එසේ හෙයින් මේ පස්වන අද්භූත ධර්ම ය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රළ ය සකල කාලයෙහි ම අනිත් රසයක් නැති ව එකවිධ වූ ලවනරසයෙන් ම විරාජමාන ය, එහෙයින් ම මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්සාරය ද සර්වාකාරයෙන් අනිත් රසයක් නැති ව අමාමහනිවන් රසයෙන්ම හොබනේ ය, ප්රේ්මනිය වී ය. මේ සවන අද්භූත ධර්ම ය ය.
තව ද ඒ මහා සමුද්ර්ය මුක්තාමාණික්යා්දී නානාවිධ වූ රත්නයෙන් සශ්රී ක වි ය. මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරය ද සතර සම්ය ක් ප්රමධාන ය, සතර ඍඬිපාද ය, පඤ්චෙන්ද්රි ය ය, පඤ්චවිධවූ බල ය, ෂඩ්අභිඥ ය, සප්ත බොධ්යිඬ්ග ය, සප්ත ආය්ය්ිර්ධලන ය, ආෂ්ටාය්යනර්‍ මාර්ගය, නවලෝකොත්තර ධර්ම ය යනාදී නානාවිධවූ ධර්මරත්නයෙන් සමුපූර්ණ වූ සශ්රිඬක වි ය. ප්රේ මණීය වි ය. එසේ හෙයින් මේ සත්වන අද්භූත ධර්ම ය ය.
තව ද ඒ මහාසමුද්රහයෙහි තිමි ය-තිමිඬ්ගල ය, තිමිරපිඟල ය, අජ්ඣාරොහණය, ආනන්දිය යනාදි සියලු සිය දහස් ගණන් යොදුන් දිග ඇති මහාමත්ස්යනරාජයන්ගේ විජෘම්භපයෙන් ඉතා හොබනේය, මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරයද ශාරිපුත්රො, මෞද්ගල්යාතයන, ආනන්දද රාහුලාදී මහාශ්රාසවක රාජයන්ගේ පැළඹවීමෙන් ඉතාම හොබනේ ය. එසේ හෙයින් මේ අටවැනි වූ අද්භූත ධර්ම.ය ය.
මෙසේ අද්භූත ධර්මයන් දැක අතිප්රාසන්න වූ ශ්රා්වකගණ නමැති දිව්ය් රාජයෝ මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගරයට වැද, සිල් නමැති නැව් නැඟී, කර්මස්ථාන නමැති රිටි හා පලුපත් ගෙණ, ශික්ෂාපද නමැති තරු ලකුණ බල බලා, ඉද්රිම ය නමැති රුවල් නගා, තිලකුණු නමැති යොතින් බැඳ රඳව රඳවා, කරුණා නමැති දිය ඉස ඉස, ප්රසඥ නමැති හස්තයෙන් ධ්යා න නමැති ක්රීිඩා කෙළි-කෙළ කෙළ, නිවන් මහසුව විඳිනාහුය. මේ ආදී කාරණයෙන් සද්ධර්මි ය. සදමුද්රස ය බඳු වූ අද්භූත ධමර්යෝන් ඇති යේ ය යි දතයුතු.
තව ද ඒ සමුද්රු ය නිමවා බැස බලා පි ම ඍද්ධිමතුන්ට විෂය ම ය, මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මසාගර ය වනාහි ඍද්ධිමතුන්ට ත් අවිෂ ය මැ යි. කාරණා කිම යත් ?
මේ ලෝකයෙහි ලොවුතුරා බුදුන්ට වඩා ඍද්ධිමත් කෙණෙක් නැත්තාහ, එසේවූ බුදුකෙණෙකුන් බුදුවූ දවස් පටන් අනි ‘කෙක නො යෙදී තමන්ගේ ආයුෂ්කල්ප ය මුළුල්ලෙහි එක් බුදුකෙණෙකුන්ගේ ගුණ මුහුද වැද හලලා ගුණ වර්ණනා කරත්හු නම් කප ගෙවේ ම ය, ප බුදුගුණ නො ගෙවේ මැයි; මේ මේ කාරණයෙනු දු බුදුගුණ නිමවා වනන්නට ඍද්ධිඥන ලදුවන්ට ත් අවිෂය ම යයි දතයුතු.
වදාළේ මැනෝ :
බුද්ධොපි බුද්ධස්ස භණෙය්ය වණ්ණං ,
කප්පම්පි වෙ අඤ්ඤ මහාසමානො;
ඛීයෙථ කප්පො චිර දීඝමන්තරෙ,
වණ්ණො න ඛීයෙථ තථාගතස්ස.
තව ද එක්කලෙක තෙවළා බුදුවදන් දන්නා මහතෙර දෙදෙනෙක් එක් මගෙක යෙති; එයින් පසු ව වඩනා මහා ස්ථවිරයෝ පෙරටුව වඩනා මහතෙරුන්ට තමන් මහනුවණ‘ති බැව් හඟවා කියන්නාහු “ස්වාමීනි! බුදුගුණ ඉතා බෙහෙව, විස්තර වශයෙන් පොත් සංග්රහහකරත් හොත් බඹලොවන දක්වා පොත් ගොඩවේ දෝ හොයි? සිතමි” කීහ, එබස් අසා පෙරටුව වඩනා මහතෙරහු තමන්උන්ට වඩා සියුම් වූ නුවණ ඇතිහෙයින් සිනා පහළකොට “ඇවැත්නි! එසේ බුදුගුණ ලඝුකොට කිවුන, බුදුගුණ බොහෝ වුව, බඹලොව උස්තෙනෙක් දැ” යි වදාළහ. එවෙලෙහි පස්සෙහි වඩනා මහතෙරහු බුදුගුණ ලඝුකොට කිවවුනැයි කී බසට භය ඇතිව “ස්වාමීනි! බුදුන් කෙරෙහි අනාදරයක් නිසා කීයෙම් නොවෙමි, මාගේ නුවණ පමණින් බුදුගුණ දැක්වීමි; මට ක්ෂමාකළමැනැවැ” යි කියා මහතෙරුන් ක්ෂමා කර වූහ,මෙසේ බුදුගුණ බඹලොව සේ අචින්තය අප්ර මෙය වූ බුදුන් කෙරෙහි ද, ධර්මය කෙරෙහි ද, පහන්වූවනට විපාකයෝ ද අචින්තෙ ය අප්රයමෙය වූහ, යන මේ ආදී කාරණයෙනු බුදුගුණ බඹලොව සේ අති උස්වූ චින්තාවක් ඇති සේ ය දතයුතු.
වදාළේ මැනෝ :
එවං අවින්තියා බුද්ධා- බුද්ධධම්මා අචින්තියා,
අවින්තිායසු පසන්නානං-විපාකො හොති අචින්තියො’ යි.
තව ද එක්කලෙක තෙවලා බුදුවදන්හි ඉති දක්ෂ වූ කළුබුද්ධරක්ඛිත නම් මහාක්ෂීණාශ්රවව ශ්රා වක කෙනෙක් අනුරාධපුර නුවර කළුතිඹිරිය මුල වැඩහිඳ, බොහෝ දිව්ය් මනුෂ්යපවන්ට කාලකාරාම නම් සූතියෙකින් රාත්රිි බණ වදාරති. එ දවස් ශ්රීනලංකාධිපති වූ “සැදැතිස්ස නම් පිනිවත් රජෙක් කිසියම් කටයුත්තක එතැන්පත් ව මහතෙරුන් බණ කියන්නි දැක පිරිස් කෙළවර නොපෙණී සිට දැන් බණ සමහර කෙරෙති, දැන් බණ සමහර කෙරෙති බණ සමහරකළ විටෙක මුත් මෙ මෙතැනින් නො යෙමි යි සිතා තුන්යම්
රාත්රිේය මුළුල්ලෙහි සිටි පිය පිය නො සොල්වා සිට බණ අසා අරුණොද්ගමන වේලෙහි මහතෙරුන් පන්සිල් දී බණ සමහර කළ කල අන්තයෙහි සිටි රජ්ජුරුවෝ ද පන්සිල්ගෙණ මහත්කොට සාධුකාර දී තමන් එතැන සිටි බැව් හඟවා මහතෙරුන්ට පෙණුනාහ. එ කල මහතෙරහු රජ්ජුරුවන් දැක මහරජ කවරවිටක අවුදැ යි ? විචළහ. රජ්ජුරුවෝත් ස්වාමීනි! නුඹවහන්සේ යම් වේ‍ෙලක ධර්මදෙශනාව පටන්ගතුයේවී නම් එ වේ‍ෙලහි ම මෙ තැනට ආයෙම් වේ දැයි කීහ. එ වේලෙහි මහතෙරහු විස්මයට පත් ව මහරජ! තෙපි ඉතා ම රාජසුකුමාලය, තුන්යම් රෑ කෙසේ නම් සිට කෙසේ සිත එකඟ ව බණ අසාගගතුදැ යි? විචාළහ. රජ්ජුරුවෝ ස්වාමීනි! මේ එක් රාත්රිකයක් තබා නුඹවහන්සේ හා මාගේ හා ආයුෂ්කල්ප ය මුළුල්ලෙහි ද එසේ වූ බණක් වදාරනුයේ වේ නම් මෙසේ ම සිට බණ අසම් ම ය, මාගේ ලඬ්කාද්වීපය මුළුල්ලෙහි කැවිටි දඬුඅඟක් ඔබාලන තරම් බිමෙකු දු හිම් නො වන තරම් වෙම්ව යි’ නුඹ වදාළ බණින් පදයකු ත් පිල්ලකු ත් නො පිරිහෙලා සිත හෙලා ඇසිම්ම ය යි ශපත කළහ. එ වේලෙහි මහතෙරහු සාධු! සාධු! මහරජ! යි රජ්ජුරුවන්ට තුන්යලක් සාධුකාර දුන්හ. සිසරා සිටි මහපිරිස ද සාධුකාර දී පැන නැංගාහ. දෙවියෝ ද මහරජහට සාධුකාර දුන්හ. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවෝ ද තව ද මහතෙරුන් වැඳ සි ට ස්වාමීනි! මෙසේ වූ දහම්නයක් මෙතෙක් දවස් නො ඇසූවිරීමි, බුදුන් දහම් මෙසේ බොහෝ දෙයක් බවත්ඉගෙණගත්තෙහි දැ” යි? විචාළාහ. එ වෙලෙහි මහ තෙරහු “මහරජ කුමක් කියව් ද? අප බුදුහු තුන් පිටකයෙහි වදාළ පන්සිය පනස් ජාතක දේශනාවෝ ය, දෙසියනවානූවක් වස්තුකථා දෙශනාවෝ ය, සතළිස්දහස් පන්සිය පන්සැත්තෑවක් පමණ සූත්ර දෙශනාවෝ ය යි යනාදීන් ඉතා ගහන වන්නාහ. එයින් එක් සූත්ර්යක්හුගේ කිසියම් නයෙක් වේ ද? (ඒ) මා කීයේ, බුදුන් දහම් ඉතා බොහෝ දෙයෙක් වේ දැ” යි වදාළසේක. එ බසට රජ්ජුරුවෝ නැවත වරක් මහතෙරුන් වැඳැ “එසේ ? ස්වමීනි යි! නුඹ වදාළ බණටත් වඩා තවත් බණ බො‍හෝදැ”යි කීහ. “ෙබහෙව මහරජ!” යි වදාළසේක. “නුඹ වදාළ බණ මද නියාවට ත්, නො වදාළ බණ බොහෝ නියාවටත් උපමා කියා හඟවා වදාළ මැනැවැ”යි කීහ.
එ වේලෙහි මහතෙරහු ධර්මය බෙහෝ නියාව නො එක් උපමායෙන් රජ්ජුරුවන්ට හඟවන්නාහු “මහරජ! සිදුහත්කරඬුවකින් උකා ගත් සමුද්ර ජලය ස්වල්ප වන්නා සේ, අවශෙෂ වූඩ සමුද්ර් ජලය අප්රජමාණ වන්නා සේ මා විසින් කීවා වූ ධර්මය ස්වල්පයක් ම ය, නො කීවා වූ ධර්මය අප්රෂමාණ මැයි, තව ද මහරජ! ලිහිණියක අකාශයෙහි පියාසර කරණකල ඇගේ පක්ෂයෙන් වැසී ගිය ආකාශය ස්වල්ප වන්නාක්සේ නො වැසුවා වූ ආකාශය අප්ර මාණ වන්නාසේ මා විසින් කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පය, නොකීව‍ාවූ ධර්මය අප්රවමාණ මැයි, තව ද මහරජ! මහපොලොවින් උපවිකාවක්හුගේ මුඛයෙන් ඩැහැගත් පස් බින්දු ස්වල්ප වන්නා සේ, සෙසු මහපොළොවෙහි පස් අප්ර මාණ වන්නා සේ, මා මේ සූත්රොයෙන් තොපට කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පම‍ය, නො කීවාවූ ධර්මය අප්ර‍මාණ මැයි, තවද මහරජ! පිපිළිකා මුඛයෙන් ඇතිබ‍ෙඳකින් ඩැහැගත්තාවූ මාංශබින්දුව ස්වල්ප වන්නාසේ, අවශෙෂ වූ හස්ථිමාංමය අප්රබමාණ වන්නා සේ , මාගේ මුඛයෙන් කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පයෙක්ම ය, නො කීවාවූ ධර්මය අනල්ප වන්නේය, තව ද මහරජ! චාතුර්වීපික මහාමේඝයක් සත්දවසක් ධාරානිපාතයෙන් වස්නා කල කෙතතෙක එක් ලියද්දොක්හි වටුවා වූ වර්ෂාව ස්වල්ප වන්නා සේ, සතර මහ දිවයින වසින්නා වූ අවශෙෂ වර්ෂාව අප්රාමාණ වන්නා සේ, මා විසින් කීවාවූ ධර්මය ස්වල්පයෙක් ම ය, මාගේ බුදුන්ගේ මා නො කීවාවූ ධර්මය අප්ර්මාණ මැ යි, තවද මහරජ! මහගංවතුරකට හිදිකටු මලක් පොවාලූ කල්හි ඒ හිදිකටු මල හස්සෙහි යන දිය ස්වල්ප වන්නා සේ, උභයභාගයෙන් දිවන මහවතුරු අප්රෙමාණ වන්නා සේ මා දෙසූ ධර්මය ස්වල්ප ය, මා නො දෙසූ ධර්මය අප්රදමාණ මැ යි, තවද මහරජ! දහසක් කිරිය මහ ගැල්කෙත්හි එක් කරලක් කඩා මැඩි ධාන්යහයන් ස්වල්ප වන්නා සේ, අවශෙෂ වූ ධාන්යගයන් අනල්ප වන්නා සේ, මා කි ධර්මය ස්වල්ප‍ෙයක් ම ය, නො කීවාවූ ධර්මය අප්රාමාණ ය,” යනාදීන් නොයෙක් උපමායෙන් රජ්ජුරුවන්ට බුදුන් දහම් බොහෝ පරිදි හැඟවූසේක.
එ වෙලෙහි මහතෙරුන්තේ වාග්ලීලාවෙහි හා ධර්මගම්භීරත්වයෙන් අති ප්ර්සන්නවූ රජ්ජුරුවෝ උපමායෙන් උපමාවෙහි මහ තෙරුන්ට නමස්කාරයෙන් වඳින්නාහු පස්වනක් ප්රී තීන් පිණමින් ලදුවා සේ සද්ධර්මමෘත සන්තොෂයෙන් මත්වූවාහු “ස්වාමීනි, නුඹ අද වදාළ මේ උපමාවට සක්විති රජ වී නම් සත්රුවන් පුදම් ම ය, මුළු දඹදිවට අගරජ වීම් නම් එදඹදිව පුදම් මය, දෙව්රජ වීම් නම් දිව්ය රාජ්යවයත් පුදම් මය, එසේ හෙයින් නුඹ වදාළ උපමාවට තරම්
පූජා වස්තු දැන් මාගේ නැත, එසේ ද වුවත් මාගේ ශක්ති පමණ දුගී පඬුරකින් නුඹට පූජාවක් කෙරෙමි” යි කියා මෙ සියක් යොසුන් ලංකාද්විපය හා සියලු තමන්ගේ දළපුඩු සේසත් ආදී වූ රාජ සම්පත්ති ය මහතෙරුන්ට පූජා කළහ, එ වෙලෙහි මහතෙරුන් වහන්සේ, “මහරජ! තොපගේ රාජ්යියෙන් අපට කම් නැත, අපට අපගේ දහම් රාජ්යළ ය පමණ, අප සතු රාජ්යුය දුක්පතුන්ට පිඩා නො කොට, නො බදු අය නො ගෙන, තුණුරුවන් රක්ෂාකොට දැහැමෙන් රජය කරව” යි රාජ්යුය රජ්ජුරුවන්ට ම පාවාදී, රජ්ජුරුවන් රාජධර්මයෙහි පිහිටුවා සමු දි යවා වදාළසේක. මේ ආදි කාරණයෙනුදු ධර්මය රජුන්ගේ රාජ්යය පුදවා ගන්නා තරම් අතිගම්භිර වූ උපමා ඇතියේ යිය දතයුතු.
තව ද එක්කලෙක අප බුදුන් මල්, නන්දමහතෙරහු මහපිරිස් පිරිවරා ධර්මාසන නැඟී හිඳ රාත්රීා බණ වදාරති, එදා බුදුහු නන්දයා අද රාත්රීු බණක් කියයි, මාගේ ධර්මයෙහි බොහෝදෙනා ආදර කරණ පරිද්දෙන් අද මම ද බණ අසමි යි සිතා සුගන්ධ ගන්ධකුටියෙන් බාහ්යිව ගඳකිළි නිස වත්තෙහි වැඩ සිට වලාගැබෙකින් මුවහ වූ පුන්ඳක් සේ සියලු පිරිසට නො පෙණී ම තුන්යම් රෑ සිටි පිය නො සොලවා සිට බණ අසා මහතෙරුන් අලුයම බණ සමහරකළ කල බුදුහු සරත් වලාගැබකින් පෙණුනු හිරුමඬලක් සේ මහපිරිසට පෙණී ශ්රී මුඛයෙන් නිකුත් සුවඳින් බණ පිරිස සුවඳ පිඩක් සේ කරමින් “සාධු! සාධු!! නන්දය ! මාගේ අදහස් නො වරදවා ම බණ කියෙහි ය” යි ස්තුති කළසේක. එ වේලෙහි මහ පිරිස් බුදුන් දැක ඉපිල නැංගාහ, එ වෙලෙහි මහතෙරුන් වහන්සේ ආසනයෙන් පැනනැගී ගොස් බුදුන් වැඳසිට “සිවාමීනි! නුඹවහන්සේ රාජසුකුමාලව, බුද්ධසුක්මාලව, තුන්යම් රාත්රිද ය මුළුල්ලෙහි කෙසේ නම් සිට බණ අසා වදාළ සේක් දැ” යි දැන්වූ සේක. එ වෙලෙහි බුදුහු “නන්දය, එක්දවසක් මා බිම සිට බණ ඇසූයේ කවර විස්මයෙක්ද? ඉදින් තාගේ, මාගේ ආයුෂ්කල්ප ය මුළුල්ලෙහි ත් සමහර නො කොට බණ කියන්නේ වී නම් මෙසේ සිට ම අසන්නෙම් වේ දැ යි වදාළසේක. එ වේලෙහි ශ්රා නකයන් වහන්සේ බුදුන්ට සාධුකාර දි වදාළසේක. එතැන් පටන් බොහෝ සත්වයෝ ද ධර්මයෙහි මහත් වූ ආදර කළහ.
එයින් කිහ:
“සුද්ධාභිධම්ම රසපාන මනොමපඤ්ඤ
සක්කච්ච සොත පතහත්ථ පුටා පිබන්තු
ධම්මිස්සරොපි භගවා සකලම්පි රත්තිං
ගෙහාවිරත්ති ඨිතකො ‘ ව සුණිත්ථ ධම්මං” යි,
මේ ආදී කාරණයෙන් සද්ධර්මය සියලු සතුන් විසින් ආදර කටයුතු, සත්කාරයට භාජන වූ හෙයිනුත්, දහම් අතිගම්භිර දෙයක්ම වනැයි දතයුතු. මෙසේ මාගේ බුදුන්ගේ සද්ධර්මය නම්: අනොපමෙය වූ , අද්භූත වූ , අචින්ත්ය” වූ, අසදෘශ වූ, අති ගම්භීර වූ, දුරව ගාහ්ය් වූ නානා නය නිපුණ වූ, කර්ණරසායන වූ, ලොකාභිනීයවූ, ප්රෙයමනීය ධර්මයක් හෙයින් මේ නව අරහාදී බුදුගුණ වෙන වෙන වණා නිමවන්නට මා සේ වූ එක් නුවණකින් යෙදුනාවූ සත්වයෙක් හට බැරි මය. එසේ ද වුව ත්: මෙතැන වනාහි ශ්රීහ ලඬ්කාධිපති වූ අප ශ්රී සඬ්ඝබොධි පරාක්රදමබාහු නම් නරපතීහු කලෙක මහත් වූ රාජ ඍඬීන් මහත් වූ උත්සවයෙන් දන්තධාතු පූජාවක් කොට, මහත් වූ බුද්ධාලම්බන ප්රි්තින් පින පිනා සිටි කල්හි ඔහුගේ ම බුද්ධත්වභිලාෂීවූ දෙවපතිර‍ාජ නම් අගමැතියානන් විසින් එදවස් රජ්ජුරුවන් කරා ගොස් රජහු පූර්වයෙහි තුණුරුවන්ට කළා වූ නොයෙක් පූාජ සත්කාර සඳහන් කොට “හිමි නුඹ වැනි ඤණ වන්ත වූ මෙසේ මෙසේ මහපින් රැස්කරන මහපින්වත් රජක්හු බුදුබැව් පැතීමෙහි උපෙක්ෂාවනු නො යෙදෙයි, බුදුවන්නට වහා ප්රාපර්ථනා කළ මැනව”යි කී කල්හි එබසට රජපා බුදුන්ගේ චරියාපදාන සිහිකොට-, “කුමක් කියව් ද? මඬ්ගල නම් බුදුන් බෝසත් කල දන් දුන් දරු දෙදෙනා කරදළ නම් යකෙක් දෙක පොළයෙන් ලේ වගුරුව වගුරුවා මහහුණකිළිලක් සේ මුරු මුරුයා බිඳ කන කල ඒ බෝසතානෝ ද දරුදුක් ඉවසා බුදුබැව්හි ම පෙම් බැන්දෝල-තවද වෙසතුරු මහබෝසතානෝ පූජකනම් බමුණාට ජාලිය කුමාරයා -කෘෂ්ණජිනා නම් දරු දෙදෙනා දන් දී ඔහු දරුවන් බැඳගෙන මර මරා ගෙණයන වේලෙහි දෙද‍රුවන් පිටින් වැගිරෙන ලේ හා ඇසින් වැගිරෙන කදුලුධාරා දැක ලය වවා ගෙණ බුදුබැව් පත පතා උන්නාහු ල- ඉති දුෂ්කරය, ඉහතා භාරය, බෝසත්වරු එසේ එසේ ම යාචකයන්ට ප්රි ය දරුවන් බැඳ දුන් වැල් පමණක් රැස්කරතොත් මහමෙර පරයා සිටි ල-සෙසු පාරමිතා වනු ත් එසේ ම ල-ඇස් , මස් , ලේ දන්දීමෙහි ද, භාය්ය්්ර්‍ාවන් දන් දීමෙහි ද, සරු නැත්තෙමි, ඒ මට ඉතාම පිළිවන. පුත්ර්දානය කළ ඉතා බැරි ම ය. මම් මාගේ ප්රි ය පුත්රුයන් පස් දෙනාට පස් මහර‍ටක් හා පස් මහ පිරිසක් දී ඒඒ තන්හි වස්වනුයෙමි. ශ්රීස සම්පත් විඳුනාවූ ඔවුන් කිසියම්කලෙක පවා නොදැක, පෙම් රඳවා ගත නොහෙනුයෙමි, කෙසේ දරු දන්දී , ගතහෙම් ද? එසේ හෙයින් මා බුදුබැව් නො පතන්නෙම්” යයි කීවා වූ පුත්රෙස්නෙහ වදන එම දෙවප්රමතිර‍ාජ නම් අගමැතියානන් අතින් අසා ඔවුන් විසින් ම නොයෙක් වාරයෙහි “අප රජහට බොධිසත්ව පාරමිතායෙන් යෙදුනා වූ බණක් වදාළමැණවැ” යි ආරාධිත ව රජ කෙරෙහි උපන් මහ කුළුණු ඇතිව-
“ගිහින ‘මුප කාරොන්තානං - නිච්චමාමිස දානතො,
කරොථ ධම්මදානෙන - තෙසං පච්චුපකාරං”
යනු බුදුන් විසින් වදාළ හෙයිනු දු; ලොක ශාසනොපකාර-යෙහි නියුක්ත වූ අප රජහු බොහෝ ධම්මකථා අසා ඤණවන්ත වසතු දු, අපි දු බොධිසත්වයන්ට සසරදුක් මදනියා ව ත්, සුව බොහෝ නියාවත් අවශෙෂ වූ සත්වයන්ට සසර සුව මදනියා‍ව ත්, දුක් බොහෝ නියාව ත්, බොධිසත්වවරයන්ට වඩා ආත්මප්‍රෙම සුතප්‍රෙම ඇතියවුන් නැතිනියාව ත් සියලු ප්‍රාර්ථනාවෙන් බුදුවෙම්වා යි පතන්නා වූ ප්‍රාර්ථනාවට වඩා උතුම්වූ ප්‍රාර්ථනාවක් නැති නියාවත්, බොධිසත්වවරයන් සසර පාරමිතා සුවයෙන් සුවවිඳ ම බුදුවන නියාව ත්, කිසියම් ධර්ම ව්‍යාඛ්‍යාන කථාවකින් රජහට බොධිසත්ව පාරමිතාවෙහි විභාග හඟවන පිණිස හා සිංහල භාෂාව දන්නා සත්පුරුෂ ජනයන්ගේ බොහෝ කල් ශ්රරද්ධාබුද්ධි ජනන ය කරවා ත්රියවිධ වූ සම්පත් සාදාදෙන පිණිස හා නවවන බුද්ධොත්පාදලක්ෂණ සම්පත්ති ලද්දා වූ මේ මාගේ ද අභිමත වූ ප්රා්ර්ථනාව සාදාගන්නා පිණිස හා නව අරහාදී බුදුගුණයෙහි පළමු වන ‘අරහං’ යන අකුරු තුනෙන් කීවා වූ අර්හත් ගුණය ගෙණ පූජාවලි නම් ධර්ම ව්යනඛ්යා න කථාවෙකින් අප මහා ගෞතම බුදුන්ගේ ගුණෛක දෙශයක් වර්ණා කරම් හ, සත්පුරුෂයන් විසින් සාවදාන ව ඇසියයුතු.
ආරකත්තා භතත්තා ච - කිලෙසාරි න සො මුනි
භත සංසාර චක්කාරො - පච්චයාදින චාරහො,
න රහො කරොති පාපානි - අරහං තෙන පවුච්චති” යි
යන මේ ගයින් දැක් වූ පස්මහා අර්ථය වෙන වෙන වර්ණනා කරත්: මෙසේ ම පස්මහ අර්ථය මිස එක් පොතකින් උගහට වන බැවින් “අර්යහ පූජායං” යන ධාතුහු කෙරෙන් සිද්ධ පූජාර්ථය පමණක් ගෙණ මේ පූජාවලියෙහි වර්ණනා කරම්හ.
අප බුදුහු සනරාමර ලොකයා විසින් කරණ ලද නොයෙක් පූජාවට අග්ර දක්ෂිණෙය වන බැවින් අර්හත් නම් වන සේක. එහි ආමිස පූජා ය, ප්රනතිපත්ති පූජා ය යි බුදුන් ලබන පූජා දෙකක් වන්නාහ. ඔවුන් අතුරෙන් ආමිස පූජා නම් ශ්රනද්ධා මූලික වෙයි.
ප්රාතිපත්ති පූජා නම් ගුණ මූලික වෙයි. එහි ප්රජතිපත්ති පූජාවෝ උතුම් වූ පූජා වෙති. යම් පුද්ගල කෙනෙක් ප්ර තිවෙධ මූලික ව වෙසෙත් නම් ඔහු ද බුදුන් පුදන්නාහු නම් වෙති. යමෙක් ප්රෙතිපත්ති මූලික ව වෙසෙත් නම් ඔහු ද බුදුන් පුදන්නාහු නම් වෙති. යමෙක් පය්ය්වර්‍‍ාප්ති මූලික ව වෙසෙත් නම් ඔහු ද බුදුන් පුදන්නාහු නම් වෙති. ඔවුන් තුන්දෙනා විසින් ම කළමනාවූ ඒකාන්ත පූජාවෝ සත්දෙනෙක් වන්නාහ.
ඔහු කවරභයත්:
බුදුන් ගුණ ගෙණ ශාසනගත ව වසන යම් භික්ෂුකෙණෙක් කෙහෙලොමින් බඳ සිරියක් යට සයනය කරන්නකහු මෙන් හැම වේලෙහි පාපයෙහි භය ඇති ව වෙසෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් දුෂ්ප්රසතිපත්තියෙන් කෙලෙසුම නැති ව, අනවතප්ත ජලය සේ නිර්මසලව, අනින්දිතව, ශිලය රක්ෂාවකෙරෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් පිනිදියෙන් සන්තුෂ්ට වන රාජහංසයන්සේ ත්රිදවිධ වූ සන්තොෂයෙන් යෙදී වෙසෙත් ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් පාංශු ප්ර්ව්ඡන්නවූ ජාතරංග මාණික්යක රත්නයක් සේ ගනසඬ්ග නිකායෙන් දුරුව විවේකාභිරාම ව වෙසෙද් ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් ඇත්ගොදුරු වටු ගොදුරෙහි සම වූ වීය්ය්,ර්‍ ඇති සිංහරාජයන් සේ ලද දෙයකින් යැපී අල්පෙච්ඡව වාසය කෙරෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙනෙක් නිධාන රක්ෂා කරන්නා වූ දිව්ය් නාග රාජයන් සේ සද්ධර්ම නමැති නිධානය තම තමන් ලෙන් දරා වාසය කෙරෙද්ද, යම් භික්ෂුකෙණෙක් ප්රි ය ප්ර්ත්රෙයන්ට ප්රේෂමයෙන් අවවාද කරණ මවුපියන් සේ තම තමන් උගත්තාවූ ධර්මයෙන් තුමූ ම තමන්ට ද අනුන්ට ද අවවාද කොට ස්වසන්තාන පරසන්තාන දමනයෙන් යෙදී වෙසෙද්ද ? මෙසේ සප්තප්රාකාර භික්ෂුන් විසින් කරන ලද ප්රඅතිපත්ති පූජාවෝ ම අසා ධාරණ පූජාවෝ නම් වෙති.
වදාළේ මැනෝ :
“යෙ වජ්ජභීරු පරිසුද්ධ සිලා
සන්තො‍සසාරුප්ප විවෙනරාමා
අප්පිච්ඡතා ධම්මධරානුයොගි
තෙ ලොකනාථං අභිපූජයන්ති”
තව ද ඔවුන් සත්දෙනා අතුරෙන් යම් අනුයොගි ආචාරී පුද්ගල කෙණෙක් පළමු ව තුමූ තමන් සද්ධර්මයෙහි හික්මවාගත නොහී අනුන් සද්ධර්මයෙන් හික්මවා ඇවිදිනාහු නම්, එසේ වූ ආචාය්ය්ිර්ව රයන්‍ේග සද්ධර්මානුශාසනා සත්වයෝ ආදරයෙන් නොපිළි ගන්නාහු ය, ඒ සද්ධර්ම ය ආදරයෙන් නො පිළිගැන්ම හෙතු කොට ෙගණ සත්වයන්ට මහත්වූ ඵලදායක නො වන්නේය. යම් ආචාය්ය්ටර්‍ පුද්ගල කෙනෙක් පළමුව තුමූ තමන් සද්ධමයෙහි මවා තමන් පිහිටියාවූ සද්ධර්මයෙහි අනුන් පිහිටුවා හික්මවා ඇවිදිනාහු නම් එසේවූ ආචාය්ය්යර්ව රයන්ගේ සද්ධර්මානුශාසනාව සත්වයෝ ඉතා මහත්වූ ආදරයෙන් ම පිළිගන්නාහු ය. ඒ සද්ධර්ම ය හේතුකොට ගෙණ සත්වයන්ට මහත්ඵල මහානාසංස ෙවයි මේ කාරණයෙන් යමෙක් තුමූ පළමුව සද්ධර්මයෙහි පිහිටා අනුන් සද්ධර්මයෙහි පිහිට‍ුවන්නාහු නම් ඔවුන් කරන ප්රනතිපත්ති පූජාව ඉනිදු උතුම් පූජායයි දතයුතු.
වදාළේ මැනෝ:
“අත්තානමෙව පඨමං - පතිරූපෙ නිවෙසයෙ,
අථඤ්ඤමනුසාසෙය්යර -න කිලිස්සෙය්යල පණ්ඩිතො”
තව ද ඒ ත්රි විධවූ සප්තප්රෙකාරකොට දැක්වූ ප්රදතිපත්තිපූජා වෝම ධුතගුණ වශයෙන් තෙළෙස්දෙනෙක් වන්නාහ. විදර්ශනා වශයෙන් අට‍ලොස්දෙනෙක් වන්නාහ. ආරම්මණ වශයෙන් අ‍ටතිස්දෙනෙක් වන්නාහ- කර්මස්ථාන වශයෙන්සතළිස් දෙනෙක් වන්නාහ. ආය්ය්නර්‍ පුද්ගල වශයෙන් අෂ්ටොත්තර ශත ප්රනමාණයහ. ශික්ෂාපද වශයෙන් දෙසිය පනස්දෙනෙක් පමණ වන්නාහ. පය්ය් ර්ප්පති වශයෙන් සුවාසුදහසක්පමණ වන්නාහ-ශිල වශයෙන් කොටිගණන් වන්නාහ. නය වශයෙන් අසඬ්ඛ්ය්ගණන් වන්නාහ. මේ ප්රනතිපත්ති පූජා හ යි දතයුතු.
අවශෙෂ වූ සත්වයන් ප්ර ත්යත ය දානයෙන් කරන ලද සත් කාරයෝ ආමිසපූජා නම් වෙත්. අප බුදුන් ලද ආමිස පූජාවෝ වනාහි දිපඬ්කර ප්රෙණිධියෙහි දි ලද පළමුවන අභිනිහාර මගුල් පූජා ය, පාරමිතා බෙලෙන් ලද බොධිසම්භාර පූජාය, සංසාරගතව ලද පළමුවන ජාතිභෙද පූජා ය, එසේ ම ලද දෙවන වූ මහා ජාති භෙද පූජා ය, පඤ්චමහා විලොකනාවසානයෙහි දි ලද සාධුනාද පූජා ය, පශ්චිමභවයෙහි දී ලද ප්රාතිසන්ධිකාල පූජා ය. පැවිදි වූ දා ලද මහබිනික්මන් පූජා ය, බුදු වූ දා ලද බොධි මණ්ඩල පූජා ය, සද්ධර්මාරාධනායෙහි දී මහ බ්රාපහ්මය‍ා ගෙන් ලද ආයාචනා පූජා ය, පළමුවන දම්සක් පැවතුම් සූත්රෙ දෙශනාවෙහි දී ලද ඉසිපතනාරාම පූජා ය, රජගහනුවර දී බිම්සර රජුගෙන් ලද වෙළුවනාරාම පූජා ය, කිඹුල්වත් නුවර බන්ධුසමාගමයෙහි දි ලද නිග්රොාධාරාම පූජා ය, එනුවර දී ලද භික්ෂාටනාදී අද්භූත මහා පූජා ය, සැවැත් නුවර දී අනේපිඬු මහසිටානන්ගෙන් ලද ජෙකවනාරාම පූජා ය, විශාඛා උපාසිකාවන් ගෙන් ලද පූර්වාරාම පූජා ය, එම වෙහෙර දී සුමන සාම‍ෙණරාදී හෙරණ මහනුන්ගෙන් ලද භික්ෂු ප්රීතිපත්ති පූජා ය, එහ නුවර දී කොසොල් මහරජහ්ගේන ලද අසදෘශ මහා දාන පූජා ය, විශාලාමහනුවර දී ලිච්ජවී රජුන්ලෙන් ලද ගඬ්ගාරොහණ පූජා ය, ඉන්ද්රරශාල ගුහාවෙහි දී සක්දෙව් රජහුගෙන් ලද දිව්යජරාජ්ය් පූජා ය, සැවැත් නුවර ගණ්ඩබ්බ නම් වෘක්ෂමූලයෙහි දී ලද යමකප්රා්තිහාය්ය්ිර්‍ පුජා ය, තව්තිසා භවනයෙහි අභිධර්ම දෙශනාවෙහි සක්දෙව් රජහුගෙන් ලද පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසන පූජා ය, සකස්පුරදොර දී ලද දෙවොරොහණ පූජා ය, භික්ෂුණී ශාසන ප්රරතිෂ්ඨාවෙහිදී මහා ප්රොජාපත්යා,දීන්ගෙන් ලද භික්ෂුණී ප්රිතිපත්ති පූජා ය, මහා ප්රොජාපත්යා,දි පන්සියයක් මෙහෙණින්ගේ ආදාහණයෙහි දී ලද අනූනවූ ශ්රාජවකගණ පූජා ය, ජීවකයන්ගෙන් ලද ජීවකාරාම පූජා ය, දෙවිදත්හු නිසා ලද සමමෙත්, පූජා ය, අජාසත් රජහුගෙන් ලද ජීවිතාදී පූජා ය, යසොධරා මහාස්ථවිරින්ගේන් ලද ප්රිතිපත්ති පූජා ය, ධර්මාශොකා දී දඹදිව රජුන්ගෙන් ලද උද්දේසික පූජා ය, මිහිඳු මාහිමියන් ආදී මහාස්ථවිරයන් ශ්රීන ලංකාද්වීපයෙහි සසුන් පිහිටුවා කළ උත්තම ප්රනතිපත්ති පූජා ය, මෙම ලංකාද්වීපයෙහි වූ චූලවංශ-මහාංශයෙහි මහ පින්වත් රජුන් විසින් භොග පමණින් කළ අසඬ්ඛ්යහගණන් උද්දේසික පූජා ය, මෙ තැන්හි ම විසින් දකවන ලද මෙසේ මෙසේ වූ නොයෙක් පූජා ලත් හෙයිනු ත් නො දක්වන ලද අප්රූමාණ පූජා ලත් හෙයිනු ත් එසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනු ත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී:
“පූජාවිසේසං සහපච්චයෙහි,
යස්මා අයං අරහති ලෝකනාථො;
අත්ථා ‘නුරූපං අරහන්ති ලොකෙ,
තස්මා ජිනො අරහති නාම මෙතං” යි.
මෙතෙක් * මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් ලද පූජා සංග්රුහ කථා නම් වූ පළමුවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
මෙතෙකින් අටමහ ලෝ වැඩ පිණිස කරන ලද අර්හත් ගුණ වර්ණහනා සංඛ්යා ත මේ පූජාවලියෙහි” යි ඇතැම් පොතක දක්නට තිබේ.
පූජාවලිය-අභිනීහාර මඟුල් පූජා කථා
දෙවන පරිච්ජේදය
මෙහි අප බුදුන් දීපඬ්කර ප්රමණිධියෙහි දි ලද පළමුවන අභිනීභාර මඟුල් පූජා නම් කරව යත්?
මාගධිභාෂාවෙන් සංක්ෂෙපයෙන් සැඟවී තිබූ සද්ධර්මය ස්වභාෂාවෙන් අර්ථකථා ව්යාෂඛ්යාතන ඉපිදවීමෙහි ලෝ වැඩ අටෙක් වන්නේ ය. ඒ කෙසේ ද යත්? ධර්මයෙන් අ‍ටදෙනෙකුගෙන් අලඬ්කාර වූ ලෝකය සේ අෂ්ටාඬ්ගශීලයෙන් අලංකෘත වූ පෞෂථ ය සේ අෂ්ටාඬ්ගමාර්ගයෙන් අලංකෘත වූ නිර්වාණය සේ අෂ්ටගරු ධර්මයෙන් අලංකෘත වූ ශ්රා විකාවන් සේ අෂ්ටමහා දිශාන්තරයෙකින් අලංකෘත වූ චක්රාරවාට ය සේ අෂ්ටාඬ්ග ලක්ෂණයෙන් අලංකෘත වූ දූතයන් සේ අෂ්ට ප්රවකාර වූ රසයකින් අලඬ්කෘත වූ පානීය වර්ගයන් සේ අෂ්ටප්ර කාරරවරයෙකින් අලංකෘත වූ බුද්ධොපස්ථානයන් සේ ස්වභාෂා ලිඛිත වූ ධර්මය ව්යානඛ්යාූන කථාවෝ ද අටමහලෝවැඩ කරන්නාහු ය යි දතයුතු.
කෙසේ වූ ලෝ වැඩ අටෙක් ද යත්? නො එක් රාජ්යැ ක්රි්යවෙහි යෙදී ශ්රීථ සම්පත්තීන් මත් ව අවකාශයක් නො ලබන්නාවූ රජදරුවන්ට බුදුන්ගේ මහමුහුද සේ අතිගම්භිර වූ, ආකාශයසේ අප්රුමාණවූ ධර්මය දැක බුදුන්ගේ මහිම දැන් හිඳ මෙසේ මෙසේවූ ස්වභාෂා ලිඛිත බුදුගුණ කථා ගෙන්වා තමන් තමන් අතුරේ බලා බුදුන්ගේ ආගමයෙහි ඒ ඒ තන්හි එන විසිතුරු ධර්මකථා හා සූක්ෂම නය හා සිතට නගා නුවණ වඩා ලොකශාසන රක්ෂාවෙහි අප්රිමාද ව ආත්මාර්ථපරාර්ථ සෑදීමෙන් රජුන්ට වන්නා වූ වැඩ පළමුවන ලෝවැඩ යයි කියමි.
තව ද රාජමහෙෂිකාදී ශ්රීවවන්තවූවන් ගෙන් දොර නො හඳුනන තරම් උත්තම ස්ත්රීයන් ඒ ඒ තන්හි සිත් සේ ඇවිද බණ අස අසා දා මහබෝ වැඳ පින් රැස්කොට නුවණ වඩා මෙලොව, පරලොව දැන ගැන් ම ඉතා උගහට වනහෙයිනු ත් නුවනැතියන් හා සිතූ සුතූ විට ධර්මාන්විත කථාකොට දැනුම් එවා ගැන්ම බැරිවන හෙයිනු ත් එසේ වූ කුල ස්ත්රීනන් අක්ෂර මාත්රා්වක් දැන මෙබඳු බුදුගුණ කථා ලිඛිත පුස්තකයන් ගෙන්වා තමන් තමන් අතුරෙහිම සිත් සේ බලා බුදුගුණ දැන නුවණ වඩාගෙන දානාදිවූ මෙසේ මෙසේ වූ නිරා කුලාභිවෘද්ධි ය ම දෙවන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද යුවරජ මහඇමතියන්ගේ ආදී ශ්රීජමත් වූ ප්රාධානියන් හැම වේලෙහි ම රජදරුවන්ගේ නොඑක් කාය්ය්දර්යෙනහි ව්යා වෘතවන බැවින් බුදුන් සද්ධර්ම ය සකසා දැන්ම ඔවුන්ට ද බරෙක් ම ය. එසේ හෙයින් කල්යා ණ පෘථග්ජන වූ ඒ ශ්රීහමත්හුදු ලද ලද අවකාශයෙක්හි මෙසේ මෙසේ වූ නොයෙක් බුදුගුණ කථා සිත් සේ බල රාජනිති- ලොකව්යනවහාර- ධර්මව්යදහාර- දෙශව්ය්හාර මෙලෝ - පරලෝ විශෙෂයෙන් දැන රජුන්ට ද ලොවට ද වැඩ ම දී අමාර්ගයෙහි නොගොස් ආත්මාර්ථ - පරාර්ථ සාදා තමන් ලද සැපත පරලෝ නිධාන කෙරෙමින් වැඩ සාදා ගැන්ම තුන්වන ලෝවැඩ යයි කියමි.
තව ද ශාසනාරන්ෂාවෙහි අප්රිමාද වූ මහාස්ථවිරවරයන් ගරු වූ ස්ථානාන්තර ලදින් වසනුහෙයිනු ත්, ශාසනයට ගරු වූ ස්ථානාන්‘තර ලද හෙයිනු ත්, ඔවුන් කෙරෙහි මහත් වූ ආදර බහුමාන කළමනා හෙයිනු ත්, නොයෙක් නය දැන දහම් සිත තබා හිඳිනා ධර්මකථිකයෝ ඔවුන්ට බණ කීමෙහි උපෙක්ෂා වන්නාහ. එහෙයින් එම මහ පොළොව සේ නුව‘නැති මහාස්ථවිරයන්ටද බණ ඇසීම් සුලභ නො‍ෙවයි. ඔවුනු ද ලද ලද අවකාශයෙහි මෙබඳු වූ ධර්ම ව්යානඛාන කථා ගෙන්වා සිත් සේ බලා තම තමන් දත් ආගමයෙහි ඒ ඒ තන්හි එන විසිතුරු වූ ධර්මකතා හා අසාධාරණ වූ ඔපම්මකථා හා පූර්වකථානයන්ගේ ව්ය වහාර වාක්ප්ර බන්ධ අසා ඒ මහාස්ථවිරයන් ගේ ද ප්ර්ඥචන්ද්රූයන් නිර්මලවනු යේ සතරවන වූ ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද අති ශ්ර‍ද්ධාවෙන් සසුන් මහණ ව අක්ෂරාභ්යා්සය කොට ගත නොහී විදර්ශනාවෙහි යෙදී ශීල විසුද්ධියෙන් යෙදී වසන්නා වූ බොහෝ ශ්රවද්ධා චරිත ධර්මලොභි සබ්රයහ්මචාරීන් මෙසේ වූ අර්ථ කථාවන් සිත් සේ බල ධර්මවිභාගය-ශීලවිභාග ය- දැන ප්රරඥ වඩා ප්ර තිපත්ති ප්රධතිවේධයට ආදර උපදවා ශ්රේද්ධා නමැති ප්රාදීපයන් බබුලුවා ගැන් ම පස්වන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද නො එක් සූත්රාින්තයෙන් බණ කීමෙහි දක්ෂ වූ මහ පඬිවරයන් පූර්වකථිකයන්ගේ වාක්ප්රනබන්ධ බලා නොයෙක් අර්ථ ව්යාවඛ්යා්න ඉපදවීමට මුඛ දැක, පූර්වකථිකයන් කෙරෙහි අතිප්රඛසන්න ව රන් මල්හි සුවඳ කවන්නා සේ ප්රකඥභිවෘද්ධි කොට තම තමන්ගේ වාක්පථ නමැති ගඬ්ගාවන් නිර්මල කරනු යේ සවන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද කල්යා ණ පෘථගජන වූ අක්ෂරාභ්යාභස ය ඇති සත් පුරුෂයන් සාවද්ය වූ කර්මාන්තයන් හැර නිරවද්යත වූ ධර්මයෙන් ආත්මාර්ථ-පරාර්ථ සාදා ගණුම්හ යි සිතා නිරවද්යු ජීවිකායෙන් ඒ ඒ තන්හි ධර්ම දාන ය දී ලෝවැඩ කරණු සේ සත්වන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද නො එක් ප්රෝත්යමන්තවල සත්පුරුෂ දර්ශනයක් නො ලබන්නා වූ ශ්රවද්ධාවන්ත වූ ස්ත්රීස පුරුෂයන්ට බණ අසා මෙලෝ පරලෝ දැන් ම ඉතා දුර්ලභ වන බැවින් ඔවුනු දු මෙ බඳු වූ බුදු ගුණ කථා ලිඛිත පුස්තකයන් සොයාගෙණ අක්ෂරාභ්යාවසය ඇතිය වුන් ලවා කියවා අසා ස්වභාෂාවෙන් නිර්ව්යායකුල වූ බුදුගුණ දැන මෙලෝ පරලෝ දෙකින් ගැළැවෙනු යේ අටවන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
මේ ආදී කාරණයෙන් ස්වභාෂා ලිඛිත වූ අර්ථකථාවන් ඉපදවී මෙහි මෙසේ අටවැදෑරුම් වූ ලෝවැඩෙක් ඇතියේ ම ය. එසේ හෙයින් මෙහි මා විසින් කියන ලද පළමුවන අභිනිහාර මඟුල් පූජා කථා ව ද සත් පුරුෂයන් විසින් සාවධානව ඇසිය යුතු.
අපගේ මේ මහාභද්රවකල්පයට සාරාසඬ්ඛ්ය කල්ප ලක්ෂයෙකින් යට සාරමණ්ඩනම් කල්පයෙක් වි ය. එ කප තණ්හඩ්කර ය, මේධඩ්කර ය, සරණඬ්කර ය, දීපඬ්කර ය යි බුද්ධදිවාකරයෝ සතරදෙනෙක් පහළ වූහ. එයින් පසු ව බුදු වූ තුන්ලොවට ඛෙමඬ්කර වූ, මොහඳුරට දිවාකර වූ, මුළු සත්නට ශාන්තිකර වූ, පින්වත්නට ශිවඬ්කර වූ, මර සෙනඟට භයඬ්කර වූ, “දිපඬ්කර” නම් සර්වඥරජායානෝ :- හස්ති ශබ්ද ය,අශ්ව ශබ්දය, රථ ශබ්ද ය, විණා ශබ්ද ය, මෘදඬ්ග ශබ්ද ය, සඬ්ඛ ශබ්දය, සම්ම ශබ්ද ය, තාල ශබ්ද ය, ඛාද්යත ශබ්දය, භොජ්යඬ ශබ්ද ය, යන දශ විධ වූ ශබ්ද ඝෝෂාවෙන් පිරුණා වූ “රම්මවතී” නම් පුරයෙහි ස්වාමි ය; ඇමති ය, ක්ෂේම ස්ථාන ය,කොස ය, බලසෙනග ය, සුහෘද ය, යන සප්තඬ්ගයෙන් සම්පූර්ණ ව රාජ්ය,ශ්රීග විඳින්නා වූ “සුදෙව්” නම් රජහුගේ :- කුල ය, ගුණ ය, රූපය යන මේ ගුණත්ර්යෙන් උතුම් වූ “සුමෙධා” නම් අගබිසවුන් කුස හැම බුදුන්ගේ ප්රමතිසන්ධික්රරමයෙන් පළක් බැඳ නාභිමණ්ඩලය බලා දෑවාන කරඬුවෙක වඩාලූ රන්පිළිමයක් සේ සියලු සතුන්ට පෙණි පෙණි දවස දවස මෑනියන්ගේ පෙම් වඩ වඩා දසමසක් වාසය කොට දස දහසක් බ්රේහ්මව සේනාව මද්ධ්යායෙහි හෙඝමුඛයෙකින් නිකුත් පුන්සඳ සේ සුද්ධාවායයෙහි වසන අරහන්ත බ්රනහ්මරාජයා පෑ රන් දෑලට බිහි ව එ තැන් පටන් පෙර’ඩමස සඳ සේ වැඩී, දෙවඟනක් බඳු වරහනන් තුන්ලක්ෂයක් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රාජ්යෙශ්රීර පුරා රන් පියුමක් වන් මුවපියුමක් ඇති “පියුම්” නම් බිසවුන් තමන් හා එක්වැනි වූ “උසභක්ඛන්ධ” නම් පුතුරුවන වැදූ දා සුව‍ැනාසූදහසක් ඇතුන් හා සමග මගුල් ඇත් යහන් නැගි උයන් කෙළියට වැඩ මඟුල්සල්වට වැඩ හිඳ මඟුල්කඩුවෙන් මුහුලස කපා, ආකාශයට දමා, බ්ර්හ්මයා පිළිගැන්වූ කල්පොත්පත්ති- යෙහි දි තමන් නමට මැවී තුබූ, අටපිරිකර පිළිගෙණ, සියක් ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග එම දා ම පැවිජි ව දසමසක් දුෂ්කරක්රිලයා පුරා හැම බුදුන් බුදුවන්නාවූ වෙසඟමැදි පොහෝදා නුවරෙක ජනයන් දෙවපූජාවකට පිස, තමන් දැක ලිළිගැන්වූ මී කිරිපිඬු සහ පිරිවරින් වළඳා එම දා සවස තෙණපස් රියන් තණ පළඟක් නැඟී, සියක් රියන් කඳ ඇති සියක් රියන් ශාඛා ඇති, දෙසියයක් රියන් උස ඇති, තුන්සියයක් රියන් ශඛාමණ්ඩල ඇති මුල පටන් අග දක්වා මලින් ගැවසී සිටියා වූ, පුළලසිරි බොධියට පිට දි වැඩ හිඳ, බුදු වි ය නො දෙමි” යි දිවූ වසවත් මරසෙනග ශිල තේජසින් භයගන්වා බිඳ පලවා සව්නේ ගෙවා බුදු ව සසුන් නැමති මහා නිධානයෙහි දිලියෙන අග මිණිරුවන් සඟලක් බඳු වූ “සුමඬ්ගලය” “තිස්ස ය” යන අග සව් දෙදෙනා සමග මහ සවවුවන් පිරිවරා ගණා ගත වූ “සාගත” නම් මහ තෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ මෑනියන්ගේ නියෝගයෙන් තමන් කරා දායාද සොයා ආ දා මහණ කරවා ගත්තාවූ තමන්වහන්සේගේ සාරලක්ෂයක් ක්ෂීණාශ්රමව ශ්රාාවක දරුගණනයා පිරිවරා හැම බුදුන්ගේ චාරිත්රා වූ සමත්රිංකශත් පාරමිතා බුද්ධකාරකධර්මයෙන් යෙදී, නාරදකුල වසන නාරද නම් යක්ෂරාජයා ආදී වූ බොහෝසතුන් දම අමා මහනිවන් ලා රන්මෙරක් වැනි වූ අසූරියන් බුද්ධකායකින් ලක්ෂයක්. හවුරුද්දට ආයුඃශ්රීූ ඇතිව මුළුලොවට නැඟූ පහණක් සේ, මුළුලොවට ලු තිලකයක් සේ, මුළුලොවට අඹා ලූ අමාපිඩක් සේ, දහම් සේක. එකල මාගේ ශ්රීමමහාබොධිමසත්වයෝ පෙර බුදුන් කෙරෙන් ලබනලද මනෝප්රපණිධි ඇති ව භස්ම ප්ර ච්ඡන්න ජාතවේයක් සේ සංසාරගත ව වසන දෑ අමරවතී නම් නුවර බමුණු මහසල් කුලයෙහි ඉපිද “සුමෙධ” නම් පණ්ඩිත ව ප්ර ඥබලයෙන් නිවන් ඇතැයි දැන නිර්වාණය සොයා සැපත් හැර වල්ගොස් දහම් පව්වෙහි සක්දෙව්රජහු මවා දුන් පන්සල් හා තවුස් පිරිකර දැක මහණවනු කැමති ව හින තුබූ සළුව බලා එහි නව ආදීවයක් දැක්ක-කෙසේ වූ නව ආදිනවයෙක් ද යත්:
මේ සළුව ඉතා මා හැඟි බව තපසට එක් පළිරොධයෙක, අනුන් නිසා ම උපදවාගැන් ම එක් පළිරොධයෙක, වහා කිළිටි වී ම එක් පළිරොධයෙක, ම‍ාළු වී ම එක් පළිරොධයෙක, සිතුවිට නො ලැබීම එක් පළිරොධයෙක, තපසට අනඩ්ලග වී ම එක් පළිරොධයෙක, සතුරන්ට සාධාරණ වී ම එක් පළිරොධයෙක,ඇඳීමෙන් මද වඩනා බව එක් පළිරොධයෙක, ලෝබ වඩනා බව එක් පළිරොධයෙකැ යි,
මෙසේ නව ආදීනවයක් දැක, ඒ සාටක ය හැර වාකද්චීවර ය බලා, එහි දොෙළාස් මහවිපාක දැක්ක, කෙසේ වූ විපාකයක් ද යත්- මේ මාහැඟි නො වීම එක් ගුණයෙක, අනුන්ගෙන් උපදවා ගන්නා නො වීම එක් ගුණයෙක, ස්වහස්තයෙන් ම උපදවා ගත හැක්කේ එක් ගුණයෙක, වහා නොකෙලෙසෙන්නේ එක් ගුණයෙක, ගිය ගිය තෙන සුලභව ලැබෙන්නේ එක් ගුණයෙක, තපසට ඉතා සරු බව එක් ගුණයෙක. අනුභව කරන්නාහට ක්ලේශයන් උත්සන්න නො වීම එක් ගුණයෙක, ඉතා අල්පේච්ඡ බව එක් ගුණයෙක, අනුභවයට ලඝුවීම එක් ගුණයෙක, අනුන් ගෙන් නොයිල්ලවා ලැබීම එක් ගුණයෙක, නට කල ලොභසිත් නො ඉපදීම එක් ගුණයෙක,මෙසේ වූ දොළොස් මහාවිපාකයෙකින් යුක්ත වූ වාකද්චීවරය මට මැනැවැ යි ඒ සිවුර ධරා ගෙණ එ පන්සල්ගෙය බලා ඒ පන්සල්ගෙය බලා ඒ ගෙයි වාසයෙත් අටමහා පළිරොධයක් දැක්ක- කෙසේ වූ පළිරොධ ද යත්?
මේ ගෙය බොහෝ දාරුසම්භාරයක් උපදව‍ාගැන්ම පළමුවන පළිරොධ ය, දවස්පතා සුන්බුන් තැන් තරකිරීම දෙවන පළිරොධ ය, ගෙයි වසන්නවුන් මහල්ලන් දුටුකල නො වේලෙහි ත් වාසස්ථාන දීම තුන්වන පළිරොධ ය, නැවත දෙදෙනෙකු එක් ගෙයි වාසය කිරීම සතර වන පළිරොධය, ශීත උෂ්ණ පීඩා නැති ව ගෙයි වාසය වාසය කිරීමෙන් ශරීර ය සුඛුමාලවීම පස්වන පළිරොධය, කාමවිතර්කාදියට නිලියන ස්ථානය වීම සවන පළිරොධය, මේ මාගේ වාස යයි ලොභ සිත් ඉපදවීම සත්වන පළිරොධය, මකුණන්-උකුණන්-සූනන්-සිකනළුන් ආදී සතුන් හා එක ස්ථානයෙහි විසීම අටවන පළිරොධ ය යි මෙසේ පන්සල් වාසයෙහි අටමහා පළිරොධයක් දැක ඒ පර්ණශාලාවත් හැර පියා ඡා‍යාසම්මපන්න රුකක් මුලකට ගොස්, මේ රුක්මුල නිත්යයවාසය කෙරෙම් නම් දසමහා ඵාසුවෙක් ඇතැයි දැක්ක.
කෙසේවූ ඵාසු ද යත් ?
අල්පව්යදසනයෙන් සොයාගැන්ම පළමුවන වි‍ෙ‍ශෂ ගුණ ය, ගිය ගිය තෙන රුක්මුල් සිත් සේ ලැබීම දෙවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, පුරාණ පත්රා්දීන්ගේ විකාර දැක අනිත් ලකුණු ඉපදවීම තුන්වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, ලොභ සිත් නේ හටගැන්ම සතරවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, කාම විතර්කාදීන්ට අස්ථාන වීම පස්වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, අනුන් විසින් නො දෙවා ලැබීම සවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, දෙවියන් හා එක්තෙන විසීම සත්වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, සිසාරා පරික්ෂෙප ඇත මැනවැ යි උත්සාහ නො කිරීම අටවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, වාසයට සුව වීම නව වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, ගිය ගිය තෙන සුලභ හෙයින් නැවත අව මැනවැ යි රුක්මුල අපෙක්ෂා නැතිවීම දසවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, මෙසේ වූ දසමහා විශෙෂ ගුණයක් දැක නොයෙක් රුක්මුල්හි හිඳ එක් වේලෙක භාවනාකොට එක් වේලෙක දිග සැටරියනක් හා පූළුල යෙලරියනක් වූ, දෙකෙලවර වූ ආසන දෙකක් හා ආලම්භන ඵලකයෙන් යුක්ත වූ, බිම ඉන්ද්ර නිලමාණික්ය මය වූ, පස්නීවරණ දොෂයෙන් දුරු වූ,ශක්රරයා මැවූ ඒ සක්ම‍ණෙහි සක්මන් කොට, සත්දවසක් ඇතුළත පඤ්චාභිඥ අෂ්ටසමාපත්ති උපදවාගෙණ එතැන්පටන් ගුණධර්ම පුරන්නා වූ බෝධිසත්වයෝ අභිඥණ ගුණ අටක් විඳින්නාහු.
කෙසේ වූ සුව අටක් ද යත්?
වස්තුකාම ක්ලේශකාම නමැති ගිහිබන්ධනයෙන් ගැලැවීම පළමුවන සුවවිඳීම ය, නිරවද්යර වූ පිඬුසිඟා වැළදීම දෙවන සුවවිඳීම ය, උපන් පසය ම වැළදීම තුන්වන වූ සුවවිඳීම ය, දඩමුඩ ඉස්රන් මස්රන් එළවා ඇවිදිනා රාජපුරුෂයන්ගෙන් පීඩා නොවිඳීම සතර වන සුවවිඳීම ය, කෙත්වත් ගවමහීෂාදි ගෘහොපකරණයෙහි කල්පනා නො කිරීම පස්වන සුවවිඳීම ය, සොරුන් කෙරෙහි සැක නොකිරීම සවන සුවවිඳීම ය, රජ යුවරජ මහ ඇමතියන් දුටු කල භය නැති ව හුනස්නෙන් නො නැඟී හිඳීම සත්වන සුවවිඳීම ය, ගිය යම් ෙදසභෙය නැති ව සිත් සේ ඇවිදීම අටවන සුවවිඳීම ය යි , මෙසේ පැවිදිවූවන් ලබන්නාවූ අටමහසුවයක් විඳ නෙසජ්ජික ය පුරා පවත්තඵලක නම් වූ සත්වන වූ උග්ර තපස්කොට වාසයකරණ කල එක් දවසක් ආකාශයෙන් වඩනා වූ ඒ මාගේ සුමේධතාපස නම් බෝධිසත්වයෝ එදා සුදොවුන් වෙහෙර සිට රම්යධවතී නම් නුවරට ඒ දීපඬ්කර නම් වූ බුදුරජානන් වඩනා මාර්ග ය සරහන්නා වූ මිනිසුන් දැක විචාර බුදුන් වඩනා මග ය යි අසා, ආකාශයෙන් බැස මට ද එක් අවකාශයක් දෙව යි ඉල්වා තමන්ගේ ඍද්ධි දැන, දුදුළු කඳුරක් ජනයන් දි ලූ කල, ඒ කඳුර බලා සිතන්නාවූ බෝධිසත්වයෝ ශක්රයයාගේ සියයක් යොදුන් පරසතු ගස සලා, මල් ගෙණවුත් මේ වළ පුරා‍ලන් නම් ඒ මාගේ ඇඟින් ලොමයකට ත් ආශායක් නැත. තව ද දසදහසක් යොදුන් අසුර භවනයට දිව අසුරයන්ගේ පලුලු ගසින් මල් ගෙණවුත් මෙතන තනාලම් නම් ඒ මට දැන් පැයකින් පිළිවන. තව ද සාගරයෙහි දිය දෙබේකොට රුවන්වැලි උකාගෙණවුත් සුදොවුන් වෙහෙරෙ සිට රඹගම් නුවර දක්වා රුවන් වැල්ලෙන් තනාලම් නම් මාගේ අසුරුසනක් කලින් නිමවා ඍද්ධි ම ය, මාගේ මේ අඳුන් දිවිසම මහත්කොට මවාලා ඇද සෑදූ බෙරයක් සේ ම තනාලම් නම් ඇසිල්ලෙකින් පිළිවන. ආනුභාවයෙන් කරන්නා වූ සත්කාර හැර මාගේ ශරීරයෙන් ඩා සොල්වා බුදුන්ට අද කායවෙය්යා වතක් කෙරෙමි යි සිතා ලා උදැල්ලක් හා කූඩයක් ගෙණ උස්තැන් කපා වළතැන් පුරා, සතුටු සතුටුව මග තනන දෑ යථ ඒ පිරිවරා සවණක් රැසින් දිලිහි දිලිහී රුවන්මෙරක් සේ අවුදින් වැඩසිටි බුදුන් දැක, පස්වණක් ප්රීීතීන් පිනා අද ආශ්චය්ය් ර්මකත් වූ බුදුන්ට ආශචය්ය් ර්මනත් වූ මාගේ ප්රි්ය ජීවිතය පූජාකෙරෙමි යි සිතා මතු ලෝවැඩ පත පතා එ කලල් වසා, අඳුන් දිවිසම අතුට බුදුන් දිසාවට සිරස ලා මතු මා බුදුවන දවස් වසවත් මරහු මැදයේ සොඳුර! තෝමට දෙස් කියා! යි මීකත වැළඳ සිඹ සනහන්නකු සේ, මීතෙලෙහි බඩින් බැස හෙව බුදුහු අද මා හෙයක් කොට වඩිත්වා, මම් ද මතු ලොව්තුරා බුදුව මේ අප බුදුන් සේ ම සියලු සතුන් සංසාරසාගරයෙන් ගලවමි යි ප්රානර්ථනා කළ දෑය. එ කල බුදුහු දිවි දි වැදහොත් බෝසතුන් දැක මේ මනුෂ්යායෙක, ඉනු ත් පුරුෂයෙක, හෙත්සම්පත් ඇතියේය, බුදුන් දිට තපස්වීය. ධ්යා,නලාභි ය, අධිකාරත්වයෙන් යෙදින. බුදුබැව් පතා හොත්තේ ය. එසේ හෙයින් පළමුවන අභිනිහාරයට සුදුසු වූ මේ ධර්මයෝ අටදෙනා ම දැන් මොහු කෙරේ ම විද්ය මාන ය හ, මේ වීර පුරුෂයා කවර කලක බුදුවේ දෝ (හෝ) යි කප එකප බලා, දෙවන කප බලා, සියක් කප් බලා, දහසක කප් බලා, ලක්ෂයක් කප් බලා, කෝටියක් කප් බලා, අසඬ්ඛ්යුයක් කප් බලා, මෙසේ ක්රසම ක්රටමයෙන් බලන්නා වූ බුදුහු සාරාසඬ්ඛ්යේ කල්පලක්ෂයකින් මතු ගෞතම නම් බුදුවේ යයි දැක, පස්සෙහි වඩනා සාරලක්ෂයක් රහතුන් බලා තමන් වහන්සේගේ මුඛ නමැති පද්මයෙන් සුවඳ විහිදුවා:
“ පස්සථ ඉමං තාපසං
ජටිලං උග්ගතාපනං
අපරිමෙය්යග ඉතො කප්පෙ
අයං බුද්ධොා හවිස්සතී” යි
යනාදීන් වදාරා මහණෙනි! මේ මට දිවිපුදා‍හොත් පුරුෂයා සාරාසඬ්ඛ්යස කල්පලක්ෂයකින් මතු ගෞතම නම් බුදු වෙයි. කිඹුල්වත් නම් පුරයෙක උපදී, ශූද්ධොන නම් රාජොත්තමයෙක් පිය වෙයි, මහාමායා නම් දේවියක් මව් වෙයි, සතළිස් දහසක් පුරාස්ත්රීාන් පිරිවරා එකුන්තිස් හවුරුද්දක් රජසිරි විඳ, යසෝදරා නම් අග මෙහෙසි බිසවක, රාහුල නම් හා එක්වැනි පුතකු වැදූදා අශ්වයානයෙකින් මහබිනික්මන් කෙරෙයි, අනෝමා නම් ගං තෙර දි මුහුලස කපා අහසට දමා මහඹුන් දුන් සිවුරු ධරා සාවුරුද්දක් දුෂ්කර ක්රිනයා කෙරෙයි, සුජාතා නම් සිටුදුවක් දුන් කිරිපිඬු වලඳා එම දා සවස තුදුස්රියන් විදුර ‘සුන් නැගි ඇසතු ගසක් පිටලා හිඳ මරසෙන් බිඳ බුදු ව එකෙණෙහි මාසේ ම අනනතාපරිමාන සක්වළ සවණක් රස් විහිදුව යි. එ කල මොවුන්ට කෝලිත-උපතිස්ස නම් අගසව්වෝ දෙදෙනෙක් වෙති. ආනන්ද නම් මහතෙර කෙනෙක් අත් පා මෙහෙකෙරෙයි, ඛෙමා ය - උප්පල වන්නා‍ය යි අග්ර ශ්රාිවිකාවෝ දෙදෙනෙක් වෙති, අටලොස් රියන් උස ඇති බුද්ධකියෙකින් පන්සාළිස් හවුරුද්දක් බුදුව හිඳ මා සේ ම දහම්රස පොවා, සියළු සතුන් අමාමහනිවන් පමුණුව යි, මහණෙනි! මේ පුරුෂයා ස්වල්ප වූ සතෙක් නො වෙයි, මතු බුදුවන්නා වූ බුදු බිජුවටෙකැයි ස්තුතිකොට වදාරා විවරණ පතුල් දුන්සේක.
එතෙපුල් ඇසූ දෙවිමිනිසුන් දුන් සාධුකාර ශබ්දය බඹලෝ ගසා පැවැත්ත; ඉක්බිත්තෙන් බුදුහු බෝසතුන්ගේ මතු මරුන්ට නො දක්වන්නාවූ පිට නො මඩිමියි ආදරයෙන් පය නොගා තුන් යලක් පැදකුණුකොට, සමන්මල් අටමිටකින් අටජූජාවක්කොට, වැඩිසේක. පස්සෙහි වඩනා සාරලක්ෂයක් රහතුන්වහන්සේද, සාරලක්ෂයක් මල්මිටින් පුදා වැඩිසේක. එදා බුදුන්ට පූජාවට රැස්වූ දසදහසක් සක්වළ සතළිස් වරම් රජදරුවෝ සතළිස් දහසක් දිවමල් මිටින් පූජාකොට ගියහ. තව ද දසදහසක් ශක්රදයෝ ද දසදහසක් සුයාමයෝ ද, දසදහසක් සන්තුෂිතයෝ ද, දසදහසක් සුනිමිර්තයෝ ද, දසදහසක් පරනිර්මිතයෝ ද, දසදහසක් සක්වළ අරූතල- අසංඥතල සත්වයන් හැර එක්ලක්ෂ පණස්දහසක් බ්රහහ්ම ලෝකවල බ්රිහ්මරාජයෝ ද, යන මේ සියළු දි‍ෙව්ය න්ද්රමයෝ වම එකි එකී දිවමල් මිටින් ගෙන බෝසතුන් පුදා ගියහ.
මෙසේ බුදුන් රහතන්-මිනිසුන්-දෙවියන්-බඹුන්-තමන් පුදා ගියකල මහබෝසතානෝ එ මල් පීරා නැගි දිවමල් රැස් පිට වැඩ හිඳ බුද්ධකාරක ධර්මයන් පරීක්ෂාකොට ක්ර මක්රහමයෙන් සමත්රිං්ශත් පාරමිතාවන් දුටුසේක. එකෙණෙහි “හිමි! නුඹ බුදුවන දා මම දෙස් කියමි” යි මීකත අත්පොලසන් දුන්නා සේ, දසදහසක් සක්වළ මහපොළොව එකපැහැර ගගරා පී ය, එ කෙනෙහි එ මහී නාදය අසා දසදහසක් සක්වළ වවසන්නාවූ නාගයෝ ය, ගරුඬයෝ ය, සිද්ධයෝ ය, ගාන්ධර්වයෝ ය, යක්ෂයෝ ය, රාක්සයෝ ය, සිද්ධවයෝ ය, විද්යා්ධරයෝ ය, දිව්යහයෝ ය, බ්ර්හ්මයෝ ය යනාදී මහත් වූ සේනාව එතැනට දිව අවුදින් බෝසතුන් පිරිවරා, තව ද අප්රවමාණ වූජ පූජා කරන්නාහු, ඔල්වරසන් දහස, අත්පොළසන් දහස, අසරුසන් දහස, පිළිසන් දහස, වැඳුම් දහස, සාධුකාර දහස යනාදීන් බඹලොව දක්වා එකනින් නාද පැවැත්වූ හ.
ඒ කෙසේද යත් ?
“ඉදින් මේ බුදුන් කල සසරින් ගැලවීගත නොහෙමෝ නම්: හිමි නුඹගේ බුද්ධරාජ්යතයෙහිදී අප සසරින් ගැගවුවමැනවැ” යි කිය කියා වැඳ වැඳ සමහර ලො‍ෙවක දෙවායෝ දිවමල්කඳු පුදා යෙති-තව ද සමහර ලොවෙක දෙවියෝ, හිමි! සුමෙධ පණ්ඩිතයෙනි! පෙඑ නුඹසේ ම බෝධිසත්ව වරයන් පළමුවන විවරණ ලදින් පාරමිතාවන් ආවර්ජනා කළ කලැ, ලොව යම් ආශ්චය්ය්නර්යෙරක් පෙනිණිද! ඒ ආශ්චය්ය්නර්යෝම දැන් නුඹට ත් පහළ වූ හ. එසේ හෙයින් ඒකාන්තයෙන් නුඹ මතු බුදුවන දෑ ම ය, අප දමත් සසරින් ගැලවුවමැනව”යි දිව සුවඳින් පුදා යෙති.
තව ද - සමහර ලොවක දෙවියෝ “ස්වාමීනි! සුමෙධ පණ්ඩිතයෙනි! දැන් මේ ඇසිල්ලෙහි ශිත පීඩාවෙන් දුක්-ගන්නා වූ එක ද සත්වයෙක් නැත, උෂ්ණ පීඩාවෙන් දුක්-ගන්නා වූ එක ද සත්වයෙක් නැත, දසදහසක් සක්වළ ම ඉතා නිශ්ශබ්ද වි ය. සියලු සතුන්ට ම වියවුල් නැති වී ය, ප්ර්චණ්ඩ වූ පවන් නැති වි ය, ගං හෝ කඳුරැලි දිය සිටි දිය සේ රඳා ගියේ ය. මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදුවන දෑ ම ය; අප ද එදා සසරින් ගැලවුව මැනව”යි භෙරිනාදයෙන් පූජාකොට යෙති.
තව ද- සමහර ලො‍ෙව දෙවියෝ අවුත් “ස්වාමීනි! බුද්ධාංකුරයානෙනි! අද තොපගේ මේ ආවර්ජනාවෙහි දසදහසක් සක්වළ මුළුල්ලෙහි දියෙහි ගොඩෙහි කුසුමයෙන් පිරීගියේ ය,
නොයෙක් තුරුලිය ඵලහාරයෙන් පිරීගියේය. බෙර සක්-මිහිඟු ආදී තූය්ය්්ර්යෝය තුමූ ම නාද පවත්වති, ආකාශයෙන් මල්වැසි වැස පී ය, සමුද්ර වල මහරළ සන්සිඳී ගියේ ය. මහපොළොව ගුගුරා පී ය,මේ මේ කාරණයෙන් මතු නුඹ බුදුවන බව ඒකාන්ත ම ය, අප ද සසරින් ගැලවුව මැනවැ” යි කිය කියා දිව්යල වීණාගායනාවෙන් පූජා කොට යෙති.
තව ද- සමහර ලොවක දෙවියෝ අවුත් “ස්වාමීනි! වීරපුරුෂයානෙනි! දැන් හැම නරකවල ගින නිවී ගිය, හිරුමඬල ප්රුභාවත්ව ගිය, දහවල් තරු පෙණී ගිය, පොළොව පළා දියකඳු පැණ නැංගේ ය, චන්ද්රනදිව්යවපුත්රයයා වෛශාඛ යෝගයෙහි යෙදී ගිය, මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදුවන දෑ ම ය, අපට ඉස මතු නිවන් එස දුනමැනවැ”යි දාව්යෙ නෘත්යපයෙන් පූජාකොට යෙති.
තව ද-සමහර ලොවෙක දෙවියෝ “ස්වාමීනි සුමෙධ නම් උත්ත්මයානෙනි! අද තොපගේ මේ ආවර්ජනාවෙහි දසදහසක් සක්වළ සියලු ප්රාේණීහු ම තම තමන් වසන බිලාදියෙන් පිටත් ව ගියහ, සියලු තිරිසනුන්ගේ භය සංසිදී ගිය, සියලු සත්වයෝම ඔවුනොවුන් කෙරෙහි සන්තොෂ ය, සියලු සතුන්ගේ ම රෝග පීඩාවෝ සංසිඳී ගියහ, සියලු සතුන්ගේ සා පිපාසා නිවී ගියහ, මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදු ව දම්සක් දෙසන දෑ ම ය, අපට මතු ධර්මයදෙශනා කළමැනවැ” යි කිය කියා දිව්යෑ ගිතිකාදියෙන් පුදා යෙති.
තව ද- සමහර ලොවෙක දෙවියෝ “ස්වාමීනි! මතු බුදුවන හිමියානෙනි! දැන් මේ ඇසිල්ලෙහි රාගාදි කෙලෙස් සන්සිඳී ගියව හ,අකාශයෙහි රජස් නැති ව ගියහ, ලොව හැම දුර්ගන්ධයෝ ම නැති ව ගිය හ, සුගන්ධ ගන්ධයෙන් හැම ලොව පිරී ගියේ ය, හැම දෙවියෝ මිනිසුන්ට පෙණිති, මනුෂ්යීයෝ දෙවියන්ට පෙණෙති,හැම නරක ම පෙණී ගියහ, මුළුලොව ම ආවරණ නැති ව ගියහ, මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදුව නිවන්පුරයෙහි දොරහරණ දෑ ම ය, අප ද එපුරෙහි ලුව මැනවැ” යි කිය කියා දිව්යි ධ්වජමාලා වෙන් පුදා යෙති.
ත ව-ද සමහර ලොවක දෙවියෝ දෙවියෝ දිව අවුදින් “ස්වාමීනි! සුමෙධ නම් මහතානෙනි! දැන් මේ මුළුලොව උපදනා සත්වයෙකුත් නැත, මියෙන්නා වූ සත්වයෙකුත් නැත, මුළුලොව නිවී ගිය, හැම සිත් පිරී ගිය, මේ මේ කාරණයෙන් ඒකාන්තයෙන් නුඹ මතු බුදු ව සද්ධර්ම දෙශනාවෙන් සතුන් සන්තුෂ්ටකරණ දෑ ම ය, අපට ද එ දා දහම් දෙසුව මැනවැ” යි කිය කියා දිව මල් දම දමා දිව සුවඳ ඉස ඉස ගායනා පතුරුව පතුරුවා, පූජාකොට හැම දෙවියෝ ගියහ.
මෙසේ මාගේ ශ්රී‍මහාබොධිසත්වයෝ තමන් පළමුවන විවරණ පතුල් ලත් දා ම බුදුන්ගෙන් පූජා අටෙක, රහතුන්ගෙන් සාර ලක්ෂයක් පූජා ය, වරම් රජුන්ගෙන් සතළිස් දහසක් පූජා ය, සක්දේව් රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, සන්තුෂත රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, සුනිර්මිත රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, පරිනිර්මිත රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, තව ද-දසදහසක් සක්වළ අරූතල-අසංඤා තලයන් හැර සියළු බ්රතහ්මරාජයන්ගෙන් එක්ලක්ෂ පණස්දහසක් පූජා ය, පසුව පාරමිතාවන් ආ‍වර්ජනය කළ වේලෙහි මහීගර්ජනාවෙහි හඬ අසා දිවූ දසදහසක් සක්වළ මුළුල්ලෙහි දිව්ය් බ්රලහ්වමයන් විසින් කරණලද දෙලක්ෂ සතළිස් දහසක් මහාපූජාය, දෙතිස් මහාපූර්ව නිමිත්ත පූජා ය; මහීගර්ජනා නම් පූජා ය යි මෙසේ පළමුවන අභිනිහාර මඟුල් පූජාවෙහි ම අටලක්ෂ අසූදහස් එක්සාළිස් මහා පූජාවක් ලත් හෙයිනුත්, සඬ්ඛ්‍යා පථයට අවිෂය වූ පූජාවන් අප්රලමාණකොට ලත් හෙයිනුද ත් එසේ වූ පූජාවිඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේ ක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
පූජාවිසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො
අත්ථානුරූපං අරහන්ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං’ යි.
මෙතෙකින් මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් අෂ්ටාඬ්ධර්මයෙන් ලද අභිනීහාරමඟුල් පූජා කතානම් වූ දෙවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
මෙහි අප බුදුන් දීපඬ්කර ප්රමණිධියෙහි දි ලද පළමුවන අභිනීභාර මඟුල් පූජා නම් කරව යත්?
මාගධිභාෂාවෙන් සංක්ෂෙපයෙන් සැඟවී තිබූ සද්ධර්මය ස්වභාෂාවෙන් අර්ථකථා ව්යාෂඛ්යාතන ඉපිදවීමෙහි ලෝ වැඩ අටෙක් වන්නේ ය. ඒ කෙසේ ද යත්? ධර්මයෙන් අ‍ටදෙනෙකුගෙන් අලඬ්කාර වූ ලෝකය සේ අෂ්ටාඬ්ගශීලයෙන් අලංකෘත වූ පෞෂථ ය සේ අෂ්ටාඬ්ගමාර්ගයෙන් අලංකෘත වූ නිර්වාණය සේ අෂ්ටගරු ධර්මයෙන් අලංකෘත වූ ශ්රා විකාවන් සේ අෂ්ටමහා දිශාන්තරයෙකින් අලංකෘත වූ චක්රාරවාට ය සේ අෂ්ටාඬ්ග ලක්ෂණයෙන් අලංකෘත වූ දූතයන් සේ අෂ්ට ප්රවකාර වූ රසයකින් අලඬ්කෘත වූ පානීය වර්ගයන් සේ අෂ්ටප්ර කාරරවරයෙකින් අලංකෘත වූ බුද්ධොපස්ථානයන් සේ ස්වභාෂා ලිඛිත වූ ධර්මය ව්යානඛ්යාූන කථාවෝ ද අටමහලෝවැඩ කරන්නාහු ය යි දතයුතු.
කෙසේ වූ ලෝ වැඩ අටෙක් ද යත්? නො එක් රාජ්යැ ක්රි්යවෙහි යෙදී ශ්රීථ සම්පත්තීන් මත් ව අවකාශයක් නො ලබන්නාවූ රජදරුවන්ට බුදුන්ගේ මහමුහුද සේ අතිගම්භිර වූ, ආකාශයසේ අප්රුමාණවූ ධර්මය දැක බුදුන්ගේ මහිම දැන් හිඳ මෙසේ මෙසේවූ ස්වභාෂා ලිඛිත බුදුගුණ කථා ගෙන්වා තමන් තමන් අතුරේ බලා බුදුන්ගේ ආගමයෙහි ඒ ඒ තන්හි එන විසිතුරු ධර්මකථා හා සූක්ෂම නය හා සිතට නගා නුවණ වඩා ලොකශාසන රක්ෂාවෙහි අප්රිමාද ව ආත්මාර්ථපරාර්ථ සෑදීමෙන් රජුන්ට වන්නා වූ වැඩ පළමුවන ලෝවැඩ යයි කියමි.
තව ද රාජමහෙෂිකාදී ශ්රීවවන්තවූවන් ගෙන් දොර නො හඳුනන තරම් උත්තම ස්ත්රීයන් ඒ ඒ තන්හි සිත් සේ ඇවිද බණ අස අසා දා මහබෝ වැඳ පින් රැස්කොට නුවණ වඩා මෙලොව, පරලොව දැන ගැන් ම ඉතා උගහට වනහෙයිනු ත් නුවනැතියන් හා සිතූ සුතූ විට ධර්මාන්විත කථාකොට දැනුම් එවා ගැන්ම බැරිවන හෙයිනු ත් එසේ වූ කුල ස්ත්රීනන් අක්ෂර මාත්රා්වක් දැන මෙබඳු බුදුගුණ කථා ලිඛිත පුස්තකයන් ගෙන්වා තමන් තමන් අතුරෙහිම සිත් සේ බලා බුදුගුණ දැන නුවණ වඩාගෙන දානාදිවූ මෙසේ මෙසේ වූ නිරා කුලාභිවෘද්ධි ය ම දෙවන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද යුවරජ මහඇමතියන්ගේ ආදී ශ්රීජමත් වූ ප්රාධානියන් හැම වේලෙහි ම රජදරුවන්ගේ නොඑක් කාය්ය්දර්යෙනහි ව්යා වෘතවන බැවින් බුදුන් සද්ධර්ම ය සකසා දැන්ම ඔවුන්ට ද බරෙක් ම ය. එසේ හෙයින් කල්යා ණ පෘථග්ජන වූ ඒ ශ්රීහමත්හුදු ලද ලද අවකාශයෙක්හි මෙසේ මෙසේ වූ නොයෙක් බුදුගුණ කථා සිත් සේ බල රාජනිති- ලොකව්යනවහාර- ධර්මව්යදහාර- දෙශව්ය්හාර මෙලෝ - පරලෝ විශෙෂයෙන් දැන රජුන්ට ද ලොවට ද වැඩ ම දී අමාර්ගයෙහි නොගොස් ආත්මාර්ථ - පරාර්ථ සාදා තමන් ලද සැපත පරලෝ නිධාන කෙරෙමින් වැඩ සාදා ගැන්ම තුන්වන ලෝවැඩ යයි කියමි.
තව ද ශාසනාරන්ෂාවෙහි අප්රිමාද වූ මහාස්ථවිරවරයන් ගරු වූ ස්ථානාන්තර ලදින් වසනුහෙයිනු ත්, ශාසනයට ගරු වූ ස්ථානාන්‘තර ලද හෙයිනු ත්, ඔවුන් කෙරෙහි මහත් වූ ආදර බහුමාන කළමනා හෙයිනු ත්, නොයෙක් නය දැන දහම් සිත තබා හිඳිනා ධර්මකථිකයෝ ඔවුන්ට බණ කීමෙහි උපෙක්ෂා වන්නාහ. එහෙයින් එම මහ පොළොව සේ නුව‘නැති මහාස්ථවිරයන්ටද බණ ඇසීම් සුලභ නො‍ෙවයි. ඔවුනු ද ලද ලද අවකාශයෙහි මෙබඳු වූ ධර්ම ව්යානඛාන කථා ගෙන්වා සිත් සේ බලා තම තමන් දත් ආගමයෙහි ඒ ඒ තන්හි එන විසිතුරු වූ ධර්මකතා හා අසාධාරණ වූ ඔපම්මකථා හා පූර්වකථානයන්ගේ ව්ය වහාර වාක්ප්ර බන්ධ අසා ඒ මහාස්ථවිරයන් ගේ ද ප්ර්ඥචන්ද්රූයන් නිර්මලවනු යේ සතරවන වූ ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද අති ශ්ර‍ද්ධාවෙන් සසුන් මහණ ව අක්ෂරාභ්යා්සය කොට ගත නොහී විදර්ශනාවෙහි යෙදී ශීල විසුද්ධියෙන් යෙදී වසන්නා වූ බොහෝ ශ්රවද්ධා චරිත ධර්මලොභි සබ්රයහ්මචාරීන් මෙසේ වූ අර්ථ කථාවන් සිත් සේ බල ධර්මවිභාගය-ශීලවිභාග ය- දැන ප්රරඥ වඩා ප්ර තිපත්ති ප්රධතිවේධයට ආදර උපදවා ශ්රේද්ධා නමැති ප්රාදීපයන් බබුලුවා ගැන් ම පස්වන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද නො එක් සූත්රාින්තයෙන් බණ කීමෙහි දක්ෂ වූ මහ පඬිවරයන් පූර්වකථිකයන්ගේ වාක්ප්රනබන්ධ බලා නොයෙක් අර්ථ ව්යාවඛ්යා්න ඉපදවීමට මුඛ දැක, පූර්වකථිකයන් කෙරෙහි අතිප්රඛසන්න ව රන් මල්හි සුවඳ කවන්නා සේ ප්රකඥභිවෘද්ධි කොට තම තමන්ගේ වාක්පථ නමැති ගඬ්ගාවන් නිර්මල කරනු යේ සවන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද කල්යා ණ පෘථගජන වූ අක්ෂරාභ්යාභස ය ඇති සත් පුරුෂයන් සාවද්ය වූ කර්මාන්තයන් හැර නිරවද්යත වූ ධර්මයෙන් ආත්මාර්ථ-පරාර්ථ සාදා ගණුම්හ යි සිතා නිරවද්යු ජීවිකායෙන් ඒ ඒ තන්හි ධර්ම දාන ය දී ලෝවැඩ කරණු සේ සත්වන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
තව ද නො එක් ප්රෝත්යමන්තවල සත්පුරුෂ දර්ශනයක් නො ලබන්නා වූ ශ්රවද්ධාවන්ත වූ ස්ත්රීස පුරුෂයන්ට බණ අසා මෙලෝ පරලෝ දැන් ම ඉතා දුර්ලභ වන බැවින් ඔවුනු දු මෙ බඳු වූ බුදු ගුණ කථා ලිඛිත පුස්තකයන් සොයාගෙණ අක්ෂරාභ්යාවසය ඇතිය වුන් ලවා කියවා අසා ස්වභාෂාවෙන් නිර්ව්යායකුල වූ බුදුගුණ දැන මෙලෝ පරලෝ දෙකින් ගැළැවෙනු යේ අටවන ලෝවැඩ ය යි කියමි.
මේ ආදී කාරණයෙන් ස්වභාෂා ලිඛිත වූ අර්ථකථාවන් ඉපදවී මෙහි මෙසේ අටවැදෑරුම් වූ ලෝවැඩෙක් ඇතියේ ම ය. එසේ හෙයින් මෙහි මා විසින් කියන ලද පළමුවන අභිනිහාර මඟුල් පූජා කථා ව ද සත් පුරුෂයන් විසින් සාවධානව ඇසිය යුතු.
අපගේ මේ මහාභද්රවකල්පයට සාරාසඬ්ඛ්ය කල්ප ලක්ෂයෙකින් යට සාරමණ්ඩනම් කල්පයෙක් වි ය. එ කප තණ්හඩ්කර ය, මේධඩ්කර ය, සරණඬ්කර ය, දීපඬ්කර ය යි බුද්ධදිවාකරයෝ සතරදෙනෙක් පහළ වූහ. එයින් පසු ව බුදු වූ තුන්ලොවට ඛෙමඬ්කර වූ, මොහඳුරට දිවාකර වූ, මුළු සත්නට ශාන්තිකර වූ, පින්වත්නට ශිවඬ්කර වූ, මර සෙනඟට භයඬ්කර වූ, “දිපඬ්කර” නම් සර්වඥරජායානෝ :- හස්ති ශබ්ද ය,අශ්ව ශබ්දය, රථ ශබ්ද ය, විණා ශබ්ද ය, මෘදඬ්ග ශබ්ද ය, සඬ්ඛ ශබ්දය, සම්ම ශබ්ද ය, තාල ශබ්ද ය, ඛාද්යත ශබ්දය, භොජ්යඬ ශබ්ද ය, යන දශ විධ වූ ශබ්ද ඝෝෂාවෙන් පිරුණා වූ “රම්මවතී” නම් පුරයෙහි ස්වාමි ය; ඇමති ය, ක්ෂේම ස්ථාන ය,කොස ය, බලසෙනග ය, සුහෘද ය, යන සප්තඬ්ගයෙන් සම්පූර්ණ ව රාජ්ය,ශ්රීග විඳින්නා වූ “සුදෙව්” නම් රජහුගේ :- කුල ය, ගුණ ය, රූපය යන මේ ගුණත්ර්යෙන් උතුම් වූ “සුමෙධා” නම් අගබිසවුන් කුස හැම බුදුන්ගේ ප්රමතිසන්ධික්රරමයෙන් පළක් බැඳ නාභිමණ්ඩලය බලා දෑවාන කරඬුවෙක වඩාලූ රන්පිළිමයක් සේ සියලු සතුන්ට පෙණි පෙණි දවස දවස මෑනියන්ගේ පෙම් වඩ වඩා දසමසක් වාසය කොට දස දහසක් බ්රේහ්මව සේනාව මද්ධ්යායෙහි හෙඝමුඛයෙකින් නිකුත් පුන්සඳ සේ සුද්ධාවායයෙහි වසන අරහන්ත බ්රනහ්මරාජයා පෑ රන් දෑලට බිහි ව එ තැන් පටන් පෙර’ඩමස සඳ සේ වැඩී, දෙවඟනක් බඳු වරහනන් තුන්ලක්ෂයක් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රාජ්යෙශ්රීර පුරා රන් පියුමක් වන් මුවපියුමක් ඇති “පියුම්” නම් බිසවුන් තමන් හා එක්වැනි වූ “උසභක්ඛන්ධ” නම් පුතුරුවන වැදූ දා සුව‍ැනාසූදහසක් ඇතුන් හා සමග මගුල් ඇත් යහන් නැගි උයන් කෙළියට වැඩ මඟුල්සල්වට වැඩ හිඳ මඟුල්කඩුවෙන් මුහුලස කපා, ආකාශයට දමා, බ්ර්හ්මයා පිළිගැන්වූ කල්පොත්පත්ති- යෙහි දි තමන් නමට මැවී තුබූ, අටපිරිකර පිළිගෙණ, සියක් ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග එම දා ම පැවිජි ව දසමසක් දුෂ්කරක්රිලයා පුරා හැම බුදුන් බුදුවන්නාවූ වෙසඟමැදි පොහෝදා නුවරෙක ජනයන් දෙවපූජාවකට පිස, තමන් දැක ලිළිගැන්වූ මී කිරිපිඬු සහ පිරිවරින් වළඳා එම දා සවස තෙණපස් රියන් තණ පළඟක් නැඟී, සියක් රියන් කඳ ඇති සියක් රියන් ශාඛා ඇති, දෙසියයක් රියන් උස ඇති, තුන්සියයක් රියන් ශඛාමණ්ඩල ඇති මුල පටන් අග දක්වා මලින් ගැවසී සිටියා වූ, පුළලසිරි බොධියට පිට දි වැඩ හිඳ, බුදු වි ය නො දෙමි” යි දිවූ වසවත් මරසෙනග ශිල තේජසින් භයගන්වා බිඳ පලවා සව්නේ ගෙවා බුදු ව සසුන් නැමති මහා නිධානයෙහි දිලියෙන අග මිණිරුවන් සඟලක් බඳු වූ “සුමඬ්ගලය” “තිස්ස ය” යන අග සව් දෙදෙනා සමග මහ සවවුවන් පිරිවරා ගණා ගත වූ “සාගත” නම් මහ තෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ මෑනියන්ගේ නියෝගයෙන් තමන් කරා දායාද සොයා ආ දා මහණ කරවා ගත්තාවූ තමන්වහන්සේගේ සාරලක්ෂයක් ක්ෂීණාශ්රමව ශ්රාාවක දරුගණනයා පිරිවරා හැම බුදුන්ගේ චාරිත්රා වූ සමත්රිංකශත් පාරමිතා බුද්ධකාරකධර්මයෙන් යෙදී, නාරදකුල වසන නාරද නම් යක්ෂරාජයා ආදී වූ බොහෝසතුන් දම අමා මහනිවන් ලා රන්මෙරක් වැනි වූ අසූරියන් බුද්ධකායකින් ලක්ෂයක්. හවුරුද්දට ආයුඃශ්රීූ ඇතිව මුළුලොවට නැඟූ පහණක් සේ, මුළුලොවට ලු තිලකයක් සේ, මුළුලොවට අඹා ලූ අමාපිඩක් සේ, දහම් සේක. එකල මාගේ ශ්රීමමහාබොධිමසත්වයෝ පෙර බුදුන් කෙරෙන් ලබනලද මනෝප්රපණිධි ඇති ව භස්ම ප්ර ච්ඡන්න ජාතවේයක් සේ සංසාරගත ව වසන දෑ අමරවතී නම් නුවර බමුණු මහසල් කුලයෙහි ඉපිද “සුමෙධ” නම් පණ්ඩිත ව ප්ර ඥබලයෙන් නිවන් ඇතැයි දැන නිර්වාණය සොයා සැපත් හැර වල්ගොස් දහම් පව්වෙහි සක්දෙව්රජහු මවා දුන් පන්සල් හා තවුස් පිරිකර දැක මහණවනු කැමති ව හින තුබූ සළුව බලා එහි නව ආදීවයක් දැක්ක-කෙසේ වූ නව ආදිනවයෙක් ද යත්:
මේ සළුව ඉතා මා හැඟි බව තපසට එක් පළිරොධයෙක, අනුන් නිසා ම උපදවාගැන් ම එක් පළිරොධයෙක, වහා කිළිටි වී ම එක් පළිරොධයෙක, ම‍ාළු වී ම එක් පළිරොධයෙක, සිතුවිට නො ලැබීම එක් පළිරොධයෙක, තපසට අනඩ්ලග වී ම එක් පළිරොධයෙක, සතුරන්ට සාධාරණ වී ම එක් පළිරොධයෙක,ඇඳීමෙන් මද වඩනා බව එක් පළිරොධයෙක, ලෝබ වඩනා බව එක් පළිරොධයෙකැ යි,
මෙසේ නව ආදීනවයක් දැක, ඒ සාටක ය හැර වාකද්චීවර ය බලා, එහි දොෙළාස් මහවිපාක දැක්ක, කෙසේ වූ විපාකයක් ද යත්- මේ මාහැඟි නො වීම එක් ගුණයෙක, අනුන්ගෙන් උපදවා ගන්නා නො වීම එක් ගුණයෙක, ස්වහස්තයෙන් ම උපදවා ගත හැක්කේ එක් ගුණයෙක, වහා නොකෙලෙසෙන්නේ එක් ගුණයෙක, ගිය ගිය තෙන සුලභව ලැබෙන්නේ එක් ගුණයෙක, තපසට ඉතා සරු බව එක් ගුණයෙක. අනුභව කරන්නාහට ක්ලේශයන් උත්සන්න නො වීම එක් ගුණයෙක, ඉතා අල්පේච්ඡ බව එක් ගුණයෙක, අනුභවයට ලඝුවීම එක් ගුණයෙක, අනුන් ගෙන් නොයිල්ලවා ලැබීම එක් ගුණයෙක, නට කල ලොභසිත් නො ඉපදීම එක් ගුණයෙක,මෙසේ වූ දොළොස් මහාවිපාකයෙකින් යුක්ත වූ වාකද්චීවරය මට මැනැවැ යි ඒ සිවුර ධරා ගෙණ එ පන්සල්ගෙය බලා ඒ පන්සල්ගෙය බලා ඒ ගෙයි වාසයෙත් අටමහා පළිරොධයක් දැක්ක- කෙසේ වූ පළිරොධ ද යත්?
මේ ගෙය බොහෝ දාරුසම්භාරයක් උපදව‍ාගැන්ම පළමුවන පළිරොධ ය, දවස්පතා සුන්බුන් තැන් තරකිරීම දෙවන පළිරොධ ය, ගෙයි වසන්නවුන් මහල්ලන් දුටුකල නො වේලෙහි ත් වාසස්ථාන දීම තුන්වන පළිරොධ ය, නැවත දෙදෙනෙකු එක් ගෙයි වාසය කිරීම සතර වන පළිරොධය, ශීත උෂ්ණ පීඩා නැති ව ගෙයි වාසය වාසය කිරීමෙන් ශරීර ය සුඛුමාලවීම පස්වන පළිරොධය, කාමවිතර්කාදියට නිලියන ස්ථානය වීම සවන පළිරොධය, මේ මාගේ වාස යයි ලොභ සිත් ඉපදවීම සත්වන පළිරොධය, මකුණන්-උකුණන්-සූනන්-සිකනළුන් ආදී සතුන් හා එක ස්ථානයෙහි විසීම අටවන පළිරොධ ය යි මෙසේ පන්සල් වාසයෙහි අටමහා පළිරොධයක් දැක ඒ පර්ණශාලාවත් හැර පියා ඡා‍යාසම්මපන්න රුකක් මුලකට ගොස්, මේ රුක්මුල නිත්යයවාසය කෙරෙම් නම් දසමහා ඵාසුවෙක් ඇතැයි දැක්ක.
කෙසේවූ ඵාසු ද යත් ?
අල්පව්යදසනයෙන් සොයාගැන්ම පළමුවන වි‍ෙ‍ශෂ ගුණ ය, ගිය ගිය තෙන රුක්මුල් සිත් සේ ලැබීම දෙවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, පුරාණ පත්රා්දීන්ගේ විකාර දැක අනිත් ලකුණු ඉපදවීම තුන්වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, ලොභ සිත් නේ හටගැන්ම සතරවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, කාම විතර්කාදීන්ට අස්ථාන වීම පස්වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, අනුන් විසින් නො දෙවා ලැබීම සවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, දෙවියන් හා එක්තෙන විසීම සත්වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, සිසාරා පරික්ෂෙප ඇත මැනවැ යි උත්සාහ නො කිරීම අටවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, වාසයට සුව වීම නව වන වූ විශෙෂ ගුණ ය, ගිය ගිය තෙන සුලභ හෙයින් නැවත අව මැනවැ යි රුක්මුල අපෙක්ෂා නැතිවීම දසවන වූ විශෙෂ ගුණ ය, මෙසේ වූ දසමහා විශෙෂ ගුණයක් දැක නොයෙක් රුක්මුල්හි හිඳ එක් වේලෙක භාවනාකොට එක් වේලෙක දිග සැටරියනක් හා පූළුල යෙලරියනක් වූ, දෙකෙලවර වූ ආසන දෙකක් හා ආලම්භන ඵලකයෙන් යුක්ත වූ, බිම ඉන්ද්ර නිලමාණික්ය මය වූ, පස්නීවරණ දොෂයෙන් දුරු වූ,ශක්රරයා මැවූ ඒ සක්ම‍ණෙහි සක්මන් කොට, සත්දවසක් ඇතුළත පඤ්චාභිඥ අෂ්ටසමාපත්ති උපදවාගෙණ එතැන්පටන් ගුණධර්ම පුරන්නා වූ බෝධිසත්වයෝ අභිඥණ ගුණ අටක් විඳින්නාහු.
කෙසේ වූ සුව අටක් ද යත්?
වස්තුකාම ක්ලේශකාම නමැති ගිහිබන්ධනයෙන් ගැලැවීම පළමුවන සුවවිඳීම ය, නිරවද්යර වූ පිඬුසිඟා වැළදීම දෙවන සුවවිඳීම ය, උපන් පසය ම වැළදීම තුන්වන වූ සුවවිඳීම ය, දඩමුඩ ඉස්රන් මස්රන් එළවා ඇවිදිනා රාජපුරුෂයන්ගෙන් පීඩා නොවිඳීම සතර වන සුවවිඳීම ය, කෙත්වත් ගවමහීෂාදි ගෘහොපකරණයෙහි කල්පනා නො කිරීම පස්වන සුවවිඳීම ය, සොරුන් කෙරෙහි සැක නොකිරීම සවන සුවවිඳීම ය, රජ යුවරජ මහ ඇමතියන් දුටු කල භය නැති ව හුනස්නෙන් නො නැඟී හිඳීම සත්වන සුවවිඳීම ය, ගිය යම් ෙදසභෙය නැති ව සිත් සේ ඇවිදීම අටවන සුවවිඳීම ය යි , මෙසේ පැවිදිවූවන් ලබන්නාවූ අටමහසුවයක් විඳ නෙසජ්ජික ය පුරා පවත්තඵලක නම් වූ සත්වන වූ උග්ර තපස්කොට වාසයකරණ කල එක් දවසක් ආකාශයෙන් වඩනා වූ ඒ මාගේ සුමේධතාපස නම් බෝධිසත්වයෝ එදා සුදොවුන් වෙහෙර සිට රම්යධවතී නම් නුවරට ඒ දීපඬ්කර නම් වූ බුදුරජානන් වඩනා මාර්ග ය සරහන්නා වූ මිනිසුන් දැක විචාර බුදුන් වඩනා මග ය යි අසා, ආකාශයෙන් බැස මට ද එක් අවකාශයක් දෙව යි ඉල්වා තමන්ගේ ඍද්ධි දැන, දුදුළු කඳුරක් ජනයන් දි ලූ කල, ඒ කඳුර බලා සිතන්නාවූ බෝධිසත්වයෝ ශක්රයයාගේ සියයක් යොදුන් පරසතු ගස සලා, මල් ගෙණවුත් මේ වළ පුරා‍ලන් නම් ඒ මාගේ ඇඟින් ලොමයකට ත් ආශායක් නැත. තව ද දසදහසක් යොදුන් අසුර භවනයට දිව අසුරයන්ගේ පලුලු ගසින් මල් ගෙණවුත් මෙතන තනාලම් නම් ඒ මට දැන් පැයකින් පිළිවන. තව ද සාගරයෙහි දිය දෙබේකොට රුවන්වැලි උකාගෙණවුත් සුදොවුන් වෙහෙරෙ සිට රඹගම් නුවර දක්වා රුවන් වැල්ලෙන් තනාලම් නම් මාගේ අසුරුසනක් කලින් නිමවා ඍද්ධි ම ය, මාගේ මේ අඳුන් දිවිසම මහත්කොට මවාලා ඇද සෑදූ බෙරයක් සේ ම තනාලම් නම් ඇසිල්ලෙකින් පිළිවන. ආනුභාවයෙන් කරන්නා වූ සත්කාර හැර මාගේ ශරීරයෙන් ඩා සොල්වා බුදුන්ට අද කායවෙය්යා වතක් කෙරෙමි යි සිතා ලා උදැල්ලක් හා කූඩයක් ගෙණ උස්තැන් කපා වළතැන් පුරා, සතුටු සතුටුව මග තනන දෑ යථ ඒ පිරිවරා සවණක් රැසින් දිලිහි දිලිහී රුවන්මෙරක් සේ අවුදින් වැඩසිටි බුදුන් දැක, පස්වණක් ප්රීීතීන් පිනා අද ආශ්චය්ය් ර්මකත් වූ බුදුන්ට ආශචය්ය් ර්මනත් වූ මාගේ ප්රි්ය ජීවිතය පූජාකෙරෙමි යි සිතා මතු ලෝවැඩ පත පතා එ කලල් වසා, අඳුන් දිවිසම අතුට බුදුන් දිසාවට සිරස ලා මතු මා බුදුවන දවස් වසවත් මරහු මැදයේ සොඳුර! තෝමට දෙස් කියා! යි මීකත වැළඳ සිඹ සනහන්නකු සේ, මීතෙලෙහි බඩින් බැස හෙව බුදුහු අද මා හෙයක් කොට වඩිත්වා, මම් ද මතු ලොව්තුරා බුදුව මේ අප බුදුන් සේ ම සියලු සතුන් සංසාරසාගරයෙන් ගලවමි යි ප්රානර්ථනා කළ දෑය. එ කල බුදුහු දිවි දි වැදහොත් බෝසතුන් දැක මේ මනුෂ්යායෙක, ඉනු ත් පුරුෂයෙක, හෙත්සම්පත් ඇතියේය, බුදුන් දිට තපස්වීය. ධ්යා,නලාභි ය, අධිකාරත්වයෙන් යෙදින. බුදුබැව් පතා හොත්තේ ය. එසේ හෙයින් පළමුවන අභිනිහාරයට සුදුසු වූ මේ ධර්මයෝ අටදෙනා ම දැන් මොහු කෙරේ ම විද්ය මාන ය හ, මේ වීර පුරුෂයා කවර කලක බුදුවේ දෝ (හෝ) යි කප එකප බලා, දෙවන කප බලා, සියක් කප් බලා, දහසක කප් බලා, ලක්ෂයක් කප් බලා, කෝටියක් කප් බලා, අසඬ්ඛ්යුයක් කප් බලා, මෙසේ ක්රසම ක්රටමයෙන් බලන්නා වූ බුදුහු සාරාසඬ්ඛ්යේ කල්පලක්ෂයකින් මතු ගෞතම නම් බුදුවේ යයි දැක, පස්සෙහි වඩනා සාරලක්ෂයක් රහතුන් බලා තමන් වහන්සේගේ මුඛ නමැති පද්මයෙන් සුවඳ විහිදුවා:
“ පස්සථ ඉමං තාපසං
ජටිලං උග්ගතාපනං
අපරිමෙය්යග ඉතො කප්පෙ
අයං බුද්ධොා හවිස්සතී” යි
යනාදීන් වදාරා මහණෙනි! මේ මට දිවිපුදා‍හොත් පුරුෂයා සාරාසඬ්ඛ්යස කල්පලක්ෂයකින් මතු ගෞතම නම් බුදු වෙයි. කිඹුල්වත් නම් පුරයෙක උපදී, ශූද්ධොන නම් රාජොත්තමයෙක් පිය වෙයි, මහාමායා නම් දේවියක් මව් වෙයි, සතළිස් දහසක් පුරාස්ත්රීාන් පිරිවරා එකුන්තිස් හවුරුද්දක් රජසිරි විඳ, යසෝදරා නම් අග මෙහෙසි බිසවක, රාහුල නම් හා එක්වැනි පුතකු වැදූදා අශ්වයානයෙකින් මහබිනික්මන් කෙරෙයි, අනෝමා නම් ගං තෙර දි මුහුලස කපා අහසට දමා මහඹුන් දුන් සිවුරු ධරා සාවුරුද්දක් දුෂ්කර ක්රිනයා කෙරෙයි, සුජාතා නම් සිටුදුවක් දුන් කිරිපිඬු වලඳා එම දා සවස තුදුස්රියන් විදුර ‘සුන් නැගි ඇසතු ගසක් පිටලා හිඳ මරසෙන් බිඳ බුදු ව එකෙණෙහි මාසේ ම අනනතාපරිමාන සක්වළ සවණක් රස් විහිදුව යි. එ කල මොවුන්ට කෝලිත-උපතිස්ස නම් අගසව්වෝ දෙදෙනෙක් වෙති. ආනන්ද නම් මහතෙර කෙනෙක් අත් පා මෙහෙකෙරෙයි, ඛෙමා ය - උප්පල වන්නා‍ය යි අග්ර ශ්රාිවිකාවෝ දෙදෙනෙක් වෙති, අටලොස් රියන් උස ඇති බුද්ධකියෙකින් පන්සාළිස් හවුරුද්දක් බුදුව හිඳ මා සේ ම දහම්රස පොවා, සියළු සතුන් අමාමහනිවන් පමුණුව යි, මහණෙනි! මේ පුරුෂයා ස්වල්ප වූ සතෙක් නො වෙයි, මතු බුදුවන්නා වූ බුදු බිජුවටෙකැයි ස්තුතිකොට වදාරා විවරණ පතුල් දුන්සේක.
එතෙපුල් ඇසූ දෙවිමිනිසුන් දුන් සාධුකාර ශබ්දය බඹලෝ ගසා පැවැත්ත; ඉක්බිත්තෙන් බුදුහු බෝසතුන්ගේ මතු මරුන්ට නො දක්වන්නාවූ පිට නො මඩිමියි ආදරයෙන් පය නොගා තුන් යලක් පැදකුණුකොට, සමන්මල් අටමිටකින් අටජූජාවක්කොට, වැඩිසේක. පස්සෙහි වඩනා සාරලක්ෂයක් රහතුන්වහන්සේද, සාරලක්ෂයක් මල්මිටින් පුදා වැඩිසේක. එදා බුදුන්ට පූජාවට රැස්වූ දසදහසක් සක්වළ සතළිස් වරම් රජදරුවෝ සතළිස් දහසක් දිවමල් මිටින් පූජාකොට ගියහ. තව ද දසදහසක් ශක්රදයෝ ද දසදහසක් සුයාමයෝ ද, දසදහසක් සන්තුෂිතයෝ ද, දසදහසක් සුනිමිර්තයෝ ද, දසදහසක් පරනිර්මිතයෝ ද, දසදහසක් සක්වළ අරූතල- අසංඥතල සත්වයන් හැර එක්ලක්ෂ පණස්දහසක් බ්රහහ්ම ලෝකවල බ්රිහ්මරාජයෝ ද, යන මේ සියළු දි‍ෙව්ය න්ද්රමයෝ වම එකි එකී දිවමල් මිටින් ගෙන බෝසතුන් පුදා ගියහ.
මෙසේ බුදුන් රහතන්-මිනිසුන්-දෙවියන්-බඹුන්-තමන් පුදා ගියකල මහබෝසතානෝ එ මල් පීරා නැගි දිවමල් රැස් පිට වැඩ හිඳ බුද්ධකාරක ධර්මයන් පරීක්ෂාකොට ක්ර මක්රහමයෙන් සමත්රිං්ශත් පාරමිතාවන් දුටුසේක. එකෙණෙහි “හිමි! නුඹ බුදුවන දා මම දෙස් කියමි” යි මීකත අත්පොලසන් දුන්නා සේ, දසදහසක් සක්වළ මහපොළොව එකපැහැර ගගරා පී ය, එ කෙනෙහි එ මහී නාදය අසා දසදහසක් සක්වළ වවසන්නාවූ නාගයෝ ය, ගරුඬයෝ ය, සිද්ධයෝ ය, ගාන්ධර්වයෝ ය, යක්ෂයෝ ය, රාක්සයෝ ය, සිද්ධවයෝ ය, විද්යා්ධරයෝ ය, දිව්යහයෝ ය, බ්ර්හ්මයෝ ය යනාදී මහත් වූ සේනාව එතැනට දිව අවුදින් බෝසතුන් පිරිවරා, තව ද අප්රවමාණ වූජ පූජා කරන්නාහු, ඔල්වරසන් දහස, අත්පොළසන් දහස, අසරුසන් දහස, පිළිසන් දහස, වැඳුම් දහස, සාධුකාර දහස යනාදීන් බඹලොව දක්වා එකනින් නාද පැවැත්වූ හ.
ඒ කෙසේද යත් ?
“ඉදින් මේ බුදුන් කල සසරින් ගැලවීගත නොහෙමෝ නම්: හිමි නුඹගේ බුද්ධරාජ්යතයෙහිදී අප සසරින් ගැගවුවමැනවැ” යි කිය කියා වැඳ වැඳ සමහර ලො‍ෙවක දෙවායෝ දිවමල්කඳු පුදා යෙති-තව ද සමහර ලොවෙක දෙවියෝ, හිමි! සුමෙධ පණ්ඩිතයෙනි! පෙඑ නුඹසේ ම බෝධිසත්ව වරයන් පළමුවන විවරණ ලදින් පාරමිතාවන් ආවර්ජනා කළ කලැ, ලොව යම් ආශ්චය්ය්නර්යෙරක් පෙනිණිද! ඒ ආශ්චය්ය්නර්යෝම දැන් නුඹට ත් පහළ වූ හ. එසේ හෙයින් ඒකාන්තයෙන් නුඹ මතු බුදුවන දෑ ම ය, අප දමත් සසරින් ගැලවුවමැනව”යි දිව සුවඳින් පුදා යෙති.
තව ද - සමහර ලොවක දෙවියෝ “ස්වාමීනි! සුමෙධ පණ්ඩිතයෙනි! දැන් මේ ඇසිල්ලෙහි ශිත පීඩාවෙන් දුක්-ගන්නා වූ එක ද සත්වයෙක් නැත, උෂ්ණ පීඩාවෙන් දුක්-ගන්නා වූ එක ද සත්වයෙක් නැත, දසදහසක් සක්වළ ම ඉතා නිශ්ශබ්ද වි ය. සියලු සතුන්ට ම වියවුල් නැති වී ය, ප්ර්චණ්ඩ වූ පවන් නැති වි ය, ගං හෝ කඳුරැලි දිය සිටි දිය සේ රඳා ගියේ ය. මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදුවන දෑ ම ය; අප ද එදා සසරින් ගැලවුව මැනව”යි භෙරිනාදයෙන් පූජාකොට යෙති.
තව ද- සමහර ලො‍ෙව දෙවියෝ අවුත් “ස්වාමීනි! බුද්ධාංකුරයානෙනි! අද තොපගේ මේ ආවර්ජනාවෙහි දසදහසක් සක්වළ මුළුල්ලෙහි දියෙහි ගොඩෙහි කුසුමයෙන් පිරීගියේ ය,
නොයෙක් තුරුලිය ඵලහාරයෙන් පිරීගියේය. බෙර සක්-මිහිඟු ආදී තූය්ය්්ර්යෝය තුමූ ම නාද පවත්වති, ආකාශයෙන් මල්වැසි වැස පී ය, සමුද්ර වල මහරළ සන්සිඳී ගියේ ය. මහපොළොව ගුගුරා පී ය,මේ මේ කාරණයෙන් මතු නුඹ බුදුවන බව ඒකාන්ත ම ය, අප ද සසරින් ගැලවුව මැනවැ” යි කිය කියා දිව්යල වීණාගායනාවෙන් පූජා කොට යෙති.
තව ද- සමහර ලොවක දෙවියෝ අවුත් “ස්වාමීනි! වීරපුරුෂයානෙනි! දැන් හැම නරකවල ගින නිවී ගිය, හිරුමඬල ප්රුභාවත්ව ගිය, දහවල් තරු පෙණී ගිය, පොළොව පළා දියකඳු පැණ නැංගේ ය, චන්ද්රනදිව්යවපුත්රයයා වෛශාඛ යෝගයෙහි යෙදී ගිය, මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදුවන දෑ ම ය, අපට ඉස මතු නිවන් එස දුනමැනවැ”යි දාව්යෙ නෘත්යපයෙන් පූජාකොට යෙති.
තව ද-සමහර ලොවෙක දෙවියෝ “ස්වාමීනි සුමෙධ නම් උත්ත්මයානෙනි! අද තොපගේ මේ ආවර්ජනාවෙහි දසදහසක් සක්වළ සියලු ප්රාේණීහු ම තම තමන් වසන බිලාදියෙන් පිටත් ව ගියහ, සියලු තිරිසනුන්ගේ භය සංසිදී ගිය, සියලු සත්වයෝම ඔවුනොවුන් කෙරෙහි සන්තොෂ ය, සියලු සතුන්ගේ ම රෝග පීඩාවෝ සංසිඳී ගියහ, සියලු සතුන්ගේ සා පිපාසා නිවී ගියහ, මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදු ව දම්සක් දෙසන දෑ ම ය, අපට මතු ධර්මයදෙශනා කළමැනවැ” යි කිය කියා දිව්යෑ ගිතිකාදියෙන් පුදා යෙති.
තව ද- සමහර ලොවෙක දෙවියෝ “ස්වාමීනි! මතු බුදුවන හිමියානෙනි! දැන් මේ ඇසිල්ලෙහි රාගාදි කෙලෙස් සන්සිඳී ගියව හ,අකාශයෙහි රජස් නැති ව ගියහ, ලොව හැම දුර්ගන්ධයෝ ම නැති ව ගිය හ, සුගන්ධ ගන්ධයෙන් හැම ලොව පිරී ගියේ ය, හැම දෙවියෝ මිනිසුන්ට පෙණිති, මනුෂ්යීයෝ දෙවියන්ට පෙණෙති,හැම නරක ම පෙණී ගියහ, මුළුලොව ම ආවරණ නැති ව ගියහ, මේ මේ කාරණයෙන් නුඹ මතු බුදුව නිවන්පුරයෙහි දොරහරණ දෑ ම ය, අප ද එපුරෙහි ලුව මැනවැ” යි කිය කියා දිව්යි ධ්වජමාලා වෙන් පුදා යෙති.
ත ව-ද සමහර ලොවක දෙවියෝ දෙවියෝ දිව අවුදින් “ස්වාමීනි! සුමෙධ නම් මහතානෙනි! දැන් මේ මුළුලොව උපදනා සත්වයෙකුත් නැත, මියෙන්නා වූ සත්වයෙකුත් නැත, මුළුලොව නිවී ගිය, හැම සිත් පිරී ගිය, මේ මේ කාරණයෙන් ඒකාන්තයෙන් නුඹ මතු බුදු ව සද්ධර්ම දෙශනාවෙන් සතුන් සන්තුෂ්ටකරණ දෑ ම ය, අපට ද එ දා දහම් දෙසුව මැනවැ” යි කිය කියා දිව මල් දම දමා දිව සුවඳ ඉස ඉස ගායනා පතුරුව පතුරුවා, පූජාකොට හැම දෙවියෝ ගියහ.
මෙසේ මාගේ ශ්රී‍මහාබොධිසත්වයෝ තමන් පළමුවන විවරණ පතුල් ලත් දා ම බුදුන්ගෙන් පූජා අටෙක, රහතුන්ගෙන් සාර ලක්ෂයක් පූජා ය, වරම් රජුන්ගෙන් සතළිස් දහසක් පූජා ය, සක්දේව් රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, සන්තුෂත රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, සුනිර්මිත රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, පරිනිර්මිත රජුගෙන් දසදහසක් පූජා ය, තව ද-දසදහසක් සක්වළ අරූතල-අසංඤා තලයන් හැර සියළු බ්රතහ්මරාජයන්ගෙන් එක්ලක්ෂ පණස්දහසක් පූජා ය, පසුව පාරමිතාවන් ආ‍වර්ජනය කළ වේලෙහි මහීගර්ජනාවෙහි හඬ අසා දිවූ දසදහසක් සක්වළ මුළුල්ලෙහි දිව්ය් බ්රලහ්වමයන් විසින් කරණලද දෙලක්ෂ සතළිස් දහසක් මහාපූජාය, දෙතිස් මහාපූර්ව නිමිත්ත පූජා ය; මහීගර්ජනා නම් පූජා ය යි මෙසේ පළමුවන අභිනිහාර මඟුල් පූජාවෙහි ම අටලක්ෂ අසූදහස් එක්සාළිස් මහා පූජාවක් ලත් හෙයිනුත්, සඬ්ඛ්‍යා පථයට අවිෂය වූ පූජාවන් අප්රලමාණකොට ලත් හෙයිනුද ත් එසේ වූ පූජාවිඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේ ක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
පූජාවිසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො
අත්ථානුරූපං අරහන්ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං’ යි.
මෙතෙකින් මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් අෂ්ටාඬ්ධර්මයෙන් ලද අභිනීහාරමඟුල් පූජා කතානම් වූ දෙවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
පූජාවලිය-විවරණ මඟුල් පූජා කථා
තුන්වන පරිච්ඡෙදය
තව ද අප බුදුන් හැම බුදුන්ගෙන් නො වරදවා සාමාන්යද ධර්මයෙන් ලද විවරණ මඟුල් පූජා නම් කවරභය ත් ?
ඒ දිවකුරු බුදුන් පටන් බුද්ධ ශුන්යඟ වූ අසඬ්ඛ්යි කප් ගිය කල සාරනම් කපෙක කොණ්ඩඤ්ඤ නම් බුදුරජානෝ, රම්ය වතී නම් නුවර සුනන්ද නම් රජහුගේ සුජාතා නම් බිසවුන් කුසින් දසදහ සක් සක්වල දෙව් බඹ පිරිස් මැද සරත් වලාකඩෙකින් නිකුත් පුන්සඳ මඬලක් සේ බිහිව වැඩී තුන් ලක්ෂයක් සුරඟනන් පිරිවරා, දසදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ රුවි නම් අග බිසවුන් විජිතසේන නම් පුත් රුවන වැදූ දා රථයානින් වැඩ දසකෙළක් ඇමතියන් හා සමග පැවිදි ව, දසමසක් දුෂ්කර ක්රිළයා පුරා යසොධරා නම් සිටුදුව දුන් මීකිරිපිඬු වළදා, අ‍ටපනස්රියන් විදුරසේනේ සල්සිරිලෝ පිටදී වැඩ හිඳ බුදුසිරි ලදින් සසුන් නමැති ගුවනෙහි හිරු සඳු සේ ප්රිසිද්ධවූ භද්රස ය-සුභද්රද ය යන අගසවුවන් දෙදෙනා හා සමඟ කෙළ ලක්ෂයක් මසහසව්වන් පිරිවරා ශීලාදියෙන් සමෘද්ධ වූ අනුරුද්ධ නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අත්පා මෙහෙ විඳ, අට අසූරියන් බුදුබඳෙකින් හවුරුදු ලක්ෂයක් ආසිරි ලදින් වැඩහිඳ මුළුලොව එක් නිවන් පිඬක් සේ කරණසේක. එ කල අප මහබෝසතානෝ විජිතාවි නම් චක්රසවර්ති රජ ව, වෙහෙරක් කරවා කෙළලක්ෂයක් රහතුන් සමග බුදුන්ට තුන් මසක් අසදෘශ මහදන් දී ඒ කොණ්ඩඤ්ඤ නම් වූ බුදුන් අතින් ද දවස් දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ දෙවන වූ විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එයින් බුදුන් නැති ව ම අසංඛ්යණක් ශුන්යුකප් ගිය කල සාරමණ්ඩ නම් කපෙක මඬ්ගල ය, සුමන ය, රෙවත ය, සොභිත ය, යන බුදුවරුක් සතරදෙනෙක් පහළ වූ හ. ඉන් මඬ්ගල නම් බුදුහු උත්තරා නම් නුවර උතුරු නම් රජුහුගේ උතුරු නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ, එතැන් පටන් දරුගැබ් සොභාවෙන් අසූරියන් ගෙයි අඳුරු දුරුකොට දසමසක් වැස, දෙව් බඹ පිරිස මැද ලහිරුමඬලක් සේ බිහි ව ක්රසමයෙන් වැඩී, දෙවඟනන් වැනි වරඟනන් තිස්දහසක් පිරිවරා නවදහසක් හවුරුදු රජසිරි වළඳා යසවතී නම් දේවීන් සීලව නම් පුත්රුවන වැදූදා වර තුරඟ යානාවෙකින් වැඩ, තිස්කෙළක් සෙනග හා සමග එක දා මහණ ව අටමසක් දුෂ්කෙර ක්රිහයා පුරා උතුරු නම් සිටුදුව දුන් පිවිතුරු කිරිපිඬු වළඳා සවස අපනස්රියනක් විදුරසුන් අරා නාසිරිබෝ පිට දී වැඩ හිඳ සව් කෙලෙසුන් නසා බුදුව තමන්වහන්සේ පෙර බොධිසත්ව සමයෙහි දන්දුන් දරු දෙදෙනා හුණුකිළිල් සේ මුරු මුරුයා කකා, දෙකපොළයෙන් නිකුත් රුධිර ධාරාවන් වගුරුව වගුරුවා කට දල්වා පෑලු කරදළ නම් ඒ දරුණු යකු දැක ද, සිත නො කළඹා කළ පැතුම් බලයෙන් හා තව ද-සිටුපුතක් ව සියලඟ තෙල්කඩ සිසාරා පහන් දල්වා තුන්යම් රෑ බුදුකෙනෙකුන්ගේ ධාතු සෑයක් වටා දිවි දී පුදකළ පහන් බෙලෙන් තෙසු බුදුන් වඩා සියලඟින් නිකුත් රුස්කඳින් දසදහසක් සක්වල දිවා රාත්රි්යෙහි බබුලුවා හිරු සඳු රස් වලක්වා සසුන් නමැති ආකිශයෙහි ගුරු සිකුරු තරු වැනි වූ සුදෙ ව ය, ධර්මසෙන ය, යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළ ලක්ෂයක් මහරහතුන් පිරිවරා, අචාලිත වූ පාලිත නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අටාසූරියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු බුදුසිරි වළඳා මුළුලොව බබුලුවා නිවන්රස දෙන සේක. එ කල අප මහබොධිසත්වයෝ සුරුචි නම් බමුණු ව කෙළ ලක්ෂයක් රහතුන් සමග බුදුන් පිරිවරා ගෙණවුත් සක්දෙව් රජහු මවාදුන් අටසාලිස් ගවු සත් රුවන් මණ්ඩපයක වඩා හිඳුවා පැන් නො වැකු කිරිබත් අසදෘශ මහදන් සත් දවසක් දි පසුවදා බුදුන්ට අනගි පිරිකරක් හා කෙළලක්ෂයක් රහතුන්ට කෙළලක්ෂයක් අටපිරිකර දෙනුවෝ පෙලග හුන් නමට පස්සෙහි පිරිකර ඝනරන් දහසක් අගනාකොට දී ඒ මඟුලේ මඟුල් නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීඒ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ තුන්වන වූ විවරණ මගුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එ ම කප දෙවන අන්තර කල්පයෙහි, සුමන නම් බුදුහුමෙඛලා නම් නුවර සුදත්ත නම් රජහුගේ සිරිමා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමසක් වැස තුන්ලෝ තිලකයක් සේ බිහි ව ක්රනම‍යෙන් වැඩී සුරඟනන් වැනි පුරඟනන් තෙසැට දහසක් පිරිවරා නවදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ වටසංකා නම් බිසවුන් නිරූපමවූ අනූපම නම් දා තිස් කෙළක් දෙනා හා සමග මහණ ව දසමසක් දුෂ්කරක්රි්යා කොට අනූපම නම් සිටුදුව දුන් නිරූදක වූ කිරිපිඬු වළඳා, තිස්රියන් විදුරසුන් අරා, නාසිරිබෝ පිට දී වැඩහිඳ, පස් මරුන් බිඳ, බුදුව සසුන් නමැති කල්පද්රැ මයෙහි ජාත ශාඛා යුග්මයක් වැනි සරණ ය, භා‍විතත්ත ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළලක්ෂයක් මහසව්වන් පිරිවරා පිදේනි වූ උදේනි නම් මහතෙර කෙණෙකුන් අතින් අත්පා මෙහෙ විඳ අනූරියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා ලෝවැඩ කරණ සේක. එ කල අප මහාබෝසත්වයෝ අතුල නම් දිව්යනනාග රාජයන් ව නේ සුවහස් දිව නයින් පිරිවරා අවුදින් බුදුන් හා සමග කෙළලක්ෂයක් මහ රහතන් පිරවරා දිවබත් වළඳවා, කෙළලක්ෂයක් දිව්යෙ පූජායෙන් සුමනකොට, එ දා දසදහසක් සක්වළ දෙවිබඹුන් කළ මේ සතරවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප තුන්වන අන්තර කල්පයෙහි කල්පයෙහි නම් බුදු රජානෝ- සුධඤ්ඤවතී නුවර විපුල නම් රජහුගේ විපුලා නම් අග බිසවුන් කුසින් චිත්රිකූට පර්වතයෙන් බස්නා ස්වර්ණහංසරාජයක්හු සෙ බිහිව පෙර ‘ ඩමස සඳසේ වැඩී සුරලියන් වැනි වරලියන් තෙතිස් දහසක් පිරිවරා, දසදහසක් හවුරුදු රජය කොට සුනන්දා නම් දේවීන් තමන් හා එක් වැනි වූ වරුණ නම් පුත්රුවන වැදු දා රථ යානාවකින් නික්ම කෙළක් පිරිස් සමඟ එක්දා මහණව,සත් මසක් පධන් සැරිසරා සාධුදෙවිය දුන් කිරිබත් වළඳා, තෙපනස් රියන් විදුරසුන් අරා නාගශ්රී් බොධියට පිට දී වැඩහිඳ, කෙලෙසුන් නසා බුදු ව සසුන් නමැති ගුවනෙහි නැඟූ ජය කෙතු යුග්මයක් වැනි වරුණ ය-බ්රිහ්මදෙව ය යන අගසවුවන් දෙදෙනා සමග කෝටියක් පමණ මහසවුවන් පිරිවරා ගුණ අසූරියන් බුදුබඳෙකින් දිලියෙමින් ව්යාවම ප්රිභාමණ්ඩලයකින් සතර ගව්වක් තැන් දිවා රෑ බබුලුවා සැටදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳමින් සවුසතුන් නිවන් පුර පුරා වැඩවසන සේක. එ කල මාගේ ශ්රී මහාබොධිසත්වයානෝ අතිදෙව නම් බ්රරහ්මණ ව සිවු වෙද ය ගෙවා දැන මහා පණ්ඩිත ව ඒ බුදුන් කරා ගොස් දෙතිස් ලකුණු දුටු සතුටින් දහසක් වටිනා උතුරු සළුවෙන් පුදා බුදුන් බල බලා සිටි පිය නොසෙල්වා සිට, විසිතුරු සිලෝ දහසක් බැඳ බුදු ගුණ කිය; රෙවත නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීබ ලදින් එ තැන රැස් වූ දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ පස්වන වූ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප සතරවන අන්තර කල්පයෙහි සොභිත නම් බුදු රජාණෝ-සුධර්මා නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් අයාමෙන් මහ මේ ගැබෙකින් නිකුත් පුන්සඳ මඬලක් සේ බිහිව කුමාරශ්රීේන් වැඩි දෙවඟනන් වැනි වරඟනන් සැත්තෑදහසක් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ මඛිලා නම් බිසවුන් සිංහ නම් පුත්රුවන වැදූ දා තමන් රජසිරි විඳිමින් රන් පායෙහිදී ම පැවිදි ව එම දා ම චතුර්ථධ්යා නක උපදවා සත් දවසක් එ ම ගෙහි පධන් සැරිසරා වෙසඟ මැදි පොහොදා ඒ ඛිමලා නම් අග බිසවුන් පිස දුන් මී කිරිබක් වළඳා මහමබිනික්මන් කෙරෙමි යි සිතූකෙනෙහි කුසල් බෙලෙන් එම රන්පාය පොළොවින් අහසට නැගී ගොස් බෝමැඩ වටා බෝගෙය සේ පිහිටි කල්හි අදහස් දත් වරඟනන් පායෙන් බැස සිවුරඟ සෙන් හා උන් සමග නුවර ගිය කල්හි අදහස් රජසිරි උන්සිංහාසනරූඪ ව නාගබෝධි ය පිට ලා වැඩ හිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව සසුන් නමැති මහාසරසියෙහි පැණනැඟි පදුම යුග්මයක් වැනි වූ අසම ය, සුනෙත්රාය යන අගසව්ව්න් දෙදෙනා සමග තිස්කෙළක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා ගුණා නන්ද වූ අ‍ානන්ද නම් මහාස්ථවිරකෙණෙකුන් අතින් උපස්ථාන ලදින්, අට පණස් රියන් බුදුබඳෙකින් අනූ දහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා බුදුසිරි විඳින සේක. එ කල අප මහාසතානෝ සුජාත නම් බමුණු ව බුදුන් දැක බණ අසා සතුටු ව බුදුපාමොක් සඟපිරිසට තුන්මසක් දන් දී ඒ කෙණෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙවිබඹුන් කළ මේ සවන විවරණ පූජාව ලත් සේක.
එ තැන් පටන් බුද්ධශුන්යකව අසඬ්ඛ්යමයක් ගියකල වර නම් කල්පයෙක් වි ය, එහි-අනොමදස්සි ය, පදුම ය, නාරද ය යන මුනි උතුමෝ තුන්කෙනෙක් උපන්හ. එයින් අනොමදස්සි නම් බුදු රජාණෝ සඳවත් නම් නුවර සඳවත් නම් රජහුගේ යසොධරා නම් දේවීන් කුස පිළිසිඳගත් තැන් පටන් මෑනියන් ඇහින් නිකුත් ප්ර්භවෙන් අසූරියන් ගෙයි පහන් නොනංවා දෑරඟ මිණිරුවණක්සේ, වැස දසමස් ඇවෑමෙන් බාලාකර්මණුඩලය සේ, බිහිව ක්රමමයෙන් වැඩී දිව්යාස්ත්රීනන් බඳු පුරස්ත්රීසන් දහදහසක් පිරිවරා දස දහසක් හවුරුදු රජ සිරි විඳ සිරිමා නම් අගබිසවුන් උපවාන නම් පුත්රුවන වැදු දා රන්සිවිගෙයකින් වැඩ තිස්කෙළක් අගමැතියන් හා සමග පැවිදි ව දසමසක් වීය්ය්ුර්කොයට අනූපමා නම් සිටුදුව දුන් පිරිපිඬු වළඳා අටතිස් රියන් විදුරසුන් අරා මහකුඹුක් සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ මරසෙන් බිඳ බුදුව සසුන් නමැති මහරන්පව්වෙහි ජාත රන්කුළු සඟලක් වැනි නිසභ ය. අනොමය යන අගසවු දෙදෙනා සමග තිස්කෙළක් මහරහතුන් පිරිවරා සරණ වූ වරුණ නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අටපණස් රියන් බුදුබඳෙකින් ලක්ෂයක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා එකල; සරද තාපස, සිරිවඬ්ඪන නම් දැන් අපගේ සැරියුත් මුගලන් යන දෙදෙනාවහන්සේට අගසව් ප්රා ර්ථනා ද දී බොහෝ සතුන් නිවන් පුරයෙහි පුරා වැඩවසන සේක. එ කල අප මහබෝසතානෝ මහෙශාක්ය යක්ෂරාජන්ව ඉපද නේ සුවහස් යක්සේන් පිරිවරා අවුදින් සත්රුවන් මණ්ඩපයක් මවා බුදුපාමොක් මහසඟනට සත් දවසක් දිව්යාපහාර දන් දී ඒ අනෝමදස්සි නම් බුදුන් අතින් ද අනොම වූ විවරණ ශ්රී ලදින් එ සඳ දස දහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් මේ සත්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප අන්තරකල්පයෙහි පදුම නම් ස්වාමි දරුව‍ාණෝ චම්පා නුවර අසම නම් රජහු ගේ අසමා නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දඹදිව්තෙළෙහි පියුම්වැසි වස්වා දෙවි බඹ කැලන් මැ ද බිහි ව දෙව්කුමරකු සේ වැඩී තෙනිස් දහසක් වරඟනන් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රජ කොට උතුරු නම් බිසවුන් රම්ය නම් පුත්කුමරුවා ලත් ද රථයානාවකින් වැඩ සියක් ලක්ෂයක් ඇමැතියන් හා සමග එකදා මහණව අටමසක් දුෂ්කරක්රි්යා පුරා ධනවතී නම් සිටු දුව දුන්මී කිරි පිඬු වළඳා සවස බෝමැඩට වැඩ අටතිස් රියන් විදුරසුන් අරා වෙරණුසිරිබෝ පිට දී වැඩ හිඳ සව් කෙළෙසුන් නසා බුදුව සසුන් නමැති මහරහත් පියුමෙහි ජාත රත්පෙති සඟලක් වැනි සාල ය, උපසාල ය, යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා සරණ වූ වරුණ නම් ස්ථවිර කෙණෙකුන් විසින් කරන ලද අත් පා මෙහෙ ඇති ව අටපණස් රියන් බුදු බ‍ඳෙකින් හවුරුදු ලක්ෂයක් වැඩහිඳ දහම් වැසි වස්වන සේක එ කල මාගේ ශ්රී මහා බෝධිසත්වයෝ සිංහරාජන්ව ඉපද සත්දවසක් ධ්යාකන ස8ුවයෙන් වන මැද වැඩ හුන් බුදුන් දැක තුන් යලක් පැදකුණුකොට, තුන් යළක් ප්රීවතීන් සිංහනාද පවත්වා මතු මතුත් තමන් අනිමිසලෝචන පූජා වට කරණ සරමයක්සේ ගොදුරු නොකා නොසැලී ඇස නෙමරා සත්දවසක් බුදුන් බලා දිවි පුදා සිටි දෑ ය, බුදුහු ධ්යාබන සුවයෙන් නැගී බුදුකුරුදම් විසී කළ ඒ සිරජු දැක සිතන්නා හ සමග වැඩ සිසාරා සාය ගත් ශ්රරවකගණයා මැද, “මහණෙනි!මේ සිංහරාජන් මට දිවි පුදා හුන් කුසලින් මතු ගෞතම නම් බුදු ව මා සේ ම ලෝ වැඩ කෙරෙ යි වදාළසේක. මෙසේ එ පදුම නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීද ලදින් එකෙණෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ අටවන විවරණ පූජාව ලත්සේක.
තව ද-එම කප තුන්වන අන්තරකල්පයෙහි, නාරද නම් බුදුරජාණෝ සුධඤ්ඤවති නුවර සුදේව් නම් රජහුගේ අනුපමා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දඹදිව දොර දොර කප්රුක් නංවා බඹලොවින් බස්නා බඹකුමරකුසේ බිහිව කුමරසිරින් වැඩ හිඳ, ලක්ෂයක් ඇමති මඟුල් උයන් වැඩ මඟුල්සලවලට වැඩ හිඳ, ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග පැවිදිව එම උයන සත්දවසක් පධන් සැරිසරා අගබිසවුන් පිසදුන් මීකිරි බත් වළඳා එම උයනෙහිදීම අටපණස් රියන් විචුරසුන් අරා මහාසොණ නම් සිරිබෝකඳ පිට දී සව්නේ ගෙවා දැන බුදු ව සසුන් නමැති ගුවනෙහි දෙව්දුනු දෙකක් වැනි වූ, භද්රබසාල ය, සුනේත්රද ය යි යන අගසව් දෙනො සමග ලක්ෂයක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා ශිෂ්ට වූ වාශිෂ්ට නම් මහතෙරකෙනෙකුන් අතින් නිති මෙහෙලදින් අට අසූරියන් බුදුබඳින් දිලිසෙන බ්යාදමප්රිභාමණ්ඩලයෙන් යොදනක් තැන් දසදිග බබුළුවා අනූ දහසක් හවුරුදු අසිරි වළඳා ද්රොයණමුඛ නම් නාගරාජයා ආදී වූ බොහෝ සතුන දමා නිවන් පුර පුරා වසන සේක. එ කල අප මහ බෝසතානෝ උග්ර් වූ තපස් ඇතිව ධ්යාානලාභීව වෙනෙහි වසන දෑ අසූකෙළක් රහතන් හා අනගාමී උපාසක දසදහසක් සමග පන්සල‍ට වැඩ බුදුන් දැක පැහැද බුදු පාමොක් සඟපිරිසට විසිතුරු කොට පන්සල් මවා සතපා රෑ බණ අසා උදය උතුරුකුරුදිව වැඩ දිව බත් ගෙණවුත් වළඳවා, මෙසේ, සතදවසක් සතපා පසුවදා අනගි රත්සඳුන්හරක් බුදුන් පෙරට පුදා ඒ නාරද නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රී ලදින් එකෙනෙහි දස දහසක් සක්වල දෙව් බඹුන් කළ මේ නවවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද - මොයහාන්ධකාරයෙන් ලොව ඒකාන්ධකාර ව අසංඛ්යරයක් කප් බුද්ධ ශුන්ය ව ගිය කල අපගේ මේ භද්ර කල්පයට ලක්ෂයක් වන සාර නම් කල්පයෙහි සාර වූ ගුණ ඇති, පියුමතුරා නම් බුදුරජාණෝ-හංසවතී නම් නුවර ආනන්දු නම් රජහුගේ සුජාතා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ ලොව පියුම් වැසි වස්වා මහාබ්රයහ්මයා අත රන්දැලට බ්රරහ්ම කුමාරයකු සේ බිහි ව ක්රාමයෙන් වැඩී ලක්ෂයක් නාටක ස්ත්රීකන් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු දසරජදම් පුරා වාසුදත්තා නම් අග බිසවුන් අනුත්තර වූ උත්තර නම් පුත් රුවන වැදූ දා මහබිනික්මන් කෙරෙමි යි සිතූ කෙණෙහි පින් බෙලෙන් අහසට පැන නැංගා වූ රන් මාලිගාවෙන් සිවුරඟසෙනග සමග වැඩ බෝ මැඩ කරා බැස නැවත එම මාලිගාවට ගොස් සිය නුවර පිහිටා ගිය කල ස්ත්රීනන් හැර හැම සෙන්සමග මහණ ව සත් දවසක් ප්රරධන් සැරිසරා වෙසඟමැදි පොහෝදා රුචි නන්දා නම් සිටු දුව දුන් මී කිරිබත් වළඳා, අ‍ටතිස්රියන් විදුරසුන් අරා, සළල සිරිබෝ පිටදී වැඩ හිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව උදාන පවත්වා සත් දවසක් බුද්ධාසනයෙහි වැඩහිඳ සත් වෙනි දා දක්ෂිණ ශ්රී්පාද ය පොළොවට දිඟුකොට වදාළසේක. එ කෙණෙහි අනූරියන් දිග මහපෙති ඇති, තිස්රියන් දිග කෙසරු ඇති, ලොළොස් රියන් කෙමි ඇති, මහපියුමක් පොළොව පළා පැන නැඟී, ශ්රීක පාද ය පිළිගත, වාම ශ්රී පාදය ඔසවා වදාළසේක- එසේ ම මහ පියුමෙක් පැන නැගි ඒ ශ්රී පාදය ද පිළිගත. මෙසේ බුදුහු දොළොස් රියන් පියුම් කෙමියෙහි එකොළොස් රියන් ශ්රීසපා‍ද‍ය තබ තබා වඩනා සේක්, නැගු නැගු පත්ලෙහි පියුම් පෙණෙයි, මෙසේ ඒ පියුම්වල නවතිඹක් පමණ රොන් අහසට පැන නැඟී අටපණස්රියනක් බුද්ධකාය රන් පර්වතයෙක ලාක්ෂාරස ඉස්නා සේ තවරමින් බසියි, ඉක්බිත්තෙන් බුදුන්ගේ ශ්රී ශරීරයෙන් බුදුරැස් කඳෙක් දිව අවට දොළොස් යොදුනෙහි පැතිර දිවා රාත්රි්යෙහි වෙනසක් නො දක්වා සිටගත මෙසේ ඒ බුදුන්ගේ මවුකුසින් බිහි වූ වේලෙහි ද බුදු වූ වේලෙහි ද දස දහසක් සක්වල පියුම් වැසි වැසපිය. දිවි පමණින් ම නැගු කුගු පත්ලෙහි පියුම් නැගෙයි; එසේ හෙයින් ඒ බුදුහු පියුමතුරා නම් සේක. ඒ පියුමතුරා නම් ස්වාමිදරුවෝ සසුන් නමැති කනක ප්රානසාදයෙහි මැවුනු රුවන් ටැම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත්පා මෙහෙ විඳ දොළොස් යොදනක පැතිරෙණ බ්යා්මප්රගභාමණ්ඩල ඇතිව අටපණස් රියන් බුදුබඳෙකින් ලක්ෂයක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා අප බුදුන්ගේ අසූමහසව්වන්ට ද විවරණ දී, දෙශනාරශ්මින් විනයෙ කුමුදුවන පුබුදචුවනසේක. එ කල්හි අපමහා බෝසතානෝ කෝටි ගණන් ධන ඇති ජටිල නම් මහරැටි ව බුදුපාමොක් මහසඟනට මහදන් හා සිවුරු පිරිකර දී ඒ පියුමතුරා නම් බුදුන් අතින් ද සිතු උතුරුවා විවරණ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව්බඹුන් කළ මේ දසවන විවරන මඟුල් පූජාය ලත සේක.
මෙසේ සිටි ලක්ෂයක් කපින් සැත්තෑ දහසක් කප් බුද්ධ ශුන්යස ව ගිය කල මෙයට තිස්දහසක්වන සාරමණ්ඩල නම් කල්පයෙහි සු - මධ ය-සුජාත ය යන සර්වඥඤරයෝ දෙදෙනෙක් උපන්හ. ඉන් සුමෙධ නම් බුදුරජානෝ -සුදර්ශන නම් නුවර සුදත්ත නම් රජහුගේ සුදන්තා නම් අගබිසවුන් කුසින් මෙඝමුඛයෙන් නික්මුණා වූ සඳමඬලක් සේ බිහිව ක්රිමයෙන් වැඩි සෙවඟනන් බඳු වරඟනන් අටසාලිස් දහසක් පිරිවරා නවදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ සුමනා නම් බිසවුන් පුනර්බසුමිත්රම නම් පුත්රුවන වැදුදා ඇත්යොනෙකින් වැඩ කෙළ සියයක් පුරුෂයන් හා සමග මහණ ව අටමසක් දුෂ්කර ක්රි්ය‍ා පුරා නකුලා නම් සිටුදුව දුන් කිරිපිඬු වළඳා විසිරියන් තණ පළහ පිට නීප සිරිබෝ පිට දී සිවුරඟ ඉටා වැඩහිඳ මුළුලොව සදා බුදු ව සසුන් නමැති මහසරසියෙහි පැන නැගි දෑරඟමිණිරුවන් සඟලක් වැනිවූ සරණය සම්බකාය යන අගසව් සාගරය සේ ගුණ ඇති වූ සාගර නම් මහ තෙරකෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ සියලඟ රසින් යොදනක් තැන් දව රෑ බබුලුවා අටාසූරියන් උස බුද්ධකායෙන් අණූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා වැඩහිඳ, තමන් වහන්සේට කිපී පර්වතයක් සා හිසක් මවා, හිරුමඬල සි ඇස් වමා ගල්ගුහාවක් සේ කට දල්වා, කමි යි දිවූ කුම්භකර්ණ නම් යක්ෂයා ආදී වූ බොහෝ සත්වයන් අමාමහ නිවන් පමුණුවා පම්නුවා වසනසේක-එකල අප මහබෝසතානෝ උත්තර නම් මානවකව අසූකෙළක් ධනය එකදා විසඳා බුදුපාමොක් මහ සඟනට මහ දන් දී එම දා පැවිදි ව ඒ නම් බුදුන් අතින් ද, සුමෙධ වූ විවරණ ශ්රීප ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වල දෙව් බඹුන් කළ වෙම් එකොළොස් වන විවරණ පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවන අන්තර කල්පයෙහි සුජාත නම් බුදු රජාණෝ-සුමඬ්ගල නම් නුවර උග්ගත නම් රජහුගේ ප්රළභාවතී නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා මිණිගුහායෙකින් නිකුත් කෙශර සිංහරාජයෙක් සේ බිහි ව ක්රිමයෙන් වැඩී තෙවිසි දහසක් පුරඟනන් පිරිවරා නවදහක් හවුරුදු රාජ්යමශ්රීි විඳ ශ්රී නන්දා නම් දේවී න් උපසේන නම් පුත්රුවන වැදුදා වර තුරඟයානින් මහ භිනික්මන්කොට එක්දා සියක් තක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග මහණව නව මසක් දුෂ්කර ක්රිවයා පුරා ශ්රීසනන්දා නම් සිටුදුව දුන් කිරිපිඬු වළඳා තෙතිස්රියන් තණපළඟ පිට ලා වැඩ හිඳ මරසෙන් බිඳ බුදු ව, සසුන් නැමැති ගුවනෙහි නැගූ ධ්වජ මාලාවක් වැනි වූ, සුදර්ශනය, සුදෙව් යන අග්රනශ්රා්වක දෙනො සමග සියක් ලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා, ගුණයෙන් විසාරදවූ නාරද නම් මහතෙර කෙනෙක් අතින්අත් පා මෙහෙ විඳ පණස් රියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා මුළුලොව නිවන් පුර පුරා වැඩවසන සේක. එකල අප මහබෝසතානෝ චක්ර්වර්ති රජ ව බුදුන් දුටු සතුටින් සක්විති රජ ය පුදා මහණ ව ඒ සුජාත නම් බුදුන් අතින් විවරණ ශ්රීව ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ දොළෙස්වන විවරණ මඟල් පුජාව ලත් සේක.
තුබූ තිස්දහසක් කපින් විසිනවදහස් අටසිය දෙයාසූකපක් බුද්ධශුන්යි ව ගියකල මෙයට එක්සිය අ‍ටළොස්වන වර නම් කල්පයෙහි පියදස්සි ය, අත්ථදස්සි ය, ධම්මදස්සි ය යන බුද්ධොත් පාදතුනෙක් වී ය. එයින් පියදස්සි නම් ස්වාමිදරුවානෝ සුධඤ්ඤවතී නම් නුවර සුදත්ත නම් රජහුගේ චන්ද්රධවතී නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දෙව් බඹ කැලන් මැද මුදුන් මල්කඩක් සේ බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩි තෙතිස්දහසක් රන්ලියන් වැනි වරලියන් පිරිවරා නවචහසක් හවුරුදු රජසිරි පුරා විමලා නම් අගබිසවුන් කඤ්ඤචනවෙල නම් පුත්රුවන වැදු දා අශ්වයානයකින් නික් ම, සියක් ලක්ෂයක් හා සමග මහණ ව සමසක් වීය්ය්චර්කොඩට වසභා නම් බැමිණිය දුන් මී කිරිපිඬු වළඳා තෙපණස්රියන් මිණිපළඟ පිට පුවඟුසිරිබෝ පිට ලා වැඩ හිඳ සව්නේ ගෙවා බුදු ව බුදුසසුන් නමැති රන්කෙතෙහි ගත් රන්කරල් සඟලක් වැනිවූ පාලිත ය, සබ්බදස්සි යන අග්රග ශ්රා්වක දෙදෙනා සමග සියක් ලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා සොභිත වූ ගුණ ඇති සොභිත නම් වූ මහතෙරකෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අසූරියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා වැඩහිඳ අලව් යකු සේ දැඩි වූ සුදරුශන නම් යක්ෂරාජයා ද, සොණ නම් දේවදත්තයා මෙහෙයූ ද්රොුණ මුඛ නම් හස්තිරාජයා ආදිවූ බොහෝ සතුන් ද දමා නිවන්සෙත් දී වැඩ වසන සේක. එ කල මාගේ ශ්රි මහා බොධිසත්වය‍ානෝ කාශ්යිප නම් බ්රාඑහ්මණ මාණවකව ත්රිසවෙදය දැන සධනි ව වසන්නාහු බුදුන් දැක සතුටු ව කෙළ ලක්ෂයක් ධන වියදන්කොට සඬ්ඝාරාමයක් කරවා දන් දී ඒ පියදස්සි නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීද ලදින් එකෙණෙහි දසදහසක් සක්වල දෙවි බඹුන් කළ මේ තෙළෙස්වන විවරණ මඟුල් ප පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවන අන්තරකල්පයෙහි අත්ථදස්සි නම් බුදුරජානෝ- සොභන නම් නුවර සාගර නම් නරපතිහුගේ සුදසුන් නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ, දසමස් පුරා දෙව් බඹ පිරිස් මැද ගුවනින් බස්නා සත්රුවනක් සේ බිහිව ක්ර්මයෙන් වැඩි පුරස්ත්රිුන් තිස්දහසක් පිරිවරා, දසදහසක් හවුරුදු රජකෙළි කෙළ විශාකා නම් අගබිසවුනි සෙල නම් පුත්රුවන වැදුදා අශ්වය‍ානයෙන් රජ ය හැර ගොසින් එක් දා නවකෙළක් සෙන් සමග මහණ ව අටමසක් වීය්ය්්ර්කෝට සුවින්ධරා නම් නාගකන්යාාව දුන් මධුපාසය වළඳා සවස තෙපස්රිය්න විදුරසුන් නැඟී සපුසිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ ස්වර්ණාංකුර යුග්මයක් බඳු වූ ශාන්තය, උපශාන්තය යන අගසව් දෙනො සමග නවකෙළක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා ගුණගණ විභව අභය නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත්පා මෙහෙවිඳ අසූරියන් උස බුද්ධකායයෙකින් යොදනක් තැන් ව රෑ සවනක් රසින් බබුළුවා හවුරුදු ලක්ෂයක් ආසිරි වළඳාත තුන්ලොවට නගාලූ ඒකප්රවදීපයක්සේ දිලියෙන සේක. එ කල මාගේ ශ්රී මහා බෝධිසත්වයානෝ සුසී ම නම් බ්රා හ්මණ මහා සාරව සියලු සැපත් හැර වල්ගොස් පැවිදිව ධ්යාමන සුවයෙන් වසන දෑ බුදුන් කරාගොස් බණඅසා සතුටුව එකෙණහි ශක්රමභවනයට නැඟී මතැතෙකු දුටු කොබෝලීල අත්තක් සේ සියක් යොදුන් පරසතුරුක සලා පරසතුමල් ගෙණවුත් සියලු පර්ෂද පෙණී “සාධු! මම් ද මෙසේ ම බුදුව දම් දෙසම්වා” යි අඬගා මුළුසක්වළට වස්නා මහවැස්සක් සේ මල් වැසි වස්වා මහත් වූ මල් මඬුවක් මවා පරසතුමල් කුඩයක් බුදුන් සිරසට පුදා එදා ඒ අත්ථදස්සි නම් බුදුන් අතින් විවරණ ශ්රී ලදින් එකෙනෙහි සතුටු ව දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ තුදුස්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප තුන්වන අන්තර කල්පයෙහි දම්මදස්සි නම් බුදුරජානෝ-සරණ නම් නුවර නම් නරේද්ර්ය‍ාගේ සුනන්ද නම් අගබිසවුන් කුස මිණිරුවන්ක සේ බිහිව ක්රුමයෙන් වැඩී එක්ලක්ෂ විසිදහසක් වර යුවතීන් පිරිවරා අටදහසක් හවුරුදු රජදම් පුරා විවිකොලි නම් එසව, පූර්ණවර්ධන නම් පුතුරුවන වැදූ දා, මැදයම් රෑ නාටක ස්ත්රීඳන් ගේ වික්රි්යා දැක වල් යෙමි යි සිතු කෙණෙහි පින්බෙලෙන් වැඩහුන් රන්පහ ය පොළොවින් නැඟී දෙවන හිරුමඬලක් සේ ගොස් බෝමැඩ කරා බට කල මහබඹූ දුන් අටපිරිකර දරා රන්පායෙන් බැස සිටිකල පුරස්ත්රීෙන් පිරිවර අඟනන් අඩගව්වක් තැන් ගොස් හුන්කල එම රන්පාය නැවත නැඟී බෝගෙයක් සේ බෝමැඩ කරා ගොස් පිහිටිකල, කෙළලක්ෂයක් ඇමතිසෙන් සමග මහණ ව සත්දවසක් සැරිසරා එම අගබිසවුන් පිස දුන් මී කිරිබත් වළඳා තෙපණස් රියන් වජ්රා සනාරූඪ ව රත්කරව් සිරිබෝ පිටලා වැඩහිඳ තුන්ලෝතිලක ව කෙලෙසුන් ගෙවා බුදු ව තමන්වහන්සේගේ ශ්රී පාද නමැති පද්මයෙහි වසන හෘඬ්ඝරාජ යුග්මයක් වැනි වූ පදුම ය, ඵුස්සදේව ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා සුන්දරවූ නේත්රය ඇති සුනෙත්රය නම් මහතෙර කෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අසූරියන් ශ්රී පාද උස බුද්ධකායෙකින් ලක්ෂයක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා මුළුලෝ දුකින් මුදා වැඩ වසන සේක. එ කල අප මහ බෝසතානෝ ශක්රනදේවේන්ද්ර ව ඉපැද දෙදෙව්ලොව දෙවියන් පිරිවරා අවුත් දිව සුවඳ මලින් පුදා ඒ ධම්මසදස්සී නම් බුදුන් අතින් විවරණ ශ්රීේ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ පසළොස්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත්සේක.
තුබූ එක්සිය අටළොස් වන කපින් ශුන්යත කල්පයන් සූවිසි දෙදෙනා ගිය කල, මෙයට සිව් අනූවන සාර නම් කල්පයෙහි සිද්ධාර්ථ නම් රජහුගේ සුඵස්සා නම් දෙවීන් කුසින් සිතුමිණරුවනක් සේ බිහි ව ක්රිමයෙන් වැඩී, අටසාළිස් දහසක් වරඟනන් පිරිවරා දස දහසක් හවුරුදු රජය කොට සොමනස්සා නම් පුත්රුවන වැදූ දා රන්සිවිගෙන් මහ බිනික්මන්කොට කෙළ ලක්ෂයක් සේන සමග මහණ ව දසමස් දුෂ්කරින් දනස් යවා සුනෙත්රා නම් බැමිණිය දුන් මධු පයාස ය වළඳා, සවස සතළිස්රියන් විදුරසුන් අරා කිණිහිර සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ සව් කෙලෙසුන් නසා බුදුව, සසුන් නමැති රුවනක් ආකාරයෙහි ජාතමිණිරුවන් සඟලක් වැනිවූ, සම්බහුල ය, සුමිත්ත ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග වැනි වූ රෙවත නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පි මෙහෙවිද සැටරියන් උස බුද්ධ කායෙකින් ලක්ෂක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා ලොකාර්ථ සාදනසේක. එකල මාගේ ශ්රීඅමහාබොධිසත්වයෝ බඬ්ගල නම් තාපසව බුදුන් දුටු සතුටින් ඍද්ධියෙන් ගොස් සාරසියයක් ගව් කෙළ ලක්ෂයක් රහතන් හා සමග ඒ සිද්ධාර්ථ නම් බුදුන් වළඳවා සිද්ධාර්ථ වූ විවරණ ශ්රී ලදින් එකෙනෙහි දසහසක් සක්වල දෙවිබඹුන් කළ මේ සොළොස් වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත්සේක.
තුබූ තෙයානූ කපින් අතුරෙහි එක් කපක් බුද්ධශුන්යළ ව ගිය කල මෙයට දෙයානූවන මණ්ඩ නම් කල්පයෙහි තිස්ස ය, ඵුස්සය යන සර්වඥයෝ දෙදෙනෙක් උපන්නාහු ය. එයින් තිස්ස නම් බුදුරජානන් වහන්සේ -ඛෙම නම් නුවර ජනසන්දන නම් රජහුගේ පදුමා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා සඳරැස් කලඹක් සේ බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩී, තෙතිස් දහසක් පුරඟනන් පිරිවරා සත්දහසක් හවුරුදු රජසිරි පුරා, සුභද්රඹ නම් අගබිසවුන් ලොකා නන්ද වූ ආනන්ද නම් පුත්රුවන වැදු දා, අශ්වයානාවක නැඟී මහ බිනික්මන්කොට සියක් ලක්ෂයක් හා සමග එක් දා මහණ ව අට මසක් කල් යවා වීරා නම් සිටුදුව දුන් මී කිරිබත් වළඳා අටසාළිස් රියන් විදුරසුන් නැඟී පියා ගසක්මුල වැඩහිඳ කෙලෙමසුන් නසා පියා බුදු ව සසුන් නමැති කල්පද්රැිමයෙහි ජාත ශාඛා යුග්මයක් වැනිවූ බ්රනහ්මදෙවය, උදය යයි අගසව් දෙදෙනා සමග සියක් ලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා අනගි වූ ගුණ ඇති සමග නම් මහ තෙරකෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ සැටරියන් ශ්රීම ශරීරයෙකින් ලක්ෂයක් හුවරුදු ආසිරි වළඳා මොහඳුරු දුරු‍කරණ සේක-එ කල මාගේ ශ්රීිමහාබෝධිසත්වයෝ සුජාත නම් තවුස් ව බුදුන් දැක බණ අසා සතුටු ව ශක්ර පුරයට ගොස් දිව උයන් වැස යොදුනක් සා රන්රඬුවෙකින් දිවමල් පුරා ගෙණවුත් බුදුන් පෙරට පුදා විසිතුරු මහ පියුමක් ද බුදුන් සිරසට මල්කුඩයක් සේ පුදා ඒ තිස්ස නම් බුදුන් අතින් ද බුදුවන්නට නිස්සේ ය යි විවරණ ශ්රීස ලදින් එ සඳ දසදහසක් සකුවල දෙවිබඹුන් කළ මේ සතළොස් වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවනන අන්තරකල්පයෙහි ඵුස්ස නම් බුදු රජානෝ-කසී නම් නුවර ජයසේ න නම් රජහුගේ සිරිමා නම් අග බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දිව්යාපුරයෙන් බස්නා දිවකුමරකු සේ බිහි ව ක්රසමයෙන් වැඩී තිස් දහසක් පුරඟනන් දසදහසක් හුවරුදු රජසිරි විඳ කිසාගෝතමී නම් බිසවුන් නිරූපම වූ අනූපම නම් පුත්රුවන වැදූ දා මගුලැතුය‍ානයෙන් වැඩ එක් දා *ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග මහණ ව සමසක් දුෂ්කර ක්රි*යා පුරා සිරිවඬ්ඪන නම් සිටුදුව දුන් මී කිරිපිඬු වළඳා අට තිස්රියන් විදුරසුන් නැඟී මහ ඇඹලගසක් පිට දී වැඩහිඳ පස්මරුන් බිඳ බුදු ව සසුන් නමැති කනක ප්රාපසාදයෙහි ජාත සිංහපඤ්ජරයුග්මයක් බඳු වූ සුරක්ෂිත ය, ධම්මසෙන ය යන අගසව්දෙදෙනා සමග කෙළක් පමණ මහසව්වන් පිරිවරා අභිය වූ සහිය නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අ‍ටපණස්රියන් බුදුබ‍ුඳෙක් දරා අනූදහසක් හවුරුදු බුදුසිරි විඳ දෙශනා රශ්මියෙන් විනෙයජන නමැති පද්මයන් ප්රුබොධකර වැඩවසන සේක-එ කල අපගේ ශ්රීයමහාබො‍ධිසත්වයෝ විජිතාවී නම් වන රජ ව, බුදුන්ට මහදන් චී රජ ය හැර මහණ ව තුන්පික ය ධරා ධර්මකථික ව විවරණ ශ්රී ලදි න් එදා දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ අ‍ටළොස්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
සියක් ලක්ෂයක් - ඇතැම්
මීට එකානූවන සාර කල්පයෙහි මහාවිපස්සි නම් බුදුහු බන්ධුමතී නම් නුවර බන්ධුමතී නම් රාහු ගේ බන්ධුමතී නම් නුවර බන්ධුමතී නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දේව් බඹ කැලන් මැද සරත් වළාකඩෙකින් නිකුත් පුන්සඳ සේ බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩී එක් ලක්ෂ විසි දහසක් පුරඟනන් පිරිවරා අටදහසක් හවුරුදු ගිහිගෙයි වැස සුතනු නම් දේවීන් සමවත්කඳ නම් පුතනුවන් වැදූ දා රථ ය‍ානයෙන් මහබිනික්මන්කොට සුසාසූදහසක් ඇමතියන් හා සමඟ එකදා මහණ ව අටමසක් දුෂ්කරක්රි යාකොට සුදසුන් නම් සිටුදුව දුන් මධුපායාස ය වළඳා වෙසඟ මැදි පොහෝදා සවස තෙපණස්රියන් විදුරසුන් නැගි එවිගස පණස්රියන් කඳ ඇති ව, පණස්රියන් ශාඛා ඇති ව, සියක් රියන් උස ඇති ව, මුලපටන් අග දක්වා මලින් සැදී පැනනැගි, පලු සිරිබෝ පිටලා වැඩහිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව බුද්ධශාසන නමැති දිව්යරපුරයෙහි ජාත රන්මාලිග‍ා සමග සුවාසූදහසක් මහසව්වන් පිරිවරා නිස්සොක වූ අසොක නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අවට අට විසිගවුවක් තැන් බුදුරැස් කඳින් බබුලුවා අසූරියන් බුද්ධකායෙකින් අසූදහසක් හවුරුදු වැඬහිඳ ලෝවැඩකරණසේක. එ කල අපගේ ශ්රීිමහාබෝධිසත්වයෝ අතුල නම් දිව්ය්නාගරාජව කෙළ ගණන් දිවනයින් පිරිවරා බුදුන් දැක සතුටු ව සඳමඬලක් සා සත්රුවන් මණ්ඩපයක් මවා ලා බුදුපාමොක් සඟපිරිස සතපා සත්දවසක් දිව්ය‍දාන ය දී මිණිරැසින් දිලියෙන්නා වූ අනැඟි මිණිපළඟක් පුදා ඒ මහාවිපස්සි නම් බුදුන් අතින් ද බුද්ධප්රා ර්ථනා ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව්බඹුවන් කළ මේ දසනවවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
එ තැන් පටන් බුද්ධාලෝකයක් නැතිව ලොව මොහ‍ාන්ධකාරව සූන්යන කල්පයන් පණස්දෙනෙකුන් ගියකල මෙයට එක් තිස්වන මණ්ඩ නම් කප සිඛි ය-වෙස්සඟු ය යන බුද්ධ දිවාකරයෝ දෙනෙක් පහළ වූහ. ඉන් සිඛි නම් බුදුරජානෝ අරුණවතී නම් නුවර අරුණවතී නම් රජහුගේ ප්රුභාවතී නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ චිත්ර්කූට පර්වතයෙන් බස්නා ජවනහංසරාංජයක්හු සේ බිහි ව ක්රපමයෙන් වැඩී සූවිසිචදහසක් පුරඟනන් පිරිවරා සත්දහසක් හවුරුදු රජකෙළි කෙළ සබ්බකාම නම් බිසවුන් සිරි විපුල අතුල නම් පුත්රුවන වැදූ දා ඇත්කඳ අරා වැඩ සැත්තෑදහසක් ඇමතියන් සමග මහණව අටමස දුෂ්කරක්රිඩයා පුරා ප්රිසයදර්ශ න නම් සිටුදුව දුන් වළඳා සූවිසි විදුරසුන් අරා එකෙණෙහි සියක්රියන් උසට පැනනැඟී ඇටඹ සිරිබෝ පිටදී වැඩ හිඳ, නිවන් දහම් පසක් කොට බුදු ව බුද්ධශාසන ශ්රී නගරයෙහි ජත ජයකෙතු යුග්මයක් බඳු වූ අභිභූ ය, සම්භව ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග සැත්තෑදහසක් පමණ මහසවුවන් පිරිවරා තමන් කෙරෙහි පෙම්කර වූ කෙම්කර නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් පා හෙමෙ විඳ සියලඟ රැසින් දොළොස්ගව්වක් අවට දව රෑ බබුලුවා සැත්තෑරියන් උස බුදුබඳෙකින්, සැත්තෑ දහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා, ලෝකාර්ථ සාදන සේක. එ කල අපගේ ශ්‍රීමහාබෝධිසත්වයෝ අරින්දම නම් රජව බුදුන් සඟුන් පවරා සත්දවසක් මහදන් දී අනර්ඝ වූ සළු දී මගුලැතු සරහා පුදා, ඔහු බරට කප්පියභාණ්ඩ ද පුදා ඒ සිඛී නම් බුදුන් අතින් ද විවරණශ්රීහ ලදින් එ කෙණෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ විසිවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවන අන්තරකල්පයෙහි වෙස්සඟු නම් බුදුරජානෝ-අනුපම නම් නුවර සුප්පතීත1 නම් රජහුගේ සීලවතී නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසසමස් පුරා දෙව්බඹකැලන් මැද බ්රවහ්මය‍ාගේ ස්වර්ණජාලයට බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩී රජලියන් තිස්කදහසක් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ සුචිත්රාන2 නම් දේවීන් සුප්රකබුද්ධ නම් පුත්රුවන වැදුදා, රනිසිවිගෙන් උයන්වැඩ, සැත්තෑදහසක් පුරුෂයන් සමග එක්දා මහණ ව සමසක් දුෂ්කර ක්රිනයා පුරා වෙසඟ පුනුපොහෝ දා සිරිවඬ්ඪන නම් නාගඬ්ගනාව දුන් මී කිරිබත් වළඳා සමසතළිස්රියන් විදුරසුන් නැඟී එකෙණෙහි සියක්රියන් ව පැනනැඟී සුපිපි සල්සිරිබෝ පිට දී වැඩහිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව සසුන් නමැති ගන්ධමාදයෙහි ජාත චන්දපාදප යුග්මයක් වැනිවූ සොණ ය, උත්තර ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග සැත්තෑදහසක් මහසව්වන් පිරිවරා ගුණගණ ශාන්ත වූ උපශාන්ත නම් මහතෙරකෙනෙකුන් සැටදහසක් හවුරුදු වැඩහිඳ දහම්වැසි වස්වා සසර ගිම් නිවනසේක. එ කල අප මහා බොධිසත්වයෝ සුදසුන් නම් මහ රජ ව බුදුපාමොක් සඟපිරිස් පවරා මහදන් හා සිව්රු දී, බුදුන්ට අනර්ඝා ගඳකිලියක් කරවා අවට විහාර දහසක් කරවා පිළිගන්වා සියලු රජසැපත් සසුන් වැද මහණ ව තෙළෙස් ධුතගුණ සමාදන් ව අපිස් ගුණ පුරා-
1 සුප්පවන්ත - ඇතැම්. 2 සුමිත්රාත - ඇතැම්.
-අසාධාරණ වූ ප්ර තිපත්ති පූජාවෙන් වෙස්සඟු නම් බුදුන් අතින ද විවරණශ්රීප ලදින් එකෙණෙහි දසදහසක් සක්වල දෙව්බඹූන් කළ මේ විසි එක්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
එ තැන් පටන් බුද්ධාලෝක විරහිත ව ලොව මොහාන්ධකාරයෙන් එකාන්ධකාර ව කප් තිසක් ගියකල අපගේ මේ මහාභද්රඑ කල්පයෙහි කකුසඳ ය, කොණාගම ය, කාශ්යමප ය, ගෞතමය යන සතර දෙනෙකුන් වහන්සේ බුදු වූ සේක. මෙසේ පස් බුදු කෙණෙකුන්ගෙන් උතුම් වූ හෙයින් මේ කප මහාභද්ර නම් විය. ඉන් කකුසඳ නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ - එ කල බ්රා හ්මණ වංශය උතුම් හෙයින් මෙඛලා නම් නුවර අග්ගිදත්ත නම් පුරොහිත බ්රාාහ්මණයානන්ගෙන් විශාකා නම් බැමිණි දේවීන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දියක‍ඳෙකින් නිකුත් මිණිකඳක් සේ බිහි ක්රසමයෙන් වැඩී දෙවඟනන් බඳු වරඟනන් තිස්දහසක් පිරිවරා සාරදහසක් හවුරුදු ගිහිගෙයි වැස රොචිනි1 නම් අග බැමිණිය විසිතුරු වූ උතුරු නම් පුත්රුවන වැදූ දා රථයානයෙන් මහබිනික්මන්කොට සතළිස් දහසක් බමුණන් හා සමග එක්දා මහණ ව අටමසක් දුෂ්කරක්රි්යා පුරා වෙසඟමැදි පොහෝදා චන්ද්රටවතී 2 නම් බැමිණිය දුන් මීකිරි බත් වළඳා සූතිස්රිය්න විදුරසුන් අරා එකෙණෙහි පැණනැඟී සුපිපි සියක්රියන් මඟුල් මාරා තුරක් පිට ලා, පස්මරුන් බිඳ බුදුව සසුන් නැමැති අනවතප්තයෙහි දිලිසෙන රන්කුළුසඟලක් වැනි වූ විධුර ය, සඤ්ජීවය යන අගසව් දෙදෙනා සමග සතලිස් දහසක් පමණ මහ සව්වන් පිරිවරා සුද්ධ වූ බුද්ධි ඇති පා මෙහෙ විඳ, සතළිස්රියන් උස බුද්ධ ශරීරයෙන් නිකුත් ඛ්යාපමප්ර භා මණ්ඩලයෙන් අවට සතළිස්ගව්වක් තැන් දැල් වූ රුවන් ඇගෑයක් සේ බබුලුවා සතදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා නරදෙව නම් යක්ෂයා ආදී වූ බොහෝ සතුන් දමා අමාමහනිවන් පුරයෙහි පුරණසේක. එ කල අප මහබෝසතානෝ ඛෙම නම් නරපති ව බුදන් හා සතළිස් දහසක් සඟපිරිස් පවරා මහදන් දී පා සිවුරු සතළිස් දහසක් දහසක් හා අඳුන් ආදීවූ බෙහෙත් බඩු තවුස් පිරිකර දී බුදුසසුන් වැද මහණ ව ඒ බුදුන් අතින් ද විවරණශ්රී ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වල දෙව්බඹුන් කළ මේ දෙවිසිවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
1. රුචි - ඇතැම් 2. වචීන්ද්රා - ඇතැම්
තව ද-මෙම කප දෙවන අන්තරකල්පයෙහි- කොණාගමන නම් බුදුරජානන්වහන්සේ සොභාවතී නම් නුවර යඤ්ඤදත්ත* නම් බ්රාාහ්මණයාගෙන් උත්තරා නම් අගබැමිණිය කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා වැස දෙව්බඹකැලන් මැද සඳමඬලින් නිකුත් සඳ කුමරුවකු සේ බිහි ව ක්රලමයෙන් වැඩී සොළොස්දහසක් පුරඟනන් පිරවරා තුන්දහසක් හුවුරුදු ගිහිගෙයි වැස රුචිගාත්රාර නම් බැමිණිය සාර්ථව‍ාභ නම් පුත්රුවන වැදූ දා ඇත්යානක් නැගි මහණ ව සමසක් වීය්ය්ථර්‍ කොට අග්ගිසේන නම් බැමිණිය දුන් මීකිරිබත් වළඳා විසිරියන් විදුරසුන් අරා දිඹුල්සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ මරසෙන් බිඳ බුදුව සසුන් නැමැති දිව්යෝභවනයට ලූ සොපාන සඟලක් වැනි වූ භීය්යමස ය, උත්තර ය යන අලසවුදෙදෙනා සමග තිස්දහසක් මහසව්වන් පිරිවරා සොත්ථිජ නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙවිඳ තිස් දහසක් හවුරුදු වැඩහිඳ දහම් වැසි වස්වන සේක. එ කල අප මහ බෝධිසත්වයෝ පර්වත නම් නරේද්ර් ව ඒ බුදුන් සඟුන් පවරා වස් තුන් මස මහදන් දී සළු පිරිකර හා අනග් රුවන් මිරිවැඩිසඟලක් පුදා ඒ කෝණා ගමන නම් බුදුන් අතින් ද විවරණශ්රීඟ ලදින් එනෙකෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙවිබඹුන් කළ මේ තෙවිසි වන විවරණ මඟුල් පූජාට ලත් සේක.
තව ද- එම කබප තුන්වන අන්තර කල්පයෙහි කාශ්යශප නම් බුදුහු බරණැස බ්ර හ්මදත්ත නම් අගබමුණානන්ගේ ධනවතී නම් අග මෙහෙසුන් කුස පිළිසිඳ පිළිමිණිසෑගැබ රන්පිළිමයක් සේ වැස දසමස් පුරා කිරිමුහුදින් -නිකුත් පුන්සඳක් සේ බිහි ව ක්රුමයෙන් වැඩී අටසාළිස් දහසක් වරඟනන් පිරිවරා දෙදහසක් හවුරුදු ගිහිගෙයි වැස සුනන්දා නම් අගබැමිණිය විජිතසේන වම් පුත් රුවන වැදූ දා සිත හා සදමග ආකාශයට පැන නැගී සත්රුවනක් සේ නික්මුණූ රන්පායෙන් වැඩ එම රන්පාය බෝධි ය වටා බෝගෙයක් සේ බටකල පහයෙන් බැස බ්රබහ්මයා දුන් අටපිරිකර ගෙණ ස්ත්රිීන් පායෙන් බැස දෙගව්වක් තැන් ගොස් හුන්කල කැටි ව ආ සියක් ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග එක්විට මහණ ව සත්දවසක් පදන් සැරිසරා සුනන්ද නම් බැමිණිය දුන් මී කිරිපිඬු වළඳා පසළොස්රියන් විදුරසුන් අරා නුග සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ මුළුලොව සදා බුදුව සසුන් නැමැති ගුවනෙහි දිලිසෙන කනක ප්රාසසාදයුග්මයක් වැනි වූ තිස්ස ය, භාරද්වාජ ය යන අගසව්දෙදෙනා සමග විසිදහසක් පමණ
ධඤ්ඤදත්ත - ඇතැම්.
මහසව්වන් පිරිවරා බුද්ධමිත්ර වූ සර්වලමිත්ර නම්මහතෙර කෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ විසිරියන් බුද්ධකායෙකින් විසිදහසක් හවුරුදු වැඩහිඳ නරදෙව නම් සක්ෂයා ආදී වූ බොහෝ සතුන් දමා අමාමහනිවන් දෙසන සේක. එකල අපගේ ශ්රී මහා බෝධි සත්වයෝ ජෙතිපාල නම් බමුණු ව බුදුනක කරා ගොස් සැපත් හැර මහණ ව තුන්පිට‍කය ගෙවා දැන විචිත්රහ වූ ප්ර‍තිපත්තියෙන් පූජා කොට ඒ කාශ්ය‍ප නමි බුදුන් අතින් ද විවරණඹ්රීූ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ සූ විසි වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
මෙසේ මාගේ බුදුහු තමන් සසර පළමුවන විවරණ ලදින් පාරමිතාභූමියෙහි ඇවිදිනා සමයෙහි හැම බුදුන් නො වරදවා දැක දානාදී පරිත්යාඇගකොට බුදුබව පතා විවරණ ලදින් ඒ ආශ්චය්ය්නර්යෙඇහි සතුටු ව දසදහසක් සක්වළ දිව්යචබ්රයහ්මය්න රැස්ව එකී වාරයෙයහි දෙලක්ෂ සතළිස්දහසක් පූජා බැගින් මෙසේ පස්පනස් ලක්ෂ විසිදහසක් විවරණ මඟුල් පූජා ලත් හෙයිනු ත් තව ද මේ සූවිසි දවසෙක වැඩහිඳ වදාළා වූ ධර්මයෙන් අමාමහනිවන් දක්වා ඔවුන් විසින් කරණ ලද සූවිසි අසඬ්ඛ්යවයක් ප්රිතිපත්ති පූජා ලත් හෙයිනු ත් එසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් බුදුහු අර්හත් නම් වන සේක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
“පූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යසමා අයං අරහති ලොක නාථො,
අත්ථානුරූ පං අරහන්ති ලො‍ෙක
තස්මා ජිනො අරහති අරහති නාමෙ ‘ මෙතං” යි
මෙතෙකින් මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් සාමාන්යි ධර්මයෙන් ලද විවරණ මඟුල් පූජාකථා නම් වූ පරිච්ඡෙදය නිමි.
තව ද අප බුදුන් හැම බුදුන්ගෙන් නො වරදවා සාමාන්යද ධර්මයෙන් ලද විවරණ මඟුල් පූජා නම් කවරභය ත් ?
ඒ දිවකුරු බුදුන් පටන් බුද්ධ ශුන්යඟ වූ අසඬ්ඛ්යි කප් ගිය කල සාරනම් කපෙක කොණ්ඩඤ්ඤ නම් බුදුරජානෝ, රම්ය වතී නම් නුවර සුනන්ද නම් රජහුගේ සුජාතා නම් බිසවුන් කුසින් දසදහ සක් සක්වල දෙව් බඹ පිරිස් මැද සරත් වලාකඩෙකින් නිකුත් පුන්සඳ මඬලක් සේ බිහිව වැඩී තුන් ලක්ෂයක් සුරඟනන් පිරිවරා, දසදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ රුවි නම් අග බිසවුන් විජිතසේන නම් පුත් රුවන වැදූ දා රථයානින් වැඩ දසකෙළක් ඇමතියන් හා සමග පැවිදි ව, දසමසක් දුෂ්කර ක්රිළයා පුරා යසොධරා නම් සිටුදුව දුන් මීකිරිපිඬු වළදා, අ‍ටපනස්රියන් විදුරසේනේ සල්සිරිලෝ පිටදී වැඩ හිඳ බුදුසිරි ලදින් සසුන් නමැති ගුවනෙහි හිරු සඳු සේ ප්රිසිද්ධවූ භද්රස ය-සුභද්රද ය යන අගසවුවන් දෙදෙනා හා සමඟ කෙළ ලක්ෂයක් මසහසව්වන් පිරිවරා ශීලාදියෙන් සමෘද්ධ වූ අනුරුද්ධ නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අත්පා මෙහෙ විඳ, අට අසූරියන් බුදුබඳෙකින් හවුරුදු ලක්ෂයක් ආසිරි ලදින් වැඩහිඳ මුළුලොව එක් නිවන් පිඬක් සේ කරණසේක. එ කල අප මහබෝසතානෝ විජිතාවි නම් චක්රසවර්ති රජ ව, වෙහෙරක් කරවා කෙළලක්ෂයක් රහතුන් සමග බුදුන්ට තුන් මසක් අසදෘශ මහදන් දී ඒ කොණ්ඩඤ්ඤ නම් වූ බුදුන් අතින් ද දවස් දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ දෙවන වූ විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එයින් බුදුන් නැති ව ම අසංඛ්යණක් ශුන්යුකප් ගිය කල සාරමණ්ඩ නම් කපෙක මඬ්ගල ය, සුමන ය, රෙවත ය, සොභිත ය, යන බුදුවරුක් සතරදෙනෙක් පහළ වූ හ. ඉන් මඬ්ගල නම් බුදුහු උත්තරා නම් නුවර උතුරු නම් රජුහුගේ උතුරු නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ, එතැන් පටන් දරුගැබ් සොභාවෙන් අසූරියන් ගෙයි අඳුරු දුරුකොට දසමසක් වැස, දෙව් බඹ පිරිස මැද ලහිරුමඬලක් සේ බිහි ව ක්රසමයෙන් වැඩී, දෙවඟනන් වැනි වරඟනන් තිස්දහසක් පිරිවරා නවදහසක් හවුරුදු රජසිරි වළඳා යසවතී නම් දේවීන් සීලව නම් පුත්රුවන වැදූදා වර තුරඟ යානාවෙකින් වැඩ, තිස්කෙළක් සෙනග හා සමග එක දා මහණ ව අටමසක් දුෂ්කෙර ක්රිහයා පුරා උතුරු නම් සිටුදුව දුන් පිවිතුරු කිරිපිඬු වළඳා සවස අපනස්රියනක් විදුරසුන් අරා නාසිරිබෝ පිට දී වැඩ හිඳ සව් කෙලෙසුන් නසා බුදුව තමන්වහන්සේ පෙර බොධිසත්ව සමයෙහි දන්දුන් දරු දෙදෙනා හුණුකිළිල් සේ මුරු මුරුයා කකා, දෙකපොළයෙන් නිකුත් රුධිර ධාරාවන් වගුරුව වගුරුවා කට දල්වා පෑලු කරදළ නම් ඒ දරුණු යකු දැක ද, සිත නො කළඹා කළ පැතුම් බලයෙන් හා තව ද-සිටුපුතක් ව සියලඟ තෙල්කඩ සිසාරා පහන් දල්වා තුන්යම් රෑ බුදුකෙනෙකුන්ගේ ධාතු සෑයක් වටා දිවි දී පුදකළ පහන් බෙලෙන් තෙසු බුදුන් වඩා සියලඟින් නිකුත් රුස්කඳින් දසදහසක් සක්වල දිවා රාත්රි්යෙහි බබුලුවා හිරු සඳු රස් වලක්වා සසුන් නමැති ආකිශයෙහි ගුරු සිකුරු තරු වැනි වූ සුදෙ ව ය, ධර්මසෙන ය, යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළ ලක්ෂයක් මහරහතුන් පිරිවරා, අචාලිත වූ පාලිත නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අටාසූරියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු බුදුසිරි වළඳා මුළුලොව බබුලුවා නිවන්රස දෙන සේක. එ කල අප මහබොධිසත්වයෝ සුරුචි නම් බමුණු ව කෙළ ලක්ෂයක් රහතුන් සමග බුදුන් පිරිවරා ගෙණවුත් සක්දෙව් රජහු මවාදුන් අටසාලිස් ගවු සත් රුවන් මණ්ඩපයක වඩා හිඳුවා පැන් නො වැකු කිරිබත් අසදෘශ මහදන් සත් දවසක් දි පසුවදා බුදුන්ට අනගි පිරිකරක් හා කෙළලක්ෂයක් රහතුන්ට කෙළලක්ෂයක් අටපිරිකර දෙනුවෝ පෙලග හුන් නමට පස්සෙහි පිරිකර ඝනරන් දහසක් අගනාකොට දී ඒ මඟුලේ මඟුල් නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීඒ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ තුන්වන වූ විවරණ මගුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එ ම කප දෙවන අන්තර කල්පයෙහි, සුමන නම් බුදුහුමෙඛලා නම් නුවර සුදත්ත නම් රජහුගේ සිරිමා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමසක් වැස තුන්ලෝ තිලකයක් සේ බිහි ව ක්රනම‍යෙන් වැඩී සුරඟනන් වැනි පුරඟනන් තෙසැට දහසක් පිරිවරා නවදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ වටසංකා නම් බිසවුන් නිරූපමවූ අනූපම නම් දා තිස් කෙළක් දෙනා හා සමග මහණ ව දසමසක් දුෂ්කරක්රි්යා කොට අනූපම නම් සිටුදුව දුන් නිරූදක වූ කිරිපිඬු වළඳා, තිස්රියන් විදුරසුන් අරා, නාසිරිබෝ පිට දී වැඩහිඳ, පස් මරුන් බිඳ, බුදුව සසුන් නමැති කල්පද්රැ මයෙහි ජාත ශාඛා යුග්මයක් වැනි සරණ ය, භා‍විතත්ත ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළලක්ෂයක් මහසව්වන් පිරිවරා පිදේනි වූ උදේනි නම් මහතෙර කෙණෙකුන් අතින් අත්පා මෙහෙ විඳ අනූරියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා ලෝවැඩ කරණ සේක. එ කල අප මහාබෝසත්වයෝ අතුල නම් දිව්යනනාග රාජයන් ව නේ සුවහස් දිව නයින් පිරිවරා අවුදින් බුදුන් හා සමග කෙළලක්ෂයක් මහ රහතන් පිරවරා දිවබත් වළඳවා, කෙළලක්ෂයක් දිව්යෙ පූජායෙන් සුමනකොට, එ දා දසදහසක් සක්වළ දෙවිබඹුන් කළ මේ සතරවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප තුන්වන අන්තර කල්පයෙහි කල්පයෙහි නම් බුදු රජානෝ- සුධඤ්ඤවතී නුවර විපුල නම් රජහුගේ විපුලා නම් අග බිසවුන් කුසින් චිත්රිකූට පර්වතයෙන් බස්නා ස්වර්ණහංසරාජයක්හු සෙ බිහිව පෙර ‘ ඩමස සඳසේ වැඩී සුරලියන් වැනි වරලියන් තෙතිස් දහසක් පිරිවරා, දසදහසක් හවුරුදු රජය කොට සුනන්දා නම් දේවීන් තමන් හා එක් වැනි වූ වරුණ නම් පුත්රුවන වැදු දා රථ යානාවකින් නික්ම කෙළක් පිරිස් සමඟ එක්දා මහණව,සත් මසක් පධන් සැරිසරා සාධුදෙවිය දුන් කිරිබත් වළඳා, තෙපනස් රියන් විදුරසුන් අරා නාගශ්රී් බොධියට පිට දී වැඩහිඳ, කෙලෙසුන් නසා බුදු ව සසුන් නමැති ගුවනෙහි නැඟූ ජය කෙතු යුග්මයක් වැනි වරුණ ය-බ්රිහ්මදෙව ය යන අගසවුවන් දෙදෙනා සමග කෝටියක් පමණ මහසවුවන් පිරිවරා ගුණ අසූරියන් බුදුබඳෙකින් දිලියෙමින් ව්යාවම ප්රිභාමණ්ඩලයකින් සතර ගව්වක් තැන් දිවා රෑ බබුලුවා සැටදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳමින් සවුසතුන් නිවන් පුර පුරා වැඩවසන සේක. එ කල මාගේ ශ්රී මහාබොධිසත්වයානෝ අතිදෙව නම් බ්රරහ්මණ ව සිවු වෙද ය ගෙවා දැන මහා පණ්ඩිත ව ඒ බුදුන් කරා ගොස් දෙතිස් ලකුණු දුටු සතුටින් දහසක් වටිනා උතුරු සළුවෙන් පුදා බුදුන් බල බලා සිටි පිය නොසෙල්වා සිට, විසිතුරු සිලෝ දහසක් බැඳ බුදු ගුණ කිය; රෙවත නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීබ ලදින් එ තැන රැස් වූ දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ පස්වන වූ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප සතරවන අන්තර කල්පයෙහි සොභිත නම් බුදු රජාණෝ-සුධර්මා නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් අයාමෙන් මහ මේ ගැබෙකින් නිකුත් පුන්සඳ මඬලක් සේ බිහිව කුමාරශ්රීේන් වැඩි දෙවඟනන් වැනි වරඟනන් සැත්තෑදහසක් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ මඛිලා නම් බිසවුන් සිංහ නම් පුත්රුවන වැදූ දා තමන් රජසිරි විඳිමින් රන් පායෙහිදී ම පැවිදි ව එම දා ම චතුර්ථධ්යා නක උපදවා සත් දවසක් එ ම ගෙහි පධන් සැරිසරා වෙසඟ මැදි පොහොදා ඒ ඛිමලා නම් අග බිසවුන් පිස දුන් මී කිරිබක් වළඳා මහමබිනික්මන් කෙරෙමි යි සිතූකෙනෙහි කුසල් බෙලෙන් එම රන්පාය පොළොවින් අහසට නැගී ගොස් බෝමැඩ වටා බෝගෙය සේ පිහිටි කල්හි අදහස් දත් වරඟනන් පායෙන් බැස සිවුරඟ සෙන් හා උන් සමග නුවර ගිය කල්හි අදහස් රජසිරි උන්සිංහාසනරූඪ ව නාගබෝධි ය පිට ලා වැඩ හිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව සසුන් නමැති මහාසරසියෙහි පැණනැඟි පදුම යුග්මයක් වැනි වූ අසම ය, සුනෙත්රාය යන අගසව්ව්න් දෙදෙනා සමග තිස්කෙළක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා ගුණා නන්ද වූ අ‍ානන්ද නම් මහාස්ථවිරකෙණෙකුන් අතින් උපස්ථාන ලදින්, අට පණස් රියන් බුදුබඳෙකින් අනූ දහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා බුදුසිරි විඳින සේක. එ කල අප මහාසතානෝ සුජාත නම් බමුණු ව බුදුන් දැක බණ අසා සතුටු ව බුදුපාමොක් සඟපිරිසට තුන්මසක් දන් දී ඒ කෙණෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙවිබඹුන් කළ මේ සවන විවරණ පූජාව ලත් සේක.
එ තැන් පටන් බුද්ධශුන්යකව අසඬ්ඛ්යමයක් ගියකල වර නම් කල්පයෙක් වි ය, එහි-අනොමදස්සි ය, පදුම ය, නාරද ය යන මුනි උතුමෝ තුන්කෙනෙක් උපන්හ. එයින් අනොමදස්සි නම් බුදු රජාණෝ සඳවත් නම් නුවර සඳවත් නම් රජහුගේ යසොධරා නම් දේවීන් කුස පිළිසිඳගත් තැන් පටන් මෑනියන් ඇහින් නිකුත් ප්ර්භවෙන් අසූරියන් ගෙයි පහන් නොනංවා දෑරඟ මිණිරුවණක්සේ, වැස දසමස් ඇවෑමෙන් බාලාකර්මණුඩලය සේ, බිහිව ක්රමමයෙන් වැඩී දිව්යාස්ත්රීනන් බඳු පුරස්ත්රීසන් දහදහසක් පිරිවරා දස දහසක් හවුරුදු රජ සිරි විඳ සිරිමා නම් අගබිසවුන් උපවාන නම් පුත්රුවන වැදු දා රන්සිවිගෙයකින් වැඩ තිස්කෙළක් අගමැතියන් හා සමග පැවිදි ව දසමසක් වීය්ය්ුර්කොයට අනූපමා නම් සිටුදුව දුන් පිරිපිඬු වළඳා අටතිස් රියන් විදුරසුන් අරා මහකුඹුක් සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ මරසෙන් බිඳ බුදුව සසුන් නමැති මහරන්පව්වෙහි ජාත රන්කුළු සඟලක් වැනි නිසභ ය. අනොමය යන අගසවු දෙදෙනා සමග තිස්කෙළක් මහරහතුන් පිරිවරා සරණ වූ වරුණ නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අටපණස් රියන් බුදුබඳෙකින් ලක්ෂයක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා එකල; සරද තාපස, සිරිවඬ්ඪන නම් දැන් අපගේ සැරියුත් මුගලන් යන දෙදෙනාවහන්සේට අගසව් ප්රා ර්ථනා ද දී බොහෝ සතුන් නිවන් පුරයෙහි පුරා වැඩවසන සේක. එ කල අප මහබෝසතානෝ මහෙශාක්ය යක්ෂරාජන්ව ඉපද නේ සුවහස් යක්සේන් පිරිවරා අවුදින් සත්රුවන් මණ්ඩපයක් මවා බුදුපාමොක් මහසඟනට සත් දවසක් දිව්යාපහාර දන් දී ඒ අනෝමදස්සි නම් බුදුන් අතින් ද අනොම වූ විවරණ ශ්රී ලදින් එ සඳ දස දහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් මේ සත්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප අන්තරකල්පයෙහි පදුම නම් ස්වාමි දරුව‍ාණෝ චම්පා නුවර අසම නම් රජහු ගේ අසමා නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දඹදිව්තෙළෙහි පියුම්වැසි වස්වා දෙවි බඹ කැලන් මැ ද බිහි ව දෙව්කුමරකු සේ වැඩී තෙනිස් දහසක් වරඟනන් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රජ කොට උතුරු නම් බිසවුන් රම්ය නම් පුත්කුමරුවා ලත් ද රථයානාවකින් වැඩ සියක් ලක්ෂයක් ඇමැතියන් හා සමග එකදා මහණව අටමසක් දුෂ්කරක්රි්යා පුරා ධනවතී නම් සිටු දුව දුන්මී කිරි පිඬු වළඳා සවස බෝමැඩට වැඩ අටතිස් රියන් විදුරසුන් අරා වෙරණුසිරිබෝ පිට දී වැඩ හිඳ සව් කෙළෙසුන් නසා බුදුව සසුන් නමැති මහරහත් පියුමෙහි ජාත රත්පෙති සඟලක් වැනි සාල ය, උපසාල ය, යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා සරණ වූ වරුණ නම් ස්ථවිර කෙණෙකුන් විසින් කරන ලද අත් පා මෙහෙ ඇති ව අටපණස් රියන් බුදු බ‍ඳෙකින් හවුරුදු ලක්ෂයක් වැඩහිඳ දහම් වැසි වස්වන සේක එ කල මාගේ ශ්රී මහා බෝධිසත්වයෝ සිංහරාජන්ව ඉපද සත්දවසක් ධ්යාකන ස8ුවයෙන් වන මැද වැඩ හුන් බුදුන් දැක තුන් යලක් පැදකුණුකොට, තුන් යළක් ප්රීවතීන් සිංහනාද පවත්වා මතු මතුත් තමන් අනිමිසලෝචන පූජා වට කරණ සරමයක්සේ ගොදුරු නොකා නොසැලී ඇස නෙමරා සත්දවසක් බුදුන් බලා දිවි පුදා සිටි දෑ ය, බුදුහු ධ්යාබන සුවයෙන් නැගී බුදුකුරුදම් විසී කළ ඒ සිරජු දැක සිතන්නා හ සමග වැඩ සිසාරා සාය ගත් ශ්රරවකගණයා මැද, “මහණෙනි!මේ සිංහරාජන් මට දිවි පුදා හුන් කුසලින් මතු ගෞතම නම් බුදු ව මා සේ ම ලෝ වැඩ කෙරෙ යි වදාළසේක. මෙසේ එ පදුම නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීද ලදින් එකෙණෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ අටවන විවරණ පූජාව ලත්සේක.
තව ද-එම කප තුන්වන අන්තරකල්පයෙහි, නාරද නම් බුදුරජාණෝ සුධඤ්ඤවති නුවර සුදේව් නම් රජහුගේ අනුපමා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දඹදිව දොර දොර කප්රුක් නංවා බඹලොවින් බස්නා බඹකුමරකුසේ බිහිව කුමරසිරින් වැඩ හිඳ, ලක්ෂයක් ඇමති මඟුල් උයන් වැඩ මඟුල්සලවලට වැඩ හිඳ, ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග පැවිදිව එම උයන සත්දවසක් පධන් සැරිසරා අගබිසවුන් පිසදුන් මීකිරි බත් වළඳා එම උයනෙහිදීම අටපණස් රියන් විචුරසුන් අරා මහාසොණ නම් සිරිබෝකඳ පිට දී සව්නේ ගෙවා දැන බුදු ව සසුන් නමැති ගුවනෙහි දෙව්දුනු දෙකක් වැනි වූ, භද්රබසාල ය, සුනේත්රද ය යි යන අගසව් දෙනො සමග ලක්ෂයක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා ශිෂ්ට වූ වාශිෂ්ට නම් මහතෙරකෙනෙකුන් අතින් නිති මෙහෙලදින් අට අසූරියන් බුදුබඳින් දිලිසෙන බ්යාදමප්රිභාමණ්ඩලයෙන් යොදනක් තැන් දසදිග බබුළුවා අනූ දහසක් හවුරුදු අසිරි වළඳා ද්රොයණමුඛ නම් නාගරාජයා ආදී වූ බොහෝ සතුන දමා නිවන් පුර පුරා වසන සේක. එ කල අප මහ බෝසතානෝ උග්ර් වූ තපස් ඇතිව ධ්යාානලාභීව වෙනෙහි වසන දෑ අසූකෙළක් රහතන් හා අනගාමී උපාසක දසදහසක් සමග පන්සල‍ට වැඩ බුදුන් දැක පැහැද බුදු පාමොක් සඟපිරිසට විසිතුරු කොට පන්සල් මවා සතපා රෑ බණ අසා උදය උතුරුකුරුදිව වැඩ දිව බත් ගෙණවුත් වළඳවා, මෙසේ, සතදවසක් සතපා පසුවදා අනගි රත්සඳුන්හරක් බුදුන් පෙරට පුදා ඒ නාරද නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රී ලදින් එකෙනෙහි දස දහසක් සක්වල දෙව් බඹුන් කළ මේ නවවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද - මොයහාන්ධකාරයෙන් ලොව ඒකාන්ධකාර ව අසංඛ්යරයක් කප් බුද්ධ ශුන්ය ව ගිය කල අපගේ මේ භද්ර කල්පයට ලක්ෂයක් වන සාර නම් කල්පයෙහි සාර වූ ගුණ ඇති, පියුමතුරා නම් බුදුරජාණෝ-හංසවතී නම් නුවර ආනන්දු නම් රජහුගේ සුජාතා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ ලොව පියුම් වැසි වස්වා මහාබ්රයහ්මයා අත රන්දැලට බ්රරහ්ම කුමාරයකු සේ බිහි ව ක්රාමයෙන් වැඩී ලක්ෂයක් නාටක ස්ත්රීකන් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු දසරජදම් පුරා වාසුදත්තා නම් අග බිසවුන් අනුත්තර වූ උත්තර නම් පුත් රුවන වැදූ දා මහබිනික්මන් කෙරෙමි යි සිතූ කෙණෙහි පින් බෙලෙන් අහසට පැන නැංගා වූ රන් මාලිගාවෙන් සිවුරඟසෙනග සමග වැඩ බෝ මැඩ කරා බැස නැවත එම මාලිගාවට ගොස් සිය නුවර පිහිටා ගිය කල ස්ත්රීනන් හැර හැම සෙන්සමග මහණ ව සත් දවසක් ප්රරධන් සැරිසරා වෙසඟමැදි පොහෝදා රුචි නන්දා නම් සිටු දුව දුන් මී කිරිබත් වළඳා, අ‍ටතිස්රියන් විදුරසුන් අරා, සළල සිරිබෝ පිටදී වැඩ හිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව උදාන පවත්වා සත් දවසක් බුද්ධාසනයෙහි වැඩහිඳ සත් වෙනි දා දක්ෂිණ ශ්රී්පාද ය පොළොවට දිඟුකොට වදාළසේක. එ කෙණෙහි අනූරියන් දිග මහපෙති ඇති, තිස්රියන් දිග කෙසරු ඇති, ලොළොස් රියන් කෙමි ඇති, මහපියුමක් පොළොව පළා පැන නැඟී, ශ්රීක පාද ය පිළිගත, වාම ශ්රී පාදය ඔසවා වදාළසේක- එසේ ම මහ පියුමෙක් පැන නැගි ඒ ශ්රී පාදය ද පිළිගත. මෙසේ බුදුහු දොළොස් රියන් පියුම් කෙමියෙහි එකොළොස් රියන් ශ්රීසපා‍ද‍ය තබ තබා වඩනා සේක්, නැගු නැගු පත්ලෙහි පියුම් පෙණෙයි, මෙසේ ඒ පියුම්වල නවතිඹක් පමණ රොන් අහසට පැන නැඟී අටපණස්රියනක් බුද්ධකාය රන් පර්වතයෙක ලාක්ෂාරස ඉස්නා සේ තවරමින් බසියි, ඉක්බිත්තෙන් බුදුන්ගේ ශ්රී ශරීරයෙන් බුදුරැස් කඳෙක් දිව අවට දොළොස් යොදුනෙහි පැතිර දිවා රාත්රි්යෙහි වෙනසක් නො දක්වා සිටගත මෙසේ ඒ බුදුන්ගේ මවුකුසින් බිහි වූ වේලෙහි ද බුදු වූ වේලෙහි ද දස දහසක් සක්වල පියුම් වැසි වැසපිය. දිවි පමණින් ම නැගු කුගු පත්ලෙහි පියුම් නැගෙයි; එසේ හෙයින් ඒ බුදුහු පියුමතුරා නම් සේක. ඒ පියුමතුරා නම් ස්වාමිදරුවෝ සසුන් නමැති කනක ප්රානසාදයෙහි මැවුනු රුවන් ටැම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත්පා මෙහෙ විඳ දොළොස් යොදනක පැතිරෙණ බ්යා්මප්රගභාමණ්ඩල ඇතිව අටපණස් රියන් බුදුබඳෙකින් ලක්ෂයක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා අප බුදුන්ගේ අසූමහසව්වන්ට ද විවරණ දී, දෙශනාරශ්මින් විනයෙ කුමුදුවන පුබුදචුවනසේක. එ කල්හි අපමහා බෝසතානෝ කෝටි ගණන් ධන ඇති ජටිල නම් මහරැටි ව බුදුපාමොක් මහසඟනට මහදන් හා සිවුරු පිරිකර දී ඒ පියුමතුරා නම් බුදුන් අතින් ද සිතු උතුරුවා විවරණ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව්බඹුන් කළ මේ දසවන විවරන මඟුල් පූජාය ලත සේක.
මෙසේ සිටි ලක්ෂයක් කපින් සැත්තෑ දහසක් කප් බුද්ධ ශුන්යස ව ගිය කල මෙයට තිස්දහසක්වන සාරමණ්ඩල නම් කල්පයෙහි සු - මධ ය-සුජාත ය යන සර්වඥඤරයෝ දෙදෙනෙක් උපන්හ. ඉන් සුමෙධ නම් බුදුරජානෝ -සුදර්ශන නම් නුවර සුදත්ත නම් රජහුගේ සුදන්තා නම් අගබිසවුන් කුසින් මෙඝමුඛයෙන් නික්මුණා වූ සඳමඬලක් සේ බිහිව ක්රිමයෙන් වැඩි සෙවඟනන් බඳු වරඟනන් අටසාලිස් දහසක් පිරිවරා නවදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ සුමනා නම් බිසවුන් පුනර්බසුමිත්රම නම් පුත්රුවන වැදුදා ඇත්යොනෙකින් වැඩ කෙළ සියයක් පුරුෂයන් හා සමග මහණ ව අටමසක් දුෂ්කර ක්රි්ය‍ා පුරා නකුලා නම් සිටුදුව දුන් කිරිපිඬු වළඳා විසිරියන් තණ පළහ පිට නීප සිරිබෝ පිට දී සිවුරඟ ඉටා වැඩහිඳ මුළුලොව සදා බුදු ව සසුන් නමැති මහසරසියෙහි පැන නැගි දෑරඟමිණිරුවන් සඟලක් වැනිවූ සරණය සම්බකාය යන අගසව් සාගරය සේ ගුණ ඇති වූ සාගර නම් මහ තෙරකෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ සියලඟ රසින් යොදනක් තැන් දව රෑ බබුලුවා අටාසූරියන් උස බුද්ධකායෙන් අණූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා වැඩහිඳ, තමන් වහන්සේට කිපී පර්වතයක් සා හිසක් මවා, හිරුමඬල සි ඇස් වමා ගල්ගුහාවක් සේ කට දල්වා, කමි යි දිවූ කුම්භකර්ණ නම් යක්ෂයා ආදී වූ බොහෝ සත්වයන් අමාමහ නිවන් පමුණුවා පම්නුවා වසනසේක-එකල අප මහබෝසතානෝ උත්තර නම් මානවකව අසූකෙළක් ධනය එකදා විසඳා බුදුපාමොක් මහ සඟනට මහ දන් දී එම දා පැවිදි ව ඒ නම් බුදුන් අතින් ද, සුමෙධ වූ විවරණ ශ්රීප ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වල දෙව් බඹුන් කළ වෙම් එකොළොස් වන විවරණ පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවන අන්තර කල්පයෙහි සුජාත නම් බුදු රජාණෝ-සුමඬ්ගල නම් නුවර උග්ගත නම් රජහුගේ ප්රළභාවතී නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා මිණිගුහායෙකින් නිකුත් කෙශර සිංහරාජයෙක් සේ බිහි ව ක්රිමයෙන් වැඩී තෙවිසි දහසක් පුරඟනන් පිරිවරා නවදහක් හවුරුදු රාජ්යමශ්රීි විඳ ශ්රී නන්දා නම් දේවී න් උපසේන නම් පුත්රුවන වැදුදා වර තුරඟයානින් මහ භිනික්මන්කොට එක්දා සියක් තක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග මහණව නව මසක් දුෂ්කර ක්රිවයා පුරා ශ්රීසනන්දා නම් සිටුදුව දුන් කිරිපිඬු වළඳා තෙතිස්රියන් තණපළඟ පිට ලා වැඩ හිඳ මරසෙන් බිඳ බුදු ව, සසුන් නැමැති ගුවනෙහි නැගූ ධ්වජ මාලාවක් වැනි වූ, සුදර්ශනය, සුදෙව් යන අග්රනශ්රා්වක දෙනො සමග සියක් ලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා, ගුණයෙන් විසාරදවූ නාරද නම් මහතෙර කෙනෙක් අතින්අත් පා මෙහෙ විඳ පණස් රියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා මුළුලොව නිවන් පුර පුරා වැඩවසන සේක. එකල අප මහබෝසතානෝ චක්ර්වර්ති රජ ව බුදුන් දුටු සතුටින් සක්විති රජ ය පුදා මහණ ව ඒ සුජාත නම් බුදුන් අතින් විවරණ ශ්රීව ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ දොළෙස්වන විවරණ මඟල් පුජාව ලත් සේක.
තුබූ තිස්දහසක් කපින් විසිනවදහස් අටසිය දෙයාසූකපක් බුද්ධශුන්යි ව ගියකල මෙයට එක්සිය අ‍ටළොස්වන වර නම් කල්පයෙහි පියදස්සි ය, අත්ථදස්සි ය, ධම්මදස්සි ය යන බුද්ධොත් පාදතුනෙක් වී ය. එයින් පියදස්සි නම් ස්වාමිදරුවානෝ සුධඤ්ඤවතී නම් නුවර සුදත්ත නම් රජහුගේ චන්ද්රධවතී නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දෙව් බඹ කැලන් මැද මුදුන් මල්කඩක් සේ බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩි තෙතිස්දහසක් රන්ලියන් වැනි වරලියන් පිරිවරා නවචහසක් හවුරුදු රජසිරි පුරා විමලා නම් අගබිසවුන් කඤ්ඤචනවෙල නම් පුත්රුවන වැදු දා අශ්වයානයකින් නික් ම, සියක් ලක්ෂයක් හා සමග මහණ ව සමසක් වීය්ය්චර්කොඩට වසභා නම් බැමිණිය දුන් මී කිරිපිඬු වළඳා තෙපණස්රියන් මිණිපළඟ පිට පුවඟුසිරිබෝ පිට ලා වැඩ හිඳ සව්නේ ගෙවා බුදු ව බුදුසසුන් නමැති රන්කෙතෙහි ගත් රන්කරල් සඟලක් වැනිවූ පාලිත ය, සබ්බදස්සි යන අග්රග ශ්රා්වක දෙදෙනා සමග සියක් ලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා සොභිත වූ ගුණ ඇති සොභිත නම් වූ මහතෙරකෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අසූරියන් බුදුබඳෙකින් අනූදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා වැඩහිඳ අලව් යකු සේ දැඩි වූ සුදරුශන නම් යක්ෂරාජයා ද, සොණ නම් දේවදත්තයා මෙහෙයූ ද්රොුණ මුඛ නම් හස්තිරාජයා ආදිවූ බොහෝ සතුන් ද දමා නිවන්සෙත් දී වැඩ වසන සේක. එ කල මාගේ ශ්රි මහා බොධිසත්වය‍ානෝ කාශ්යිප නම් බ්රාඑහ්මණ මාණවකව ත්රිසවෙදය දැන සධනි ව වසන්නාහු බුදුන් දැක සතුටු ව කෙළ ලක්ෂයක් ධන වියදන්කොට සඬ්ඝාරාමයක් කරවා දන් දී ඒ පියදස්සි නම් බුදුන් අතින් ද විවරණ ශ්රීද ලදින් එකෙණෙහි දසදහසක් සක්වල දෙවි බඹුන් කළ මේ තෙළෙස්වන විවරණ මඟුල් ප පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවන අන්තරකල්පයෙහි අත්ථදස්සි නම් බුදුරජානෝ- සොභන නම් නුවර සාගර නම් නරපතිහුගේ සුදසුන් නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ, දසමස් පුරා දෙව් බඹ පිරිස් මැද ගුවනින් බස්නා සත්රුවනක් සේ බිහිව ක්ර්මයෙන් වැඩි පුරස්ත්රිුන් තිස්දහසක් පිරිවරා, දසදහසක් හවුරුදු රජකෙළි කෙළ විශාකා නම් අගබිසවුනි සෙල නම් පුත්රුවන වැදුදා අශ්වය‍ානයෙන් රජ ය හැර ගොසින් එක් දා නවකෙළක් සෙන් සමග මහණ ව අටමසක් වීය්ය්්ර්කෝට සුවින්ධරා නම් නාගකන්යාාව දුන් මධුපාසය වළඳා සවස තෙපස්රිය්න විදුරසුන් නැඟී සපුසිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ ස්වර්ණාංකුර යුග්මයක් බඳු වූ ශාන්තය, උපශාන්තය යන අගසව් දෙනො සමග නවකෙළක් පමණ මහරහතන් පිරිවරා ගුණගණ විභව අභය නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත්පා මෙහෙවිඳ අසූරියන් උස බුද්ධකායයෙකින් යොදනක් තැන් ව රෑ සවනක් රසින් බබුළුවා හවුරුදු ලක්ෂයක් ආසිරි වළඳාත තුන්ලොවට නගාලූ ඒකප්රවදීපයක්සේ දිලියෙන සේක. එ කල මාගේ ශ්රී මහා බෝධිසත්වයානෝ සුසී ම නම් බ්රා හ්මණ මහා සාරව සියලු සැපත් හැර වල්ගොස් පැවිදිව ධ්යාමන සුවයෙන් වසන දෑ බුදුන් කරාගොස් බණඅසා සතුටුව එකෙණහි ශක්රමභවනයට නැඟී මතැතෙකු දුටු කොබෝලීල අත්තක් සේ සියක් යොදුන් පරසතුරුක සලා පරසතුමල් ගෙණවුත් සියලු පර්ෂද පෙණී “සාධු! මම් ද මෙසේ ම බුදුව දම් දෙසම්වා” යි අඬගා මුළුසක්වළට වස්නා මහවැස්සක් සේ මල් වැසි වස්වා මහත් වූ මල් මඬුවක් මවා පරසතුමල් කුඩයක් බුදුන් සිරසට පුදා එදා ඒ අත්ථදස්සි නම් බුදුන් අතින් විවරණ ශ්රී ලදින් එකෙනෙහි සතුටු ව දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ තුදුස්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප තුන්වන අන්තර කල්පයෙහි දම්මදස්සි නම් බුදුරජානෝ-සරණ නම් නුවර නම් නරේද්ර්ය‍ාගේ සුනන්ද නම් අගබිසවුන් කුස මිණිරුවන්ක සේ බිහිව ක්රුමයෙන් වැඩී එක්ලක්ෂ විසිදහසක් වර යුවතීන් පිරිවරා අටදහසක් හවුරුදු රජදම් පුරා විවිකොලි නම් එසව, පූර්ණවර්ධන නම් පුතුරුවන වැදූ දා, මැදයම් රෑ නාටක ස්ත්රීඳන් ගේ වික්රි්යා දැක වල් යෙමි යි සිතු කෙණෙහි පින්බෙලෙන් වැඩහුන් රන්පහ ය පොළොවින් නැඟී දෙවන හිරුමඬලක් සේ ගොස් බෝමැඩ කරා බට කල මහබඹූ දුන් අටපිරිකර දරා රන්පායෙන් බැස සිටිකල පුරස්ත්රීෙන් පිරිවර අඟනන් අඩගව්වක් තැන් ගොස් හුන්කල එම රන්පාය නැවත නැඟී බෝගෙයක් සේ බෝමැඩ කරා ගොස් පිහිටිකල, කෙළලක්ෂයක් ඇමතිසෙන් සමග මහණ ව සත්දවසක් සැරිසරා එම අගබිසවුන් පිස දුන් මී කිරිබත් වළඳා තෙපණස් රියන් වජ්රා සනාරූඪ ව රත්කරව් සිරිබෝ පිටලා වැඩහිඳ තුන්ලෝතිලක ව කෙලෙසුන් ගෙවා බුදු ව තමන්වහන්සේගේ ශ්රී පාද නමැති පද්මයෙහි වසන හෘඬ්ඝරාජ යුග්මයක් වැනි වූ පදුම ය, ඵුස්සදේව ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග කෙළලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා සුන්දරවූ නේත්රය ඇති සුනෙත්රය නම් මහතෙර කෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අසූරියන් ශ්රී පාද උස බුද්ධකායෙකින් ලක්ෂයක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා මුළුලෝ දුකින් මුදා වැඩ වසන සේක. එ කල අප මහ බෝසතානෝ ශක්රනදේවේන්ද්ර ව ඉපැද දෙදෙව්ලොව දෙවියන් පිරිවරා අවුත් දිව සුවඳ මලින් පුදා ඒ ධම්මසදස්සී නම් බුදුන් අතින් විවරණ ශ්රීේ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ පසළොස්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත්සේක.
තුබූ එක්සිය අටළොස් වන කපින් ශුන්යත කල්පයන් සූවිසි දෙදෙනා ගිය කල, මෙයට සිව් අනූවන සාර නම් කල්පයෙහි සිද්ධාර්ථ නම් රජහුගේ සුඵස්සා නම් දෙවීන් කුසින් සිතුමිණරුවනක් සේ බිහි ව ක්රිමයෙන් වැඩී, අටසාළිස් දහසක් වරඟනන් පිරිවරා දස දහසක් හවුරුදු රජය කොට සොමනස්සා නම් පුත්රුවන වැදූ දා රන්සිවිගෙන් මහ බිනික්මන්කොට කෙළ ලක්ෂයක් සේන සමග මහණ ව දසමස් දුෂ්කරින් දනස් යවා සුනෙත්රා නම් බැමිණිය දුන් මධු පයාස ය වළඳා, සවස සතළිස්රියන් විදුරසුන් අරා කිණිහිර සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ සව් කෙලෙසුන් නසා බුදුව, සසුන් නමැති රුවනක් ආකාරයෙහි ජාතමිණිරුවන් සඟලක් වැනිවූ, සම්බහුල ය, සුමිත්ත ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග වැනි වූ රෙවත නම් මහතෙර කෙනෙකුන් අතින් අත් පි මෙහෙවිද සැටරියන් උස බුද්ධ කායෙකින් ලක්ෂක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා ලොකාර්ථ සාදනසේක. එකල මාගේ ශ්රීඅමහාබොධිසත්වයෝ බඬ්ගල නම් තාපසව බුදුන් දුටු සතුටින් ඍද්ධියෙන් ගොස් සාරසියයක් ගව් කෙළ ලක්ෂයක් රහතන් හා සමග ඒ සිද්ධාර්ථ නම් බුදුන් වළඳවා සිද්ධාර්ථ වූ විවරණ ශ්රී ලදින් එකෙනෙහි දසහසක් සක්වල දෙවිබඹුන් කළ මේ සොළොස් වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත්සේක.
තුබූ තෙයානූ කපින් අතුරෙහි එක් කපක් බුද්ධශුන්යළ ව ගිය කල මෙයට දෙයානූවන මණ්ඩ නම් කල්පයෙහි තිස්ස ය, ඵුස්සය යන සර්වඥයෝ දෙදෙනෙක් උපන්නාහු ය. එයින් තිස්ස නම් බුදුරජානන් වහන්සේ -ඛෙම නම් නුවර ජනසන්දන නම් රජහුගේ පදුමා නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා සඳරැස් කලඹක් සේ බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩී, තෙතිස් දහසක් පුරඟනන් පිරිවරා සත්දහසක් හවුරුදු රජසිරි පුරා, සුභද්රඹ නම් අගබිසවුන් ලොකා නන්ද වූ ආනන්ද නම් පුත්රුවන වැදු දා, අශ්වයානාවක නැඟී මහ බිනික්මන්කොට සියක් ලක්ෂයක් හා සමග එක් දා මහණ ව අට මසක් කල් යවා වීරා නම් සිටුදුව දුන් මී කිරිබත් වළඳා අටසාළිස් රියන් විදුරසුන් නැඟී පියා ගසක්මුල වැඩහිඳ කෙලෙමසුන් නසා පියා බුදු ව සසුන් නමැති කල්පද්රැිමයෙහි ජාත ශාඛා යුග්මයක් වැනිවූ බ්රනහ්මදෙවය, උදය යයි අගසව් දෙදෙනා සමග සියක් ලක්ෂයක් මහරහතන් පිරිවරා අනගි වූ ගුණ ඇති සමග නම් මහ තෙරකෙනෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ සැටරියන් ශ්රීම ශරීරයෙකින් ලක්ෂයක් හුවරුදු ආසිරි වළඳා මොහඳුරු දුරු‍කරණ සේක-එ කල මාගේ ශ්රීිමහාබෝධිසත්වයෝ සුජාත නම් තවුස් ව බුදුන් දැක බණ අසා සතුටු ව ශක්ර පුරයට ගොස් දිව උයන් වැස යොදුනක් සා රන්රඬුවෙකින් දිවමල් පුරා ගෙණවුත් බුදුන් පෙරට පුදා විසිතුරු මහ පියුමක් ද බුදුන් සිරසට මල්කුඩයක් සේ පුදා ඒ තිස්ස නම් බුදුන් අතින් ද බුදුවන්නට නිස්සේ ය යි විවරණ ශ්රීස ලදින් එ සඳ දසදහසක් සකුවල දෙවිබඹුන් කළ මේ සතළොස් වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවනන අන්තරකල්පයෙහි ඵුස්ස නම් බුදු රජානෝ-කසී නම් නුවර ජයසේ න නම් රජහුගේ සිරිමා නම් අග බිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දිව්යාපුරයෙන් බස්නා දිවකුමරකු සේ බිහි ව ක්රසමයෙන් වැඩී තිස් දහසක් පුරඟනන් දසදහසක් හුවරුදු රජසිරි විඳ කිසාගෝතමී නම් බිසවුන් නිරූපම වූ අනූපම නම් පුත්රුවන වැදූ දා මගුලැතුය‍ානයෙන් වැඩ එක් දා *ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග මහණ ව සමසක් දුෂ්කර ක්රි*යා පුරා සිරිවඬ්ඪන නම් සිටුදුව දුන් මී කිරිපිඬු වළඳා අට තිස්රියන් විදුරසුන් නැඟී මහ ඇඹලගසක් පිට දී වැඩහිඳ පස්මරුන් බිඳ බුදු ව සසුන් නමැති කනක ප්රාපසාදයෙහි ජාත සිංහපඤ්ජරයුග්මයක් බඳු වූ සුරක්ෂිත ය, ධම්මසෙන ය යන අගසව්දෙදෙනා සමග කෙළක් පමණ මහසව්වන් පිරිවරා අභිය වූ සහිය නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අ‍ටපණස්රියන් බුදුබ‍ුඳෙක් දරා අනූදහසක් හවුරුදු බුදුසිරි විඳ දෙශනා රශ්මියෙන් විනෙයජන නමැති පද්මයන් ප්රුබොධකර වැඩවසන සේක-එ කල අපගේ ශ්රීයමහාබො‍ධිසත්වයෝ විජිතාවී නම් වන රජ ව, බුදුන්ට මහදන් චී රජ ය හැර මහණ ව තුන්පික ය ධරා ධර්මකථික ව විවරණ ශ්රී ලදි න් එදා දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ අ‍ටළොස්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
සියක් ලක්ෂයක් - ඇතැම්
මීට එකානූවන සාර කල්පයෙහි මහාවිපස්සි නම් බුදුහු බන්ධුමතී නම් නුවර බන්ධුමතී නම් රාහු ගේ බන්ධුමතී නම් නුවර බන්ධුමතී නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දේව් බඹ කැලන් මැද සරත් වළාකඩෙකින් නිකුත් පුන්සඳ සේ බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩී එක් ලක්ෂ විසි දහසක් පුරඟනන් පිරිවරා අටදහසක් හවුරුදු ගිහිගෙයි වැස සුතනු නම් දේවීන් සමවත්කඳ නම් පුතනුවන් වැදූ දා රථ ය‍ානයෙන් මහබිනික්මන්කොට සුසාසූදහසක් ඇමතියන් හා සමඟ එකදා මහණ ව අටමසක් දුෂ්කරක්රි යාකොට සුදසුන් නම් සිටුදුව දුන් මධුපායාස ය වළඳා වෙසඟ මැදි පොහෝදා සවස තෙපණස්රියන් විදුරසුන් නැගි එවිගස පණස්රියන් කඳ ඇති ව, පණස්රියන් ශාඛා ඇති ව, සියක් රියන් උස ඇති ව, මුලපටන් අග දක්වා මලින් සැදී පැනනැගි, පලු සිරිබෝ පිටලා වැඩහිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව බුද්ධශාසන නමැති දිව්යරපුරයෙහි ජාත රන්මාලිග‍ා සමග සුවාසූදහසක් මහසව්වන් පිරිවරා නිස්සොක වූ අසොක නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ අවට අට විසිගවුවක් තැන් බුදුරැස් කඳින් බබුලුවා අසූරියන් බුද්ධකායෙකින් අසූදහසක් හවුරුදු වැඬහිඳ ලෝවැඩකරණසේක. එ කල අපගේ ශ්රීිමහාබෝධිසත්වයෝ අතුල නම් දිව්ය්නාගරාජව කෙළ ගණන් දිවනයින් පිරිවරා බුදුන් දැක සතුටු ව සඳමඬලක් සා සත්රුවන් මණ්ඩපයක් මවා ලා බුදුපාමොක් සඟපිරිස සතපා සත්දවසක් දිව්ය‍දාන ය දී මිණිරැසින් දිලියෙන්නා වූ අනැඟි මිණිපළඟක් පුදා ඒ මහාවිපස්සි නම් බුදුන් අතින් ද බුද්ධප්රා ර්ථනා ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව්බඹුවන් කළ මේ දසනවවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
එ තැන් පටන් බුද්ධාලෝකයක් නැතිව ලොව මොහ‍ාන්ධකාරව සූන්යන කල්පයන් පණස්දෙනෙකුන් ගියකල මෙයට එක් තිස්වන මණ්ඩ නම් කප සිඛි ය-වෙස්සඟු ය යන බුද්ධ දිවාකරයෝ දෙනෙක් පහළ වූහ. ඉන් සිඛි නම් බුදුරජානෝ අරුණවතී නම් නුවර අරුණවතී නම් රජහුගේ ප්රුභාවතී නම් බිසවුන් කුස පිළිසිඳ චිත්ර්කූට පර්වතයෙන් බස්නා ජවනහංසරාංජයක්හු සේ බිහි ව ක්රපමයෙන් වැඩී සූවිසිචදහසක් පුරඟනන් පිරිවරා සත්දහසක් හවුරුදු රජකෙළි කෙළ සබ්බකාම නම් බිසවුන් සිරි විපුල අතුල නම් පුත්රුවන වැදූ දා ඇත්කඳ අරා වැඩ සැත්තෑදහසක් ඇමතියන් සමග මහණව අටමස දුෂ්කරක්රිඩයා පුරා ප්රිසයදර්ශ න නම් සිටුදුව දුන් වළඳා සූවිසි විදුරසුන් අරා එකෙණෙහි සියක්රියන් උසට පැනනැඟී ඇටඹ සිරිබෝ පිටදී වැඩ හිඳ, නිවන් දහම් පසක් කොට බුදු ව බුද්ධශාසන ශ්රී නගරයෙහි ජත ජයකෙතු යුග්මයක් බඳු වූ අභිභූ ය, සම්භව ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග සැත්තෑදහසක් පමණ මහසවුවන් පිරිවරා තමන් කෙරෙහි පෙම්කර වූ කෙම්කර නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් පා හෙමෙ විඳ සියලඟ රැසින් දොළොස්ගව්වක් අවට දව රෑ බබුලුවා සැත්තෑරියන් උස බුදුබඳෙකින්, සැත්තෑ දහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා, ලෝකාර්ථ සාදන සේක. එ කල අපගේ ශ්‍රීමහාබෝධිසත්වයෝ අරින්දම නම් රජව බුදුන් සඟුන් පවරා සත්දවසක් මහදන් දී අනර්ඝ වූ සළු දී මගුලැතු සරහා පුදා, ඔහු බරට කප්පියභාණ්ඩ ද පුදා ඒ සිඛී නම් බුදුන් අතින් ද විවරණශ්රීහ ලදින් එ කෙණෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ විසිවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
තව ද-එම කප දෙවන අන්තරකල්පයෙහි වෙස්සඟු නම් බුදුරජානෝ-අනුපම නම් නුවර සුප්පතීත1 නම් රජහුගේ සීලවතී නම් අගබිසවුන් කුස පිළිසිඳ දසසමස් පුරා දෙව්බඹකැලන් මැද බ්රවහ්මය‍ාගේ ස්වර්ණජාලයට බිහි ව ක්ර්මයෙන් වැඩී රජලියන් තිස්කදහසක් පිරිවරා දසදහසක් හවුරුදු රජසිරි විඳ සුචිත්රාන2 නම් දේවීන් සුප්රකබුද්ධ නම් පුත්රුවන වැදුදා, රනිසිවිගෙන් උයන්වැඩ, සැත්තෑදහසක් පුරුෂයන් සමග එක්දා මහණ ව සමසක් දුෂ්කර ක්රිනයා පුරා වෙසඟ පුනුපොහෝ දා සිරිවඬ්ඪන නම් නාගඬ්ගනාව දුන් මී කිරිබත් වළඳා සමසතළිස්රියන් විදුරසුන් නැඟී එකෙණෙහි සියක්රියන් ව පැනනැඟී සුපිපි සල්සිරිබෝ පිට දී වැඩහිඳ කෙලෙසුන් නසා බුදු ව සසුන් නමැති ගන්ධමාදයෙහි ජාත චන්දපාදප යුග්මයක් වැනිවූ සොණ ය, උත්තර ය යන අගසව් දෙදෙනා සමග සැත්තෑදහසක් මහසව්වන් පිරිවරා ගුණගණ ශාන්ත වූ උපශාන්ත නම් මහතෙරකෙනෙකුන් සැටදහසක් හවුරුදු වැඩහිඳ දහම්වැසි වස්වා සසර ගිම් නිවනසේක. එ කල අප මහා බොධිසත්වයෝ සුදසුන් නම් මහ රජ ව බුදුපාමොක් සඟපිරිස් පවරා මහදන් හා සිව්රු දී, බුදුන්ට අනර්ඝා ගඳකිලියක් කරවා අවට විහාර දහසක් කරවා පිළිගන්වා සියලු රජසැපත් සසුන් වැද මහණ ව තෙළෙස් ධුතගුණ සමාදන් ව අපිස් ගුණ පුරා-
1 සුප්පවන්ත - ඇතැම්. 2 සුමිත්රාත - ඇතැම්.
-අසාධාරණ වූ ප්ර තිපත්ති පූජාවෙන් වෙස්සඟු නම් බුදුන් අතින ද විවරණශ්රීප ලදින් එකෙණෙහි දසදහසක් සක්වල දෙව්බඹූන් කළ මේ විසි එක්වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
එ තැන් පටන් බුද්ධාලෝක විරහිත ව ලොව මොහාන්ධකාරයෙන් එකාන්ධකාර ව කප් තිසක් ගියකල අපගේ මේ මහාභද්රඑ කල්පයෙහි කකුසඳ ය, කොණාගම ය, කාශ්යමප ය, ගෞතමය යන සතර දෙනෙකුන් වහන්සේ බුදු වූ සේක. මෙසේ පස් බුදු කෙණෙකුන්ගෙන් උතුම් වූ හෙයින් මේ කප මහාභද්ර නම් විය. ඉන් කකුසඳ නම් බුදුරජාණන් වහන්සේ - එ කල බ්රා හ්මණ වංශය උතුම් හෙයින් මෙඛලා නම් නුවර අග්ගිදත්ත නම් පුරොහිත බ්රාාහ්මණයානන්ගෙන් විශාකා නම් බැමිණි දේවීන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා දියක‍ඳෙකින් නිකුත් මිණිකඳක් සේ බිහි ක්රසමයෙන් වැඩී දෙවඟනන් බඳු වරඟනන් තිස්දහසක් පිරිවරා සාරදහසක් හවුරුදු ගිහිගෙයි වැස රොචිනි1 නම් අග බැමිණිය විසිතුරු වූ උතුරු නම් පුත්රුවන වැදූ දා රථයානයෙන් මහබිනික්මන්කොට සතළිස් දහසක් බමුණන් හා සමග එක්දා මහණ ව අටමසක් දුෂ්කරක්රි්යා පුරා වෙසඟමැදි පොහෝදා චන්ද්රටවතී 2 නම් බැමිණිය දුන් මීකිරි බත් වළඳා සූතිස්රිය්න විදුරසුන් අරා එකෙණෙහි පැණනැඟී සුපිපි සියක්රියන් මඟුල් මාරා තුරක් පිට ලා, පස්මරුන් බිඳ බුදුව සසුන් නැමැති අනවතප්තයෙහි දිලිසෙන රන්කුළුසඟලක් වැනි වූ විධුර ය, සඤ්ජීවය යන අගසව් දෙදෙනා සමග සතලිස් දහසක් පමණ මහ සව්වන් පිරිවරා සුද්ධ වූ බුද්ධි ඇති පා මෙහෙ විඳ, සතළිස්රියන් උස බුද්ධ ශරීරයෙන් නිකුත් ඛ්යාපමප්ර භා මණ්ඩලයෙන් අවට සතළිස්ගව්වක් තැන් දැල් වූ රුවන් ඇගෑයක් සේ බබුලුවා සතදහසක් හවුරුදු ආසිරි වළඳා නරදෙව නම් යක්ෂයා ආදී වූ බොහෝ සතුන් දමා අමාමහනිවන් පුරයෙහි පුරණසේක. එ කල අප මහබෝසතානෝ ඛෙම නම් නරපති ව බුදන් හා සතළිස් දහසක් සඟපිරිස් පවරා මහදන් දී පා සිවුරු සතළිස් දහසක් දහසක් හා අඳුන් ආදීවූ බෙහෙත් බඩු තවුස් පිරිකර දී බුදුසසුන් වැද මහණ ව ඒ බුදුන් අතින් ද විවරණශ්රී ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වල දෙව්බඹුන් කළ මේ දෙවිසිවන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
1. රුචි - ඇතැම් 2. වචීන්ද්රා - ඇතැම්
තව ද-මෙම කප දෙවන අන්තරකල්පයෙහි- කොණාගමන නම් බුදුරජානන්වහන්සේ සොභාවතී නම් නුවර යඤ්ඤදත්ත* නම් බ්රාාහ්මණයාගෙන් උත්තරා නම් අගබැමිණිය කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා වැස දෙව්බඹකැලන් මැද සඳමඬලින් නිකුත් සඳ කුමරුවකු සේ බිහි ව ක්රලමයෙන් වැඩී සොළොස්දහසක් පුරඟනන් පිරවරා තුන්දහසක් හුවුරුදු ගිහිගෙයි වැස රුචිගාත්රාර නම් බැමිණිය සාර්ථව‍ාභ නම් පුත්රුවන වැදූ දා ඇත්යානක් නැගි මහණ ව සමසක් වීය්ය්ථර්‍ කොට අග්ගිසේන නම් බැමිණිය දුන් මීකිරිබත් වළඳා විසිරියන් විදුරසුන් අරා දිඹුල්සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ මරසෙන් බිඳ බුදුව සසුන් නැමැති දිව්යෝභවනයට ලූ සොපාන සඟලක් වැනි වූ භීය්යමස ය, උත්තර ය යන අලසවුදෙදෙනා සමග තිස්දහසක් මහසව්වන් පිරිවරා සොත්ථිජ නම් මහතෙරකෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙවිඳ තිස් දහසක් හවුරුදු වැඩහිඳ දහම් වැසි වස්වන සේක. එ කල අප මහ බෝධිසත්වයෝ පර්වත නම් නරේද්ර් ව ඒ බුදුන් සඟුන් පවරා වස් තුන් මස මහදන් දී සළු පිරිකර හා අනග් රුවන් මිරිවැඩිසඟලක් පුදා ඒ කෝණා ගමන නම් බුදුන් අතින් ද විවරණශ්රීඟ ලදින් එනෙකෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙවිබඹුන් කළ මේ තෙවිසි වන විවරණ මඟුල් පූජාට ලත් සේක.
තව ද- එම කබප තුන්වන අන්තර කල්පයෙහි කාශ්යශප නම් බුදුහු බරණැස බ්ර හ්මදත්ත නම් අගබමුණානන්ගේ ධනවතී නම් අග මෙහෙසුන් කුස පිළිසිඳ පිළිමිණිසෑගැබ රන්පිළිමයක් සේ වැස දසමස් පුරා කිරිමුහුදින් -නිකුත් පුන්සඳක් සේ බිහි ව ක්රුමයෙන් වැඩී අටසාළිස් දහසක් වරඟනන් පිරිවරා දෙදහසක් හවුරුදු ගිහිගෙයි වැස සුනන්දා නම් අගබැමිණිය විජිතසේන වම් පුත් රුවන වැදූ දා සිත හා සදමග ආකාශයට පැන නැගී සත්රුවනක් සේ නික්මුණූ රන්පායෙන් වැඩ එම රන්පාය බෝධි ය වටා බෝගෙයක් සේ බටකල පහයෙන් බැස බ්රබහ්මයා දුන් අටපිරිකර ගෙණ ස්ත්රිීන් පායෙන් බැස දෙගව්වක් තැන් ගොස් හුන්කල කැටි ව ආ සියක් ලක්ෂයක් ඇමතියන් හා සමග එක්විට මහණ ව සත්දවසක් පදන් සැරිසරා සුනන්ද නම් බැමිණිය දුන් මී කිරිපිඬු වළඳා පසළොස්රියන් විදුරසුන් අරා නුග සිරිබෝ පිට ලා වැඩහිඳ මුළුලොව සදා බුදුව සසුන් නැමැති ගුවනෙහි දිලිසෙන කනක ප්රාසසාදයුග්මයක් වැනි වූ තිස්ස ය, භාරද්වාජ ය යන අගසව්දෙදෙනා සමග විසිදහසක් පමණ
ධඤ්ඤදත්ත - ඇතැම්.
මහසව්වන් පිරිවරා බුද්ධමිත්ර වූ සර්වලමිත්ර නම්මහතෙර කෙණෙකුන් අතින් අත් පා මෙහෙ විඳ විසිරියන් බුද්ධකායෙකින් විසිදහසක් හවුරුදු වැඩහිඳ නරදෙව නම් සක්ෂයා ආදී වූ බොහෝ සතුන් දමා අමාමහනිවන් දෙසන සේක. එකල අපගේ ශ්රී මහා බෝධි සත්වයෝ ජෙතිපාල නම් බමුණු ව බුදුනක කරා ගොස් සැපත් හැර මහණ ව තුන්පිට‍කය ගෙවා දැන විචිත්රහ වූ ප්ර‍තිපත්තියෙන් පූජා කොට ඒ කාශ්ය‍ප නමි බුදුන් අතින් ද විවරණඹ්රීූ ලදින් එකෙනෙහි දසදහසක් සක්වළ දෙව් බඹුන් කළ මේ සූ විසි වන විවරණ මඟුල් පූජාව ලත් සේක.
මෙසේ මාගේ බුදුහු තමන් සසර පළමුවන විවරණ ලදින් පාරමිතාභූමියෙහි ඇවිදිනා සමයෙහි හැම බුදුන් නො වරදවා දැක දානාදී පරිත්යාඇගකොට බුදුබව පතා විවරණ ලදින් ඒ ආශ්චය්ය්නර්යෙඇහි සතුටු ව දසදහසක් සක්වළ දිව්යචබ්රයහ්මය්න රැස්ව එකී වාරයෙයහි දෙලක්ෂ සතළිස්දහසක් පූජා බැගින් මෙසේ පස්පනස් ලක්ෂ විසිදහසක් විවරණ මඟුල් පූජා ලත් හෙයිනු ත් තව ද මේ සූවිසි දවසෙක වැඩහිඳ වදාළා වූ ධර්මයෙන් අමාමහනිවන් දක්වා ඔවුන් විසින් කරණ ලද සූවිසි අසඬ්ඛ්යවයක් ප්රිතිපත්ති පූජා ලත් හෙයිනු ත් එසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් බුදුහු අර්හත් නම් වන සේක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
“පූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යසමා අයං අරහති ලොක නාථො,
අත්ථානුරූ පං අරහන්ති ලො‍ෙක
තස්මා ජිනො අරහති අරහති නාමෙ ‘ මෙතං” යි
මෙතෙකින් මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් සාමාන්යි ධර්මයෙන් ලද විවරණ මඟුල් පූජාකථා නම් වූ පරිච්ඡෙදය නිමි.
පූජාවලිය-බොධි සම්භාර පූජා කථා
සිවුවන පරිච්ඡෙදය
තව ද අප බුදුන් පාරමිතා බලයෙන් සුව විඳ ලද බෙ‍ධිසම්භාර පූජා කථා නම් කවර යත්?
අප බුදුහු පවා බුදු ව දහම් දෙසමි යි සමතිස් පෙරුම් පුරා ලොවුතුරා බුදුවූ සේක. සසම්පති මහාබ්රමහ්මයාගේ ආරාධනායෙන් ම දහම් දෙසූ සේක. ඇවැත් අනඳමහතෙරුන්වහන්සේ වැනි ධරුමභාණ්ඩාගාරිකයෝපව‍ා මහසුප් ස්ථවිරයන් හා පන්සියයක් මහරහතුන්ගේ ආයාචනායෙන්ම ධර්මඬ්ගායනා කළහ. යස නම් මහාස්ථවිරයන් වැනියෝ පවා කාලාශොක නම් වූ මහ රජහුගේ ආරාධනයෙන් ම දෙවන ධර්මසඬ්ගායනාව කළහ. බ්රරහ්ම ලොකගෙත මොග්ගලීපුත්තිස්ස මහා ස්ථවිරයන් වැනියෝ පවා ධර්මාශෝක රජහුගේ ආරාධනයෙන් ම තෘතීය සඬ්ගායනා-ධර්මසඬ්ගණිකාදීන් ධර්මසංග්රමහ කළහ, විසුද්ධ වූ බුද්ධීන් ප්රමසිද්ධ වූ බුද්ධදත්ත නම් මහා අර්ථකාථාචාරීන් වැනියෝ පවා වනවිනිස, බුදධවංශ, අභිධර්මාර්ථ සංග්රනහ අර්ථ කථා සඬ්ඛ්යාිත වූ ධර්මකථා උපදවන්නාහු සුමති නම් මහතෙරකෙණෙකුන් හා කණ්හදාසම් අමාත්යමය‍ොග් ආරාධනයෙන් ම බුද්ඝොෂාචාරීන් වැනි විශුද්ධඥන ලදුවෝ පවා සමන්තපාසාදිකා, අර්ථසාලිනි, සම්මොහවිදනොදනි, මනොරථපූරණී, සද්ධර්මජොතිකා යනාදී නොයෙක් අර්ථකථාවන් උපදවන්නාහු- ශ්රීරනිවාස නම් රජහු හා මහානිගම නම් ආමාත්යනයණන්ගේ ආරාධනයෙන් ම කළහ. වජ්ර ඥන ඇති හෙයින් විදුරු නම් ලද සැරියුත් මාහිමියන් වැනි එකශ්රැමති බුද්ධපුත්රවයෝ පවා ස‍ාරාර්ථසාදීපනී නම්වූ විනයටීකාර්ථකථාව ලක්ෂයනක් ග්රින්ථසඬ්ඛ්යාාවෙකින් යුක්ත වූ ධර්මසඬ්ග්රනහ කථා උපදවන්නාහු මහලු පරාක්රාමබාහු නම් නරපතිහුගේ ආරාධනයෙන් ම කළහ.
මේ ආදී පූර්වාචාය්ය්හර්‍ වරයන්ගේ සද්ධර්මානුශාසනාව ආයාචන මූලිකව ම වූ හෙයින් මෙතැන්හි වනාහි ශ්රීා ලඬ්කා ද්වීපයෙහි වාතගිරිපර්වතයෙහි වැස සද්ධර්මසාගරයෙහි වැරපමණින් පිනා සාරය දැක සුගතොවාද නමැති ජීවිත රක්ෂාකිරීමෙහි ඉතා අප්රාමාදව බොහෝ සතුන් බෝධිසත්ත්ව පාරමිතාවෙහි වීය්ය්රර්වමඩා බණකීමෙහි අගපැමිණ, තමන් කරා පැමිණ බොහෝ සතුපුරුෂයන් බුදුබැව්ප්රා ර්ථනාකරවූ මයුරපාදපරිවෙණාධිපතිවූ බුද්ධපුත්රරය්න විසින් ද්වීතීය පරාක්රදමබාහු නම් නරපතිහට ම අනුශාසනා පිණිස ද, සිංහල භාෂාව දන්නා සත්පුරුෂයන්ට ලෝ වැඩ පිණිස ද, එම රජහුගේ අග්රාුමාත්ය වූ බුද්ධාභිලාෂි වූ දෙවප්රිතිරාජ නම් ශ්රරද්ධා පුරුෂයානන්ගේ ආරාධනායන් ඔහුගේ ම නමින් කළ ආරාමයෙහි දී උපදවන ලද මේ පූජාවලී නම් වූ ධර්මව්යා ඛ්යාමන කථාවෙහි ඇසූ ඇසූවන් බුදුබැව්හි ලොභකරවා පියන තරම් වූ මේ සතරවන බොධිසම්භාර පූජා කථාව ද සත්පුරුෂයන් විසින් සාවධානව ඇසිය යුතු.
ඒ මාගේ ස්වාමිදරුවෝ යටකී ක්රාමයෙන් පළමුව තමන් ඒ දිවකුරු බුදුන් දුටුද‍යා ම චතුෂ්පදික ගාථාවක් අසා අමාමහනිවන් පැමිණ එකෙනෙහිම පැවිදි ව සි‍ාරලක්ෂයක් රහතන් හා සමග සඬ්ඝනවක ව වඩනා මහපින් ඇති ව ද සංසාරයෙහි ගොඩ නොදන්නා අපමණ සතුන් දැක උපන් මහාකරුණාවෙන් අමාපාත්ර යක් ගෙණ අනුන්ට නොදී වීය්ය්ණර්පුතරුෂයකු උදකළාව හිඳ කන්නා සේ, මම අද අමාමහනිවන් එකලාව නො වළඳමි, බොහෝ සතුන් හා සමග වළඳමි යි සිතා හස්තගත වූ සක්විති රජයක් හරණා සේ සම්ප්රායප්ත වූ නිවන් රජය හැර පියා සත්වයන් පිණිස තමන් වහන්සේ විඳිනා සංසාර ව්ය්සන ය නිවන් සුවයක් සේ සිතා සංසාර සාගරයට වැද-එතැන් පටන් සාරාසඬ්ඛ්යු කප්ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි පාරමිතා සාගරයට වැද අලළන්නා වූ ඒ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් වහන්සේ නොයෙක් ජාතිශතසහශ්ර්යෙහි නොයෙක් සතුන් දිලිඳු වෙසින් අවුත් සිට කුස අල්වා පෑ “මහා බුද්ධාංකුරය! ඉතා බඩදළයම්හ, අපගේ සාධුක් නිවව” යි බැගෑ තෙපුල් කී කල “සාධු! මතු මුළුලොව දුකින් මුදමි” යි පත සසජාතකාදියෙහි දන් දුන් ඇඟ සේ මස් කියම් නම්, දෙලක්ෂ සතළිස්දහසක් යොදුන ඝනකඩ බොල් මහපොළොවෙහි පස් මද ම ය, මස් බොහෝ ම ය, තව ද ජාතිකොටියෙහි යක්ෂරාක්ෂසාදීන් දිළිඳු වෙස් වමා අවුත් සිට ස්වාමීනි! පිපාසිතයම්හ, මතු තෙපි බුදුව දහම් වැසි වස්වා සසර ගිම් නිවා නම් දැනු දු තොප ඇඟලේ පොවා අපගේ පවස්ගිම් නිවව, නරලේ බොනු කැමැත්තයම්හ යි ය‍ාච්ඤකළ කල ඔවුන් මුහුණු සතුටින් බලා සියලඟපට හෙව සිරුර ගස්වා දරු කිරිදෙන මවකසේ ඒ දිළිඳුන්ට දුන් ලේ කියම් නම්, සතරමහා සාගරයෙහි දිය මදම ය, ලෙහෙ බොහෝ ම ය, තව ද නො එක් වාරයෙහි අන්ධයන් අවුත් සිට භවත! අපි ජාත්යාන්ධම්හ. ලෝකාලෝකයක් දුරුකරා නම් අපගේ ද අඳුරු දුරුකරව යි කියා ඇස් ඉල්වූ කල තමා වැදූ දරුවන්ගේ ආපදාවනහි කම්පිත වන මවක සේ ඒ අන්ධයන්ගේ දුක් ඉවසාගත නොහී සිවි ජාතකාදියෙහි උපුටා දුන් ඇස් කියම් නම් ආකාශයෙහි තරු මද ම ය, බුදුඇස් පතා දුන් ඇස් බොහෝ ම ය, තව ද අසඩ්ඛ්යය ගණන් ජාතියෙහි ඒ ඒ සත්වයන් අවුත් සිට “භවත! මතු බුදු ව මුළුලොවට ඊශ්වර වෙහි නම් අද තාගේ තෙලෙ ඉස අපට දන් දී පියව”යි නින්දිත වූ බස් කී වේලෙහි අතන්දිත ව ඔවුන් මුහුණ බලා සුරතල් කියන ප්රිඉය පුත්රලය්න සේ සිතා එකෙණෙහි ම මඟුල් කඩුව ගෙණ බුදුවෙම්මැයි පත පතා කපා දීපු මිණිඔටුණුපලන් රජහිස් ගොඩ කියම් නම් එක් ලක්ෂ අට සැටදහසක් යොදුන් උස මෙරගල් මිටි ම ය, ඉස්ගොඩ උස් ම ය, තව ද අපමණ ජාතියෙහි දී දිළිඳුන් අවුත් සිට “භවත! එකලාවම්හ. අතින් මෙහෙකොට ගත නො හෙම්හ, තෙපි මතු ලොවුතුරා බුදු ව මුළුලොව තොප දර‍ැ කරා නම්,දැන් තොපගේ තෙලෙ දරුවන් අපට ගැතිකොට දෙව” යි කියා යාච්ඤ කළ කල දෙබසක් නොකියා වෙස්සන්තර ජාතකාදියෙහි ප්රියය දරුවන් බැඳ දුන් වැල්ගොඩ කියම් නම් මෙරගල් මිටි ම ය, වැල්ගොඩ උස් ම ය. තව ද ජාති කොටියෙහි යාචකයන් අවුත් සිට “හිමි තෙපි මතු බුදුවන දා මිහිකත ලවා දෙස් කියවා නම් , බුදු සිරිකත පතා නම් කරුණා මෛත්රීහ නමැති කාවන්තාවන් දෙදෙනාහ‍ට වල්ලභ වේ නම්, දැන් තොපගේ සිරිකත වන් තෙලෙ රජකත අපට දෙව” යි ඉල්වූ කල දෙබසක් නො කියා තමන්ගේ ප්රි ය කාන්තාවන් බුදුබව පත පතා බැඳ දීපු වැල්ගොඩ කියම් නම් එම මෙරගල් මිටි ම ය, වැල්ගොඩ උස් ම ය.
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවානන් පිරූ පාරමිතා අපමණ ම ය. ප්රරමාණ වස්තු ගෙණ උපමාකරන්නෙ නම්, දිය පොළොවට ගැඹුරු අනික් පස් ගොඩක් නැති හෙයිනු ත්, පස්පොළොවට බොල් අනික් පස් ගොඩක් නැති හෙයිනු ත්, තරුවට බොහෝ අනික් ගහණ වස්තුවක් නැති හෙයිනු ත්, මෙරගල උස් අනික් පරුවකයක්නැතිහෙයිනුත්, මේවස්තු සතර බුදුන්ගේ පාරමිතාවට උපමා කළ බවක්මු්ත පාරමිතාවෝ වනාහි උපමානැත්තාහ. ඒ විශෙෂයෙන් දැන ද මෙරගල හා සමුද්රමය හා පොළොව හා ආකාශයෙහි තරු හා බුදුන්ගේ පාරමිතාවට මි උපමා කළ පරිදි යෙළ සියයක් යොදුන් ගරුඬරාජයා වටුවාට මහතැයි කියන්නේ සැබෑවැයි කියා ගරුඬරාජයාගේ මහතසඟවා ලිය නුහුනුයේ මැ යි.
එසේ හෙයින් මම ද බුදුන්ගේ පාරමිතාවන් සංෂේපයෙන් හඟවා කීමි. ඒ පාරමිතාවන් බොහෝ ලෙස මෙ විතරකින් අසන්නවුන්ට තව හඟවාලිය නුහුයේ මැයි.
එහි විස්තර කෙසේද යත්?
යම් සේ සත්වකෙණෙක් දිවසින් නොදැක ත් නුවනැස් ලා ඝනතරඥන නැමති පහන නඟා, දහම් නමැති ඇස දල්වා, විශෙෂයෙන් බැලූ නම් දැනු ත් මාගේ බුදුවන්ගේ ඒ පාරමිතාවෝ හස්තාමලකයක් සේ විශෙෂයෙන් පෙනෙන්නාහු මැ යි. හේ මෙසේයි-
කපෙක් නම් බොහෝ කාලයෙක,යොදනක් උස කොටුවෙක අබ පුරාලා හවුරුදු ලක්ෂයක් ගියකල අබ ඇටයක් බැගින් හරිතොත් කලකින් අබ ගෙවී යේල, කපෙක අවුරුදු නො ගෙවේ මැ යි, තව ද යොදනක් උස ගල්මුදුනෙකින් දහස්ක හවුරුද්දෙන් නැගි යන්නා වූ සිද්ධයෙකුගේ දිවසළු කණ ගැහැවීමෙන් ඒ පර්වත ය, කලෙකින් ගෙවී උඳැට්ක සා ව යේ නමුත් කපෙක හවුරුදු නොගෙවේමැයි. මෙසේ වූ කපෙක් නම් බොහෝ වූ කාලයෙක, මාගේ බුදුහු එසේ වූ කපින් සරාසඩ්ඛ්යිකප්ලක්ෂයක් කල් පාරමිතාවන් පිරූ සේක, තව ද අසඬ්ඛ්‍්ය්ය්ක නමුදු ලුහුඬු බවක් මිස තෙමේ ඉතා දිග ය. හේ මෙසේයි-
දස දහයෙක් නම් සියයෙක, දස සියයේක නම් දහසෙක, සියක් දහසෙක් නම් ලක්ෂයෙක, සියක් ලක්ෂයෙක නම් කෝටියෙක. කෝටියෙක් නම් ප්රෂකෝටියෙක, ප්රෙකෝටියෙක් නම් කෝටිප්රකකෝටියෙක, කෝටිප්ර්කෝටි කෝටියෙක් නම් නහුතයෙක, නහුත කෝටියෙක් නම් නින්නහුතයෙක, නින්නහුත කෝටි‍ෙයක් නම් හුත නහුතයෙක, හුත නහුත කෝටියෙක් නම් කම්භයෙක, කම්භ කෝටියෙක් නම් විස්කම්භයෙක, විස්කම්භ කෝටියෙක් නම් අහහයෙක, අහහ කෝටියෙක් නම් අබබයෙක, අබබ කෝටියක් නම් අටටයෙක, අටට කෝටියෙක් නම් සොගන්ධියෙක,සොගන්ධික කෝටියෙක් නම් උප්පලයෙක, උප්පල කෝටියක් නම් කුමුදයෙක, කුමුදකෝටියෙක් නම්, පුණ්ඩරීකයෙක. පුණ්ඩරීක කෝටියෙක්නම් පදුමයෙක, පදුම කෝටි‍ෙයක් නම් කථානයෙක, කථාන කෝටියෙක් නම් මහා කථානයෙක, මහා කථාන කෝටියෙක් නම් අසඬ්ඛ්යියක් නමි.
තව ද මේ ගණන කල්යවා කී හෙයින් බොහෝ දෙයෙකැයි සිතන බව මුත් අසඬ්ඛ්යියෙක් නම් බොහෝනියාව ගණන් විශෙෂ ය නොදත්තාහට විශෙෂයෙන් නො දැනේ ම ය. මේ මිනිස්ලොව අසඬ්ඛ්යභය‍ට ලත් තබන වස්තුවකින් කිසිතෙනකත් නැත. සතර මහා සාගරයෙහි දිය අසඬ්ඛ්යේක උලක්කුවටත් මද ම ය. මහපොළොව පස් පුවක් කඩ සා කොට කඩ කඩ කරතොත් අසඬ්ඛ්යියක් කැටියට මද ම ය. ආකාශයෙහි පෙණෙන තරු අසඬ්ඛ්ය මද මය, මෙර ගල අබ ඇට සා බිඳුකර තොත් අසඬ්ඛ්යියක් බින්දුවට මද ම ය, එසේ හෙයින් අසඬ්ඛ්ය්ට පුඩුවක් දක්නා ගණනෙක් කිසිතැනෙකත් නැත්මය, සාගරයෙහි ගැඹුර ඇති හෙයින්ද , ප්රහමාණ ඇති හෙයින් ද ඝන රියන් පමණ අවකාශයෙහි පැන් සතරමුණක් ගන්නා හෙයින් ද, සාගර‍ෙයහි දිය අසඬ්ඛ්‍යයක් උලක්කුවට මද යයි යනු ගණිත බුද්ධිමතුන්ට විෂයම ය. පොළොව ද ප්රෝමාණවත් හෙයින්ද, ඝනරියන් වළ පස් දසපෑළක් ගන්නා හෙයින් මහ පොළොවෙහි පසුත් ගණිත ඤාණයට විෂය ම ය, තව ද රියනක් සා තැන අබ දෑමුණෙක් පමණ හෙයිනු ත් මෙරගල ැද ප්රතමාණවත් හෙයිනු ත් මේ නයින් මෙරගල අබ ඇට සා කර තුන් ඤාණයට විෂ ය ම ය, අසඬ්ඛ්යි වනාහි ඉතා බෙහෙව, මේ කාරණයෙන් අසඬ්ඛ්යු නම් බොහෝ සංඛ්යාහවෙකැයි දතයුතු.
මාගේ ස්වාමිදරු වූ බුදුරජානෝ මෙසේ බොහෝසතර අසඬ්ඛ්යින්ක හා කප්ලක්ෂයක් කල් සසර ඇවි ද පාරමිතා පිරූ සේක. මේ දෑතුරෙහි එක් කපෙකට එක් වාරයෙක, එක් ලේ උලක්කුවක් ම ඉදින් දන් දුන් සේක් වී නමුත් සතර අසඬ්ඛ්යණයක් හා ලක්ෂයක් ලේ උලක්කු ය, එසේ දුන් ලේ සුඟ මෙසේවූ සාගර දසයෙක දියටත් බෙහෙව, තවද මාගේ ස්වාමිදරුවානෝ කපෙකට එක පුවතක් සා මස්කැටි වෙයි, එසේ දුන් මස් සුඟ ම නුවනැසින් බැලූකල මෙසේවූ පොළෝ දසයෙක පසටත් බෙහෙව, තව ද මාගේ බුදුහු කපකට එක්වාරයෙක, එක්ඇසක් බැගින් උදුරා දන් දුන් සේක්වී නමුත් ඒ සතර අසඬ්ඛ්යියක් හා ලක්ෂයක් ඇස්ය, එසේ දුන් ඇස් ම මෙසේවූ චක්ෂුපත ආකාශ දසයෙක තරුවට ත් බෙහෙව, තව ද මාගේ බුදුහු කපෙකට එක් වාරයෙක, එක් ඉසක් බැගින් කපා දන් දුන් සේකි වී නමුත්ඒ අසඩ්ඛ්යෙයක් හා ලක්ෂයක් ඉස, ඒ ඉස්ගණන ම ඉදින් ගොඩකරතොත් හෙසේවූ මෙරගල් දසයකට ත් උස් ම ය.
තව ද මාගේ ස්වාමි දරුවානෝ කපකට එකවාරයෙක ම අඹු දරුවන් බැඳ දුන් සේක ව නමුත් සතර අසඬ්ඛ්යයයක් හා ලක්ෂයක් ඒ වැල්ගණන ම සිතා පි කල මෙසේවූ මෙරගල් දසයකට ත් උස් ම ය, එසේ හෙයින් මාගේ ස්වාමිදරුවානෝ කපකට එක් ලේ උලක්කුවක් බැගින් ම දන් දුන්සේක්ද, කපකට එක් පුවකක් සා මස් කැටියක් බැගින් ම දන් දුන්සේක් ද, කපකට එක් ඇසක් බැගින් ම දන්දුන් සේක් ද, කපකට එක් ඉස් බැගින් ම දන්දුන් සේක් ද, කපකට එක් වාරයෙක ම අඹු දරුවන් බැඳ දන් දුන් සේක් ද, එසේ නැත කපකට අපමණ වාරයෙක අපමණ කොට දන් දුන්සේක් ම ය, මේ මේ කාරණයෙන් සමුද්ර්ය හා පොළොව හා තරු හා මෙර ගල් හා මහා වස්තුවෙක් නො වෙයි, මාගේ ස්වාමි බුදුන්ගේ පාරමිතාවෝ කලි නුවනැසින් දක්නාහට ඉතා මහත් වන්නාහු මැයි, මාගේ බුදුන් දන් දුන් ලේ මස් හා ඇස් හා කපා දුන් ඉස් හා පතා දුන් අඹු දරුවන් බැඳි වැල්ගොඩ හා හැම රැස් කොට නුවනැසින් විශෙෂයෙන් බැළුවහොත් බඹලොව උස් තැනෙකැයි නො සිතමි, මාගේ බුදුන්ගේ පාරමිතා ගොඩ ම උසැයි සිතමි, මේ පාරමිතාවන්ගේ ගරුභාවයෙහි කථා ඇසූ කල ඤාණවන්තයෝ කාරණ ගිවිස පාරමිතා ගරුත්වයෙහි පැහැද බුදුවෘමෙහි වීය්ය්්ර්විත් වෙති. හීන වූ වීය්ය්ාර්‍ ඇති මන්දබුද්ධීන්ගේ සිත් කිහිරි දණ්ඩෙන් සැසි හුල ගලපිට හෙලූ කල ඊම තබා මොට වන්නා සේ බුදුවීමෙහි වීය්ය්යර්‍ පසුබස්සි, කෙසේ ද යත් ? මුහුදු දැය පරයා ඇඟ ලේ දුන මනාල, පොළොව පස් පරයා ඇඟ මස් දුන් මනාල, මෙර පරයා සිය ඉස් දුන මනාල, තරු පරයා සිය ඇස් දුන මනාල, එම මෙර පරයා ප්රියයවූ අඹු දරුවන් බැඳ දුන් වැල්ගොඩ සිටී ල යි. මෙතෙක් කල් දම් අසා බුදුවීම නම් බැරි දෙයෙනැ යි භීරුක වෙති. දැන් ඒසමුද්රායෙහි දිය මද ල, පොළොව පස් මද ල, අහස තරු මද ල, මෙරගල් උස් නොවේ ල, පාරමිතාවෝ බොහෝ ල, මස් ගොඩ ලේ ගොඩ ඉස් ගොඩ ඇස් ගොඩ වැල්ගොඩ ඉතා උස් ල බඹලොව පරයා සිටී ල, එතෙක් ලේ මස් ඇස් ඉස් දරුවන් අපි දන් දිය නොහේ ම ය, එසේ හෙයින් ඒ බුදුවීම නම් අපට බැරි ය යි හීන වීය්ය්‍ර්‍ වෙති, එයින් ඒ සත්වයා ගේ අඥන භාව මැ යි.
කාරණා කිම යත් ?
එසේ සිතූ සත්වයා තම තමා සසර ඇවිදින සෙසුකල් හැර බුදුන් පෙරුම් පිරූ මේ දෑතුරෙහි ම තමා ත් අනුන්ට දුන් ලේ, බුදුනු දන් දුන් ලෙයට බෙහෝ ම ය, තමා දීපු ඇඟ මස් ගොඩ බුදුන් දන් දුන් ඇඟ මසට බෙහෝ ම ය, බුදුන් දන් දුන් ඉස් ගොඩට ඒ සත්වයාතමාදීපු ඉස්ගොඩ බොහෝමය. බුදුන් දන් දුන් ඇසට ඒ සත්වයා තමාදුන් ඇස් බොහෝමය, බුදුන් දන් දුන් අඹු දරුවන්ට වඩා ඒ සත්වයා තමා දුන් අඹු දරුවන් බොහෝ ම ය, ඒ කෙසේ දිනී ද? පාරමිතා පිරී ද යත්? එසේ නැති: මාගේ ස්වාමිදරුවානෝ සාධු බුදුවෙම්ව යි පත පතා ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹුදරුවන් දන් දුන්සේක. ඒ සත්වයා අනුන්ට අන්යාසයෙන් ඇස් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹුදරුවන් බොහෝකොට දිනි.
කෙසේ දිනි ද යත් ?
මාගේ බුදුන් සාධූ ! සාධු !! බුදුවෙම්වා යි පත පතා ඇඟ ලෙි දන් දෙන අතුරෙහි , නිකම් සසර ඇවිදිනාවූ ඒ සත්වයා ජාති ජාති වල දී යක්ෂ රාක්ෂසාදී හු ඔහු අල්වාලෙණ හුරා බීපු ලේ ද. තව ද ඔහු ගේ ම ජාති ජාතියෙහි දී ම ගණ්ඩ පිළිකාදීන හැරපී ලේ ද ,තව ද සැත් සිරු ආදීන් හැරපී ලේ ද, නුවනැසින් බැලූකල ඔහු අන්‍යොයෙක් මෙසේ දීපු ලේ බොහෝමය, මාගේ බුදුන් දුන් ලේ මද ම ය, මෙසේ වූ අන්ය,යෙන් බෙහෝ ලේ දී සසර ඇවිදිනා සත්වයා සාධු! බුදුවෙමි යි සිත් පහදවා මද ලෙයකුත් දන් දී බුදුවෙමි යි නොසිතී ම හ් සත්වයාගේ අඥනභාවය ම ය. තව ද බුදුන් ගේ පාරමිතා කාලයෙහි ම සසර ඇවිදිනා එක් සත්වයෙකු ඒ ඒ ජාතියෙහි දී යක්ෂයන් - රාක්ෂයන් - සිංහයන් - දිවියන් - වලසුන් - කිඹුළුන් විසින් ඔහු අල්වාගෙණ වධකයන් ඔහු ඇඟින් කපා ඔහුට ම කවාපු මස් ද, නුවනැසින් බැල්වහොත් බුදුන් දුන් ඇඟමස් මද ම ය, මෙසේඔහු අන්යා්යෙන් දුන ඇඟ මස් බොහෝමැ යි - මෙසේ සසර අන්‍ා්ායෙන් බොහෝ කොට ඇඟ මස්දී ඇවිදිනා සත්වයා මද ඇඟ මසක් දන් දී සසර ඇවිද බුදු වෙම්මැයි නො සිතීම ඔහුගේ ම අඥනභාවය මැ යි, තව ද එක් සත්වයෙකු නො එක් ජාති ජාතියෙහි, ඒ ඒ වරදෙහි අල්වාගෙණ ඔහු හඬවහඩවා කපා හුල ඇනපු ඉස් ද , නොයෙක් යාගයෙහි අකුසල්බෙලෙන් බිලිපුද දුන්* ඉස් ද, යුද්ධාදියෙහි දී ඛඬ්ගප්රසහහාරයෙන් කැපුන් ලද ඉස් ද, රැස් වී නම් මා‍ෙග් බුදුන් දුන් ඉස් ගොඩ මද ම ය, මෙසේ ඔහු අන්යාායෙන් දුන් ඉස් ගොඩ බොහෝ ය, සසර අන්‍යිායෙන් මෙසේ බොහෝ ඉස් කපා කපා දී ඇවිදිනා ඒ සත්වයා බුදුවන්ට දෙන ඉස් බොහෝ ය යි සිතීම ඔහුගේම නුවණ නැති බව ය, තව ද මේ සසර ජාති ජාතියෙහිදීම එක් සත්වයෙකු අල්වාගෙණ ඔහු හඬ ව හඬ වා උදුරාපු ඇස් නුවනැසින් රැස්කොට බැලුවහොත් බුදුන් දන් දුන් ඇස් මද ම ය
නැඹුතල දුන් - ඇතැම්.
මෙසේ ඔහු අන්යා යෙන්දුන් ඇස් බොහෝය, මෙසේ අන්යාඔයෙන් බොහෝ ඇස් දී සසර ඇවිදිනා සත්වයා මද ව ඇස් දෙන්නා වූ බුදු බැව්හි උපෙක්ෂාවීම ඔහුගේම නුනුවනෙහි මුල්බැස්ම ය, තව ද මේ අක් මුල් නැති සසර එක් සත්වයෙකුගේ අඹුදරුවන් ජාති ජාතියෙහි දී ඔහු හඬ හඬා සිටිය දී සතුරන් අල්වා බැඳගෙණ ගිය වැල්ගොඩ බැලූ කල මාගේ බුදුහු අඹු දරුවන් බැඳ දුන් ගොඩ උස් ම ය, මෙසේ සසර පිනක් නොකොට තමාගේ අඹු දරුවන් සතුන්ට බොහෝකොටදී ඇවිදිනා සත්වයා අඹුදරුවන් දන් දිය නොහෙමි යි බුදුවීමෙහි උපෙක්ෂා වීම ඔහුගේ ම නුනුවනෙහි මුල් බැස්ම ය, මේ ධර්මකථාවෙහි දී ත් සමහරු වීය්ය්ෙර්වසත්ව බුදුවීමෙහි ලොභය කෙරෙති, තව ද සමහර කෙනෙක් කපෙක් නම් බෙහෝ කලෙක් ද, අසඬ්ඛ්යතයක් නමුත් බෙහෝ සඬ්ඛ්යා‍වෙක්ල, බුදවීමට යටත් වශයෙන් සාරාසඬ්ඛ්ය කප්ලක්ෂයක් පෙරුම් පිරුවමනා ග, ඒ ගෙවන්නේ කවර කලෙක ද? පෙරුම් පුරන්නේ කවර කලෙක ද? බුදුවෙන්නේ කවර කලෙක දැ? යි දීර්ඝේ කාල වශයෙන් විතර්ක ව හීන වීය්ය්කර්‍ වෙති, ඒ සිතිවිල්ලත් සත්වයාගේ නුනුවන මැයි.
හේ මෙසේ යි.
බුදුහු අසුරු සනක් කලින් අසඬ්ඛ්ය් ගණන් කප්වල ජාති දැක පියන සේක, එසේ සූක්ෂම වූ ඤාණගති ඇති බුදුහු එක් සත්වයෙකගේ ජාතිකෙළවර පරිනිර්වාන ය වනතෙක් බලාත් දැකපිම නො භෙන සේක් ම ය, තවද එම සත්වයා අක් මුල් නැති සසර සුව දුකින් යෙදී පෙර සසර ඇවිදි කල් බලන සේක් වීනම් බුදුකෙනෙකුන්ගේ ආයු ගෙවී යෙයි, සසර ඔහු ඇවිදිනා කාලයෙහි මුලෙක් නො පැණෙයි මෙසේ අසුරුසනක් කල්හි අසඬ්ඛ්ය ගණන් කප්වල ජාති දැක පියන බුදුන් තමන්ගේ ජීවිතාන්තය දක්වා බලා ත් නිමවාගත නොහැකි ජාති ජාති සසර පෙර ඇවිද දුක්ගත් සත්වයා අසුරු සනෙකින් බුදුන් දක්නා සාරාසඬ්ඛ්යු කප්ලක්ෂයක් බොහෝ කලෙකැ ‘යි සිතා බොධිසත්ව පාරමිතාවෙහි හීන වීය්ය්්ර්‍ ව උපෙක්ෂාවීම වැසි බා පිහිළී වන්නා සේ සත්වයාගේ නුනුවනෙහි මුල්බැස්ම මැයි, තව ද සංසාරයෙහි ඒ බුදුහු අෂ්ට ලෝක ධර්මයෙහි යෙදී ඇවිදින්නාසේක් වී ද, ඔබත් අන්යාියෙන් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹු දරුවන් දන් දුන්සේක්ම වේද, බුදුවෙමියි පතා දුන්සේක් ම වේද; එසේ වන්නාවූ බුදුනුදුන් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹුදරුවෝ බොහෝ වෙත් දැයි යමෙක් ඉතින් සිතන්නාහු වූ නමුත් ඒ සිතිවිල්ල ත් අඥනභාවය මැ යි, මාගේ බුදුහු පාරමිතා භූමියේ දී අන්යායයෙන් ඉස කුත් ඇස කුත් මසකුත් ලෙය කුත් අඹුදරු කෙණෙකුත් තම්න වහන්සේ නො කැමතිව එක් කලෙක ත් නුදුන් සේක් ම ය, එහි කාරණ මණිචොර ජාතක, සංඛපාල ජාතක, වාරින්ද ජාතක, කුම්භිල ජාතක, ලඤ්චායුධ ජාතක, නි‍ෙග්රාොධ මෘග ජාතක, කර්කටක ජාතක, තුඬිල ජාතක, සුචිලෝම ජාතක, පුන්නක ජාතකාදියෙහි සෙයින් බලා දතයුතු.
තව ද සමහර සත්වකෙණෙක් බුදුහු ඉතා තද සේක, තමා අතින් තමා හිස් කපා දී පිය හැකිද? තමා ඇඟ මස් තමා කපා දී පිය හැකිද? තමා ඇඟ ලේ තමා දී පිය හැකිද? තමා ඇස් තමා උදුරා දී පිය හැකිද? තමා ගේ ප්රි ය වූ අඹු දරුවන් අනුන්ට හඬව හඬවා ගැතිකොට බැඳ දී පිය හැකිද? බෝධිසත්ව වූ කල ඉතා තදවුව මැනවැයි එසේ අපට බැරිය යි සිතන්නාහුවූ නම්, එයිත් ඒ සත්වයාගේ නුනුවන මැයි,මේ මුළුලොව මාගේ බුදුන්ට වඩා ඉස‍ට ලොභී ඇති කෙනෙකුත් නැත, ! බුදුන්ට වඩා ඇඟ පෙයට ප්රිගය කෙනෙකුත් නැත, බොධිසත්වවරයන්ට වඩා අඹු දරුවන් කෙරෙහි දයාබර කෙනෙකු ත් අනික් කිසිකෙනෙකුත් නැත් ම ය.
කාරණා කිම යත්?
සෙසු සත්වයෝ මේ වස්තු පසට ලොභ කරන්නාහු තමන් අස්ථිර බැව් නො දැන මෝහයෙන් ප්රේභම කෙරෙති; බොධිසත්ව වරයෝ වීදුරු සේ නුවනැත්තෙන් නුවනින් ම ප්රේසම කෙරෙති.
කෙසේ ද යත් ?
මේ සසර අවුල් හූවැටියක් සේ අක් මුල් නැත; ගුල නම් ලිහිණියන්ගේ කසල්ලක් සේ අවුල; පිදුරු කැරැල්ලක් සේ පිළිවෙලක් නැත්තේමය: වගුන් ඇති වනයක් සේ භයඬ්කරය, කිඹුළුන් ඇති ගඟක් සේ ශඬ්කා පරය; සොරුන් ඇති මගක් සේ ලඟ විය නො හැක්ක; නයින් ඔත් තුඹසක් සේ සැක කර ය; මෙසේ සසර ඇවිද මතු බුදු ව සසරින් මාගේ ෙම් ඉස ද; මාගේ ෙම් ඇස ද; මාගේ ෙම් ඇඟ මස් ද මාගේ ෙම් ඇඟ ලේ ද; මාගේ ෙම් ප්රිකය වූ අඹු දරුවන් ද අනිත් සත්වයෙක්හට අන්යාඇ යෙන් නොදෙමි, තුණුරුවන් වැඳි අතින් අන්යය සත්වයකු නො වඳිනා සේක් සාධු! බුදුවෙමි යි පතා එක් වාරයෙක දීපු ඉසෙහි පිණින් මතු අන්යා යෙන් අනුන් කපාගත නොහැක්කැයි ඉසෙහි කළ ප්රේමයෙන් ම ඉස් දන් දුන සේක. මෙසේ ම දන් දුන් ඇසට ජාතිසහශ්රමයෙන් රෝග ත් නැත. උදුරාගන්නා සත්වයකුත් නැතැ යි ඇසෙහි කළ ප්රෙනමයෙන් ම ඇස් දන් දුන් සේක. තව ද ඇඟ මසු ත් ප්රෙෙමයෙන් ම දන් දුන් සේක, ලේ ත් එසේම අනුන්ට අන්යා යෙන් නොදෙමියි සිතාම ෙප්මෙයෙන්ම දුන් සේක. මාගේ ප්රිමය වූ අඹුදරුවන් එක් වාරයෙක මා සිත් පහදවා දන් දුනිම් නම් අසඬ්ඛ්යම ගණන් ජාතිවල මා නො නැමති කරවා බැඳගෙණගොස් මෙහහෙ ගතහෙන එකද සත්ව කෙණෙක් නැත. එසේ වූ කල උන්ට සුව වෙයි, සාන්ති වෙයි, නිර්භය වෙයි සිතා ප්රෙජමයෙන් ම අඹුදරුවනුත් දන් දුන් සේක; එසේ හෙයින් ම මේ මුළුලොව බොධිසත්ව වරයන්ට වඩා ආත්ම ප්රෙිම ඇත්තෝ් නැත, ලොව ඔවුන්ට වඩා අඹු දරුවන් කෙරෙහි ත් ප්රෙැම ඇති කෙනෙකුත් නැත්මයි, තව සසර බුදුන් දන් දුන් ඇස් ඉස් මස් ආදිය මදනියාවටත්; සසර ඇවිදිනා සත්වයා අන්යාසයෙන් දුන් ඇස් ඉසු මස් ෙල් අඹු දරුවන් බෙහෝ නියාවට ත් කාරණා කිම යත්? දැන් මේ කාලයෙහි අසවල් පුරුෂයා බුදු වෙමි යි පතා ඉස් දී පී ය, ඇස් දී පී ය, මස් දී පී ය, ලෙහෙ දී පී ය, අඹුදරුවන් දී පී යයි ඇසීමෙක් දුර්ලභය. දීර්ඝිකාල වශයෙන් රාශිභූත අවස්ථාවෙහි බොහෝ බව මුත් මේ ඉතා අරුමය. දැන් අසවල් යුද්ධයෙහි දහස්ගණන් හිස් කපාපූහ, අසවල්හු ඇඟ මස් කිඹුල්ලු කෑපූ ය. අසවල්ලු ඇ ලේ යක්ෂ රාක්ෂයෝ බීපු ය, අසවල්හු හඬව හඩවා ඇස් උදුරා පූ ය. අසවල්හු‍ෙග් අඹු දරුවන් සතුරෝ බැඳගෙණ ගියෝ ය යි කිය ඇසෙනදෑත් බොහෝමය. දක්නාදෑත් බොහෝමය. අන්යාසෙන යෙන් දෙන දේ දැන් බෙහෝවූ වා සේ ම සසර ඇවිදින සතුවයා අන්යා යෙන් දුන් ඉස් ඇස් මස් ලේ අඹූදරු‍වෝබොහෝම යයි දතයුතු. දැන් මද වූවා සේම පින් නිසා දුන් ඉස් ඇස්ම් ලේ අඹුදරුවෝ බොහෝනොවෙත්ම යයි දතයුතු. තව ද මේ ලෝකයෙහි සමහර සත්ව කෙණෙක් බුදුවන්නේ බොහෝ දුක් ගෙණය, සසර ගත් දුක් බොහෝ යයි භීරුක වෙත්. එයිත් අඥන භාවයමය. මාගේබුදුහු සසරපාරමිතාභූමියෙහි පෙරුම් බලයෙන් දුකක් නො ගත්සේක. සසර සුවයෙන් ම හුන් සේන. සියලු සතුන්ට ත් සුව ම දුන්සේක, තමන් වහන්සේත් කෙළවර නිවන් සුව ම ලත් සේක. එසේ හෙයින් මම් වනාහි මා‍ෙග් බුදුන් සසර පාරමිතා සුවෙන් සුවවිඳම බුදුයූහ යි කියමි. අධික වූ වීය්ය්වර්‍ මුත් බොධිසත්වවරයන්ට සසර අධික වූ දුක් නැත්තේ මැයි.
කාරණා කිම යත්?
කෘතාධීකාර වූ බෝධිසත්යවවරයන් සසර ලබන පූජා සුව තෙ‍ෙළ‍ෙසක් ඇත, සෙසු සත්වයන්ට ඒ සුවවිඳීම් තෙළෙස නැ; බෝධිසත්වවරයන්ගේපාරමිතාබලයෙන් ලබන පූජා සුව තෙළෙස නම් කවරහ යත්?
සංජීව ය, කාලසූත්රර ය, සඬ්ඝාත ය, රෞරව ය, මහාරෞරව ය, තාප ය, ප්රනතා‍ප ය, අවීචි ය, යන අටමහානරකයෙක් ඇත; ඒ අටම දසදහසදක් යොදුන්දිග හා පුළුල හා උස ඇත්තේය; නවයෙදුන් බොල, යකබලය ගිනිරයින් සියක් යොදුනෙහි සිටියවුන් ඇස් පිපිරෙයි , නලෙක පුරාලූ තුඹුසුණු සේ අතුරු නැතිව පැසෙන්නාවූ පව්කළ සත්වයෝ බොහෝහ; ඔවුන්ගේ ආයු කෙතෙක් ද යත් ? මේ මිනිස්ලොවින් පණස් අවුරුදදෙක් නම්:චාතුර්මහාරාජික දිව්ය ලෝකයට එකදවසෙක; එසේ වූ තිස් දවස් මස් කොට දොළොස්මස් අවුරුදු කොට, එහි උපන් දෙවියන් පන්සියයක් අවුරුද්දට ආයු ය, ඒ දෙවියන්ගේ පරමායූ වූ පන්සියයක් අවුරුදු නම් පළමු වන නරකයෙන් එක් දවසෙක. ඒ නියා දවසින් තිස් දවස් මස් කොට, දොළොස්මස් අවුරුදුකොට, පන්සියයක් අවුරුද්දට ආයු ය, මේ ආදී වූ දිව්ය, ආයුක්ර මයෙන් වඩ වඩා පරික්ෂාකළ කල ඒපළමුවන සංජීව නරකයෙහි හුනුව‍ාවූ සත්වයෝ මනුෂ්යෙ ගණනායෙන් එක්ලක්ෂ දෙසැට දහසක් කෙළ වර්ෂ කාලයක් දුක් ගණිකි. දෙවන නරකයෙහි හුනු සත්වකෙණෙක් දොළොස් ලක්ෂ සයානූදහසක් කෝටි වර්ෂ කාලයක් දුක් ගණිති, තුන්වන නරකයෙහි හුනු කෙණෙක් ඒක කෝටි විසිනව ලක්ෂ සුසාළිස් දහස් කෝටි වර්ෂ කාලයක් දුක් ගණිති. සතරවන නරකයෙහි වැටී ගිය සත්වකෙණෙක් අෂ්ට කෝටි විසිනව ලක්ෂ සුසාලිස් දහස් කෝටි ප්රකමාණ වර්ෂකාලයක් දුක්ගණිති. පස්වන ලක්ෂ දෙපණස් කෝටි ප්රරමාණ වර්ෂකාලයක් දුක්ගණිති. සවන නරකයෙහි හුනු වාහු පන්සිය තිස්කෝටි සුවාසූ ලක්ෂ සොළොස්දහස් කෝටි ප්රනමාණ වර්ෂාකාලයක් දුකගණිති. සත්වන නරකයෙහි හුනුවාහු අර්ධකල්පයක් දුක්ගණිති. පඤ්චානන්තරිය කර්ම ආදීවූ පව්කොට අටවන නරකයෙහි හුනුකෙණක් කල්පයක් කල්දුක් ගණිති. මෙසේ බොහෝ ආයු ඇති ඝොර වූ අටමහානරකයට බෝධිසත්වවරයෝ නො වදනාහු ය. “බුදුවීම් නම් දුකැ” යි යන සත්වයෝ ෙම් නරකවල දුග්ගෙණ ඇවිදිනාහු ය, මේ බුදුධාංකුරයන්ගේ පළමුවන සුව විඳීම ය.
තව ද තුන්සක්වළක් එක්වූ තෙන ලෝකාන්තරික නම් නරකයෙක් ඇති. එහි උඩින් හිරු සඳු ුආලෝකයෙකු ත් නැත, යට අති සිහිල් වූ ක්ෂාරෝදකයවේ. එහි උපදනා‍ෙප්ර තයන් උස තුන් ගවුය, ඉතා මහත් වූ නියා ය, පරඬලාපත් සේ ශරීර ය, ඉස්මුදුනෙහි පිහිටි හිඳිකටුමල සා මුඛ ය ය, කපක් කල් දුක් ගන්නා ආයු ය, මේ නරක ය නම් අළුගා මෙලෝපරලෝ නැතැයි මිත්යා දෘෂ්ටිගත් තා වූ සත්වයන්ට ම නියත ව තිබී ආ නරකයෙක. මේ නරකයෙහි වැටි කපක් කල් දුක් නො ගත්තාවූඑකද ස්ත්රීිපුරුෂ කෙණෙනුත් නැති. මාගේ බුදුහු පාරමිතා බලයෙන් ම එක් කලෙකත් එහි නෙ‍කා වන්සේක. එසේ හෙයින් මේ ලෝකාන්තරික නම් නරකයට නො වැදීම බුද්ධඬ්කුරයන්ගේ දෙවන සුවවිඳීම ය.
තව ද මේ ලෝකයෙහි නිජ්ක්ධමතණ්මා නම් මහාප්රෙ තයොනියෙක් ඇත; ඔහු ගසක ගත් ගිනි සේ දිලිසෙන ශරීර ඇත්තාහ. අසුරුසනකු ත් නො රඳා ඒ ඒ තන්හි ඇවි ද කපුකුදු බත් නො ඉපද දුක් නො ගත්තාවූ එකද සත්වකෙණෙක් නැත. මාගේ බුදුහු පාරමිතා භුමියෙහි එක් කලෙක ත් ඒ ප්රෙිත‍යෝනියෙහි නූපන්සේක. එ‍ෙස් හෙයින් බුද්ධාංකුරයෙන්ගේ මේ තුන්වන සුවවිඳීමය. තව ද මේ ලෝකයෙහි ඛුප්පිපාස නම් ප්රෙීතයෝනිය කු දු ඇත. ඔහු නවයොදුන් පමණ ඉස් ඇත්තාහ, විසිගවු දිග වූ දිවූ ඇත්තාහ; ඉතා උස් වූ ශරීර ඇත්තාහ; කේ ලොම් සා බඳ ඇත්තාහ; බුද්ධාන්තරයක් දක්වා බත් නො ලබන්නාහ; පැන් නො ලබන්නාහ; පැන් බොම්හ යි සාගරයට වන්කල දිය සිඳීගියා සේ පෙනී යෙයි. ඉදින් ඍඬ්වන්ත කෙනෙක් පඤ්චසමහාගඬ්ගායෙහි දිය ඉන්එක් ප්රෙ තයෙකුගේ මුඛයෙහි එන්විට ව්ත කෙරෙත් නමුත් රසදිව නො තෙමෙන තෙක් කයින් නැගි ගින්නෙන් දා භස්ම ව යෙයි, ඒ ප්රේතයොවනියෙහි ඉපද දුක් නො ගත්තා වූ එක ද සත්ව කෙනෙක් නැත; පාරමිතාබලයෙන් මා‍ෙග් බදුහු එක්කලෙක ත් මේ බුද්ධාකුරයන්ගේ මේ සතවන සුව විඳීම ය.
තව ද ගිණිගෙණ දිලියෙන් ආයුධ ගෙන ඔවුනො ‘වුන් පැහැර මරා දුක්ගන්නා කාලකඤ්ඤජක නම් ප්රෙ‘ත අසුරයෙනිය කු දු ඇත, එහි ඉපිද දුක් නො ගත්තාවූ එක ද සත්වකෙනෙක් නැත. පාරමිතා බලයෙන් මාගේ බුදුහු එක්කලෙකත් එහි නූපන්සේක. එ‍ෙස් හෙයින් බුද්ධාඬ්කුරයන්ගේ ෙම් පස්වන සුව විඳීම ය.
තව ද සකල සත්වයෝ ම උකුණු ව-ඉනිකුණු ව -මකුනු ව- කුරු ව-කුහුඹු ව-සිනි ව-පැණි ව-පණුව- ගැඩඋල් ව-ගොඩපණු ව- වඩපණු ව-මැසිව - මදුරු ව - යනාදි වූ ක්ෂූද්රලප්රාුණී ව උපදනා හ. සසර මාගේ බුදුහු වටුකුරුල්ලන්ට කුඩා වූ ක්ෂූද්‍ර ප්රානණී ව නූපන්සේක. තව ද දාර පිඹුරු ආදී වූ ලාමක ප්රා ණීන් ව ත් නූපන්සේක. එ හෙයින් මේ බුද්ධාඬ්කුරයන්ගේ සවන සුව විඳීම ය.
තව ද සංසාරගත වූ සත්වයෝ ජාතියෙන් අන්ධ ව ඉපද බොහෝ දුක් විඳිති, සමහරු ජාතියෙන් ගොළු ව ඉපද දුක් ගනිති, සමහරු ජාතියෙන් ම බිහිරි ව ඉපද කර්ණරසායනනො ලබති, සමහරු ජාතියෙන් ම කොර පිළුව ඉපද වනුගා ඇවිද නිගා විඳිති. සමහරු ජාතියෙන්ම සේවත්කුෂ්ට ආදී පාප රොග ඇතිව උපදිති; මාගේ බුදුහු එක් කලෙකත් මෙසේ වූ පඤ්චෙන්ද්රිෙය වෛකල්යුයෙන් ඉපද දුක් නො ගත් සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාකුරයන්ගේ මේ සත්වන සුව විඳීම ය.
තව ද මේ සසර සමහර පුරුෂයෝ පරදාරාදී වූ අකුසල් බෙලෙන් ගෑණුව ඉපිද පියා සිය දහස් ගණන් වාරයෙහි නරක දුක්වැනි වූ ස්ත්රීි කර්මයෙන් දුක්විඳිති, මාගේබුදුහු එක් කලෙකත් ස්ත්රීි ව නූපන් සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ අටවන සුව විඳීම ය.
තව ද සමහර සත්වයෝ පරදාරාදි වූ අකුසල් බෙලෙන් නපුං සක ය- ඔපක්කමික ය- උභාතොඛ්යපඤ්ජනකය යි යනා දී පණ්ඩක ව සිය දහස් ගණන් ආත්මභාවයෙහි ඉප ද ගෙයක් නැති ව, දොරක් නැති ව, අඹූ කෙනෙකුත් නැති ව, දරු කෙණෙකුත් නැති ව, ගැහැණිත් නොව - පිරිමිත් නොව බොහෝ දුක් ගන්නාහ , මාගේ බුදුහු එක් කලෙකත් එසේ වූ හීනාත්මභාවයෙක නූපන් සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ නවවන සුව විඳීම ය.
තව ද මේ ලෝකවෙහි සමහරු මාතෘඝාතක ය, පිතෘඝාතක ය, අරහන්තඝාතක ය, ලොභිපපාදක ය, සඬ්ඝ භෙදක ය යි යන පඤ්චානන්තරිය කර්මයක් කොට කපක් මුළුල්ලෙහි නරක දුක් ගණිති, මාගේ බුදුහු එක් කලෙක ත් එසේ ආනන්තරිය කර්මයන් නො කළ සේක. එසේ හෙයින් මේ බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ දස වන සුව විඳීම ය.
තව ද සමහර සත්වයෝ අරූතල අසඥතලයෙහි ඉපද, ඒ ඒ කල උපන් බුදුන්ගේ ශ්රීව නොලබන්නාහ, මා‍ෙග් බුදුහු වනාහි එක් කලෙකත් අරූතල අසඥතලයෙහි නො උපන්සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ එකොළොස් වන සුව විඳීම ය. තව ද බුද්ධාංකුරයන්ගේ සසර බුදුන් දුටත් මාර්ගඵල නොගන්නා හෙයින් අනාගාමින් උපදනා සුද්ධවාස බ්රකහ්මලෝකයෙහි ත් ඉපැදීමක් නැත, රජකුලෙහි ගොවිකුලෙහි ඇත්තවුන්ගේ වාසයට නො දන්නා සේ තමන්ට සේවක වූ සුද්ධවාසා බ්රතහ්ම ලෝකයෙහි බඹුන්හ‍ා එක්ව නොඉපදීම බුද්ධාංකුරයන්ගේ සොළොස්වන සුව විඳීම ය.
තව දසමඑර සත්වයෝ අකුසල් බෙලෙන් මෙලෝ පරලෝ නැතැ යි ගන්නා නියත මිථ්යා දෘෂ්ටි කුලයෙහි ඉපද සත්පුරුෂ මාර්ලගයන් පානවුන් නැත්තෙන්, මෙලෝ පරලෝ නැතැ යි දෘෂ්ටි ගෙණ කාලාන්ධකාරයෙක ගමන් ගත්තවුන් සේ අකුසලමාර්ගයෙහි ගොස් අපාගත වෙති. මාගේ බුදුහු දීපඬ්කර පාදමූලයෙහිදී තරයෙහි ඒකජාතියෙකත් එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ තෙළෙස්වන සුව විඳීම ය. මෙසේ මාගේ බුදුහු මේ නරකාදි ෙත්රස අභව්යමස්ථානයෙහි නූපන් හෙයින් ත් එහි දුක් නො ගත් හෙයිනු ත් සසර අන්යාෙය යෙන් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹු දරුවන් කිසි කෙණෙකුන්ට ත් නො කැමති කරවා නුදුන් හෙයිනු ත් කිසියම් තෙනක වුල්ලනන්දිය ජාතකයෙහි සේ පීඩාවක් ජීවිතහරණයක් වූ තෙනෙක් ඇති නමුත්, ඒ සියල්ලද පාරමිතා කොට්ඨාසයෙක අන්තර්තග වූ හෙයිනු ත් ඒ සියල්ලම පරිත්යායගයෙන් සිත පහදවා ත්රි්විධ වූ සන්තොෂ නො වරදවා ම නොමඳ කොට දුන් හෙයිනු ත් දුන් දනෙහි නිස්සොකි වූ හෙයිනුත් සසර ත් මෙසේ සුඛයෙන් ම හුක්සේක. බුදු ව සියලු සතුන්ටත් සුව ම දුන්සේක. තමන් වහන්සේ ත් කෙළවර අමාමහ නිවන් සුව ම විඳිසේක.
තව ද දීපඬ්කර ප්ර්ණිධියෙහි දී විවරණ ලත්දා ම කරුණා මෛත්රි නමැති අඬ්ගනාවන් දෙදෙනා තමන් වහන්සේ‍ෙග් සිත් නමැති ගෘහයෙහි වස්වාගෙණ දවසෙක ත් දෙදෙනා අත් නොහළ සේක. එ දවස් ම මෙ තෙමේ ෙබාහෝ දවස් අත් නො හැර ආවා වූ මා දැන් අත්වුනා පිය කරුණා මෛත්රි දෙ අඹුවන් කෙරෙහි අභිනවයෙන් පෙම් කෙරෙයි කිය සපත්නිරොෂයෙන් දිලිහි ඔහු වසන ආසන්නයෙහි දු නොවෙසෙමියි දුරුව ගියා සේ වස්තුතෘෂ්ණා නමැති පාපීවූ ස්ත්රිමය එක් කලෙකත් ඔබ කරා නොපැමිණි හෙයිනු ත් ඔබ ඈට ස්නෙහයක් නො කළ හෙයිනු ත් අසාධාරණ සුවයෙන් ම හුන්සේක.
එයින් කීහ:
දෙභීති වත්ථූමසුකං ගදිතොත්ථිකෙහි
නාලං කථෙතුමිහ නත්ථි න දෙමි චාති,,
චිත්තෙ මහාකරුණයා පහටාචකාසා
දූරංජගාම විය තස්සහි වත්ථු තණ්හා’ යි
තව ද අවශෙෂ වූ සත්වයෝ දුංඛ සහගත චිත්තයාගෙන් මහත් වූ දුක් විඳිනාහු ය, මාගේ බුදුහු වනාහි දුක්ඛයාට ම දුක් දුන් බවක් මිස ඔහුගේ පීඩාවක් නොවුන්සේක, කෙසේ නොවුන් සේක් ද? ලොකයෙහි සතුරන් ඇති සතුන් ගෙයක් දොරක් නැති ව ඔබිනොබ වල ෙකාල ඇවිදිමින් හිඳිනාකල තමහට ඔවුන් විසින් පීඩාවක් කොට ලිය නො හැක්කා ෙස් මා‍ෙග් බුදුහු සසර නො එක් ජාතිවල ඉස් දෙන කල ඇස් දෙන කල මස් දෙන කල ඉතා මහත් වූ දුක්ඛ වේදනාවන් උපදවන්න‍ට පටන් ගත් කල්හි දානයෙන් පැන නැංග‍ාවූ මහත් ප්රීහති නමැති ඔබගේ මහා යොධයා ඔහු ලුහුබැඳ දුර ස්ථානයෙහි ලයි, නැවත ඔහු ආකල්හි නැවත ද දුරු කෙරෙයි, මෙසේ මේ සාරාසඬ්ඛ්යු කප් ලක්ෂයක් මුලුල්ලෙහි තම්න වහන්සේ කම සේ නැති ව ඔබ මොබ යාමෙන් ඊමෙන් දුක් ගන්නා වූ දුක්ඛයා ඔබට දුක්ඛයක් දී ලි ය නුහුනු යේ ම ය යි දතයුතු.
එයින් කීහ:
ආනීයතෙ නිසිත සත්ත නිපාතෙන
නික්කඩ්ඨතෙව මුහුදාන භවාය රත්යාු,
එවං පුනප්පුන ගතා ගත වෙගඛීන්නං
දුක්ඛං න තස්ස භදයං වත පීළයිත්ථ, යි
මේආදී කාරණයෙන් මාගේ බුදුහු සුවවිඳ ම බුදුවූවාහු නම් වනසේක. තවද සංවර්තස ය, සංවර්තස්ථායී ය, විවර්තං ය, විවතිස්ථායී යයි මහා කල්පයාගේ සතර භාගයෙන් සියලු සත්වයෝ පළමුවම කී තුන්භාගයෙහි අපරාපය්ය් ර්වෙංදකර්මයාගේ බලයෙන් ඒකාන්ත සුබ විඳිනාහ, විවර්තස්ථායි නම්වූ අ‍ට‍ගෙණ සිටිනා අසඬ්ඛ්යස කල්ප යෙහි සුවදුක් දෙක විඳිනාහු සුගතියට වඩා දුගතියෙහි ආයු බොහෝ වන බැවින් දුක්ඛ කොට්ඨාස ය ම බොහෝ කොට විඳිනාහ, එසේ හෙයින් සංසාරගත සත්වය‍ාට මහා කල්පයාගේ අටවන භාගයෙන් සත් භාගයෙක් ඒකාන්ත සුව විඳීම වෙයි, සුරු වූ එක් භාගයෙක ඒකාන්ත දුක් විඳීම වෙයි; බොධිසත්වවරයෝ ඒ අටභාගයෙහි ම අවශෙෂවූ සත්වයන්ට නැතැ යි දතයුතු. තව ද මෙසේ වූ සුව විඳීම ද අවශෙෂ වූ සත්වයන්ට නැතැ යි දතයුතු. තව ද තුන් තොටක් ඇතිමහත්වූ ග‍ඟෙක බැස දියකපා පිහිනන්නාවූ පුරුෂයෙක් මත්තෙහි තොටින් නැගෙමි යි වීය්ය්හර්‍ කොට පිහිනනුයේ වී නම් එම තොටින් හෝ නැගෙයි එ තොට වරදවාපු යේ වී නම් දෙවන තොටින් හෝ නැගෙයි. එතොටත් වරදවාපු යේ නම් තුන්වැනි තොටින් නැගේ ම ය, මුහුදු බත් නොවේ මැයි. ඔහු සෙයින් ම බුදු වෙම් ව යි ප්රාරර්ථනා කළාවූ සත්වයෝ ච අධික වූ වීය්ය්ුර්‍ ඇත්තාහු ලොව්තුරා බුදුබව සාදා ගණිති. මධ්යවම වූ වීය්ය්‍ර්‍ ඇත්තාහු පසේ බුදුබව සාදා ගණිති. කනිෂ්ට වූ වීය්ය්ුර්‍ ඇත්තාහුශ්රා‍වක බෝධිය සාදාගණිත් ම ය. සංසාර සාගර යට බත් නොවෙත් මැ යි, එසේ හෙයින් මේ ලොකයෙහි සියලු ප්රා ර්ථනාවෙන් ම බුදුවෙම්වයි කරන්නා වූ ප්රාෙර්ථනාව නම්, සියලු ප්රානර්ථනා ම එහි අන්තර්ගත වන බැවින් බුදුවීමෙහි වීය්ය්ාර්‍ ඇත්තා හට ද නැත්තා හටද උතුම් වූ ප්රාබර්ථනාවෙක් ම ය, එසේ හෙයින් බුදුබැව් ප්රාාර්ථන‍ා කරන්නා වූ සත්වයෝ සිතූ යම් ශාඛාවකටපැණ සිත්සේ පල්ලව ඵලානුභව කළ හැකි සෙයින් රුක් මුදුන් අත්තට නැගෙන ශාඛා මෘගරාජයන් වැනියාහ. තව ද ඔහු එක් බන්ධනය කළා නම් වන හෙයින් ග්රි වාබන්ධනය සාදන්නා වූ ඤාණමල්ලයන් වැනියහ.තව ද සිතු සිතූ කාලයෙක ඉච්ඡා‍නුරූප සම්පත්තිදායක හෙයින් චින්තාමාණික්යු රත්නයට ම අත දිගුකරන්නන් වැනි ය හ. තව ද බුදුවෙම්වායි පතනුවෝ ඉච්ඡා‍නුරූප වස්ත්රාැභරණයන් දෙන හෙයින් කල්ප ද්රැ‍මයට නැගෙන්නවුන් වැනි ය හ. තව ද ඉච්ඡානුරූපවූ දියෙහි ගොඩෙහි නන් සුවඳ මල් පැළඳීම පිලුවන් සේ දැන මංජුසක නම් දිව්යො වෘක්ෂයට නැගෙන්නා වූ දිව්යේ පුත්රවයන් වැනියහ. තව ද එක් ශරීරයෙන් තමන් කැමති වර්ණයෙකින් සුව විඳින්නාවූ අනන්ත වර්ණ දිව්ය රාජයන්ගේ සම්පත් ප්රාතර්ථනා කරන්නවුන් වැනිය හ. තව ද කැමති සම්පත් එක් මුඛයකින් දෙන හෙයින් සුරභිධෙහි මුඛයට දොහොත් දිගු කරණ ධනාර්ථින් වැනියහ. මේ ආදී නොයෙක් කාරණයෙන් සත්පුරුෂවූ ජනයන් විසින් බුද්ධ ප්රාදර්ථනාව උත්තම ප්ර ර්ථනාවෙකැයි දැන, බුදු බැව් පතා තුන්තරා බොධියෙන් එක්තරා බොධියක් සාදා සංසාර සාගරයෙන් ගොඩනැංග යුතු.
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවෝ සසර ඇවිදිනාසේක් තමන්වහන්සේ ෙග් පාරමිතා බලයෙන් ම මෙසේ වූ බොධිසම්භාර පූජාවන් තෙළෙස් දෙනෙකු ලත් හෙයිනු ත්; එසේවූ පූජාවිඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
"ජූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොක නාථො,
අත්ථානුරූපං අරහන්ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාම මෙතං” යි
මෙතෙකින් මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් පාරමිතා බෙලෙන් ලද බොධිසම්භාර පූජාකථානම් වූ සතරවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
තව ද අප බුදුන් පාරමිතා බලයෙන් සුව විඳ ලද බෙ‍ධිසම්භාර පූජා කථා නම් කවර යත්?
අප බුදුහු පවා බුදු ව දහම් දෙසමි යි සමතිස් පෙරුම් පුරා ලොවුතුරා බුදුවූ සේක. සසම්පති මහාබ්රමහ්මයාගේ ආරාධනායෙන් ම දහම් දෙසූ සේක. ඇවැත් අනඳමහතෙරුන්වහන්සේ වැනි ධරුමභාණ්ඩාගාරිකයෝපව‍ා මහසුප් ස්ථවිරයන් හා පන්සියයක් මහරහතුන්ගේ ආයාචනායෙන්ම ධර්මඬ්ගායනා කළහ. යස නම් මහාස්ථවිරයන් වැනියෝ පවා කාලාශොක නම් වූ මහ රජහුගේ ආරාධනයෙන් ම දෙවන ධර්මසඬ්ගායනාව කළහ. බ්රරහ්ම ලොකගෙත මොග්ගලීපුත්තිස්ස මහා ස්ථවිරයන් වැනියෝ පවා ධර්මාශෝක රජහුගේ ආරාධනයෙන් ම තෘතීය සඬ්ගායනා-ධර්මසඬ්ගණිකාදීන් ධර්මසංග්රමහ කළහ, විසුද්ධ වූ බුද්ධීන් ප්රමසිද්ධ වූ බුද්ධදත්ත නම් මහා අර්ථකාථාචාරීන් වැනියෝ පවා වනවිනිස, බුදධවංශ, අභිධර්මාර්ථ සංග්රනහ අර්ථ කථා සඬ්ඛ්යාිත වූ ධර්මකථා උපදවන්නාහු සුමති නම් මහතෙරකෙණෙකුන් හා කණ්හදාසම් අමාත්යමය‍ොග් ආරාධනයෙන් ම බුද්ඝොෂාචාරීන් වැනි විශුද්ධඥන ලදුවෝ පවා සමන්තපාසාදිකා, අර්ථසාලිනි, සම්මොහවිදනොදනි, මනොරථපූරණී, සද්ධර්මජොතිකා යනාදී නොයෙක් අර්ථකථාවන් උපදවන්නාහු- ශ්රීරනිවාස නම් රජහු හා මහානිගම නම් ආමාත්යනයණන්ගේ ආරාධනයෙන් ම කළහ. වජ්ර ඥන ඇති හෙයින් විදුරු නම් ලද සැරියුත් මාහිමියන් වැනි එකශ්රැමති බුද්ධපුත්රවයෝ පවා ස‍ාරාර්ථසාදීපනී නම්වූ විනයටීකාර්ථකථාව ලක්ෂයනක් ග්රින්ථසඬ්ඛ්යාාවෙකින් යුක්ත වූ ධර්මසඬ්ග්රනහ කථා උපදවන්නාහු මහලු පරාක්රාමබාහු නම් නරපතිහුගේ ආරාධනයෙන් ම කළහ.
මේ ආදී පූර්වාචාය්ය්හර්‍ වරයන්ගේ සද්ධර්මානුශාසනාව ආයාචන මූලිකව ම වූ හෙයින් මෙතැන්හි වනාහි ශ්රීා ලඬ්කා ද්වීපයෙහි වාතගිරිපර්වතයෙහි වැස සද්ධර්මසාගරයෙහි වැරපමණින් පිනා සාරය දැක සුගතොවාද නමැති ජීවිත රක්ෂාකිරීමෙහි ඉතා අප්රාමාදව බොහෝ සතුන් බෝධිසත්ත්ව පාරමිතාවෙහි වීය්ය්රර්වමඩා බණකීමෙහි අගපැමිණ, තමන් කරා පැමිණ බොහෝ සතුපුරුෂයන් බුදුබැව්ප්රා ර්ථනාකරවූ මයුරපාදපරිවෙණාධිපතිවූ බුද්ධපුත්රරය්න විසින් ද්වීතීය පරාක්රදමබාහු නම් නරපතිහට ම අනුශාසනා පිණිස ද, සිංහල භාෂාව දන්නා සත්පුරුෂයන්ට ලෝ වැඩ පිණිස ද, එම රජහුගේ අග්රාුමාත්ය වූ බුද්ධාභිලාෂි වූ දෙවප්රිතිරාජ නම් ශ්රරද්ධා පුරුෂයානන්ගේ ආරාධනායන් ඔහුගේ ම නමින් කළ ආරාමයෙහි දී උපදවන ලද මේ පූජාවලී නම් වූ ධර්මව්යා ඛ්යාමන කථාවෙහි ඇසූ ඇසූවන් බුදුබැව්හි ලොභකරවා පියන තරම් වූ මේ සතරවන බොධිසම්භාර පූජා කථාව ද සත්පුරුෂයන් විසින් සාවධානව ඇසිය යුතු.
ඒ මාගේ ස්වාමිදරුවෝ යටකී ක්රාමයෙන් පළමුව තමන් ඒ දිවකුරු බුදුන් දුටුද‍යා ම චතුෂ්පදික ගාථාවක් අසා අමාමහනිවන් පැමිණ එකෙනෙහිම පැවිදි ව සි‍ාරලක්ෂයක් රහතන් හා සමග සඬ්ඝනවක ව වඩනා මහපින් ඇති ව ද සංසාරයෙහි ගොඩ නොදන්නා අපමණ සතුන් දැක උපන් මහාකරුණාවෙන් අමාපාත්ර යක් ගෙණ අනුන්ට නොදී වීය්ය්ණර්පුතරුෂයකු උදකළාව හිඳ කන්නා සේ, මම අද අමාමහනිවන් එකලාව නො වළඳමි, බොහෝ සතුන් හා සමග වළඳමි යි සිතා හස්තගත වූ සක්විති රජයක් හරණා සේ සම්ප්රායප්ත වූ නිවන් රජය හැර පියා සත්වයන් පිණිස තමන් වහන්සේ විඳිනා සංසාර ව්ය්සන ය නිවන් සුවයක් සේ සිතා සංසාර සාගරයට වැද-එතැන් පටන් සාරාසඬ්ඛ්යු කප්ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි පාරමිතා සාගරයට වැද අලළන්නා වූ ඒ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් වහන්සේ නොයෙක් ජාතිශතසහශ්ර්යෙහි නොයෙක් සතුන් දිලිඳු වෙසින් අවුත් සිට කුස අල්වා පෑ “මහා බුද්ධාංකුරය! ඉතා බඩදළයම්හ, අපගේ සාධුක් නිවව” යි බැගෑ තෙපුල් කී කල “සාධු! මතු මුළුලොව දුකින් මුදමි” යි පත සසජාතකාදියෙහි දන් දුන් ඇඟ සේ මස් කියම් නම්, දෙලක්ෂ සතළිස්දහසක් යොදුන ඝනකඩ බොල් මහපොළොවෙහි පස් මද ම ය, මස් බොහෝ ම ය, තව ද ජාතිකොටියෙහි යක්ෂරාක්ෂසාදීන් දිළිඳු වෙස් වමා අවුත් සිට ස්වාමීනි! පිපාසිතයම්හ, මතු තෙපි බුදුව දහම් වැසි වස්වා සසර ගිම් නිවා නම් දැනු දු තොප ඇඟලේ පොවා අපගේ පවස්ගිම් නිවව, නරලේ බොනු කැමැත්තයම්හ යි ය‍ාච්ඤකළ කල ඔවුන් මුහුණු සතුටින් බලා සියලඟපට හෙව සිරුර ගස්වා දරු කිරිදෙන මවකසේ ඒ දිළිඳුන්ට දුන් ලේ කියම් නම්, සතරමහා සාගරයෙහි දිය මදම ය, ලෙහෙ බොහෝ ම ය, තව ද නො එක් වාරයෙහි අන්ධයන් අවුත් සිට භවත! අපි ජාත්යාන්ධම්හ. ලෝකාලෝකයක් දුරුකරා නම් අපගේ ද අඳුරු දුරුකරව යි කියා ඇස් ඉල්වූ කල තමා වැදූ දරුවන්ගේ ආපදාවනහි කම්පිත වන මවක සේ ඒ අන්ධයන්ගේ දුක් ඉවසාගත නොහී සිවි ජාතකාදියෙහි උපුටා දුන් ඇස් කියම් නම් ආකාශයෙහි තරු මද ම ය, බුදුඇස් පතා දුන් ඇස් බොහෝ ම ය, තව ද අසඩ්ඛ්යය ගණන් ජාතියෙහි ඒ ඒ සත්වයන් අවුත් සිට “භවත! මතු බුදු ව මුළුලොවට ඊශ්වර වෙහි නම් අද තාගේ තෙලෙ ඉස අපට දන් දී පියව”යි නින්දිත වූ බස් කී වේලෙහි අතන්දිත ව ඔවුන් මුහුණ බලා සුරතල් කියන ප්රිඉය පුත්රලය්න සේ සිතා එකෙණෙහි ම මඟුල් කඩුව ගෙණ බුදුවෙම්මැයි පත පතා කපා දීපු මිණිඔටුණුපලන් රජහිස් ගොඩ කියම් නම් එක් ලක්ෂ අට සැටදහසක් යොදුන් උස මෙරගල් මිටි ම ය, ඉස්ගොඩ උස් ම ය, තව ද අපමණ ජාතියෙහි දී දිළිඳුන් අවුත් සිට “භවත! එකලාවම්හ. අතින් මෙහෙකොට ගත නො හෙම්හ, තෙපි මතු ලොවුතුරා බුදු ව මුළුලොව තොප දර‍ැ කරා නම්,දැන් තොපගේ තෙලෙ දරුවන් අපට ගැතිකොට දෙව” යි කියා යාච්ඤ කළ කල දෙබසක් නොකියා වෙස්සන්තර ජාතකාදියෙහි ප්රියය දරුවන් බැඳ දුන් වැල්ගොඩ කියම් නම් මෙරගල් මිටි ම ය, වැල්ගොඩ උස් ම ය. තව ද ජාති කොටියෙහි යාචකයන් අවුත් සිට “හිමි තෙපි මතු බුදුවන දා මිහිකත ලවා දෙස් කියවා නම් , බුදු සිරිකත පතා නම් කරුණා මෛත්රීහ නමැති කාවන්තාවන් දෙදෙනාහ‍ට වල්ලභ වේ නම්, දැන් තොපගේ සිරිකත වන් තෙලෙ රජකත අපට දෙව” යි ඉල්වූ කල දෙබසක් නො කියා තමන්ගේ ප්රි ය කාන්තාවන් බුදුබව පත පතා බැඳ දීපු වැල්ගොඩ කියම් නම් එම මෙරගල් මිටි ම ය, වැල්ගොඩ උස් ම ය.
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවානන් පිරූ පාරමිතා අපමණ ම ය. ප්රරමාණ වස්තු ගෙණ උපමාකරන්නෙ නම්, දිය පොළොවට ගැඹුරු අනික් පස් ගොඩක් නැති හෙයිනු ත්, පස්පොළොවට බොල් අනික් පස් ගොඩක් නැති හෙයිනු ත්, තරුවට බොහෝ අනික් ගහණ වස්තුවක් නැති හෙයිනු ත්, මෙරගල උස් අනික් පරුවකයක්නැතිහෙයිනුත්, මේවස්තු සතර බුදුන්ගේ පාරමිතාවට උපමා කළ බවක්මු්ත පාරමිතාවෝ වනාහි උපමානැත්තාහ. ඒ විශෙෂයෙන් දැන ද මෙරගල හා සමුද්රමය හා පොළොව හා ආකාශයෙහි තරු හා බුදුන්ගේ පාරමිතාවට මි උපමා කළ පරිදි යෙළ සියයක් යොදුන් ගරුඬරාජයා වටුවාට මහතැයි කියන්නේ සැබෑවැයි කියා ගරුඬරාජයාගේ මහතසඟවා ලිය නුහුනුයේ මැ යි.
එසේ හෙයින් මම ද බුදුන්ගේ පාරමිතාවන් සංෂේපයෙන් හඟවා කීමි. ඒ පාරමිතාවන් බොහෝ ලෙස මෙ විතරකින් අසන්නවුන්ට තව හඟවාලිය නුහුයේ මැයි.
එහි විස්තර කෙසේද යත්?
යම් සේ සත්වකෙණෙක් දිවසින් නොදැක ත් නුවනැස් ලා ඝනතරඥන නැමති පහන නඟා, දහම් නමැති ඇස දල්වා, විශෙෂයෙන් බැලූ නම් දැනු ත් මාගේ බුදුවන්ගේ ඒ පාරමිතාවෝ හස්තාමලකයක් සේ විශෙෂයෙන් පෙනෙන්නාහු මැ යි. හේ මෙසේයි-
කපෙක් නම් බොහෝ කාලයෙක,යොදනක් උස කොටුවෙක අබ පුරාලා හවුරුදු ලක්ෂයක් ගියකල අබ ඇටයක් බැගින් හරිතොත් කලකින් අබ ගෙවී යේල, කපෙක අවුරුදු නො ගෙවේ මැ යි, තව ද යොදනක් උස ගල්මුදුනෙකින් දහස්ක හවුරුද්දෙන් නැගි යන්නා වූ සිද්ධයෙකුගේ දිවසළු කණ ගැහැවීමෙන් ඒ පර්වත ය, කලෙකින් ගෙවී උඳැට්ක සා ව යේ නමුත් කපෙක හවුරුදු නොගෙවේමැයි. මෙසේ වූ කපෙක් නම් බොහෝ වූ කාලයෙක, මාගේ බුදුහු එසේ වූ කපින් සරාසඩ්ඛ්යිකප්ලක්ෂයක් කල් පාරමිතාවන් පිරූ සේක, තව ද අසඬ්ඛ්‍්ය්ය්ක නමුදු ලුහුඬු බවක් මිස තෙමේ ඉතා දිග ය. හේ මෙසේයි-
දස දහයෙක් නම් සියයෙක, දස සියයේක නම් දහසෙක, සියක් දහසෙක් නම් ලක්ෂයෙක, සියක් ලක්ෂයෙක නම් කෝටියෙක. කෝටියෙක් නම් ප්රෂකෝටියෙක, ප්රෙකෝටියෙක් නම් කෝටිප්රකකෝටියෙක, කෝටිප්ර්කෝටි කෝටියෙක් නම් නහුතයෙක, නහුත කෝටියෙක් නම් නින්නහුතයෙක, නින්නහුත කෝටි‍ෙයක් නම් හුත නහුතයෙක, හුත නහුත කෝටියෙක් නම් කම්භයෙක, කම්භ කෝටියෙක් නම් විස්කම්භයෙක, විස්කම්භ කෝටියෙක් නම් අහහයෙක, අහහ කෝටියෙක් නම් අබබයෙක, අබබ කෝටියක් නම් අටටයෙක, අටට කෝටියෙක් නම් සොගන්ධියෙක,සොගන්ධික කෝටියෙක් නම් උප්පලයෙක, උප්පල කෝටියක් නම් කුමුදයෙක, කුමුදකෝටියෙක් නම්, පුණ්ඩරීකයෙක. පුණ්ඩරීක කෝටියෙක්නම් පදුමයෙක, පදුම කෝටි‍ෙයක් නම් කථානයෙක, කථාන කෝටියෙක් නම් මහා කථානයෙක, මහා කථාන කෝටියෙක් නම් අසඬ්ඛ්යියක් නමි.
තව ද මේ ගණන කල්යවා කී හෙයින් බොහෝ දෙයෙකැයි සිතන බව මුත් අසඬ්ඛ්යියෙක් නම් බොහෝනියාව ගණන් විශෙෂ ය නොදත්තාහට විශෙෂයෙන් නො දැනේ ම ය. මේ මිනිස්ලොව අසඬ්ඛ්යභය‍ට ලත් තබන වස්තුවකින් කිසිතෙනකත් නැත. සතර මහා සාගරයෙහි දිය අසඬ්ඛ්යේක උලක්කුවටත් මද ම ය. මහපොළොව පස් පුවක් කඩ සා කොට කඩ කඩ කරතොත් අසඬ්ඛ්යියක් කැටියට මද ම ය. ආකාශයෙහි පෙණෙන තරු අසඬ්ඛ්ය මද මය, මෙර ගල අබ ඇට සා බිඳුකර තොත් අසඬ්ඛ්යියක් බින්දුවට මද ම ය, එසේ හෙයින් අසඬ්ඛ්ය්ට පුඩුවක් දක්නා ගණනෙක් කිසිතැනෙකත් නැත්මය, සාගරයෙහි ගැඹුර ඇති හෙයින්ද , ප්රහමාණ ඇති හෙයින් ද ඝන රියන් පමණ අවකාශයෙහි පැන් සතරමුණක් ගන්නා හෙයින් ද, සාගර‍ෙයහි දිය අසඬ්ඛ්‍යයක් උලක්කුවට මද යයි යනු ගණිත බුද්ධිමතුන්ට විෂයම ය. පොළොව ද ප්රෝමාණවත් හෙයින්ද, ඝනරියන් වළ පස් දසපෑළක් ගන්නා හෙයින් මහ පොළොවෙහි පසුත් ගණිත ඤාණයට විෂය ම ය, තව ද රියනක් සා තැන අබ දෑමුණෙක් පමණ හෙයිනු ත් මෙරගල ැද ප්රතමාණවත් හෙයිනු ත් මේ නයින් මෙරගල අබ ඇට සා කර තුන් ඤාණයට විෂ ය ම ය, අසඬ්ඛ්යි වනාහි ඉතා බෙහෙව, මේ කාරණයෙන් අසඬ්ඛ්යු නම් බොහෝ සංඛ්යාහවෙකැයි දතයුතු.
මාගේ ස්වාමිදරු වූ බුදුරජානෝ මෙසේ බොහෝසතර අසඬ්ඛ්යින්ක හා කප්ලක්ෂයක් කල් සසර ඇවි ද පාරමිතා පිරූ සේක. මේ දෑතුරෙහි එක් කපෙකට එක් වාරයෙක, එක් ලේ උලක්කුවක් ම ඉදින් දන් දුන් සේක් වී නමුත් සතර අසඬ්ඛ්යණයක් හා ලක්ෂයක් ලේ උලක්කු ය, එසේ දුන් ලේ සුඟ මෙසේවූ සාගර දසයෙක දියටත් බෙහෙව, තවද මාගේ ස්වාමිදරුවානෝ කපෙකට එක පුවතක් සා මස්කැටි වෙයි, එසේ දුන් මස් සුඟ ම නුවනැසින් බැලූකල මෙසේවූ පොළෝ දසයෙක පසටත් බෙහෙව, තව ද මාගේ බුදුහු කපකට එක්වාරයෙක, එක්ඇසක් බැගින් උදුරා දන් දුන් සේක්වී නමුත් ඒ සතර අසඬ්ඛ්යියක් හා ලක්ෂයක් ඇස්ය, එසේ දුන් ඇස් ම මෙසේවූ චක්ෂුපත ආකාශ දසයෙක තරුවට ත් බෙහෙව, තව ද මාගේ බුදුහු කපෙකට එක් වාරයෙක, එක් ඉසක් බැගින් කපා දන් දුන් සේකි වී නමුත්ඒ අසඩ්ඛ්යෙයක් හා ලක්ෂයක් ඉස, ඒ ඉස්ගණන ම ඉදින් ගොඩකරතොත් හෙසේවූ මෙරගල් දසයකට ත් උස් ම ය.
තව ද මාගේ ස්වාමි දරුවානෝ කපකට එකවාරයෙක ම අඹු දරුවන් බැඳ දුන් සේක ව නමුත් සතර අසඬ්ඛ්යයයක් හා ලක්ෂයක් ඒ වැල්ගණන ම සිතා පි කල මෙසේවූ මෙරගල් දසයකට ත් උස් ම ය, එසේ හෙයින් මාගේ ස්වාමිදරුවානෝ කපකට එක් ලේ උලක්කුවක් බැගින් ම දන් දුන්සේක්ද, කපකට එක් පුවකක් සා මස් කැටියක් බැගින් ම දන් දුන්සේක් ද, කපකට එක් ඇසක් බැගින් ම දන්දුන් සේක් ද, කපකට එක් ඉස් බැගින් ම දන්දුන් සේක් ද, කපකට එක් වාරයෙක ම අඹු දරුවන් බැඳ දන් දුන් සේක් ද, එසේ නැත කපකට අපමණ වාරයෙක අපමණ කොට දන් දුන්සේක් ම ය, මේ මේ කාරණයෙන් සමුද්ර්ය හා පොළොව හා තරු හා මෙර ගල් හා මහා වස්තුවෙක් නො වෙයි, මාගේ ස්වාමි බුදුන්ගේ පාරමිතාවෝ කලි නුවනැසින් දක්නාහට ඉතා මහත් වන්නාහු මැයි, මාගේ බුදුන් දන් දුන් ලේ මස් හා ඇස් හා කපා දුන් ඉස් හා පතා දුන් අඹු දරුවන් බැඳි වැල්ගොඩ හා හැම රැස් කොට නුවනැසින් විශෙෂයෙන් බැළුවහොත් බඹලොව උස් තැනෙකැයි නො සිතමි, මාගේ බුදුන්ගේ පාරමිතා ගොඩ ම උසැයි සිතමි, මේ පාරමිතාවන්ගේ ගරුභාවයෙහි කථා ඇසූ කල ඤාණවන්තයෝ කාරණ ගිවිස පාරමිතා ගරුත්වයෙහි පැහැද බුදුවෘමෙහි වීය්ය්්ර්විත් වෙති. හීන වූ වීය්ය්ාර්‍ ඇති මන්දබුද්ධීන්ගේ සිත් කිහිරි දණ්ඩෙන් සැසි හුල ගලපිට හෙලූ කල ඊම තබා මොට වන්නා සේ බුදුවීමෙහි වීය්ය්යර්‍ පසුබස්සි, කෙසේ ද යත් ? මුහුදු දැය පරයා ඇඟ ලේ දුන මනාල, පොළොව පස් පරයා ඇඟ මස් දුන් මනාල, මෙර පරයා සිය ඉස් දුන මනාල, තරු පරයා සිය ඇස් දුන මනාල, එම මෙර පරයා ප්රියයවූ අඹු දරුවන් බැඳ දුන් වැල්ගොඩ සිටී ල යි. මෙතෙක් කල් දම් අසා බුදුවීම නම් බැරි දෙයෙනැ යි භීරුක වෙති. දැන් ඒසමුද්රායෙහි දිය මද ල, පොළොව පස් මද ල, අහස තරු මද ල, මෙරගල් උස් නොවේ ල, පාරමිතාවෝ බොහෝ ල, මස් ගොඩ ලේ ගොඩ ඉස් ගොඩ ඇස් ගොඩ වැල්ගොඩ ඉතා උස් ල බඹලොව පරයා සිටී ල, එතෙක් ලේ මස් ඇස් ඉස් දරුවන් අපි දන් දිය නොහේ ම ය, එසේ හෙයින් ඒ බුදුවීම නම් අපට බැරි ය යි හීන වීය්ය්‍ර්‍ වෙති, එයින් ඒ සත්වයා ගේ අඥන භාව මැ යි.
කාරණා කිම යත් ?
එසේ සිතූ සත්වයා තම තමා සසර ඇවිදින සෙසුකල් හැර බුදුන් පෙරුම් පිරූ මේ දෑතුරෙහි ම තමා ත් අනුන්ට දුන් ලේ, බුදුනු දන් දුන් ලෙයට බෙහෝ ම ය, තමා දීපු ඇඟ මස් ගොඩ බුදුන් දන් දුන් ඇඟ මසට බෙහෝ ම ය, බුදුන් දන් දුන් ඉස් ගොඩට ඒ සත්වයාතමාදීපු ඉස්ගොඩ බොහෝමය. බුදුන් දන් දුන් ඇසට ඒ සත්වයා තමාදුන් ඇස් බොහෝමය, බුදුන් දන් දුන් අඹු දරුවන්ට වඩා ඒ සත්වයා තමා දුන් අඹු දරුවන් බොහෝ ම ය, ඒ කෙසේ දිනී ද? පාරමිතා පිරී ද යත්? එසේ නැති: මාගේ ස්වාමිදරුවානෝ සාධු බුදුවෙම්ව යි පත පතා ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹුදරුවන් දන් දුන්සේක. ඒ සත්වයා අනුන්ට අන්යාසයෙන් ඇස් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹුදරුවන් බොහෝකොට දිනි.
කෙසේ දිනි ද යත් ?
මාගේ බුදුන් සාධූ ! සාධු !! බුදුවෙම්වා යි පත පතා ඇඟ ලෙි දන් දෙන අතුරෙහි , නිකම් සසර ඇවිදිනාවූ ඒ සත්වයා ජාති ජාති වල දී යක්ෂ රාක්ෂසාදී හු ඔහු අල්වාලෙණ හුරා බීපු ලේ ද. තව ද ඔහු ගේ ම ජාති ජාතියෙහි දී ම ගණ්ඩ පිළිකාදීන හැරපී ලේ ද ,තව ද සැත් සිරු ආදීන් හැරපී ලේ ද, නුවනැසින් බැලූකල ඔහු අන්‍යොයෙක් මෙසේ දීපු ලේ බොහෝමය, මාගේ බුදුන් දුන් ලේ මද ම ය, මෙසේ වූ අන්ය,යෙන් බෙහෝ ලේ දී සසර ඇවිදිනා සත්වයා සාධු! බුදුවෙමි යි සිත් පහදවා මද ලෙයකුත් දන් දී බුදුවෙමි යි නොසිතී ම හ් සත්වයාගේ අඥනභාවය ම ය. තව ද බුදුන් ගේ පාරමිතා කාලයෙහි ම සසර ඇවිදිනා එක් සත්වයෙකු ඒ ඒ ජාතියෙහි දී යක්ෂයන් - රාක්ෂයන් - සිංහයන් - දිවියන් - වලසුන් - කිඹුළුන් විසින් ඔහු අල්වාගෙණ වධකයන් ඔහු ඇඟින් කපා ඔහුට ම කවාපු මස් ද, නුවනැසින් බැල්වහොත් බුදුන් දුන් ඇඟමස් මද ම ය, මෙසේඔහු අන්යා්යෙන් දුන ඇඟ මස් බොහෝමැ යි - මෙසේ සසර අන්‍ා්ායෙන් බොහෝ කොට ඇඟ මස්දී ඇවිදිනා සත්වයා මද ඇඟ මසක් දන් දී සසර ඇවිද බුදු වෙම්මැයි නො සිතීම ඔහුගේ ම අඥනභාවය මැ යි, තව ද එක් සත්වයෙකු නො එක් ජාති ජාතියෙහි, ඒ ඒ වරදෙහි අල්වාගෙණ ඔහු හඬවහඩවා කපා හුල ඇනපු ඉස් ද , නොයෙක් යාගයෙහි අකුසල්බෙලෙන් බිලිපුද දුන්* ඉස් ද, යුද්ධාදියෙහි දී ඛඬ්ගප්රසහහාරයෙන් කැපුන් ලද ඉස් ද, රැස් වී නම් මා‍ෙග් බුදුන් දුන් ඉස් ගොඩ මද ම ය, මෙසේ ඔහු අන්යාායෙන් දුන් ඉස් ගොඩ බොහෝ ය, සසර අන්‍යිායෙන් මෙසේ බොහෝ ඉස් කපා කපා දී ඇවිදිනා ඒ සත්වයා බුදුවන්ට දෙන ඉස් බොහෝ ය යි සිතීම ඔහුගේම නුවණ නැති බව ය, තව ද මේ සසර ජාති ජාතියෙහිදීම එක් සත්වයෙකු අල්වාගෙණ ඔහු හඬ ව හඬ වා උදුරාපු ඇස් නුවනැසින් රැස්කොට බැලුවහොත් බුදුන් දන් දුන් ඇස් මද ම ය
නැඹුතල දුන් - ඇතැම්.
මෙසේ ඔහු අන්යා යෙන්දුන් ඇස් බොහෝය, මෙසේ අන්යාඔයෙන් බොහෝ ඇස් දී සසර ඇවිදිනා සත්වයා මද ව ඇස් දෙන්නා වූ බුදු බැව්හි උපෙක්ෂාවීම ඔහුගේම නුනුවනෙහි මුල්බැස්ම ය, තව ද මේ අක් මුල් නැති සසර එක් සත්වයෙකුගේ අඹුදරුවන් ජාති ජාතියෙහි දී ඔහු හඬ හඬා සිටිය දී සතුරන් අල්වා බැඳගෙණ ගිය වැල්ගොඩ බැලූ කල මාගේ බුදුහු අඹු දරුවන් බැඳ දුන් ගොඩ උස් ම ය, මෙසේ සසර පිනක් නොකොට තමාගේ අඹු දරුවන් සතුන්ට බොහෝකොටදී ඇවිදිනා සත්වයා අඹුදරුවන් දන් දිය නොහෙමි යි බුදුවීමෙහි උපෙක්ෂා වීම ඔහුගේ ම නුනුවනෙහි මුල් බැස්ම ය, මේ ධර්මකථාවෙහි දී ත් සමහරු වීය්ය්ෙර්වසත්ව බුදුවීමෙහි ලොභය කෙරෙති, තව ද සමහර කෙනෙක් කපෙක් නම් බෙහෝ කලෙක් ද, අසඬ්ඛ්යතයක් නමුත් බෙහෝ සඬ්ඛ්යා‍වෙක්ල, බුදවීමට යටත් වශයෙන් සාරාසඬ්ඛ්ය කප්ලක්ෂයක් පෙරුම් පිරුවමනා ග, ඒ ගෙවන්නේ කවර කලෙක ද? පෙරුම් පුරන්නේ කවර කලෙක ද? බුදුවෙන්නේ කවර කලෙක දැ? යි දීර්ඝේ කාල වශයෙන් විතර්ක ව හීන වීය්ය්කර්‍ වෙති, ඒ සිතිවිල්ලත් සත්වයාගේ නුනුවන මැයි.
හේ මෙසේ යි.
බුදුහු අසුරු සනක් කලින් අසඬ්ඛ්ය් ගණන් කප්වල ජාති දැක පියන සේක, එසේ සූක්ෂම වූ ඤාණගති ඇති බුදුහු එක් සත්වයෙකගේ ජාතිකෙළවර පරිනිර්වාන ය වනතෙක් බලාත් දැකපිම නො භෙන සේක් ම ය, තවද එම සත්වයා අක් මුල් නැති සසර සුව දුකින් යෙදී පෙර සසර ඇවිදි කල් බලන සේක් වීනම් බුදුකෙනෙකුන්ගේ ආයු ගෙවී යෙයි, සසර ඔහු ඇවිදිනා කාලයෙහි මුලෙක් නො පැණෙයි මෙසේ අසුරුසනක් කල්හි අසඬ්ඛ්ය ගණන් කප්වල ජාති දැක පියන බුදුන් තමන්ගේ ජීවිතාන්තය දක්වා බලා ත් නිමවාගත නොහැකි ජාති ජාති සසර පෙර ඇවිද දුක්ගත් සත්වයා අසුරු සනෙකින් බුදුන් දක්නා සාරාසඬ්ඛ්යු කප්ලක්ෂයක් බොහෝ කලෙකැ ‘යි සිතා බොධිසත්ව පාරමිතාවෙහි හීන වීය්ය්්ර්‍ ව උපෙක්ෂාවීම වැසි බා පිහිළී වන්නා සේ සත්වයාගේ නුනුවනෙහි මුල්බැස්ම මැයි, තව ද සංසාරයෙහි ඒ බුදුහු අෂ්ට ලෝක ධර්මයෙහි යෙදී ඇවිදින්නාසේක් වී ද, ඔබත් අන්යාියෙන් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹු දරුවන් දන් දුන්සේක්ම වේද, බුදුවෙමියි පතා දුන්සේක් ම වේද; එසේ වන්නාවූ බුදුනුදුන් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹුදරුවෝ බොහෝ වෙත් දැයි යමෙක් ඉතින් සිතන්නාහු වූ නමුත් ඒ සිතිවිල්ල ත් අඥනභාවය මැ යි, මාගේ බුදුහු පාරමිතා භූමියේ දී අන්යායයෙන් ඉස කුත් ඇස කුත් මසකුත් ලෙය කුත් අඹුදරු කෙණෙකුත් තම්න වහන්සේ නො කැමතිව එක් කලෙක ත් නුදුන් සේක් ම ය, එහි කාරණ මණිචොර ජාතක, සංඛපාල ජාතක, වාරින්ද ජාතක, කුම්භිල ජාතක, ලඤ්චායුධ ජාතක, නි‍ෙග්රාොධ මෘග ජාතක, කර්කටක ජාතක, තුඬිල ජාතක, සුචිලෝම ජාතක, පුන්නක ජාතකාදියෙහි සෙයින් බලා දතයුතු.
තව ද සමහර සත්වකෙණෙක් බුදුහු ඉතා තද සේක, තමා අතින් තමා හිස් කපා දී පිය හැකිද? තමා ඇඟ මස් තමා කපා දී පිය හැකිද? තමා ඇඟ ලේ තමා දී පිය හැකිද? තමා ඇස් තමා උදුරා දී පිය හැකිද? තමා ගේ ප්රි ය වූ අඹු දරුවන් අනුන්ට හඬව හඬවා ගැතිකොට බැඳ දී පිය හැකිද? බෝධිසත්ව වූ කල ඉතා තදවුව මැනවැයි එසේ අපට බැරිය යි සිතන්නාහුවූ නම්, එයිත් ඒ සත්වයාගේ නුනුවන මැයි,මේ මුළුලොව මාගේ බුදුන්ට වඩා ඉස‍ට ලොභී ඇති කෙනෙකුත් නැත, ! බුදුන්ට වඩා ඇඟ පෙයට ප්රිගය කෙනෙකුත් නැත, බොධිසත්වවරයන්ට වඩා අඹු දරුවන් කෙරෙහි දයාබර කෙනෙකු ත් අනික් කිසිකෙනෙකුත් නැත් ම ය.
කාරණා කිම යත්?
සෙසු සත්වයෝ මේ වස්තු පසට ලොභ කරන්නාහු තමන් අස්ථිර බැව් නො දැන මෝහයෙන් ප්රේභම කෙරෙති; බොධිසත්ව වරයෝ වීදුරු සේ නුවනැත්තෙන් නුවනින් ම ප්රේසම කෙරෙති.
කෙසේ ද යත් ?
මේ සසර අවුල් හූවැටියක් සේ අක් මුල් නැත; ගුල නම් ලිහිණියන්ගේ කසල්ලක් සේ අවුල; පිදුරු කැරැල්ලක් සේ පිළිවෙලක් නැත්තේමය: වගුන් ඇති වනයක් සේ භයඬ්කරය, කිඹුළුන් ඇති ගඟක් සේ ශඬ්කා පරය; සොරුන් ඇති මගක් සේ ලඟ විය නො හැක්ක; නයින් ඔත් තුඹසක් සේ සැක කර ය; මෙසේ සසර ඇවිද මතු බුදු ව සසරින් මාගේ ෙම් ඉස ද; මාගේ ෙම් ඇස ද; මාගේ ෙම් ඇඟ මස් ද මාගේ ෙම් ඇඟ ලේ ද; මාගේ ෙම් ප්රිකය වූ අඹු දරුවන් ද අනිත් සත්වයෙක්හට අන්යාඇ යෙන් නොදෙමි, තුණුරුවන් වැඳි අතින් අන්යය සත්වයකු නො වඳිනා සේක් සාධු! බුදුවෙමි යි පතා එක් වාරයෙක දීපු ඉසෙහි පිණින් මතු අන්යා යෙන් අනුන් කපාගත නොහැක්කැයි ඉසෙහි කළ ප්රේමයෙන් ම ඉස් දන් දුන සේක. මෙසේ ම දන් දුන් ඇසට ජාතිසහශ්රමයෙන් රෝග ත් නැත. උදුරාගන්නා සත්වයකුත් නැතැ යි ඇසෙහි කළ ප්රෙනමයෙන් ම ඇස් දන් දුන් සේක. තව ද ඇඟ මසු ත් ප්රෙෙමයෙන් ම දන් දුන් සේක, ලේ ත් එසේම අනුන්ට අන්යා යෙන් නොදෙමියි සිතාම ෙප්මෙයෙන්ම දුන් සේක. මාගේ ප්රිමය වූ අඹුදරුවන් එක් වාරයෙක මා සිත් පහදවා දන් දුනිම් නම් අසඬ්ඛ්යම ගණන් ජාතිවල මා නො නැමති කරවා බැඳගෙණගොස් මෙහහෙ ගතහෙන එකද සත්ව කෙණෙක් නැත. එසේ වූ කල උන්ට සුව වෙයි, සාන්ති වෙයි, නිර්භය වෙයි සිතා ප්රෙජමයෙන් ම අඹුදරුවනුත් දන් දුන් සේක; එසේ හෙයින් ම මේ මුළුලොව බොධිසත්ව වරයන්ට වඩා ආත්ම ප්රෙිම ඇත්තෝ් නැත, ලොව ඔවුන්ට වඩා අඹු දරුවන් කෙරෙහි ත් ප්රෙැම ඇති කෙනෙකුත් නැත්මයි, තව සසර බුදුන් දන් දුන් ඇස් ඉස් මස් ආදිය මදනියාවටත්; සසර ඇවිදිනා සත්වයා අන්යාසයෙන් දුන් ඇස් ඉසු මස් ෙල් අඹු දරුවන් බෙහෝ නියාවට ත් කාරණා කිම යත්? දැන් මේ කාලයෙහි අසවල් පුරුෂයා බුදු වෙමි යි පතා ඉස් දී පී ය, ඇස් දී පී ය, මස් දී පී ය, ලෙහෙ දී පී ය, අඹුදරුවන් දී පී යයි ඇසීමෙක් දුර්ලභය. දීර්ඝිකාල වශයෙන් රාශිභූත අවස්ථාවෙහි බොහෝ බව මුත් මේ ඉතා අරුමය. දැන් අසවල් යුද්ධයෙහි දහස්ගණන් හිස් කපාපූහ, අසවල්හු ඇඟ මස් කිඹුල්ලු කෑපූ ය. අසවල්ලු ඇ ලේ යක්ෂ රාක්ෂයෝ බීපු ය, අසවල්හු හඬව හඩවා ඇස් උදුරා පූ ය. අසවල්හු‍ෙග් අඹු දරුවන් සතුරෝ බැඳගෙණ ගියෝ ය යි කිය ඇසෙනදෑත් බොහෝමය. දක්නාදෑත් බොහෝමය. අන්යාසෙන යෙන් දෙන දේ දැන් බෙහෝවූ වා සේ ම සසර ඇවිදින සතුවයා අන්යා යෙන් දුන් ඉස් ඇස් මස් ලේ අඹූදරු‍වෝබොහෝම යයි දතයුතු. දැන් මද වූවා සේම පින් නිසා දුන් ඉස් ඇස්ම් ලේ අඹුදරුවෝ බොහෝනොවෙත්ම යයි දතයුතු. තව ද මේ ලෝකයෙහි සමහර සත්ව කෙණෙක් බුදුවන්නේ බොහෝ දුක් ගෙණය, සසර ගත් දුක් බොහෝ යයි භීරුක වෙත්. එයිත් අඥන භාවයමය. මාගේබුදුහු සසරපාරමිතාභූමියෙහි පෙරුම් බලයෙන් දුකක් නො ගත්සේක. සසර සුවයෙන් ම හුන් සේන. සියලු සතුන්ට ත් සුව ම දුන්සේක, තමන් වහන්සේත් කෙළවර නිවන් සුව ම ලත් සේක. එසේ හෙයින් මම් වනාහි මා‍ෙග් බුදුන් සසර පාරමිතා සුවෙන් සුවවිඳම බුදුයූහ යි කියමි. අධික වූ වීය්ය්වර්‍ මුත් බොධිසත්වවරයන්ට සසර අධික වූ දුක් නැත්තේ මැයි.
කාරණා කිම යත්?
කෘතාධීකාර වූ බෝධිසත්යවවරයන් සසර ලබන පූජා සුව තෙ‍ෙළ‍ෙසක් ඇත, සෙසු සත්වයන්ට ඒ සුවවිඳීම් තෙළෙස නැ; බෝධිසත්වවරයන්ගේපාරමිතාබලයෙන් ලබන පූජා සුව තෙළෙස නම් කවරහ යත්?
සංජීව ය, කාලසූත්රර ය, සඬ්ඝාත ය, රෞරව ය, මහාරෞරව ය, තාප ය, ප්රනතා‍ප ය, අවීචි ය, යන අටමහානරකයෙක් ඇත; ඒ අටම දසදහසදක් යොදුන්දිග හා පුළුල හා උස ඇත්තේය; නවයෙදුන් බොල, යකබලය ගිනිරයින් සියක් යොදුනෙහි සිටියවුන් ඇස් පිපිරෙයි , නලෙක පුරාලූ තුඹුසුණු සේ අතුරු නැතිව පැසෙන්නාවූ පව්කළ සත්වයෝ බොහෝහ; ඔවුන්ගේ ආයු කෙතෙක් ද යත් ? මේ මිනිස්ලොවින් පණස් අවුරුදදෙක් නම්:චාතුර්මහාරාජික දිව්ය ලෝකයට එකදවසෙක; එසේ වූ තිස් දවස් මස් කොට දොළොස්මස් අවුරුදු කොට, එහි උපන් දෙවියන් පන්සියයක් අවුරුද්දට ආයු ය, ඒ දෙවියන්ගේ පරමායූ වූ පන්සියයක් අවුරුදු නම් පළමු වන නරකයෙන් එක් දවසෙක. ඒ නියා දවසින් තිස් දවස් මස් කොට, දොළොස්මස් අවුරුදුකොට, පන්සියයක් අවුරුද්දට ආයු ය, මේ ආදී වූ දිව්ය, ආයුක්ර මයෙන් වඩ වඩා පරික්ෂාකළ කල ඒපළමුවන සංජීව නරකයෙහි හුනුව‍ාවූ සත්වයෝ මනුෂ්යෙ ගණනායෙන් එක්ලක්ෂ දෙසැට දහසක් කෙළ වර්ෂ කාලයක් දුක් ගණිකි. දෙවන නරකයෙහි හුනු සත්වකෙණෙක් දොළොස් ලක්ෂ සයානූදහසක් කෝටි වර්ෂ කාලයක් දුක් ගණිති, තුන්වන නරකයෙහි හුනු කෙණෙක් ඒක කෝටි විසිනව ලක්ෂ සුසාළිස් දහස් කෝටි වර්ෂ කාලයක් දුක් ගණිති. සතරවන නරකයෙහි වැටී ගිය සත්වකෙණෙක් අෂ්ට කෝටි විසිනව ලක්ෂ සුසාලිස් දහස් කෝටි ප්රකමාණ වර්ෂකාලයක් දුක්ගණිති. පස්වන ලක්ෂ දෙපණස් කෝටි ප්රරමාණ වර්ෂකාලයක් දුක්ගණිති. සවන නරකයෙහි හුනු වාහු පන්සිය තිස්කෝටි සුවාසූ ලක්ෂ සොළොස්දහස් කෝටි ප්රනමාණ වර්ෂාකාලයක් දුකගණිති. සත්වන නරකයෙහි හුනුවාහු අර්ධකල්පයක් දුක්ගණිති. පඤ්චානන්තරිය කර්ම ආදීවූ පව්කොට අටවන නරකයෙහි හුනුකෙණක් කල්පයක් කල්දුක් ගණිති. මෙසේ බොහෝ ආයු ඇති ඝොර වූ අටමහානරකයට බෝධිසත්වවරයෝ නො වදනාහු ය. “බුදුවීම් නම් දුකැ” යි යන සත්වයෝ ෙම් නරකවල දුග්ගෙණ ඇවිදිනාහු ය, මේ බුදුධාංකුරයන්ගේ පළමුවන සුව විඳීම ය.
තව ද තුන්සක්වළක් එක්වූ තෙන ලෝකාන්තරික නම් නරකයෙක් ඇති. එහි උඩින් හිරු සඳු ුආලෝකයෙකු ත් නැත, යට අති සිහිල් වූ ක්ෂාරෝදකයවේ. එහි උපදනා‍ෙප්ර තයන් උස තුන් ගවුය, ඉතා මහත් වූ නියා ය, පරඬලාපත් සේ ශරීර ය, ඉස්මුදුනෙහි පිහිටි හිඳිකටුමල සා මුඛ ය ය, කපක් කල් දුක් ගන්නා ආයු ය, මේ නරක ය නම් අළුගා මෙලෝපරලෝ නැතැයි මිත්යා දෘෂ්ටිගත් තා වූ සත්වයන්ට ම නියත ව තිබී ආ නරකයෙක. මේ නරකයෙහි වැටි කපක් කල් දුක් නො ගත්තාවූඑකද ස්ත්රීිපුරුෂ කෙණෙනුත් නැති. මාගේ බුදුහු පාරමිතා බලයෙන් ම එක් කලෙකත් එහි නෙ‍කා වන්සේක. එසේ හෙයින් මේ ලෝකාන්තරික නම් නරකයට නො වැදීම බුද්ධඬ්කුරයන්ගේ දෙවන සුවවිඳීම ය.
තව ද මේ ලෝකයෙහි නිජ්ක්ධමතණ්මා නම් මහාප්රෙ තයොනියෙක් ඇත; ඔහු ගසක ගත් ගිනි සේ දිලිසෙන ශරීර ඇත්තාහ. අසුරුසනකු ත් නො රඳා ඒ ඒ තන්හි ඇවි ද කපුකුදු බත් නො ඉපද දුක් නො ගත්තාවූ එකද සත්වකෙණෙක් නැත. මාගේ බුදුහු පාරමිතා භුමියෙහි එක් කලෙක ත් ඒ ප්රෙිත‍යෝනියෙහි නූපන්සේක. එ‍ෙස් හෙයින් බුද්ධාංකුරයෙන්ගේ මේ තුන්වන සුවවිඳීමය. තව ද මේ ලෝකයෙහි ඛුප්පිපාස නම් ප්රෙීතයෝනිය කු දු ඇත. ඔහු නවයොදුන් පමණ ඉස් ඇත්තාහ, විසිගවු දිග වූ දිවූ ඇත්තාහ; ඉතා උස් වූ ශරීර ඇත්තාහ; කේ ලොම් සා බඳ ඇත්තාහ; බුද්ධාන්තරයක් දක්වා බත් නො ලබන්නාහ; පැන් නො ලබන්නාහ; පැන් බොම්හ යි සාගරයට වන්කල දිය සිඳීගියා සේ පෙනී යෙයි. ඉදින් ඍඬ්වන්ත කෙනෙක් පඤ්චසමහාගඬ්ගායෙහි දිය ඉන්එක් ප්රෙ තයෙකුගේ මුඛයෙහි එන්විට ව්ත කෙරෙත් නමුත් රසදිව නො තෙමෙන තෙක් කයින් නැගි ගින්නෙන් දා භස්ම ව යෙයි, ඒ ප්රේතයොවනියෙහි ඉපද දුක් නො ගත්තා වූ එක ද සත්ව කෙනෙක් නැත; පාරමිතාබලයෙන් මා‍ෙග් බදුහු එක්කලෙක ත් මේ බුද්ධාකුරයන්ගේ මේ සතවන සුව විඳීම ය.
තව ද ගිණිගෙණ දිලියෙන් ආයුධ ගෙන ඔවුනො ‘වුන් පැහැර මරා දුක්ගන්නා කාලකඤ්ඤජක නම් ප්රෙ‘ත අසුරයෙනිය කු දු ඇත, එහි ඉපිද දුක් නො ගත්තාවූ එක ද සත්වකෙනෙක් නැත. පාරමිතා බලයෙන් මාගේ බුදුහු එක්කලෙකත් එහි නූපන්සේක. එ‍ෙස් හෙයින් බුද්ධාඬ්කුරයන්ගේ ෙම් පස්වන සුව විඳීම ය.
තව ද සකල සත්වයෝ ම උකුණු ව-ඉනිකුණු ව -මකුනු ව- කුරු ව-කුහුඹු ව-සිනි ව-පැණි ව-පණුව- ගැඩඋල් ව-ගොඩපණු ව- වඩපණු ව-මැසිව - මදුරු ව - යනාදි වූ ක්ෂූද්රලප්රාුණී ව උපදනා හ. සසර මාගේ බුදුහු වටුකුරුල්ලන්ට කුඩා වූ ක්ෂූද්‍ර ප්රානණී ව නූපන්සේක. තව ද දාර පිඹුරු ආදී වූ ලාමක ප්රා ණීන් ව ත් නූපන්සේක. එ හෙයින් මේ බුද්ධාඬ්කුරයන්ගේ සවන සුව විඳීම ය.
තව ද සංසාරගත වූ සත්වයෝ ජාතියෙන් අන්ධ ව ඉපද බොහෝ දුක් විඳිති, සමහරු ජාතියෙන් ගොළු ව ඉපද දුක් ගනිති, සමහරු ජාතියෙන් ම බිහිරි ව ඉපද කර්ණරසායනනො ලබති, සමහරු ජාතියෙන් ම කොර පිළුව ඉපද වනුගා ඇවිද නිගා විඳිති. සමහරු ජාතියෙන්ම සේවත්කුෂ්ට ආදී පාප රොග ඇතිව උපදිති; මාගේ බුදුහු එක් කලෙකත් මෙසේ වූ පඤ්චෙන්ද්රිෙය වෛකල්යුයෙන් ඉපද දුක් නො ගත් සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාකුරයන්ගේ මේ සත්වන සුව විඳීම ය.
තව ද මේ සසර සමහර පුරුෂයෝ පරදාරාදී වූ අකුසල් බෙලෙන් ගෑණුව ඉපිද පියා සිය දහස් ගණන් වාරයෙහි නරක දුක්වැනි වූ ස්ත්රීි කර්මයෙන් දුක්විඳිති, මාගේබුදුහු එක් කලෙකත් ස්ත්රීි ව නූපන් සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ අටවන සුව විඳීම ය.
තව ද සමහර සත්වයෝ පරදාරාදි වූ අකුසල් බෙලෙන් නපුං සක ය- ඔපක්කමික ය- උභාතොඛ්යපඤ්ජනකය යි යනා දී පණ්ඩක ව සිය දහස් ගණන් ආත්මභාවයෙහි ඉප ද ගෙයක් නැති ව, දොරක් නැති ව, අඹූ කෙනෙකුත් නැති ව, දරු කෙණෙකුත් නැති ව, ගැහැණිත් නොව - පිරිමිත් නොව බොහෝ දුක් ගන්නාහ , මාගේ බුදුහු එක් කලෙකත් එසේ වූ හීනාත්මභාවයෙක නූපන් සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ නවවන සුව විඳීම ය.
තව ද මේ ලෝකවෙහි සමහරු මාතෘඝාතක ය, පිතෘඝාතක ය, අරහන්තඝාතක ය, ලොභිපපාදක ය, සඬ්ඝ භෙදක ය යි යන පඤ්චානන්තරිය කර්මයක් කොට කපක් මුළුල්ලෙහි නරක දුක් ගණිති, මාගේ බුදුහු එක් කලෙක ත් එසේ ආනන්තරිය කර්මයන් නො කළ සේක. එසේ හෙයින් මේ බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ දස වන සුව විඳීම ය.
තව ද සමහර සත්වයෝ අරූතල අසඥතලයෙහි ඉපද, ඒ ඒ කල උපන් බුදුන්ගේ ශ්රීව නොලබන්නාහ, මා‍ෙග් බුදුහු වනාහි එක් කලෙකත් අරූතල අසඥතලයෙහි නො උපන්සේක. එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ මේ එකොළොස් වන සුව විඳීම ය. තව ද බුද්ධාංකුරයන්ගේ සසර බුදුන් දුටත් මාර්ගඵල නොගන්නා හෙයින් අනාගාමින් උපදනා සුද්ධවාස බ්රකහ්මලෝකයෙහි ත් ඉපැදීමක් නැත, රජකුලෙහි ගොවිකුලෙහි ඇත්තවුන්ගේ වාසයට නො දන්නා සේ තමන්ට සේවක වූ සුද්ධවාසා බ්රතහ්ම ලෝකයෙහි බඹුන්හ‍ා එක්ව නොඉපදීම බුද්ධාංකුරයන්ගේ සොළොස්වන සුව විඳීම ය.
තව දසමඑර සත්වයෝ අකුසල් බෙලෙන් මෙලෝ පරලෝ නැතැ යි ගන්නා නියත මිථ්යා දෘෂ්ටි කුලයෙහි ඉපද සත්පුරුෂ මාර්ලගයන් පානවුන් නැත්තෙන්, මෙලෝ පරලෝ නැතැ යි දෘෂ්ටි ගෙණ කාලාන්ධකාරයෙක ගමන් ගත්තවුන් සේ අකුසලමාර්ගයෙහි ගොස් අපාගත වෙති. මාගේ බුදුහු දීපඬ්කර පාදමූලයෙහිදී තරයෙහි ඒකජාතියෙකත් එසේ හෙයින් බුද්ධාංකුරයන්ගේ තෙළෙස්වන සුව විඳීම ය. මෙසේ මාගේ බුදුහු මේ නරකාදි ෙත්රස අභව්යමස්ථානයෙහි නූපන් හෙයින් ත් එහි දුක් නො ගත් හෙයිනු ත් සසර අන්යාෙය යෙන් ඇස් ඉස් මස් ලේ අඹු දරුවන් කිසි කෙණෙකුන්ට ත් නො කැමති කරවා නුදුන් හෙයිනු ත් කිසියම් තෙනක වුල්ලනන්දිය ජාතකයෙහි සේ පීඩාවක් ජීවිතහරණයක් වූ තෙනෙක් ඇති නමුත්, ඒ සියල්ලද පාරමිතා කොට්ඨාසයෙක අන්තර්තග වූ හෙයිනු ත් ඒ සියල්ලම පරිත්යායගයෙන් සිත පහදවා ත්රි්විධ වූ සන්තොෂ නො වරදවා ම නොමඳ කොට දුන් හෙයිනු ත් දුන් දනෙහි නිස්සොකි වූ හෙයිනුත් සසර ත් මෙසේ සුඛයෙන් ම හුක්සේක. බුදු ව සියලු සතුන්ටත් සුව ම දුන්සේක. තමන් වහන්සේ ත් කෙළවර අමාමහ නිවන් සුව ම විඳිසේක.
තව ද දීපඬ්කර ප්ර්ණිධියෙහි දී විවරණ ලත්දා ම කරුණා මෛත්රි නමැති අඬ්ගනාවන් දෙදෙනා තමන් වහන්සේ‍ෙග් සිත් නමැති ගෘහයෙහි වස්වාගෙණ දවසෙක ත් දෙදෙනා අත් නොහළ සේක. එ දවස් ම මෙ තෙමේ ෙබාහෝ දවස් අත් නො හැර ආවා වූ මා දැන් අත්වුනා පිය කරුණා මෛත්රි දෙ අඹුවන් කෙරෙහි අභිනවයෙන් පෙම් කෙරෙයි කිය සපත්නිරොෂයෙන් දිලිහි ඔහු වසන ආසන්නයෙහි දු නොවෙසෙමියි දුරුව ගියා සේ වස්තුතෘෂ්ණා නමැති පාපීවූ ස්ත්රිමය එක් කලෙකත් ඔබ කරා නොපැමිණි හෙයිනු ත් ඔබ ඈට ස්නෙහයක් නො කළ හෙයිනු ත් අසාධාරණ සුවයෙන් ම හුන්සේක.
එයින් කීහ:
දෙභීති වත්ථූමසුකං ගදිතොත්ථිකෙහි
නාලං කථෙතුමිහ නත්ථි න දෙමි චාති,,
චිත්තෙ මහාකරුණයා පහටාචකාසා
දූරංජගාම විය තස්සහි වත්ථු තණ්හා’ යි
තව ද අවශෙෂ වූ සත්වයෝ දුංඛ සහගත චිත්තයාගෙන් මහත් වූ දුක් විඳිනාහු ය, මාගේ බුදුහු වනාහි දුක්ඛයාට ම දුක් දුන් බවක් මිස ඔහුගේ පීඩාවක් නොවුන්සේක, කෙසේ නොවුන් සේක් ද? ලොකයෙහි සතුරන් ඇති සතුන් ගෙයක් දොරක් නැති ව ඔබිනොබ වල ෙකාල ඇවිදිමින් හිඳිනාකල තමහට ඔවුන් විසින් පීඩාවක් කොට ලිය නො හැක්කා ෙස් මා‍ෙග් බුදුහු සසර නො එක් ජාතිවල ඉස් දෙන කල ඇස් දෙන කල මස් දෙන කල ඉතා මහත් වූ දුක්ඛ වේදනාවන් උපදවන්න‍ට පටන් ගත් කල්හි දානයෙන් පැන නැංග‍ාවූ මහත් ප්රීහති නමැති ඔබගේ මහා යොධයා ඔහු ලුහුබැඳ දුර ස්ථානයෙහි ලයි, නැවත ඔහු ආකල්හි නැවත ද දුරු කෙරෙයි, මෙසේ මේ සාරාසඬ්ඛ්යු කප් ලක්ෂයක් මුලුල්ලෙහි තම්න වහන්සේ කම සේ නැති ව ඔබ මොබ යාමෙන් ඊමෙන් දුක් ගන්නා වූ දුක්ඛයා ඔබට දුක්ඛයක් දී ලි ය නුහුනු යේ ම ය යි දතයුතු.
එයින් කීහ:
ආනීයතෙ නිසිත සත්ත නිපාතෙන
නික්කඩ්ඨතෙව මුහුදාන භවාය රත්යාු,
එවං පුනප්පුන ගතා ගත වෙගඛීන්නං
දුක්ඛං න තස්ස භදයං වත පීළයිත්ථ, යි
මේආදී කාරණයෙන් මාගේ බුදුහු සුවවිඳ ම බුදුවූවාහු නම් වනසේක. තවද සංවර්තස ය, සංවර්තස්ථායී ය, විවර්තං ය, විවතිස්ථායී යයි මහා කල්පයාගේ සතර භාගයෙන් සියලු සත්වයෝ පළමුවම කී තුන්භාගයෙහි අපරාපය්ය් ර්වෙංදකර්මයාගේ බලයෙන් ඒකාන්ත සුබ විඳිනාහ, විවර්තස්ථායි නම්වූ අ‍ට‍ගෙණ සිටිනා අසඬ්ඛ්යස කල්ප යෙහි සුවදුක් දෙක විඳිනාහු සුගතියට වඩා දුගතියෙහි ආයු බොහෝ වන බැවින් දුක්ඛ කොට්ඨාස ය ම බොහෝ කොට විඳිනාහ, එසේ හෙයින් සංසාරගත සත්වය‍ාට මහා කල්පයාගේ අටවන භාගයෙන් සත් භාගයෙක් ඒකාන්ත සුව විඳීම වෙයි, සුරු වූ එක් භාගයෙක ඒකාන්ත දුක් විඳීම වෙයි; බොධිසත්වවරයෝ ඒ අටභාගයෙහි ම අවශෙෂවූ සත්වයන්ට නැතැ යි දතයුතු. තව ද මෙසේ වූ සුව විඳීම ද අවශෙෂ වූ සත්වයන්ට නැතැ යි දතයුතු. තව ද තුන් තොටක් ඇතිමහත්වූ ග‍ඟෙක බැස දියකපා පිහිනන්නාවූ පුරුෂයෙක් මත්තෙහි තොටින් නැගෙමි යි වීය්ය්හර්‍ කොට පිහිනනුයේ වී නම් එම තොටින් හෝ නැගෙයි එ තොට වරදවාපු යේ වී නම් දෙවන තොටින් හෝ නැගෙයි. එතොටත් වරදවාපු යේ නම් තුන්වැනි තොටින් නැගේ ම ය, මුහුදු බත් නොවේ මැයි. ඔහු සෙයින් ම බුදු වෙම් ව යි ප්රාරර්ථනා කළාවූ සත්වයෝ ච අධික වූ වීය්ය්ුර්‍ ඇත්තාහු ලොව්තුරා බුදුබව සාදා ගණිති. මධ්යවම වූ වීය්ය්‍ර්‍ ඇත්තාහු පසේ බුදුබව සාදා ගණිති. කනිෂ්ට වූ වීය්ය්ුර්‍ ඇත්තාහුශ්රා‍වක බෝධිය සාදාගණිත් ම ය. සංසාර සාගර යට බත් නොවෙත් මැ යි, එසේ හෙයින් මේ ලොකයෙහි සියලු ප්රා ර්ථනාවෙන් ම බුදුවෙම්වයි කරන්නා වූ ප්රාෙර්ථනාව නම්, සියලු ප්රානර්ථනා ම එහි අන්තර්ගත වන බැවින් බුදුවීමෙහි වීය්ය්ාර්‍ ඇත්තා හට ද නැත්තා හටද උතුම් වූ ප්රාබර්ථනාවෙක් ම ය, එසේ හෙයින් බුදුබැව් ප්රාාර්ථන‍ා කරන්නා වූ සත්වයෝ සිතූ යම් ශාඛාවකටපැණ සිත්සේ පල්ලව ඵලානුභව කළ හැකි සෙයින් රුක් මුදුන් අත්තට නැගෙන ශාඛා මෘගරාජයන් වැනියාහ. තව ද ඔහු එක් බන්ධනය කළා නම් වන හෙයින් ග්රි වාබන්ධනය සාදන්නා වූ ඤාණමල්ලයන් වැනියහ.තව ද සිතු සිතූ කාලයෙක ඉච්ඡා‍නුරූප සම්පත්තිදායක හෙයින් චින්තාමාණික්යු රත්නයට ම අත දිගුකරන්නන් වැනි ය හ. තව ද බුදුවෙම්වායි පතනුවෝ ඉච්ඡා‍නුරූප වස්ත්රාැභරණයන් දෙන හෙයින් කල්ප ද්රැ‍මයට නැගෙන්නවුන් වැනි ය හ. තව ද ඉච්ඡානුරූපවූ දියෙහි ගොඩෙහි නන් සුවඳ මල් පැළඳීම පිලුවන් සේ දැන මංජුසක නම් දිව්යො වෘක්ෂයට නැගෙන්නා වූ දිව්යේ පුත්රවයන් වැනියහ. තව ද එක් ශරීරයෙන් තමන් කැමති වර්ණයෙකින් සුව විඳින්නාවූ අනන්ත වර්ණ දිව්ය රාජයන්ගේ සම්පත් ප්රාතර්ථනා කරන්නවුන් වැනිය හ. තව ද කැමති සම්පත් එක් මුඛයකින් දෙන හෙයින් සුරභිධෙහි මුඛයට දොහොත් දිගු කරණ ධනාර්ථින් වැනියහ. මේ ආදී නොයෙක් කාරණයෙන් සත්පුරුෂවූ ජනයන් විසින් බුද්ධ ප්රාදර්ථනාව උත්තම ප්ර ර්ථනාවෙකැයි දැන, බුදු බැව් පතා තුන්තරා බොධියෙන් එක්තරා බොධියක් සාදා සංසාර සාගරයෙන් ගොඩනැංග යුතු.
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවෝ සසර ඇවිදිනාසේක් තමන්වහන්සේ ෙග් පාරමිතා බලයෙන් ම මෙසේ වූ බොධිසම්භාර පූජාවන් තෙළෙස් දෙනෙකු ලත් හෙයිනු ත්; එසේවූ පූජාවිඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේක.
එසේ හෙයින් කියන ලදී.
"ජූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොක නාථො,
අත්ථානුරූපං අරහන්ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාම මෙතං” යි
මෙතෙකින් මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් පාරමිතා බෙලෙන් ලද බොධිසම්භාර පූජාකථානම් වූ සතරවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
පූජාවලිය-ජාතිභෙද පූජා කථා
පස්වන පරිච්ඡෙදය
තවද අප බුදුන් සංසාරගත ව ලද පළමුවන ජාතිභෙද පූජාකථා නම් කවර හ යත්?
ස්වාමිදරුවන්ගේ සද්ධර්ම සාගරයට වැද නොයෙක් අද්භූත ධර්මයන් බලා ඇවිදිනා වූ මයුරපාද පරිවෙණාධිපති සුගතොරසයන් විසින් ඔබ සංසාරයෙහි දි සූවිසි මහා සන්තොෂයෙකින් යෙදී, සූ විසි මහා දානයක් දී, සූවිසි මහා ප්රාොර්ථනාවක් කොට සූවිසි බුදු මුඛයකින් සූවිවසි මහා විවරණ ලදින්, සූවිසි දිව්යු පූජාවක් ලදින, සූවිසි මණ්ඩලයක දෙවියන් ලවා සාධුකාර දෙවා, තමන්ගේ බුදුසිරි දකුම්හ යි තුඩ තුඩ ප්රාසර්ථනා කරවාපු මහාවීරපුරුෂ මහිමයක් හා තව ද තමන් ලොවුතුරා බුදුවූ දවස් පැළ සක්වළ පටන් බෝමැඩ දක්වා පුළුල සූවිසි යොදනක්හි හිවී ගැවසී දිවූ මරසෙනගක් බිඳ පළවාපු නිර්භීතභාවයක් හා- තව ද යමාමහ පෙළහර කරණ දවස් සූවිසි යොදුන් අයම් විතර තන්හි හිවී ගැවසී සිටි මහ පිරිසක් ලවා තුඩ තුඩ බුදුවෙම්වයි ප්රාිර්ථනා කරවපු මහිමයක් හා තව ද සූවිසි දවසෙක සූවිසි තැනක වැඩහිඳ, සූවිසි දෙශනාවක් කොට, සූවිසි අසඬ්ඛ්යජයක් ප්රාිණීන් සෝවාන් කෙරෙමින්, සූවිසි අසඬ්ඛ්ය්යක් ප්රාපණීන් සැදැගැමි කෙරෙමින්, සූවිසි අසඬ්ඛ්යකයක් ප්රාාණීන් අනැගමි කෙරෙමින් සූවිසි අසඬ්ඛ්යනයක් ප්රාූණීන් අමාමහ නිවන් දක්වමින් සත්වසාන්ති කෙරෙමින් ලෝවැඩකළා වූ මහා බුද්ධ මහිමයක් හා-තව ද සොණනන්ද ජාතකයෙහි සොණ නම් මහ තවුස් ව වදාළ බණින් සූවිසි අක්ෂෞහිණි ඒ සා මහසෙනගක් මොහොතක් කලකින් පන්සිල් ගන්වපු චිත්ර කථික වාක්ලීලාවක් හා-තව ද දිව්ය්ඥනයට ද අවිෂයවූ අභිධර්මයට බැස සූවිසි උපා දානාරූපයන් හා සූවිසි ප්රධත්යවයන් ද යනාදී වූ ධර්මයන් වෙන වෙන දැක්වූ බුද්ධඥණයක් හා-තව ද බුදු වූ දවස් පටන් දවස දවස සූවිසි කෙළ ලක්යක් බැගින් ඵලසමවතින් හා සූවිසි කෙළ ලක්ෂයක් මහා කරුණා සමාපත්ති සුව වින්දා වූ අප්රසමාද භාවයක් හා තව ද සූවිසි බුදුන්ගේ මහිම වෙන වෙන දක්වාපු තුන් කල්දන්නා ත්රිුවිද්යාෙ මහිමයක් හා, මෙසේ අද්භූත වූ සූවිසි මහා ධර්ම කෙණෙකුන් දැක ඔබ කෙරෙහි උපන් මහාසන්තෝෂයෙන් උදාරවූ ශ්රකද්ධාවෙන් අධිකවූ, බුද්ධ ප්රේනමයෙන් දහම් මී බී කුල්මත් වූවාහු සූවිසි දවසක් ග්ර්න්ථ සඬ්ඛ්යාමවෙකින් පූජාවලි නම් වූ ධර්මව්යාදඛයාන කථාවෙකින් බුදුන්ට ස්තුති පූජාවක් කරන්නාහු, මේ ජාතිභෙද පූජා පරිච්ඡෙදයට ප්රාජරම්භ කරම්භ. සත්පුරුෂයන් විසින් සාවධාන ව ඇසිය යුතු.
මාගේ බුදුහු තමන් ලෙහෙන ම උපන් ජාති ය, වටු ව උපන් ජාති ය, කුරුලුව උපන් ජාති ය, ගිරා ව උපන් ජාති ය, කෙවිලිව උපන් ජාති ය, කෑරළ ව උපන් ජාති ය, පරෙවි ව උපන් ජාති ය, කපුටු ම උපන් ජාති ය, දියකා ව උපන් ජාති ය, උකුසු ව උපන් ජාති ය, ලිහිණි ව උපන් ජාති ය, කොක් ව උපන් ජාති ය, කකුළුව උපන් ජාති ය, කිඳුරු ව උපන් ජාති ය, ගුරුළුව උපන් ජාති ය, හංස ව උපන් ජාති ය, උපන් ජාති ය, මොනර ව උපන් ජාති ය, මණ්ඩුක ව උපන් ජාති ය, සුනක ව උපන් ජාති ය, ජම්බුක ව උපන් ජාති ය, මූෂික ව උපන් ජාති ය, ගෝධ ව උපන් ජාති ය, සා ව උපන් ජාති ය, මත්ස්යන ව උපන් ජාති ය, නාග ව උපන් ජාති ය, වඳුරුව උපන් ජාති ය, හූරු ව උපන් ජාති ය, මුව ව උපන් ජාති ය, මී ගොන් ව උපන් ජාති ය, හෙලගොන් ව උපන් ජාති ය, අස්ව උපන් ජාති ය, ඇත් ව උපන් ජාති ය, සිංහ ව උපන් ජාති ය, චණ්ඩාල ව උපන් ජාති ය, නාටක ව උපන් ජාති ය, සොරදෙටු ව උපන් ජාති ය, ස්වර්ණාකාරව උපන් ජාති ය, කුම්භාකාර ව උපන් ජාති ය, වෛද්යාකචාය්ය්ජර්‍ ව උපන් ජාති ය, සිටු ව උපන් ජාති ය, වෙළෙඳ ව උපන් ජාති ය, බමුණු ව උපන් ජාති ය, පුරොහිත ව උපන් ජාති ය, රජ ව උපන් ජාති ය, තාපස ධර්ම පිරූ ජාති ය, වෘක්ෂ දේවතා ව උපන් ජාති ය, ශක්ර දෙවේන්ද්රන ව උපන් ජාති ය, බ්රතහ්ම රාජ ව උපන් ජාති යයි යන මේ පන්සිය පනස් ජාතකයෙහි පෙනෙන සමපනස් ජාති භෙදිදීන් අතුරෙන් එකි එකී ජාතිභෙදයෙක්හි ම නො එක් වාරයෙහි ඉපැද පාරමිතා පුර සසර ඇවිදුනා වූ මාගේ ස්වාමි දරු වූ බොධිසත්වයෝ.
ස්වර්ණමයුර ජාතකයෙහි පෙර බොහෝ කකල් රක්ෂා කළා වූ ශිල පාරමිතාවගේ ආනුභාවයෙන් කසුන් පිඩක් බඳු වූ ශරීර ලදින් හිමාලය වෙනෙහි සතර වනු වූ වූ දණ්ඩකී: අරුණොද් පර්වතයෙහි බ්ර හ්මචාය්ය්දර්යේන් වාසය කරනසේක්: අරුණොද් ගමන වේලායෙහි උදය පර්වතයෙන් නැ‍ඟෙන සූය්ය්ුර්‍ දෙවාතාවා බලා “උදෙතයං” යන ගාථාව බැඳගෙන හිරුට පළමු ව නමස් කාර කොට ලා “යො බ්රාෙහ්මණ” යන ගයින් අතීතයෙහි උපන් නො එක් බුදුන්ට නමස්කාර කොට පැන නැඟී ගොස් ෙගාචර ග්රයහණයෙන් දහවල් සුව සේ දවස් යවා සවස අස්තපර්වතයට යන හිරු බල බලා හිඳ “අපෙත‍යං” යනාදීන් හම පිරිත බැණ රාත්රි්යෙහි දවස් යවා, මෙසේ වසන කල මේ පිරිතෙහි ආනුභාවයෙන් දීර්ඝ කාලයක් මුළුල්ලහි බෝසතුන්ට භයෙක් වේව යි. සාරද්යවයෙක් වේව යි, ලොමොද්ගාමයෙක් වේව යි, එක දවසකුත් නො වූයේ ම ය. මෙසේ වසන කල බරණැස වැදි පුත්රතයේක වෙනෙහි ඇවිදිනේ දව‍ෙසක ඒ පර්වතය මුදුනෙහි උදයගිරියෙහි දිලියෙන හිරුරුස් කලබක් සේ රන් රසින් දිලියෙන පිල්කළඹ විහිදා විහිදා නටන බෝසතුන්ගේ රූප ශ්රීු දැක ගමට අවුත් තලෙකින් මියෙනුයේ “අසු වල් පර්වතයෙහි රන්වන් මයූර රාජයෙක් වෙසෙ යි. ඒ බව දැන හිඳුව” යි තමපුතුට කී ය.
එ සමයෙහි බරණැස් රජුගේ ඛෙමා නම් බිසොවක් රන්වන් මොනරකු අතින් සිහිනෙන් බණ අසා “රන්වන් මොනරකු අතින් බණ අසන දොළෙක් මට උපන,ඒ දොළ පසිඳ දෙය”යි රජ්ජුරුයවන්ට නො එක් වාරයෙහි යාච්ඤ කර යි. රජ්ජුරුවෝ රන්වන් මයුරයෝ ලෝකයෙහි ඇතියි වේදයේන අසා බරණැස වැදිසෙනග රැස් කරවා “රන්වන් මොනරකු දුටුවෝ කවුරුදැ” යි විචාරා සියලු වැදි සෙනඟ “අපි නුදුට්ම්හ, අපි නුදුටුම්හ” යි කී කල යට කී වැදි පුත්ර යා අතින් “අසුවල් පර්වතයෙහි රන්වන් මයුරයෙක් ඇතැ” යි අසා සතුටු ව ප්ර්සාද දී මයුරා නො මරා බදා ගෙන තෝ ම ගනෙව”යි එම වැදි පුත්රුයා යවූහ.
එ කල ඒ වැදිපිත් “ඔහු ගෙනෙමි, දේවයෙනි” යි වහසි කියා හිමාලය වනයට ගොස් බොධිසත්වයන් දැක පර්යවතය සිසාරා ඒ ඒ තන්හි මළ ලයි; පිරිතෙහි ආනුභාවයෙන් මළ පිට ඇක්මුනත් බෝසතාණන් පය නො බැ‍ඳේ ම ය. අද බදා ගනිමියි,සෙට බදා ගනිම යි උත්සාහ කරනුයේ සත්හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි දුක් ගෙන බදාගත නෙහී රජු දක්නට භය ඇතිව ඒ වෙනෙහිම මළේය. බිසොවුද දොළ නොලදින් ඒ ශොකයෙන්ම මළහ. රජ්ජුරුවෝ ද “ ඒ රන්වන් මොනරු නිසා ම බිසොවුන් නො ලදිමි”යි බෝසතුන්කෙ‍ෙරහි වෛර බැඳ තමන් දිවිහිමියෙන් උත්සාහ කොට බදාතෙන්වා ගතනොහී “ අසුවල් පර්වතයෙහි රන්වනුමයුරයෙක් වෙසෙ යි; ඔහු මරා මස් කෑවෝ අජරාමර වෙති”යි රන්පත දැහි ගුලෙන් ලියා භාණ්ඩාරයෙහි ලවා තුමූ ද පරලොව ගියහ. පසු පස ව ඇති වූ සත් පරම්පරාවෙක රජ දරුවෝ ද රන්පත අකුරු බලා “ඒ මොනරු මරවා මස් කා අජරාමර වම්හ” යි වැද්දන් යවා නො ලදින් තුමූ තුමූ ද පරලෝ ගිය හ. ගිය ගිය වැද්දෝ ද වෙනෙහි ම මළහ.
පසු ව සත්වනුව උපන් රජ්ජුරුවෝ මෙ පවත් අසා මායමෙහි දක්ෂ වූ වැද්දකු ගෙන්වා ඕහට බෝසතුන් දැක සැපත් දී පෙර සේ ම යවූ හ. ඒ වැදි වනයට ගොස් බෝසතුන් දැක නො බැඳෙන කාරණ පරී ක්ෂා කරනුයේ, උදය සවස හිර බල බලා හිඳ මන්ත්රෝ ය පිරුවානා දැක, “මේ මන්ත්රාකනුභාවයෙන් වන නො බැඳීමකැ” යි දැන “මේ මයුරයා එකලාව ම වෙසෙ යි; එසේ හෙයින් පරිශුඬ වූ බ්රුහ්මචාය්ය්වර්‍ ඇති එකෙක; මොහු කාමයෙන් මත් කරවා පියා මන්ත්රය ය පිරුවා ගත නො දී බ්ර හ්මචය්ය්බර්‍ාව කෝප්යය කරවා ගෙන්වා බදා ගනිමි” යි සිතා දවසෙක අරුණූ නො නැ‍ඟෙන තෙක් එක් තෙනෙක මළ අටටවාලා එ තැන සෙබඩ බැඳ සිටුවා තෙමේ නො පෙනී සිට “රාවයක් කරැ’ යි සංඥා කොට ලී ය. සෙබඩ එ වේලෙහි බෝසතුන් පර්වත මුදුනෙහි දිලියෙන්නවුන් දැක කාමරාවනයෙන් හැඬූව. එ කෙණෙහි ඇගේ රාවක ය කන හිම හා සමඟ මාගේ එවැනි වූ බුද්ධාංකුරය‍ාණෝ පවා සත්සියයක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි රක්ෂා කළා වූ බ්ර හ්මචය්ය්රර්වෙ කොප්යා කොට කාමොන්දව සිහි එළවා ගත නො හී එ දවස් මන්ත්ර ය නො පිරුවා ම දිව සෙබඩ සමීපයෙහි වැටී ඉල මළට පා දී , කාම මලට සිත් දී, එක විට ම මල දෙකින් හසු ව සිටි සේක.
එ කෙණෙහි වැදිපිත් බෝසතුන් අල්වා නො මරා ම, ගෙන ගොස් රජ්ජුරුවන් අතට දින. රජ්ජුරුවෝ ද බෝසතුන්ගේ රන් රසින් දිලියෙන රූපශ්රීද බලා පැහැද මහත් වූ ප්රේම බැඳ රන්මල් සේසතින් දිලියෙන සිංහාසන ය පිට වඩා හිඳුවාලූහ.එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ සිංහ‍ාසනයෙහි වැඩහිඳ රජ්ජුරුවන් මුහුණ බලා “දේවයෙනි! කුමක් නිසා මේ සා උත්ස‍ාහයක් කොට මා ගෙන් වූ දැ” යි වාචාළ දෑ ය. රජ්ජුරුවෝ “තොප ඇඟ මස් කෑවන් අජරාමර වෙති” යි අසා මමද අජරාමර වෙමියි මස් කනු සඳහා ගෙන්වීමි” යි කීහ. බොධි සත්වයෝද, “දේවයිනි! පෙර රන්වන් මොනරුන්ගේ මස් කෑ කෙතෙක් රජහු අජරාමර වූහ යි ඇසූදැ” යි විචාළ දෑය. රජුජුරුවෝ “ තොප විනා අනික් රන්වන් මයුරයක ලෝකයෙහි නැති වූව. එසේ හෙයින් පෙර අජාරමර වූ රජෙක් නැතැ” යි කීහ. බෝසතාණෝ: “එසේ නැති කල, දේවයිනි තොපගේ බස් පූර්වාපර විරොධ ය; මා විනා අනික් රන්වන් මයුරයකුත් නැති කල එබඳු වූ මසක් කෑවනුත් නැති කල, පෙර අජරාමර වූ වනු ත් නැති කල, දැන් මාගේ මස් කෑවන් අජරාමර වෙති යි කෙසේ දතුදැ” යි විචාළ දෑ ය. රජ්ජුරුවෝ; “තොප රන්වන් හෙයින් තොප ඇඟ මස් කෑවන් අජරාමර වෙති යි ඇසීමි” යි කීහ. බෝධිසත්ත්වයෝ “මා මරා ඇඟ මස් කවු ද, නො මරා ඇඟමස් කවුදැ” යි විචාළ දෑ ය. රජ්ජුරුවෝ: “ඇඟ මස් කන්නේනම් මරා වේ දැ”යි කීහ.
තොපගේ බස් තවත් පූර්වාපර විරොධ ම ය. දේවයෙනි! තෙපි දැන් මා මරා පියා නම් මා මියෙන කල මා ඇඟ මස් කෑවන් නො මියන්නේ කෙසේ දැ යි විචාරා: ‘”මේ ලෝකයෙහි එකාන්ත වස්තුයෙකුත් ඇද් ද, අජාරාමරයෙක් ඇද්ද මහත් වූ ආනුභාව ඇති දිව්යෙ බ්රවහ්මරාජයෝ පවා පෙණපිඬක් සේ චන්ද්රු-සූය්ය් ර්‍ දිව්යහපුත්රපයෝ පවා දවසෙක කදෝකියමින් නො වටනාවන් ව අන්තර්ධාන වෙත් ම ය” යි යනාදීන් අනික් ලකුණෙන් රජහු ගිවිස්වා බුදුකෙනකුන්සේ බණ වදාළදෑය. එවේලෙහි රජ්ජුරුවෝ කාරණා ගිවිස “ තොප රන්වන් වූ කාරණා කිම් දැ” යි විවාළහ. බොධිසත්ත්වයෝ ඒ ජාතියෙහි ජාතිස්මරණඥන ඇතිහෙයින් : ‘දේවයිනි පෙර මම මෙම නුවර සත්රුවන් සක්විතිරජ ව වැස මුළු සක්වළ ආකාශයෙන් ඇවිද සක්විති රාජ්යත කොට බොහෝ දෙනා පඤ්චශීලය රක්ෂා කරවා මහ ද බොහෝ කලක් පඤ්චශීල ය රක්ෂා කොට ඉන් මිය තවුතිසා භවනයෙහි ඉපැද එහි බොහෝ කලක් දිව්යම සම්පත් විඳ ඉන් මිය අපරාපය්ය්බර්වේද්යස වූ කිසියම් අකුශලයෙකින් අහෙතුක තිරශ්චීන ව උපන්මි, පෙර රක්ෂා කළ පඤ්ච ශීලයෙහි ආභාවයෙන් රන්වන් වලා රුපශ්රීව ලදාමි” යි වදාරා රජහු නොගිස්නා හෙයින් මඟුල් පොකුණෙහි නිධාන කොට තුබූ සත්රුවන් රජ හට දක්වා ගිවිස්වූ සේක.
එ වේලෙහි ඒ දෙශවනාවෙහි පහන් වූ බ්රවහ්මදත්ත රජ්ජුරුවෝ සාධුකාර දී බරණැස් රාජ්යූයෙන් පූජා කළහ. බෝසතාණන් වහන්සේ ද රජහුගේ රාජ්යණපූජාව ඉවසා කිප දවසක් වැස රජ්ජුරුවන් හා පැනනැඟී නකත් තරුවක් සේ දිලිහි දිලිහී එම දණ්ඩකීහිරඤ්ඤ නම් පර්වතයට ෙගාස් බොහෝ කලක් සුවයෙන් වාසය කළසේක. මෙසේ අහෙතුක ව ඉපැද පවා රජුන්ගේ රාජ්යළ පුදවා ගන්නා තරම් මහත් වූ පින්බල ඇති හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු සේක.
තව ද කණ්ඩින ජාතකයෙහි තමන් වහන්සේ වෘත්ෂදෙවතාව ඉපැද:
ධීරත්ථු කණ්ඩිනං සල්ලං - පුරිසං ගාළ්හවෙධිනං,
ධීරත්ථු තං ජනපදං - යත්ථි ‘ ත්ථි පරිණායිකා;
තෙ චාපි ධික්කා සත්තා - යෙ ඉත්ථිනං වසං ගතා-යි
යන මේ ගාථවෙන් ත්රිතවිධ වූ ගර්භිත වස්තු නම් යයි බණ වදාළ බොහෝ වන දෙවියන් විසින් කරන ලද දිබ්බගන්ධ කුසුමාදීන් පූජා ලත්සේක. තව ද : කුක්කුර ජාතකයෙහි සුනක රාජන් ඉපැද ඥත්ය ථිචය්ය්කර්‍ාව පූරණය කළ සමයෙහි බොහෝ නෑයන්ට රජකුලෙන් උපන් භය දැක ඒ රජ්ජුරුවන් කරා ගොස් රජපිරිස විස්මයට පත් කරවා, රජහු පහදවා, රජහුගේ සිංහාසන නැඟී වැඩහිඳ සුනකො වැද නම් දෙශනාවක් කොට සියලු සතුන් පන්සිල් ගන්වා රජහු‍ෙග් දලපුඩු සේසතින් පූජා ලදින් එ දවස් දෙසූ ධණින් දැමුණාවූ සත්තවයන් දසදහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි කරනලද අප්රදමාණ වූ ප්රනතිපත්ති පූජා ලත්සේක.
තව ද නන්දිවිශාල ජාතකයෙහි අජානීය රාජන් ව ඉපැද ගැල්සියයක් එකවිට ඇද මසු දාසකින් පූජා ලත්සේක. තව ද කණ්හ ජාතකයෙහි එසේ ම වෘෂභ රාජන් ව ඉපැද දුර්ග මාර්ගයෙන් සහස්රවයෙනින් පූජා ලත්සේක. තව ද වටු ව ඉපැද පවා මහ දවල් දවාගෙන තමන් වහන්සේ කරා දිවන ලැවුගිනි දැක: සන්ති පක්ඛා අපතනා අපතනා - සන්ති පාද අවඤ්ජනා, මාතා පිතා ච නික්ඛන්තා - ජාතවෙද පටික්කම යි.
යන මේ ගයින් සත්යඛක්රිනයා කොට සිසිරා සොළොස් කිරියක් මානවෙහි ගිනි වැද්දා නො දී එඉ වේලෙහි රක්ෂා වූ විමන් ඇති ඒ වෙනෙහි දෙවියන් විසින් සන්තුෂ්ටව කරනලද සාධුනාද සහස්රනයෙන් පූජා ලත් සේක. එ දවස් නැවැති ගිනි කල්පාන්නය දක්වා එ තැනට වැද්ද නො දී පාරමිතාබල පෑ බොහෝ දෙනා විසින් කරන ලද ස්තුති පූජා ලත්සේක.
තව ද: බක ජාතකයෙහි වෘක්ෂදෙවතාව ඉපැද කර්කටයක්හු විසින් ග්රීකවාච්ඡෙදයට පැමිණ බලාකයක්හු බලා: නාච්චන්ත නිකතිප්පඤ්ඤෙ- නිකතයා සුඛමෙධති, ආරාධෙති නිකතිප්පඤ්ඤෙ- බකො කක්කටකාමිව- යි. යන මේ ගාථාවෙන් බණ කියා කෛරාටික ඥනයෙහි ආදීනව දැක්වූ දා ද වන දෙවියන් විසින් කරනලද සාධුනාද සහස්රැයෙන් හා දිව්ය්ගන්ධ පුෂ්පාදීන් අප්රනමාණකොට පූජා ලත්සේක.
තව ද: වෙදබ්භ ජාතකයෙහි වෙදබ්භ නම් මන්න්රා නුභාවයෙන් සත් රුවන් වැසි වස්සවා ඒ සම්පත්තිය නිසා මරණ ප්රාාප්ත වූ දස දහසක් *පුරුෂයන් දැක අප්ර මාණකොට පූජා ලත්සේක. අනුපායෙන යො අත්ථං-ඉච්ඡති සො විභඤ්ඤති, වෙති හනිංසු වෙදබ්භං - සබ්බේ තෙ ව්ය*සන මජ්ක්ධගුං-යි යන මේ ගාථාවෙන් නුවණ නැති ව ධන ලොභ ය කිරීමෙහි ආදීනව දක්වා බණ කී වේලෙහි ද මනුෂ්යුව ඉපැද පවා වනදෙවියන් ලවා සාධුකාර දෙවා මහත් වූ ස්තුති පූජා ලත්සේක.
දහසක් - ඇතැම්
තව ද: මහාශීලව ජාතකයෙහි ශීලව නම් රජ ව දශ රාජ ධර්මයෙන් රාජ්යී කොට ක්ෂාන්ති පාරමිතාවෙහි අග පැමිණ සමයෙහි නිරපරාධ වූ තමන් වහදන්සේ රාජ්යකට උදුරා ගෙවන අමුසොහොනෙහි කට පමණ නළ බිඳුවා එහි පස් තළවා වධ කරවූ රජහට සම වූ මෛත්රීඑ පතුරුවා ඒ ගුණයෙහි පහන් දෙවියන් විසින් දෙන ලද ස්වකීය රාජ්යහසම්පත්තියෙන් පූජා ලත්සේක.
තව ද: කඤ්චනක්ඛන්ධ ජාතකයෙහි දරිද්රර වූ කුලයෙක ඉපැද පවා පාරමිතාබෙලෙන් දෙවියන් විසින් දෙනලද චතුහස්තායාමවූ ඌරුප්රනමාණ ඝන රන් කඳෙකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: තයොධම්ම ජාතකයෙහි වානරෙන්ද්ර් ව ඉපැද ඇත් සමාන බලපරාක්රයම ඇති ව වෙනෙහි ඇවිදුන‍නා කල රකුසු විල දැක කාරණා කාරණා දන්නා වූ නුවණින් රකුසු විල බව දැන දියෙහි නො ගෑවී එ තෙර මෙ තෙර පැන පැන කැමති පමණ මල් කඩා විල්තෙර ගොඩකළ වේලෙහි ඒ විකුමයෙහි පැහැද දිය පළා පැන නැඟී බද්ධාඤ්ජලී වැ සිටි උදක රාක්ෂයා විසින්: යස්ස එතෙ තයො ධම්මා-වානරිද යථා තව, දක්ඛියං සූරියං පඤ්ඤ- දිට්ඨං සො අතිවත්තති-යි යන මේ ගයින් කරන ලද ස්තුති පූජා හා වනදෙවියන් විසින් කරනලද සාධුනාද පූජා හා අසූ දහසක් වඳුරන් විසින් කරනලද රාජ්යධ පූජා ලත්සේක.
තව ද: සීලවනාග ජාතකයෙහි ඇත්රජව ඉපැද අසූදහසක් ඇතුන් හා හස්තිරාජ්යය ය හැර එකලා ව වනමැද වැස තපස් කොට තමන් කරා අවුදින් දළ ඉල්වූ දිළිඳක්හට “මුරයෙන් මුරයෙහි දුඃඛිතයෙමි” යි ආ ආ සේ ම මහත් වූ කරුණා ඇති ව තුන් වාරයෙක්හි ම දළ කප කපා දී දානපාරමිතාවෙහි මුදුන් පැමිණ වන දෙවියන් ලවා සාධුකාර දෙවා මහත් වූ පූජා ලත්සේක.
තව ද : සච්චං කිර ජාතකයෙහි ගඬ්ගාවක් සමීපයෙහි පන්සලෙක ශීලරක්ෂණයෙන් වාසය කරන්නාහු දියෙන් යන දුෂ්ට වූ රාජ කුමාරයකු හා නයෙක, ගිරවෙක, මූෂිකයෙකැයි යන මොවුන් සතරදෙනා ගොඩනඟා මෛත්රීර කොට පසු ව රාජ කුමාරයා රාජ්යායට පැමිණ තමන් වහන්සේට වධ යොදා උල අන්නා සේ නියොග කල්හි: සච්චං කිාරෙවමාහංසු-නරා එකච්චියා ඉධ , කට්ඨං විපලාවිතංසෙ‍ෙය්යාර- නත්වෙවෙ කච්චියොනාරොයි. යන මේ ගාථාව කියා අර්ථ දත් යුවරජ මහ ඇමති යන් විසින් දුෂ්ට රජහු මරා තමන් ඔටුනු පළඳවා කරනලද අභිෂෙක මඬ්ගපලයෙන් පූජා ලත්සේක. ජීවිතදාන ය ලත් නාගරාජයා සතළිස් කෙළක් ධනයෙන් පූජා කළේය. මූෂිකයා තිස් කෙළක් ධනයෙන් පූජා කෙළේ ය. ගිරවා තමා ශක්ති පමණ සුගන්ධසාලි භොජනයෙන් පූජා කළේ ය.
තව ද: අම්බ ජාතකයෙහි පන්සියයක් අතවැසියන් හා සමග වෙනෙහි තපස් කොට මෛත්රීන බලයෙන් තිරිසනුන් පවා පහදවා සියලු හිමාල ය වෙනෙහි සිවුපාවුන් හා පක්ෂීන් හා තමන් තමන්ගේ බලානුරූප වූ පරිද්දෙන් දවස් පතා ගෙනෙනලද දෙසිය පනස් ගැල් පමණ ඇති ඵලා ඵල දානයෙන් බොහෝ කලක් උපස්ථාන ලත්සේක.
තව ද: කාක ජාතකයෙහි අසූ දහසක් කපුටුවන්ට රජ ව “බොහෝ කපුටුවන් මරා තෙල් ගන්නේ ය” යි බරණැස් රජහුගෙන් නියෝග වූ සමයෙහි නෑයන්ට උපන් භය දැක ආකාශයෙන් ගොස් රජපිරිස් බල බලා සිටිය දී, කිසි භයක් නැති ව සිංහාසන මස්තකයෙහි වැඩ හිඳ “දේවයෙනි! මක්නිසා කපුටුවන් මරවූ දැ” යි විදාරා තෙල් නිසා යයි කී කල “ දේවයෙනි ! කපුටුවන් ඇඟතෙල් නැතැ” යි කී කල්හි තෙල් නැතිවන්නට කාරණා කිම් දැයි විචාළ කල: නිච්චං උබ්බිසග්ගහදයා- සබ්බලොක විහෙසකා, තස්මා තෙසං වසා නත්ථි - කාකානස්මාක ඤාතිනං-යි. යන මේ ගාථාවෙන් බණ කියා මේ මේ කාරණයෙන් කපුටුවන් ඇඟ තෙල් නැති නිසා ය යි ගිවිස්වා රජපිරිස් සන්තොෂ කරවූ සේක. ප්රවසන්නවූ රජ්ජුරුවෝ බෝසතුන්ට සියලු රාජ්යූ ය පුදා අපාද විපාදාද‍ි සියලු සතුන්ට ද අභයදාන පූජා කොට එතැන් පටන් අමුණක් සහලින් දවස් පතා කාකපිණ්ඩ නම් දානපරිත්යානගයක් කොට දිවි හිමියෙන් පඤ්ඤශීල ය ය රක්ෂා කොට මහත් වූ බහු මාන පූජා කළහ.
තව ද: ගග්ග ජාතකයෙහි මණිවෙළඳ කුලයෙහි ඉපැද සොළොස් හැවිරිදි ව අන්තර මාර්ගයෙහි ශාලාවකට පැමිණ දා ඒ ශාලාවෙහි වැස යමකු කිවිසපු කල ජීව පටිජීවකයන් තබා අජීව අපටිජීවකයන් ස්ලව කා බොහෝ පවු රැස් කරන්නා වූ කර්ශක වූ යක්ෂයාට නො එක් ප්රොකායෙන් බණ කියා ඔහු දමා ඔහු විසින් දිවිහිමියෙන් කරනලද අත් පා මෙහෙ පූජා හා එ බැවු දත් බඹදත් රජහු එ ම දවස් දෙකලද සෙනාධිපති ධුරයෙන් පූජා ලත් සේක.
තව ද අලීනචිත්ත ජාතකයෙහි බරණැස බ්රෙහ්මදත්ත රජහට පුත්රි ව අලීනචින්ත නම් කුමාර ව සෙනගත් සාධා උපන් දවස් ම ජයමඟුල් පූජා ය අභිෂෙක මඟුල් පූජා යයි මහා පූජා දෙකක් ලත්සේක.
තව ද: තිරීට වච්ඡ ජාතකයෙහි තිරීට වච්ඡ නම් තාපස ව බරණැස් රජහු දිවි පමණින් කරනලද චතුර්විධ ප්ර ත්යකය දානයෙන් පූජා ලත්සේක.
තව ද: ඒකරාජ ජාතකයෙහි බරණැස් රජ ව දශරාජ දශ ධර්මයෙන් රාජ්යක කොට මෛත්රී් පාරමිතා නමැති මහ ලිය මල් ගන්වාපු සමයෙහි තමන් වහන්සේගේ මෛත්රීවබල දත් දිබ්බසෙන රජහු අවුදින් රාජ්යගය උදුරා ගෙන, නිරපරාධ වූ තමන් දෙ කකුල බැඳ අධඃශීර්ෂ කොට උත්තරුම්මාරයෙහි බැඳ එල්ලාපු දා ඒ වධ කැරවූ රජු හා සියලු සතුන්ට ම සම මෙත් භාවනා කොට ධ්‍ධඃාන උපදවා බැඳම් සිඳුව‍ා ආකාශයෙහි පලක් බැඳ වැඩහිඳ ඒ පෙරහර දුටු සතුරු වූ රජු හා මිතුරු වූ ඇමතියන් හා වතුරු සේ කරනලද අතුරු නැති සාධුනාද පූජා ය, ඔල්වරසන් පූජා ය, අසුරු සන් පූජා ය, පිළිසන් පූජා ය, ලොමොද්ගමන පූජා ය, දොහොත් මුදුන් දී කරන ලද නමස්කාර පූජා ය, ස්වකීය රාජ්යඅ ප්රුතිලාභයෙන් කරනලද පූජා ය, අභිෂෙක මඟුල් පූජා යයි යනාදි වූ අපුමාණ පූජා ලත්සේක.
තව ද: දද්දර ජාතකයෙහි හිමාලය වෙනෙහි දද්දර නම් පර්වත ප්රාණන්තයෙහි දද්දර නම් නාගභවනයෙහි දද්දර නම් නාගරාජයාට පුත්රදව මහා දද්දර නම් නාගකුමාරව තමන් මලණුවන් චුල්ල දද්දරයන් හා සමග පිය රජහු අතින් උදහස් අසා දඬුවම් නිසා ගොස් බරණැස් නවර මිනිකුණු හා මලමුත්ර් වහනය කරන්නා වූ උක්කාර භූමියෙහි තුන් හවුරුද්දක් වැස ඒ නිහතමානභාවයෙහි ප්රූසන්න වූ පිය රජහු විසින් කරනලද දිව්යානාගරාජ්යයයෙන් පූජා ලත්සේක.
තව ද: සීලවිමංස ජාතකයෙහි සත් හැවිරිදි බ්රායහ්මණ කුමාරව පන්සියයක් අත වැස්සන් හා සමඟ දිසාපාමොක් ආචාරීන් කෙරෙහි ශිල්ප උගන්නා කල දවසෙක ආචාරී “මෙයින් ගුණවත් එකක්හට ම දුව සරණ දෙමි” යි සිතා අතවැස්සන් තනි තනි ව කැඳවා “ තෙපි මාගේ දියණියන් කැමැත්තා නම් තොප තොපගේ නෑයන් කරා ගොස් කාටත් නො පෙනී පළඳනාවක් ගෙනෙව” යි කී කල පන්සියයක් පළඳනා සොරා ගෙනවුත් ආචාරීන්ට පාවා දුන්හ. පසුව බොධිසත්ත්වයන් කැඳවා “මාගේ දියණියන් ප්රාහර්ථනා කොට සෙසු අවැස්සෝ සොරකම් කොට ගෙනෙති, පුත තෙපි ත් යමක් සොරා නො ගෙනෙවු දැ”යි විචාළහ. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ “ආචාරීන් වහන්ස! අනුන් නො දක්වා සොරකම් කළ නො හැක්ක. මිනිසුන් නුදුටුව ත් දෙවියෝ දකිති. දිවැස් ඇතියෝ දකිති. එ‍ෙස් හෙයින් ෙම් ලොකයෙහි රහසෙක් නම් නැතැ” යි කියන්නාහු: නත්ථි ලොකෙ රහො නාම-පාපකම්මං පකුබ්බතො: පස්සන්ති වත භූතානි- තං බාලො මඤ්ඤති රහො- යි. යනාදීන් බණ කී දෑ ය. එ වෙලෙහි ඒ ගුණයෙහි ප්රදස්නන වූ දිසාපාමොක් ආචාරීන් කුලධනය සහිත වූ දියණයන්ප සරණ පාවා දී විවාහ මඬ්ගලයෙන් පූජා කළහ.
තව ද : මාංස ජාතකයෙහි සිටුපුත්රහ ව ඉපැද සියලු සතුන්ට ප්රිණය තෙපුල් කිම ම උතුම් නියාවට දෘෂ්ටාන්ත දක්වා වදාළ සමයෙහි කාරණා කාරණා නො දන්නා රෞද්රය වූ වැදි පුත්ර යා ලවා: යස්ස ගාමෙ සඛා නත්ථි -යථාරඤ්ඤ ත‍ථෙව තං, සබ්බස්ස සදිසී වාචා- සබ්බං සම්ම දදාමි ෙත- යි. යන ගයින් ස්තුති කරවා යහළුව යි කී බසට ප්රියය වූ ඒ වැද්දහු විසින් දෙනලද ඒ සා මහත් මාංස ශකටයකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද : විසය්හ නම් ධන සිටු ව දාන පාරමිතාවගේ බලයෙන් සක්දෙවුරජහු පහදවා ඔහු විසින් “ දවස දවස දොළොස් ලක්ෂයක් ධන පරිත්යාහගයෙන් දිවිහිමියෙන් දානප්ර වාහ කරව” යි මවා දෙන ලද දිව්ය්ධන සමූහයකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: උරඟ ජාතකයෙහි කෘෂි බ්රාදහ්මණව උපන්නාවූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ අනිත් ලකුණු දෙශනාවෙන් ශක්රහ දෙවෙන්ද්රකයා පහදවා එ දවස් ද ඔහු විසින් ම, ගේ පුරා මවා දෙන ලද දිව්යඑ ධන සමූහයකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: ඝථ ජාතකයෙහි ඝත නම් රජ ව බරණැස දශ රාජ ධර්මයෙන් පැරුම් පුරන්නා වූ බොධිසත්ත්වයෝ තමන් ප්රාකණයක් නො නසති යි අසා සැවැත් නුවර වංක නම් රජහු අවුදින් අවඬ්ක වූ තමන්ගේ රාජ්යැය උදුරා ගෙන තමන් කර පය මසා, සිරගෙයි ලවා, සිසාරා යොධයන් රකවල සිටුවා, මහා ව්ය සන ප්රාසප්ත කළ දා රාජ්ය උදුරාගත් රජහු කෙරෙහි ද, සම ව කළාවූ මෛත්රීය භාවනා බලයෙන් ධ්යා න උපදවා එ කෙ‍ණහි යදම් පුපුරවා පල ය පළා ආකාශයට පැන නැඟී පලක් බැඳ වැඩ උන්සේක. එ කෙණෙහි සතුරු රජ බෝසතුන්ගේ මෛත්රීේන් පිරුණාවූ ශ්රී මුඛය හා පෙරහැර දැක භයගෙන වෙවුලා ස්වකීය රාජ්යහයෙන්ම පූජා කොට ගියේය.
තව ද :නන්දිමිග ජාතකයෙහි න්නදිය නම් මුවරජ ව ඩ මාතූ පිතූපට්ඨාන ධර්ම ය පුරාණ ය කරන්නා වූ මේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ බරණැස් රජහු තමන්ඇතුළු වූ දහස් ගණන් මුවන් උයනට ගෙන්වා ගෙන බලා “රජමුවා මි අතින් ම විදිමි” යි කියා උරපුරා තමන් කරා ශරී ය ඇදගත් වේලෙහි, මරණ භය නැති ව පාරමිතාවන් අවර්ජනා කොට “අද මාගේ ඇඟමස් දානමුඛයට ම වෙව යි; රජහට පවු නො වේව යි; මම ද දැන් මස්රස දුන්නා සේ ම මතු සියලු සතුන්ට දහම් රස දෙම්ව” යි සිත සිතා වැඩ සිටි සේක. බෝසතුන්ගේද මෛත්රීද ආනුභාවයෙන් රජහු භයාගත් ශරී ය අතිනුත් වනා හැරේ ම ය. බොධිසත්ත්වයෝ “ සිට වෙහෙසී පී ය; මහරජ! ශරය අතහැරපියව” යි කී දෑ ය.
රජ්ජුරුවෝ: ‘ මහතාණෙනි! තොප වැනි පින්වත් මුවරජක්හු මරාපියන්නට මා අත නොනැ‍ඟෙ” යි කියා ධනුව හා ශර ය බිම හෙළා නමස්කාර‍ෙකාට සිටූ ස්වාමිනි! තොපට අභය දානය පූජා කෙරෙමි; වල්යව” යි කීහ. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ: “දේවයෙනි! මාගේ ජීවිත ය පමණක් ගළවාගෙන වලට යාම මා වැනියන්ට සුදුසු නො වෙයි; මා කෙරෙහි ප්රෙවම ඇතියා නම් මා‍ෙග් සෙසු නෑයන්ට ත් අභය දෙව” යි කීසේක. එ වේලෙහි රජ්ජුරුවෝ බෝසතුනක් කෙරෙහි උපන් සන්තොෂයෙන් “ නුඹ වහන්සේ ගේ නෑයන් තබා අද පටන් මා‍ෙග් ජ‍ීවිතාන්ත ය දක්වා මාගේ අණසක පවත්නා වූ මානයෙහි යම් ම තෙනෙක සියලු තිරිසනුන්ට ද අභයදාන ය දින්මි” යි ප්රනතිඥ කළ හ. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ රජහු පන්සිල් ගන්වා:--
දානං සීලං පරිච්චාතගං - අජ්ජ‍වං මද්දවං තපං,
අක්කොධො අවිහිංසා ච- ඛන්ති අවිරොධතා
ඉච්චෙතෙ කුසල ධම්මෙ - ඨීතෙ පස්සාමි අත්තනි ,
තතො වෙ ජායතෙ පීති- සොමනස්සඤ්ච නප්පකං -යි
යනාදීන් රජහු දශ රාජධර්මය උතන්වා සියලු සතුන් විසින් කරනලද නමස්කාර සාධුනාද පූජා සහස්ර යන් ලදින් වන ප්ර විෂ්ට වූසේක. මෙසේ තිරිසන්ව ඉපැද පවා රජුන්ට බණ වදාරා සියලු සතුන්ගේ අභයදාන පූජා ලබන පින්බල ඇති හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වන සේක. තව ද: මහාකපි ජාතකයෙහි කපිරාජන් ව උපන්නා වූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ අසු දහසක් වඳුරන් පිරිවරා ගඬ්ගාවක් සඹීපයෙහි වූ මහ මී අඹගසෙක වාසය කරනසේක. එ කල බරණැස් රජ්ජුරුවෝ ගඬ්ගා ජලයෙන් ගිය අඹ ඵලයක් දැක අඹර‍සෙහි තෘෂ්ණා බැඳ නැවු නැඟී ගඬ්ගාව ඔස්සේ ගොසින් සවස මී අඹ ගස දැක සිසාරා දහස් ගණන් දුනුවායන් සිටුවා තුමූ ගසමුල යහන් අතුරුවා ලැගුම් ගෙන” උදාසනක් සේ වඳුරන් හැම මරව” යි නියොග කළහ. එ දවස් බොධිසත්තවයෝ මේ භය දැක: “ මා වැනි වීරපුරුෂයක්හු‍ෙග් නෑයන් නස්නා සේ නො යෙදෙයි; අද ඥත්යුර්ථචය්ය්ගර්යොහි මුදුන් පැමි‍ෙණමි” යි සිතා අසූදහසක් වඳුරන් “භය නො කරව” යි අස්වසාලා අඹ අත්තෙන් ධනුඃශත ප්ර්මාණ වූ පළල් ගඟ එතෙර භිත්තිය‍ට පැන පියා පිනූ සලකුණෙන් ගඟ පළල දැනගෙන වැලක් කඩා ඉඟ බැඳගත. වැල්පිළ සනිසා මඳක් ලුහුඬු වන නියාව අහේතුත ඥන හෙයින් සිතා ගත නො හී නැවත වාතචුඡින්න වලාපිඬක් සේ අඹගසට පැන වැල්පිළ මඳක් ලුහුඬු ව ගිය හෙයින් දෑතින් අඹ අත්ත අල්වා ගෙන පසුබඳ වැල්පිළ‍ට දීලා තමන් වහ්න්සේ මතු සංසාර නමැති සාගරයට සේතුවන නියාවට සරමයක් කරන්නා සේ පසු බඳ සේතුවක් කොට පෑලා අසූ දහසක් වඳුරන් කැඳවා “ නෑයෙනි! වැල මඳක් ලුහුඬු ව ගියේ ය; දෙවනු ව එ තෙර පැන වැලක් දික්කොට ගනිම් නම් එ තෙකට පහන් වෙයි; පහන් වී නම් තොප හැමදෙනාගේ ජීවිත නැත. තොප හැම දෙනාට මාගේ ජීවිතය දන් දිනිමි. මා ගැණ නො සිතා මා හෙයක් කොට ගොස් තොප තොපගේ ජීවිත රක්ෂා කොට ගනුව’ යි නියොග කළ දෑ ය.
එ වේලෙහි අසූදහසක් වදුරෝ බෝසතුන්ට පිට සෙමින් සෙමින් එලි එලී අත්වැලට නැඟී හැම ගැළවී ගියහ. දෙවිදත් ඒ ජාතියෙහි වඳුරු ව ඉපැද පෙර නසමි යි කළ පැතුම් බලයෙන්මොහු කවර දවසෙක නසා පියම් දෝ හො යි අවසරයක් බල බලා හුන්නේ එ වක සේවක ව වසනුයේ හැම වඳුරන් පලා යන තුරු මුදුන් අත්තෙහි ඇලී හිඳ අන්තයෙහි බෝසතුන් පිටට පැන දෙපයින් මැඩ වසට බිඳගෙන දිව පී ය. බොධිසත්ත්වයෝ ඒ සා මහත් දුඃඛය්ක් ඉවසා ගෙන ක්රො ධයක්‍ නො කොට දෙවනු පැනපිය නො හැකි හෙයින් අඹ අත්ත අතින් අල්වා ගෙන පහන් කළ දෑ ය.
අලුයම් රාත්රිඹයෙහි ගස උඩ බලා එක වඳුරෙකුත් ගස උඩ නැති නියාව ත්, එ තෙරින් මෙ තෙර අත්වැල තුබූ නියාව ත්, හිඟ බැඳි වැල හා සමග අඹ අත්ත දෑතින් ගෙන බොසතුන් වැදහොත් නියාව ත් රජුජුරුවෝ දැක ඉතා මහත් විස්මය ව යොධයන් ගස උඩට නසව‍ා බෝසතුන් සෙමෙන් සෙමෙන් බාවා හිඟ දියකඩ ලා ශතපාක සහස්රුපාක තෙල් ගල්වා තෙලි සමකින් යහනෙහි සතපා දොහොත් මුදුන් දී සිට “ ස්වාමීනී! තෙපි කෙසේ වූ වීරපුරුෂය‍ලාණ කෙනෙක් ද, මේ කෙ බඳු වූ පෙරහරෙක් ද තිරිසනුන්න් තබා මනුෂ්යතය්න කෙරෙහි ත් තම්න දිවි දී අනුන් දිවි රක්නා කෙනෙක් නැත. නුඹ වහන්සේ මේ කෙළේ කිමෙක් දැ” යි විචාලහ. එ වේලෙහි බෝසතාණෝ මරණ වේදනාව ඉවස ඉවසා මහරජ්ජුරුවන් වා සමඟ කථා කරණ සේක්.
රාජා ‘ හං ඉස්සරො තෙසං - යූථස්ස පරිහාරකො, තෙසං සොකපරොතානං හීතානං තෙ අරින්දම- යි
යනාදීන් බණ කියා තමන් වහන්සේ රජ නියාව ත්, තමා දිවිදී ත් ආශ්රිවතයන් රක්ෂා කිරීම රාජධර්ම නියාවත් යනාදීන් රජ්ජ්රුවන්ට බණ කිය කියා ම නිරුද්ධ වූසේක. එ වේලෙහි බෝසතුන්ගේ ගුණයෙහි පහන් වූ රජ්ජුරුවෝ මහත් වූ ශොකයෙන් වැලප බෝසතුන් රන් දෙණකට වඩා දාරුශත ප්ර මාණ දරසෑයක් බඳවා, නොඑක් රජ පෙරහරින් ආදාහනය සරහා නොඑක් ඇමතියන් හා සමග තුමූ කසා පිළී හැඳ පෙරව සිසාරා දඬුවැට පහන් ගන්වා තුන්යම් රාත්රිැය මුළුල්ලෙහි සිට බෝසතුන් මහත් වූ පූජාවෙන් දවා, තුන්වන දා ආදාහන පූජා කොට එ තෙන චෛත්ය්යක් බඳවා ගඳ මල් දුමින් පුදා සතරවන දා බෝසතුන්ගේ සීස කපාල ය රන් කරඬුවකින් ගෙන බරණැස් නුවර ගෙන ගොස් සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි දන්තධාතුව නුවර මැද සීසකපාල නම් මහසෑයක් බඳවා එහි වඩා, දිවි පමණින් මහත් වූ පූජා කළහ.
තව ද උපන් නොඑක් රජදරුවෝ ද මෙපවත් ශ්රැපත පරම්පරා දීර්ඝකාලයක් ඔබ උදෙසා ම පූජා කළහ.මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් තරිසන් ව ඉපැද පවා ශරීර ධාතුවට පූජා ලත් කල දැන් ලොවුතුරා බුදු ව මුළුලෝ නාවන් රසයෙන් තෙත් කොට ඉතා මහත් වූ බුද්ධ ශ්රීන දක්වා තමන් වහන්සේ ගේ පිසපූ බිස්ස පවා මහ බඹුන්ට මුදුන්මල්කඩ ෙකාටපූ සමයෙහි පිරිනිවන් පෑ තැන ධාතු ගෙන දැන් දෙවියන් බඹුන් මිනිසුන් තම තමන්ගේ ධන පමණින් පුදන නියාව කවර අශ්චය්ය්ුර්යෙ කැයි කියම් ද, මේ සේ කාරණා යෙනු චු මාගේ ස්වාමිදරුවාණෝ අර්හත් නම් වන සේක.
තව ද: මහා ජාතකයෙහි ගිරා රජ ව ඉපැද, දිඹුල් ගසෙක වාසය කොට පවත්ත ඵලක නම් වූ තපස් කොට, ඒ දිඹුල් ගස ම ගොදුරුගම් කොට සිතා යථ‍ාලාභ සනතෝෂයෙන් වාසය කොට පසුව දිඹුල්ගස මිය දිරා සුණු වැගිරෙන අවස්ථාවෙහි ද, අනික් තැනකට නො ගොසින් මළ ගස සුණු අනුභව කොට මතු කරන දුෂ්කර ක්රිසයාවට අභ්යාෙස කරන්නා සේ කෘතෝපකාරයෙහි යෙදී බොහෝ දවසක් වාස ය කරන සේක. ඒ ගුණයෙහි පහන් ශක්රස දෙවෙන්ද්ර යා ඒ ගස ජිවමාන කොට මවා ධ්රැ්ව ඵලයෙන් පූජා කොට ගියේ ය.
තව ද: චුල්ල සුව ජාතකයෙහි ද එසේ ම වාසය කොට ශක්ර:යා විසින් මවා දෙනලද ඵල සහිත වූ උදුම්බරා වෘක්ෂයෙකින් ම පූජා ලත් සේක.
තව ද: කුද්දාල සමාතමයෙහි ද, හත්ථිපාල සමාගමයෙහි ද, අයොඝර සමාගමයෙහි ද, ජොතිපාල යන සමාගමයෙහි ද, මූගපක්ඛ සමාගමයෙහි ද යන මේ පඤ්ච සමාගමයෙහි තමන් වහන්සේගේ දෙශනා බලයෙන් සියලු සතුන් දමා රාජ්ය ය සිස් කරවා මහ පිරි්ස ගෙන තපසට වල ගොස් සක්දෙවු රජහු විසින් මවා දෙනලද දොළොස් යොදුන් තිස් යොදුන් පමණ තෙන දිව්යළමය වූ පන්සැල් හා දිව්ය්මය නූ රාත්රිනස්ථාන දිවස්ථාන චංක්රොමණ හා දිව්යැයම වූ මණ්ඩප පැන් පොකුණු හා දිව්යථමය වූ තවුස් පිරිකර සහිත වූ ඒ සා සමහත් වූ සෙනාසන දා‍නයෙකින් පූජා ලත් සේක. තව ද සුප්පාරක ජාතකයෙහි සුප්පාරක නම් පණ්ඩිත ව නැවු නැගී ෙගාස් වළබාමුඛ සමුද්ර යට පැමිණ නැව නස්නට පටන් ගත් වේලෙහි කළා වූ සත්යවක්රිදයා බලයෙන් ආපස්සට දිවූ නැව ඇසිල්ලෙකින් පටුන් වැද ගොසින් අට ඉසුබක් තැන් දිවි ලදින් සන්තොෂ වූ සත්සියක් වෙළෙඳුන් එකවිට දොහොත් මුදුනෙහි තබා ගෙන කළා වූ සත් සියයක් සාධුනාද පූජා ලත්සේක.
තව ද: මහා කණ්හ ජාතකයෙහි ශක්රතදෙ‍වෙන්ද්ර ව ඉපැද ලොකාර්ථ චය්ය්ාර්වය කළා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ කාශ්යලප සර්වඥයන් වහන්සේ ශාසන ය විසි දහසක් හවුරුදු පැවත නස්නට අවධියෙහි බොහෝ සතුන් අපා ගත වනසේ දැක උපන් මහා කරුණාවෙන් මිනිස්ලෝ වැඩ ශුනක ඝොෂයෙන් තුන්ලෝ වෙවුල්වා සියලු සතුන් භය ගන්වා “ මෙ තැන්පටන් බුදුන් කී පිළිවෙත් වරදවා පාපයක් කළකෙනෙක් ඇත්නම් මේ ශුනකයා ලවා කවා මරවමි” යි බොහෝ දෙනා භයගන්නවා අවවාද දී සියලු සතුන් දහම් ගන්වා වැඩාසේක. එ තැන් පටන් මනුෂ්යහයෝ බෝසතුන් කෙරෙහි භය ඇති ව ගුණ රක්ෂා කරන්නාහු නටුවා වූ ශාසනයෙහි දහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි සසුන් පවත්වා ප්රෙතිපත්ති පූජා කළ හ.
තව ද: කාලිංග බොධි ජාතකයෙහි තමන් වහන්සේ බුදු වන්නා වූ බොධිමණ්ඩල ය පමණක් දැක ප්රුසන්නවූ කාලිංග චක්ර්වර්තී රජහු විසින් එ තෙනට බොහෝ උපචාර කරවා දවස් පතා කරනලද සැටදහස් සුවඳමල් සංඛ්යාඑවෙන් අපමණ වූ පූජා ලත් සේක.
තව ද: රූරුමිග ජාතකයෙහි රූරු නම් මුවරජ වූ මේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ බරණැස් රජහු‍ෙග් සිංහාසනය නැඟී වැඩහිඳ, එ දවස් දෙසූ ධර්මදෙශනා බලයෙන් රජහු ලවා සියලු රාජ්යය ය පුදවා ගෙන, සියලු සතුන්ට ද අභය දානය ඉල්වා ගෙන, මහත් වූ වික්ර මයෙන් නො එක් පූජා ලත් සේක.
තව ද: සරභ මිග ජාතක‍ෙයහි සරභ නම් මුවරජ ව තමන් වහන්සේ මරමි යි ලුහුබඳවා පසු පසුසේ දිවන බරණැස් රජහු සැට රියන් ගැඹුරු නරාවළෙක්හි දිය බී මියන්නා දැක ඔහු කෙරෙහි උපන් මහා කරුණා ඇතිව “ දැන් මේ වළ හුණු රජහු නො නඟා ගියෙම් නම් මතු සංසාර වළ හුණුවන් කෙසේ ගොඩ නඟම් දැ” යි සිතා ආ පස්සෙහි එ තෙනට අවුත් ඒ වළ හුණූ රජහු ගොඩ නඟා දිවි ගැළවූ සේක. ඒ කාරණයෙහි පහන් බරණැස් රජ්ජුරුවෝ ද බෝසතුන්ට තමන්ලේ රාජ්යහ ය පුදා සියලු සතුන්ගේ ජීවිතදානය පුදා, දිවිපමණින් පඤ්චශීල ය රක්ෂා කොට බෝසතුන් නමට ම ප්ර්තිපත්ති පූජා කළහ.
තව ද: සිවි ජාතකයෙහි සිවි නම් මහ රජ ව ඇස් ඉල්වා ආ අන්ධ බ්රාිහිමණයාට ඇස් දන් දී අංග පරිත්යා ගයෙහි මුදුන් පැමිණ නැවත එ ම ජාතියෙහි ම පාරමිතා නමැති ඍෂීහු විසින් මවා දෙනලද සියක් යොදුන් දක්නා දිවැස් සඟළෙකින් පූජා ලත් සේක.
තව ද: රොහමිණ ජාතකයෙහි රොහණ මුව රජ ව මාගේ බොධිසත්ත්වයන් කසුන් බඳු වූ රූපලීලා ඇති සමයෙහි තමන් වහන්සේ ඇඟින් රන්වන් වූ ලොම් මිටක් ලැබ ගත්තා වූ බ්රසහ්මදත්ත රජ්ජුරුවෝ කෙශධාතු ලද ස්කදෙවු රජහු සේ ඉතා සන්තුෂ්ට වූවා හු රන්සුමුතනට වඩා දීර්ඝකාලයක් භෝග පමණින් පූජා කළහ.
තව ද: ඡද්දන්ත ජාතකයෙහි ඡද්දන්ත නම් මහා හස්තී රාජන් ව රිදී පර්වතයක් සේ දිලියෙන එක්විසි රියන් ශරීර යෙකින් හා සවනක් රස් විහිදුවන තිස් රියන් දළ සඟලෙකිවන් හා ශ්රීවමත් වූ සමයෙහි දළ සොයා ගිය වැද්දහුට දළ දෙක කපා දන් දී දාන පරමාර්ථ පාරමිතාවෙහි මුදුන් පැමිණ එම වේලෙහි ම කාලක්රි යා කොට එදවස් අටදහසක් ඇතුන් විසින් හා පන්සියයක් පසේ බුදුන් හා තුන්යම් රාත්රිතය ය මුළුල්ලෙහි සිසාරා සිට කරනලද මහත් වූ ආදාහණ පූජා ලත්සේක.
තවද: කුස ජාතකයෙහි කුස නම් රජ ව ප්රසභාවතීන් නිසා ගොස් නුවර පිරිවරා ගත් ඒ සා මහත් සත් සෙනලක් දැක “ අහං කසො” යි කී බසින් මහීනාද ය අසා පැරද පලා ගිය මර සෙනග සේ ඒ මහීපාල නාද ය සත් සෙනග ම පැරද පලා ගිය වේලෙහි, ඒ වික්රරමයෙහි ප්රැසන්න වූ ශක්රමදෙවෙන්ද්රහයා විසින් ග්රිරවා හරණ කොට පළඳවනලද අෂ්ටවංක වූ දිව්යෙම ය මාණික්යන රත්නයෙකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: මහා ජාතකයෙහි මහා ජනක නම් රාජකුමාර ව වීය්ය්:ර්පාතරමිතා‍වෙහි මුදුන් පැමිණියා වූ මේ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ රජ ය සතුරන් ගත් හෙයින් “ පළමු ව ධන උපදවා, දෙවනු ව පිරිස් සිටුවා, තුන් වනු ව යුද්ධ කොට සතර වනු ව රාජ්ය ය ගනිමි” යි සිතා නැවු නැඟී ගොස් මුහුද මැද නැව නටකල, තව ද වීය්ය් ර්යෙ හි පසු නො බැස ඉන්ද්රැනීල භූමියෙක කසුන් කඳක් පෙරළෙන්නා සේ සත් දවසක් මුහුද පීනා තමන්ගේ වීය්ය් ර්බසල දත් මණිමෙඛලා නම් දෙවුදුව එ කෙණෙහි ම දිව අවුදින් තමන් වඩා උරමඬලෙහි සතපා දිවපහස් පතුරුවා විඩා සන්සිඳුවා ප්රිරය පුත්රියකු සේ නිදිගන්වා එ ම දවස් ගෙන ගොස් ස්වකීය රාජ්යරයෙහි පිහිටුවා මෙසේ ඈ විසින් කරනලද ජීවිත දාන පූජා ය, රාජ්යය ප්රාතිලාභ පූජා ය යි මහත් වූ සත්කාර පූජා ලත්සේක.
තව ද: මහා සුතසොම ජාතකයෙහි මේ මාගේ බෝසතාණන් වහන්සේ කුරුරට ඉඳිපත් නුවර ධනඤ්ජය කොරව්යන රජහට පුත්රඳ ව සුතසොම නම් රාජකුමාර ව, එක්සියයක් රාජකුමාරයන් හි සමග තක්සලා නුවර දිසාපාමොක් ආචාය්ය්යර්යතන් කෙරෙහි ශිල්ප හදාරා නුවණින් අග පැමිණ එක්සියයක් රජ කුමරුවන්ට අනුශාසනා කොට ඔවුන් තමන්ගේ රාධානිවලට යවා ස්වකීය රාජ්යඔ ය ශ්රීු විඳ, එක්සායයක් රජුන් පඤ්චශීල රක්ෂණයෙන් හික්මවා ලොව බුද්ධොත්පාද කාලයක් සේ කරනාසේක. එ කල ඔවුන් අතුරෙන් බ්රාහ්මදත්ත කුමරා බරණැස් රජ ය කරනුයේ සොර සොරා මිණී මරවා මිනීමස් කයි. මෙසේ කල්ක් ගිය කල කාල නම් සෙනාදිපති මෙ පවත් දැන රජ්ජුරුවන් කරා අවදින් “ දෙවයිනි! ස්වකීය මාංසානු භව ය නම් තමාට ම විනාශයට කාරණා වන්නේර; පෙර ආනන්දය, තිමින්දය, අජ්ක්ධාරොහණ යයි යන පන්සියයක් යොදුන් දිග මස් රජුන් තුන්දෙන ා හා තිමිංගලය, තිමිර පිංගල ය යි යන දහසක් යොදුන් දිග මස් රජුන් දෙදෙනා හා මේ පස්දෙනා අතුරෙන් ආනන්ද නම් මත්ස්යනරාජයා විනාශයට පැමිණියේ ස්වකීය මාංසානුභවය නිසා ම. පෙර මෙම නුවර ස්මස්ති නම් බ්රාීහ්මණ කුලයෙහි උපන් සොච්ච මානවකයා කුලයෙන් නටුයේද ජාතියට නො තරම් වූ සුරාපානයෙහි තෘෂ්ණාව බැඳ ම ය. තව ද ධ්රැෙතරාෂ්ට්රක කුලයෙහි හංසයන් විනාශයට පැමිණියේ ස්වකීය මාංසානුභවය නිසාමය’ යි යනාදීන් රජහට අවවාද කියා ගිවිස්වා ගත නොහී අරක්කැමියා හා මඟුල් කඩුව හා මස් පිසින සැළියක් පාවාදී ඔහු රාජ්යායෙන් නෙරියහ.
එ කල රජ ය හැර වල්වැද දුටුවන් මරා මිනිමස් කා ඇවිද දවසෙක මිනීමස් නො ලදින් අරක්කැමියා මරා මස් කා එතැන් පටන් එකලා ව නුග ගසක් මුල වාසය කොට “පොරිසාද නම් මිනිස් යකෙක් මිනී මරා මස් කන්නේ ය “ යි මුළු දඹදිව ප්ර සිද්ධ ව දවසෙක පය උලක් ඇනගෙන බොහෝ වෙදනා ඉවසාගත නො හී නුගරුක දෙවියා කරා ගොස් “ ස්විමීනි ! රුක්දෙවියාණෙනි! දවස් ගණනක් ඇතුළත පයට වහලක් ලදිම් නම් දඹදිව එක්සියයක් රජුන් නො මරා මෙ තැනට ගෙනවුත් උන්ගේ ගල ලෙහෙයෙන් තොපගේ කඳ ශොධාලමි; අතුණුබහනින් තොපගේ විමන සිසාරා පන් ඇද ලමි; ඔවුන්ගේ පඤ්චමධූර මාංසයෙන් තොපට බිලි දෙමි” යිද ඒ ගසමුල වැදමහෙව නිරාහාර හෙයින් සියලඟ වියලෙත්, වණය තෙමේ ම සුව වූ කල්හි දේවතානු භාවයෙනැයි රුක්සදෙවියා කෙරෙහි පැහැද, “මට මේ සා වැඩක් කළ රුක්දෙවියාණන්ට යදි බිලියම් පූජා කෙරෙමි” යි සිතා “කෙසේ දඹදිව රජුන් ගෙනෙම් දෝ දඹදිව රජුන් ගෙනෙම් දෝ හෝ දඹදිව මහතැ” යි සිත සිතා සිටියේ ය.
එ කෙණෙහි ලැවුගින්නට සෙන ගින්නක් හැමුවා සේ, නිෂ්කාරණ වූ යක්ෂයෙක් ඕහට පෙනි එක දවසින් සියක් යොදුනු ත් දිව විඩා නො වන මතැ ‘ තුනුත් සොඬ ගෙන බිම අපුළා පියන ශබ්ද ඇසුවවුන් දෑස් පිහිවි මුහුණින් වැටීහෙන ජවබල තේජස් ඇති දිව්යව මන්ත්රියක් උගන්වාලා යහළු! තා සිතූ සිත නො පමා ව” යි කියා අන්තර්ධාන විය.
එ කෙණෙහි ඔහු සතුටු ව කඩුපත හයා ඉස සිසාරා පවන් වගයෙන් වෙන වෙන රාජධානි දිව “ මම ය පොරිසාදයාය” යි බැණනැගි බසින් සිවුරඟ සෙන් වෙවුල්වා මහ පිරිස් මැදින් දිව සෙණක්ගැසුවාසේ මහපිරිස කුමක් බවත් නො දැන බල බලා සිටියදීම සිංහාසනවල උන් රජුන් දෙකකුල ගෙන බිම හෙළා යකුන් ගත් කුකුළන් සේ, සල්ව සල්ව එල්වා පිටි දෑම ද වතුරුවා, ඉස් විළුබින් පැහැර පැහැර දිව අවුදින්, රජු‍ෙග් අතුල් විද අවුණා ගස අතු අත්තේ එල්වා මෙසේ සත් දවසක් ඇතුළත සුතසොම රජ්ජුරුවන් හැර මුළු දඹදිව රජුන් ගස එල්වා යාගයට ප‍ටන්ගත් කල්හී නුග ගස දෙවතාව රජදරුවන්ට උපන්නා වූ ඉතා මහත් පීඩා දැක මහත් වූ කරුණා ඇති ව ද තෙමේ ඔවුන් දිව් ගළවා ගත නොහී මෙ පවත් ක්රිමයෙන් සක්දෙවු රජහට කියා ඔහුගෙන් උපදෙස් ලදින් නැවත නුගගස කරා අවුදින් පොරිසාදයාට පෙනී “ තෝ එ දවස් එක්සියයක් රජුන්ගෙන් බිලියම් නො ගනිමි” යි කියා අන්තර්ධාන වී එ බසට පොරිසාදයා රුක් දෙවියා දුටු සතුටින් මත් ව, “ එසේ වී නම් ඇසිල්ලෙකින් දිව ඔහු ගෙනවුත් හිමි නුඹට බිලියම් දෙමි; මට නො කිපෙව “ යි යැදලා ඇසිල්ලෙකින් ඉඳිපත් නුවරට දිව “සුතසොම රජහට රකවල් දැඩි ය; ඇතුළු නුවරදී අල්වා ගත නො හැක්ක; උයන දී අල්වා ගණිමි” යි සිත මඟුල් උයනෙහි මඟුල් පොකුණට වැද නෙළුම් පතින් මුවා ව සිටියේය .
අලුයම් රාත්රිළයෙහි බෝසතානන් වහන්සේ සූසැට ආභරණ යෙන් සැරහී මඟුලැතු සරහා සියුරඟසෙන් සමඟින් මඟුල් උයනට වන්සේක. එ කෙණෙහි “පොරිසාදයා ඉදින් අප රජහුද ගෙන ගිය නම් දඹදිව සිස්වන්නේ ය” යි අමාත්යුයෝ උයන සිසාරා එකි එකී අතින් දොළොස් දොළොස් ගවුමානයෙහි ඇත් පවුරු ය, අස් පවුරු ය, රථ පවුරු ය, බළ පවුරු යයි සිවුරඟ සෙන් සිටුවා තලමිටක් අහසට දැමූ කල ඇටකුත් බිම නො හැක්කා සේ එක සන්තාභයෙන් වැසවා සේ සිසාරා සිටගත්හ.
ඉක්බිත්තෙන් බෝසතාණෝ මඟුල් පොකුණට බැස දිය කෙළ නගා ගොඩනැඟී ඇඟ දිය වියලමින් සිටි දෑ ය. එ කෙණෙහි පොරිසාදයා “රජ ආභරණ පලන් නම් පසු ව බර මහත; දැන් ම අල්වාගණිමි” යි සිතා “ මම පොරිසාදයා ය” යි හඬක් ගසා දියරකුසසකු සේ පැන නැඟි වේලෙහි දොළොස් ගවු මානයෙහි ගැවසී සිට මහ සෙනඟට ඇසි සෙණහඬකසේ වෙවුලා, ඇතරුවෝ ඇතුන් පිටින් හුණහ; අසරුවෝ අසුන් පිටින් හුණහ; රථරුවෝ රථ පිටින් හුණහ; බළ යොධයන් අත තුබූ ආයුධ වැගිර ගි ය; මතැත්හු දිය සලා බෙටිසලා වෙවුල වෙවුලා මහ හඬින් ගුගුරා නැංගහ; අශ්වයෝ මරණ භයින් හෙෂාරව දුන්හ; යොධයෝ මුණින් හුණහ. මේ සා මහත් තෙජස් පෙර ජාතියෙහි දන් දුන් එකම ගිනි කබලක් නිසා ලදුයේ ය.
එසේ හෙයින් නුවණැත්තාවූ සත්පුරුෂයන් විසින් කුසල් නම් ස්වල්ප දෙයෙකැ යි නො සිතිය යුතු ය. විපාක දෙ අවස්ථා වෙහි ස්වල්ප නො වන්නේ මැයි. කීයේ මැනෝ:
කුසලං නාවමන්තබ්බං-ඛුද්දකන්ති කදාවිපි,
අනන්තඵලදං හොති - නිබ්බා‍නම්පි දදාතිහි-යි.
ඉක්බිත්තෙන් පොරිසාදයා බෝසතුන් කරා දිව “මතු තමා අඟුල් මල් මහ තෙර ව ඔබ අතින් බණ අසා අමාමහ නිවන් දුටු දා තම සිත් සේ වැ ඳ පෙරළී යන තමහට මුදුන්මල්කඩ කරන ශ්රීතපාදයට දැන් අනාදර නො කෙරෙමි”යි පය නො ගන්නා සේ, සෙසු රජුන් සේ බෝසතුන් දෙ කකුල නො ගෙන තෙල් කළයක් ඔසවන්නා සේ බෝසතුන් වඩා කරපිට හිඳුවා ගෙන අටළොස් රියන් මහපවුර සිංහ පොවුවකු සේ පැන ඇත්කුඹින් ඇත්කුඹට, අස්පිටින් අස්පිටට, රථහිසින් රථහිසට පැන පැන දොළොස් ගවුවක් තැන් පය බිම නො ගා දිව, සිංහයක්හට හසුවූ ඇත්පොව්වකු සේ බෝසතාණන් හැරගෙන පලා ගියේය. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ මරණ භයක් නැති ව ඔහු කරපිට හිඳ ම මගදි නොඑක් කථා නොට ඔහු සපථයෙන් ගිවිස්වා ගැළවී නැවත නුවරට අවුදින් සතාරහ ගාථාවෙහි බණ අසා සහස්සාර වූ පූජා කොට රාජ්යතයට අනුශාසනා කොට දෙවන දා උදෑසන එකලාව ම පොරිසාදයාගේ නුග ගස කරා ගිය දෑ ය.
එ වේලෙහි පොරිසාදයා තැන තැන ගිනි අඟුරු මැල බැඳ යිය ගණන් උල් සැස “ එක්සියයක් රජුන් මරා දැන් දැන් බිලියයම් දෙමි” යි සිත සිතා බෝසතුන් එනතුරු මඟ බල බලා සිටියේ ය. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ පොරිසාදයාගේ බිලියම් මඬුල්ල හා මලාලගිය සපු මල් සේ කෙඳිරි ගගා ගස අතු අත්තෙහි එලෙන රජුන් දැකී උපන් මහා කරුණා ඇති ව පොරිසාදයා හා සමඟ නො එක් විසිතුරු කථා කොට:
පඤ්ච පඤ්ච නඛා භක්ඛා -ඛත්තියෙන පාජානතා, අහක්ඛං රාජ භක්ඛෙසි- තස්මා අධම්මිකො තුවං-යි
යනාදීන් නොඑක් ප්රිකාරයෙන් බණ වදාරා ඔහු නරක භයින් තැති ගන්වා දමා, දිවිහිමියෙන් ප්රා ණයක් නො නසන සේ හික්මවා වදාළසේක.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ දෙශනායෙහි ප්රරසන්න වූ මනුෂ්යා භක්ෂක යක්කාර වූ ඒ පොරිසාදයා පවා බෝසතුන් ජීවිතය පූජා කෙළේ ය. එක්සියක් රජුන්ගේ ජීවිත ද පූජා කෙළේ ය. දිවි හිමියෙන් පඤ්චශීල ය රක්ෂා නොට සම්යජක් ප්ර තිපත්තීන් පූජා කෙළේ ය. ඒ සා මරණ භයින් ගැළවුණා වූ එක්සියක් රජ දරුවෝ ද තමන් තමන්ගේ රාජශ්රී යට පැමිණ දිවි පමණින් ධන පමණින් පූජා කළහ.
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවන් බුදු නො ව පාරමිතා භූමියෙහි සංසාරතග ව ඇවිදුනා කල පවා පොරිසාදයා වැනි මනුෂ්යහ යක්ෂයන් දමා මෙසේ මෙසේ වූ පූජා ලත් කල දැන් ලොවුතුරා බුදුව ආළවක නම් යක්ෂයාගේ විමනට වැඩ නොඑක් පෙළහරින් ඔහු දමා එ දා ඔහුට බිලියම ගෙනා අළවු රජකුමරුවා හා බත් තටුවෙන් පූජා ලත් නියාව මට කවර ආශ්චුය්ය්ාර්යනක් ව වැටහෙන හෙයින් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම වන සේක. එ‍ෙස් ද වුවත් මේ මේ කාරණයෙනුදු අර්හත් නම් වන සේක. එ‍ෙස් හෙයින් කියන ලදි:
පූජාවිසෙසං සහ පච්චයෙහි යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො, අත්ථානුරූපං “අරහං” ති ලොකෙ තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං - යි.
මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් සංසාර ගත ව ලද පළමු වන ජාතිභෙද පූජා කථා නම් වූ පස් වන පරිච්ඡෙදය නිමි.
තවද අප බුදුන් සංසාරගත ව ලද පළමුවන ජාතිභෙද පූජාකථා නම් කවර හ යත්?
ස්වාමිදරුවන්ගේ සද්ධර්ම සාගරයට වැද නොයෙක් අද්භූත ධර්මයන් බලා ඇවිදිනා වූ මයුරපාද පරිවෙණාධිපති සුගතොරසයන් විසින් ඔබ සංසාරයෙහි දි සූවිසි මහා සන්තොෂයෙකින් යෙදී, සූ විසි මහා දානයක් දී, සූවිසි මහා ප්රාොර්ථනාවක් කොට සූවිසි බුදු මුඛයකින් සූවිවසි මහා විවරණ ලදින්, සූවිසි දිව්යු පූජාවක් ලදින, සූවිසි මණ්ඩලයක දෙවියන් ලවා සාධුකාර දෙවා, තමන්ගේ බුදුසිරි දකුම්හ යි තුඩ තුඩ ප්රාසර්ථනා කරවාපු මහාවීරපුරුෂ මහිමයක් හා තව ද තමන් ලොවුතුරා බුදුවූ දවස් පැළ සක්වළ පටන් බෝමැඩ දක්වා පුළුල සූවිසි යොදනක්හි හිවී ගැවසී දිවූ මරසෙනගක් බිඳ පළවාපු නිර්භීතභාවයක් හා- තව ද යමාමහ පෙළහර කරණ දවස් සූවිසි යොදුන් අයම් විතර තන්හි හිවී ගැවසී සිටි මහ පිරිසක් ලවා තුඩ තුඩ බුදුවෙම්වයි ප්රාිර්ථනා කරවපු මහිමයක් හා තව ද සූවිසි දවසෙක සූවිසි තැනක වැඩහිඳ, සූවිසි දෙශනාවක් කොට, සූවිසි අසඬ්ඛ්යජයක් ප්රාිණීන් සෝවාන් කෙරෙමින්, සූවිසි අසඬ්ඛ්ය්යක් ප්රාපණීන් සැදැගැමි කෙරෙමින්, සූවිසි අසඬ්ඛ්යකයක් ප්රාාණීන් අනැගමි කෙරෙමින් සූවිසි අසඬ්ඛ්යනයක් ප්රාූණීන් අමාමහ නිවන් දක්වමින් සත්වසාන්ති කෙරෙමින් ලෝවැඩකළා වූ මහා බුද්ධ මහිමයක් හා-තව ද සොණනන්ද ජාතකයෙහි සොණ නම් මහ තවුස් ව වදාළ බණින් සූවිසි අක්ෂෞහිණි ඒ සා මහසෙනගක් මොහොතක් කලකින් පන්සිල් ගන්වපු චිත්ර කථික වාක්ලීලාවක් හා-තව ද දිව්ය්ඥනයට ද අවිෂයවූ අභිධර්මයට බැස සූවිසි උපා දානාරූපයන් හා සූවිසි ප්රධත්යවයන් ද යනාදී වූ ධර්මයන් වෙන වෙන දැක්වූ බුද්ධඥණයක් හා-තව ද බුදු වූ දවස් පටන් දවස දවස සූවිසි කෙළ ලක්යක් බැගින් ඵලසමවතින් හා සූවිසි කෙළ ලක්ෂයක් මහා කරුණා සමාපත්ති සුව වින්දා වූ අප්රසමාද භාවයක් හා තව ද සූවිසි බුදුන්ගේ මහිම වෙන වෙන දක්වාපු තුන් කල්දන්නා ත්රිුවිද්යාෙ මහිමයක් හා, මෙසේ අද්භූත වූ සූවිසි මහා ධර්ම කෙණෙකුන් දැක ඔබ කෙරෙහි උපන් මහාසන්තෝෂයෙන් උදාරවූ ශ්රකද්ධාවෙන් අධිකවූ, බුද්ධ ප්රේනමයෙන් දහම් මී බී කුල්මත් වූවාහු සූවිසි දවසක් ග්ර්න්ථ සඬ්ඛ්යාමවෙකින් පූජාවලි නම් වූ ධර්මව්යාදඛයාන කථාවෙකින් බුදුන්ට ස්තුති පූජාවක් කරන්නාහු, මේ ජාතිභෙද පූජා පරිච්ඡෙදයට ප්රාජරම්භ කරම්භ. සත්පුරුෂයන් විසින් සාවධාන ව ඇසිය යුතු.
මාගේ බුදුහු තමන් ලෙහෙන ම උපන් ජාති ය, වටු ව උපන් ජාති ය, කුරුලුව උපන් ජාති ය, ගිරා ව උපන් ජාති ය, කෙවිලිව උපන් ජාති ය, කෑරළ ව උපන් ජාති ය, පරෙවි ව උපන් ජාති ය, කපුටු ම උපන් ජාති ය, දියකා ව උපන් ජාති ය, උකුසු ව උපන් ජාති ය, ලිහිණි ව උපන් ජාති ය, කොක් ව උපන් ජාති ය, කකුළුව උපන් ජාති ය, කිඳුරු ව උපන් ජාති ය, ගුරුළුව උපන් ජාති ය, හංස ව උපන් ජාති ය, උපන් ජාති ය, මොනර ව උපන් ජාති ය, මණ්ඩුක ව උපන් ජාති ය, සුනක ව උපන් ජාති ය, ජම්බුක ව උපන් ජාති ය, මූෂික ව උපන් ජාති ය, ගෝධ ව උපන් ජාති ය, සා ව උපන් ජාති ය, මත්ස්යන ව උපන් ජාති ය, නාග ව උපන් ජාති ය, වඳුරුව උපන් ජාති ය, හූරු ව උපන් ජාති ය, මුව ව උපන් ජාති ය, මී ගොන් ව උපන් ජාති ය, හෙලගොන් ව උපන් ජාති ය, අස්ව උපන් ජාති ය, ඇත් ව උපන් ජාති ය, සිංහ ව උපන් ජාති ය, චණ්ඩාල ව උපන් ජාති ය, නාටක ව උපන් ජාති ය, සොරදෙටු ව උපන් ජාති ය, ස්වර්ණාකාරව උපන් ජාති ය, කුම්භාකාර ව උපන් ජාති ය, වෛද්යාකචාය්ය්ජර්‍ ව උපන් ජාති ය, සිටු ව උපන් ජාති ය, වෙළෙඳ ව උපන් ජාති ය, බමුණු ව උපන් ජාති ය, පුරොහිත ව උපන් ජාති ය, රජ ව උපන් ජාති ය, තාපස ධර්ම පිරූ ජාති ය, වෘක්ෂ දේවතා ව උපන් ජාති ය, ශක්ර දෙවේන්ද්රන ව උපන් ජාති ය, බ්රතහ්ම රාජ ව උපන් ජාති යයි යන මේ පන්සිය පනස් ජාතකයෙහි පෙනෙන සමපනස් ජාති භෙදිදීන් අතුරෙන් එකි එකී ජාතිභෙදයෙක්හි ම නො එක් වාරයෙහි ඉපැද පාරමිතා පුර සසර ඇවිදුනා වූ මාගේ ස්වාමි දරු වූ බොධිසත්වයෝ.
ස්වර්ණමයුර ජාතකයෙහි පෙර බොහෝ කකල් රක්ෂා කළා වූ ශිල පාරමිතාවගේ ආනුභාවයෙන් කසුන් පිඩක් බඳු වූ ශරීර ලදින් හිමාලය වෙනෙහි සතර වනු වූ වූ දණ්ඩකී: අරුණොද් පර්වතයෙහි බ්ර හ්මචාය්ය්දර්යේන් වාසය කරනසේක්: අරුණොද් ගමන වේලායෙහි උදය පර්වතයෙන් නැ‍ඟෙන සූය්ය්ුර්‍ දෙවාතාවා බලා “උදෙතයං” යන ගාථාව බැඳගෙන හිරුට පළමු ව නමස් කාර කොට ලා “යො බ්රාෙහ්මණ” යන ගයින් අතීතයෙහි උපන් නො එක් බුදුන්ට නමස්කාර කොට පැන නැඟී ගොස් ෙගාචර ග්රයහණයෙන් දහවල් සුව සේ දවස් යවා සවස අස්තපර්වතයට යන හිරු බල බලා හිඳ “අපෙත‍යං” යනාදීන් හම පිරිත බැණ රාත්රි්යෙහි දවස් යවා, මෙසේ වසන කල මේ පිරිතෙහි ආනුභාවයෙන් දීර්ඝ කාලයක් මුළුල්ලහි බෝසතුන්ට භයෙක් වේව යි. සාරද්යවයෙක් වේව යි, ලොමොද්ගාමයෙක් වේව යි, එක දවසකුත් නො වූයේ ම ය. මෙසේ වසන කල බරණැස වැදි පුත්රතයේක වෙනෙහි ඇවිදිනේ දව‍ෙසක ඒ පර්වතය මුදුනෙහි උදයගිරියෙහි දිලියෙන හිරුරුස් කලබක් සේ රන් රසින් දිලියෙන පිල්කළඹ විහිදා විහිදා නටන බෝසතුන්ගේ රූප ශ්රීු දැක ගමට අවුත් තලෙකින් මියෙනුයේ “අසු වල් පර්වතයෙහි රන්වන් මයූර රාජයෙක් වෙසෙ යි. ඒ බව දැන හිඳුව” යි තමපුතුට කී ය.
එ සමයෙහි බරණැස් රජුගේ ඛෙමා නම් බිසොවක් රන්වන් මොනරකු අතින් සිහිනෙන් බණ අසා “රන්වන් මොනරකු අතින් බණ අසන දොළෙක් මට උපන,ඒ දොළ පසිඳ දෙය”යි රජ්ජුරුයවන්ට නො එක් වාරයෙහි යාච්ඤ කර යි. රජ්ජුරුවෝ රන්වන් මයුරයෝ ලෝකයෙහි ඇතියි වේදයේන අසා බරණැස වැදිසෙනග රැස් කරවා “රන්වන් මොනරකු දුටුවෝ කවුරුදැ” යි විචාරා සියලු වැදි සෙනඟ “අපි නුදුට්ම්හ, අපි නුදුටුම්හ” යි කී කල යට කී වැදි පුත්ර යා අතින් “අසුවල් පර්වතයෙහි රන්වන් මයුරයෙක් ඇතැ” යි අසා සතුටු ව ප්ර්සාද දී මයුරා නො මරා බදා ගෙන තෝ ම ගනෙව”යි එම වැදි පුත්රුයා යවූහ.
එ කල ඒ වැදිපිත් “ඔහු ගෙනෙමි, දේවයෙනි” යි වහසි කියා හිමාලය වනයට ගොස් බොධිසත්වයන් දැක පර්යවතය සිසාරා ඒ ඒ තන්හි මළ ලයි; පිරිතෙහි ආනුභාවයෙන් මළ පිට ඇක්මුනත් බෝසතාණන් පය නො බැ‍ඳේ ම ය. අද බදා ගනිමියි,සෙට බදා ගනිම යි උත්සාහ කරනුයේ සත්හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි දුක් ගෙන බදාගත නෙහී රජු දක්නට භය ඇතිව ඒ වෙනෙහිම මළේය. බිසොවුද දොළ නොලදින් ඒ ශොකයෙන්ම මළහ. රජ්ජුරුවෝ ද “ ඒ රන්වන් මොනරු නිසා ම බිසොවුන් නො ලදිමි”යි බෝසතුන්කෙ‍ෙරහි වෛර බැඳ තමන් දිවිහිමියෙන් උත්සාහ කොට බදාතෙන්වා ගතනොහී “ අසුවල් පර්වතයෙහි රන්වනුමයුරයෙක් වෙසෙ යි; ඔහු මරා මස් කෑවෝ අජරාමර වෙති”යි රන්පත දැහි ගුලෙන් ලියා භාණ්ඩාරයෙහි ලවා තුමූ ද පරලොව ගියහ. පසු පස ව ඇති වූ සත් පරම්පරාවෙක රජ දරුවෝ ද රන්පත අකුරු බලා “ඒ මොනරු මරවා මස් කා අජරාමර වම්හ” යි වැද්දන් යවා නො ලදින් තුමූ තුමූ ද පරලෝ ගිය හ. ගිය ගිය වැද්දෝ ද වෙනෙහි ම මළහ.
පසු ව සත්වනුව උපන් රජ්ජුරුවෝ මෙ පවත් අසා මායමෙහි දක්ෂ වූ වැද්දකු ගෙන්වා ඕහට බෝසතුන් දැක සැපත් දී පෙර සේ ම යවූ හ. ඒ වැදි වනයට ගොස් බෝසතුන් දැක නො බැඳෙන කාරණ පරී ක්ෂා කරනුයේ, උදය සවස හිර බල බලා හිඳ මන්ත්රෝ ය පිරුවානා දැක, “මේ මන්ත්රාකනුභාවයෙන් වන නො බැඳීමකැ” යි දැන “මේ මයුරයා එකලාව ම වෙසෙ යි; එසේ හෙයින් පරිශුඬ වූ බ්රුහ්මචාය්ය්වර්‍ ඇති එකෙක; මොහු කාමයෙන් මත් කරවා පියා මන්ත්රය ය පිරුවා ගත නො දී බ්ර හ්මචය්ය්බර්‍ාව කෝප්යය කරවා ගෙන්වා බදා ගනිමි” යි සිතා දවසෙක අරුණූ නො නැ‍ඟෙන තෙක් එක් තෙනෙක මළ අටටවාලා එ තැන සෙබඩ බැඳ සිටුවා තෙමේ නො පෙනී සිට “රාවයක් කරැ’ යි සංඥා කොට ලී ය. සෙබඩ එ වේලෙහි බෝසතුන් පර්වත මුදුනෙහි දිලියෙන්නවුන් දැක කාමරාවනයෙන් හැඬූව. එ කෙණෙහි ඇගේ රාවක ය කන හිම හා සමඟ මාගේ එවැනි වූ බුද්ධාංකුරය‍ාණෝ පවා සත්සියයක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි රක්ෂා කළා වූ බ්ර හ්මචය්ය්රර්වෙ කොප්යා කොට කාමොන්දව සිහි එළවා ගත නො හී එ දවස් මන්ත්ර ය නො පිරුවා ම දිව සෙබඩ සමීපයෙහි වැටී ඉල මළට පා දී , කාම මලට සිත් දී, එක විට ම මල දෙකින් හසු ව සිටි සේක.
එ කෙණෙහි වැදිපිත් බෝසතුන් අල්වා නො මරා ම, ගෙන ගොස් රජ්ජුරුවන් අතට දින. රජ්ජුරුවෝ ද බෝසතුන්ගේ රන් රසින් දිලියෙන රූපශ්රීද බලා පැහැද මහත් වූ ප්රේම බැඳ රන්මල් සේසතින් දිලියෙන සිංහාසන ය පිට වඩා හිඳුවාලූහ.එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ සිංහ‍ාසනයෙහි වැඩහිඳ රජ්ජුරුවන් මුහුණ බලා “දේවයෙනි! කුමක් නිසා මේ සා උත්ස‍ාහයක් කොට මා ගෙන් වූ දැ” යි වාචාළ දෑ ය. රජ්ජුරුවෝ “තොප ඇඟ මස් කෑවන් අජරාමර වෙති” යි අසා මමද අජරාමර වෙමියි මස් කනු සඳහා ගෙන්වීමි” යි කීහ. බොධි සත්වයෝද, “දේවයිනි! පෙර රන්වන් මොනරුන්ගේ මස් කෑ කෙතෙක් රජහු අජරාමර වූහ යි ඇසූදැ” යි විචාළ දෑය. රජුජුරුවෝ “ තොප විනා අනික් රන්වන් මයුරයක ලෝකයෙහි නැති වූව. එසේ හෙයින් පෙර අජාරමර වූ රජෙක් නැතැ” යි කීහ. බෝසතාණෝ: “එසේ නැති කල, දේවයිනි තොපගේ බස් පූර්වාපර විරොධ ය; මා විනා අනික් රන්වන් මයුරයකුත් නැති කල එබඳු වූ මසක් කෑවනුත් නැති කල, පෙර අජරාමර වූ වනු ත් නැති කල, දැන් මාගේ මස් කෑවන් අජරාමර වෙති යි කෙසේ දතුදැ” යි විචාළ දෑ ය. රජ්ජුරුවෝ; “තොප රන්වන් හෙයින් තොප ඇඟ මස් කෑවන් අජරාමර වෙති යි ඇසීමි” යි කීහ. බෝධිසත්ත්වයෝ “මා මරා ඇඟ මස් කවු ද, නො මරා ඇඟමස් කවුදැ” යි විචාළ දෑ ය. රජ්ජුරුවෝ: “ඇඟ මස් කන්නේනම් මරා වේ දැ”යි කීහ.
තොපගේ බස් තවත් පූර්වාපර විරොධ ම ය. දේවයෙනි! තෙපි දැන් මා මරා පියා නම් මා මියෙන කල මා ඇඟ මස් කෑවන් නො මියන්නේ කෙසේ දැ යි විචාරා: ‘”මේ ලෝකයෙහි එකාන්ත වස්තුයෙකුත් ඇද් ද, අජාරාමරයෙක් ඇද්ද මහත් වූ ආනුභාව ඇති දිව්යෙ බ්රවහ්මරාජයෝ පවා පෙණපිඬක් සේ චන්ද්රු-සූය්ය් ර්‍ දිව්යහපුත්රපයෝ පවා දවසෙක කදෝකියමින් නො වටනාවන් ව අන්තර්ධාන වෙත් ම ය” යි යනාදීන් අනික් ලකුණෙන් රජහු ගිවිස්වා බුදුකෙනකුන්සේ බණ වදාළදෑය. එවේලෙහි රජ්ජුරුවෝ කාරණා ගිවිස “ තොප රන්වන් වූ කාරණා කිම් දැ” යි විවාළහ. බොධිසත්ත්වයෝ ඒ ජාතියෙහි ජාතිස්මරණඥන ඇතිහෙයින් : ‘දේවයිනි පෙර මම මෙම නුවර සත්රුවන් සක්විතිරජ ව වැස මුළු සක්වළ ආකාශයෙන් ඇවිද සක්විති රාජ්යත කොට බොහෝ දෙනා පඤ්චශීලය රක්ෂා කරවා මහ ද බොහෝ කලක් පඤ්චශීල ය රක්ෂා කොට ඉන් මිය තවුතිසා භවනයෙහි ඉපැද එහි බොහෝ කලක් දිව්යම සම්පත් විඳ ඉන් මිය අපරාපය්ය්බර්වේද්යස වූ කිසියම් අකුශලයෙකින් අහෙතුක තිරශ්චීන ව උපන්මි, පෙර රක්ෂා කළ පඤ්ච ශීලයෙහි ආභාවයෙන් රන්වන් වලා රුපශ්රීව ලදාමි” යි වදාරා රජහු නොගිස්නා හෙයින් මඟුල් පොකුණෙහි නිධාන කොට තුබූ සත්රුවන් රජ හට දක්වා ගිවිස්වූ සේක.
එ වේලෙහි ඒ දෙශවනාවෙහි පහන් වූ බ්රවහ්මදත්ත රජ්ජුරුවෝ සාධුකාර දී බරණැස් රාජ්යූයෙන් පූජා කළහ. බෝසතාණන් වහන්සේ ද රජහුගේ රාජ්යණපූජාව ඉවසා කිප දවසක් වැස රජ්ජුරුවන් හා පැනනැඟී නකත් තරුවක් සේ දිලිහි දිලිහී එම දණ්ඩකීහිරඤ්ඤ නම් පර්වතයට ෙගාස් බොහෝ කලක් සුවයෙන් වාසය කළසේක. මෙසේ අහෙතුක ව ඉපැද පවා රජුන්ගේ රාජ්යළ පුදවා ගන්නා තරම් මහත් වූ පින්බල ඇති හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු සේක.
තව ද කණ්ඩින ජාතකයෙහි තමන් වහන්සේ වෘත්ෂදෙවතාව ඉපැද:
ධීරත්ථු කණ්ඩිනං සල්ලං - පුරිසං ගාළ්හවෙධිනං,
ධීරත්ථු තං ජනපදං - යත්ථි ‘ ත්ථි පරිණායිකා;
තෙ චාපි ධික්කා සත්තා - යෙ ඉත්ථිනං වසං ගතා-යි
යන මේ ගාථවෙන් ත්රිතවිධ වූ ගර්භිත වස්තු නම් යයි බණ වදාළ බොහෝ වන දෙවියන් විසින් කරන ලද දිබ්බගන්ධ කුසුමාදීන් පූජා ලත්සේක. තව ද : කුක්කුර ජාතකයෙහි සුනක රාජන් ඉපැද ඥත්ය ථිචය්ය්කර්‍ාව පූරණය කළ සමයෙහි බොහෝ නෑයන්ට රජකුලෙන් උපන් භය දැක ඒ රජ්ජුරුවන් කරා ගොස් රජපිරිස විස්මයට පත් කරවා, රජහු පහදවා, රජහුගේ සිංහාසන නැඟී වැඩහිඳ සුනකො වැද නම් දෙශනාවක් කොට සියලු සතුන් පන්සිල් ගන්වා රජහු‍ෙග් දලපුඩු සේසතින් පූජා ලදින් එ දවස් දෙසූ ධණින් දැමුණාවූ සත්තවයන් දසදහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි කරනලද අප්රදමාණ වූ ප්රනතිපත්ති පූජා ලත්සේක.
තව ද නන්දිවිශාල ජාතකයෙහි අජානීය රාජන් ව ඉපැද ගැල්සියයක් එකවිට ඇද මසු දාසකින් පූජා ලත්සේක. තව ද කණ්හ ජාතකයෙහි එසේ ම වෘෂභ රාජන් ව ඉපැද දුර්ග මාර්ගයෙන් සහස්රවයෙනින් පූජා ලත්සේක. තව ද වටු ව ඉපැද පවා මහ දවල් දවාගෙන තමන් වහන්සේ කරා දිවන ලැවුගිනි දැක: සන්ති පක්ඛා අපතනා අපතනා - සන්ති පාද අවඤ්ජනා, මාතා පිතා ච නික්ඛන්තා - ජාතවෙද පටික්කම යි.
යන මේ ගයින් සත්යඛක්රිනයා කොට සිසිරා සොළොස් කිරියක් මානවෙහි ගිනි වැද්දා නො දී එඉ වේලෙහි රක්ෂා වූ විමන් ඇති ඒ වෙනෙහි දෙවියන් විසින් සන්තුෂ්ටව කරනලද සාධුනාද සහස්රනයෙන් පූජා ලත් සේක. එ දවස් නැවැති ගිනි කල්පාන්නය දක්වා එ තැනට වැද්ද නො දී පාරමිතාබල පෑ බොහෝ දෙනා විසින් කරන ලද ස්තුති පූජා ලත්සේක.
තව ද: බක ජාතකයෙහි වෘක්ෂදෙවතාව ඉපැද කර්කටයක්හු විසින් ග්රීකවාච්ඡෙදයට පැමිණ බලාකයක්හු බලා: නාච්චන්ත නිකතිප්පඤ්ඤෙ- නිකතයා සුඛමෙධති, ආරාධෙති නිකතිප්පඤ්ඤෙ- බකො කක්කටකාමිව- යි. යන මේ ගාථාවෙන් බණ කියා කෛරාටික ඥනයෙහි ආදීනව දැක්වූ දා ද වන දෙවියන් විසින් කරනලද සාධුනාද සහස්රැයෙන් හා දිව්ය්ගන්ධ පුෂ්පාදීන් අප්රනමාණකොට පූජා ලත්සේක.
තව ද: වෙදබ්භ ජාතකයෙහි වෙදබ්භ නම් මන්න්රා නුභාවයෙන් සත් රුවන් වැසි වස්සවා ඒ සම්පත්තිය නිසා මරණ ප්රාාප්ත වූ දස දහසක් *පුරුෂයන් දැක අප්ර මාණකොට පූජා ලත්සේක. අනුපායෙන යො අත්ථං-ඉච්ඡති සො විභඤ්ඤති, වෙති හනිංසු වෙදබ්භං - සබ්බේ තෙ ව්ය*සන මජ්ක්ධගුං-යි යන මේ ගාථාවෙන් නුවණ නැති ව ධන ලොභ ය කිරීමෙහි ආදීනව දක්වා බණ කී වේලෙහි ද මනුෂ්යුව ඉපැද පවා වනදෙවියන් ලවා සාධුකාර දෙවා මහත් වූ ස්තුති පූජා ලත්සේක.
දහසක් - ඇතැම්
තව ද: මහාශීලව ජාතකයෙහි ශීලව නම් රජ ව දශ රාජ ධර්මයෙන් රාජ්යී කොට ක්ෂාන්ති පාරමිතාවෙහි අග පැමිණ සමයෙහි නිරපරාධ වූ තමන් වහදන්සේ රාජ්යකට උදුරා ගෙවන අමුසොහොනෙහි කට පමණ නළ බිඳුවා එහි පස් තළවා වධ කරවූ රජහට සම වූ මෛත්රීඑ පතුරුවා ඒ ගුණයෙහි පහන් දෙවියන් විසින් දෙන ලද ස්වකීය රාජ්යහසම්පත්තියෙන් පූජා ලත්සේක.
තව ද: කඤ්චනක්ඛන්ධ ජාතකයෙහි දරිද්රර වූ කුලයෙක ඉපැද පවා පාරමිතාබෙලෙන් දෙවියන් විසින් දෙනලද චතුහස්තායාමවූ ඌරුප්රනමාණ ඝන රන් කඳෙකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: තයොධම්ම ජාතකයෙහි වානරෙන්ද්ර් ව ඉපැද ඇත් සමාන බලපරාක්රයම ඇති ව වෙනෙහි ඇවිදුන‍නා කල රකුසු විල දැක කාරණා කාරණා දන්නා වූ නුවණින් රකුසු විල බව දැන දියෙහි නො ගෑවී එ තෙර මෙ තෙර පැන පැන කැමති පමණ මල් කඩා විල්තෙර ගොඩකළ වේලෙහි ඒ විකුමයෙහි පැහැද දිය පළා පැන නැඟී බද්ධාඤ්ජලී වැ සිටි උදක රාක්ෂයා විසින්: යස්ස එතෙ තයො ධම්මා-වානරිද යථා තව, දක්ඛියං සූරියං පඤ්ඤ- දිට්ඨං සො අතිවත්තති-යි යන මේ ගයින් කරන ලද ස්තුති පූජා හා වනදෙවියන් විසින් කරනලද සාධුනාද පූජා හා අසූ දහසක් වඳුරන් විසින් කරනලද රාජ්යධ පූජා ලත්සේක.
තව ද: සීලවනාග ජාතකයෙහි ඇත්රජව ඉපැද අසූදහසක් ඇතුන් හා හස්තිරාජ්යය ය හැර එකලා ව වනමැද වැස තපස් කොට තමන් කරා අවුදින් දළ ඉල්වූ දිළිඳක්හට “මුරයෙන් මුරයෙහි දුඃඛිතයෙමි” යි ආ ආ සේ ම මහත් වූ කරුණා ඇති ව තුන් වාරයෙක්හි ම දළ කප කපා දී දානපාරමිතාවෙහි මුදුන් පැමිණ වන දෙවියන් ලවා සාධුකාර දෙවා මහත් වූ පූජා ලත්සේක.
තව ද : සච්චං කිර ජාතකයෙහි ගඬ්ගාවක් සමීපයෙහි පන්සලෙක ශීලරක්ෂණයෙන් වාසය කරන්නාහු දියෙන් යන දුෂ්ට වූ රාජ කුමාරයකු හා නයෙක, ගිරවෙක, මූෂිකයෙකැයි යන මොවුන් සතරදෙනා ගොඩනඟා මෛත්රීර කොට පසු ව රාජ කුමාරයා රාජ්යායට පැමිණ තමන් වහන්සේට වධ යොදා උල අන්නා සේ නියොග කල්හි: සච්චං කිාරෙවමාහංසු-නරා එකච්චියා ඉධ , කට්ඨං විපලාවිතංසෙ‍ෙය්යාර- නත්වෙවෙ කච්චියොනාරොයි. යන මේ ගාථාව කියා අර්ථ දත් යුවරජ මහ ඇමති යන් විසින් දුෂ්ට රජහු මරා තමන් ඔටුනු පළඳවා කරනලද අභිෂෙක මඬ්ගපලයෙන් පූජා ලත්සේක. ජීවිතදාන ය ලත් නාගරාජයා සතළිස් කෙළක් ධනයෙන් පූජා කළේය. මූෂිකයා තිස් කෙළක් ධනයෙන් පූජා කෙළේ ය. ගිරවා තමා ශක්ති පමණ සුගන්ධසාලි භොජනයෙන් පූජා කළේ ය.
තව ද: අම්බ ජාතකයෙහි පන්සියයක් අතවැසියන් හා සමග වෙනෙහි තපස් කොට මෛත්රීන බලයෙන් තිරිසනුන් පවා පහදවා සියලු හිමාල ය වෙනෙහි සිවුපාවුන් හා පක්ෂීන් හා තමන් තමන්ගේ බලානුරූප වූ පරිද්දෙන් දවස් පතා ගෙනෙනලද දෙසිය පනස් ගැල් පමණ ඇති ඵලා ඵල දානයෙන් බොහෝ කලක් උපස්ථාන ලත්සේක.
තව ද: කාක ජාතකයෙහි අසූ දහසක් කපුටුවන්ට රජ ව “බොහෝ කපුටුවන් මරා තෙල් ගන්නේ ය” යි බරණැස් රජහුගෙන් නියෝග වූ සමයෙහි නෑයන්ට උපන් භය දැක ආකාශයෙන් ගොස් රජපිරිස් බල බලා සිටිය දී, කිසි භයක් නැති ව සිංහාසන මස්තකයෙහි වැඩ හිඳ “දේවයෙනි! මක්නිසා කපුටුවන් මරවූ දැ” යි විදාරා තෙල් නිසා යයි කී කල “ දේවයෙනි ! කපුටුවන් ඇඟතෙල් නැතැ” යි කී කල්හි තෙල් නැතිවන්නට කාරණා කිම් දැයි විචාළ කල: නිච්චං උබ්බිසග්ගහදයා- සබ්බලොක විහෙසකා, තස්මා තෙසං වසා නත්ථි - කාකානස්මාක ඤාතිනං-යි. යන මේ ගාථාවෙන් බණ කියා මේ මේ කාරණයෙන් කපුටුවන් ඇඟ තෙල් නැති නිසා ය යි ගිවිස්වා රජපිරිස් සන්තොෂ කරවූ සේක. ප්රවසන්නවූ රජ්ජුරුවෝ බෝසතුන්ට සියලු රාජ්යූ ය පුදා අපාද විපාදාද‍ි සියලු සතුන්ට ද අභයදාන පූජා කොට එතැන් පටන් අමුණක් සහලින් දවස් පතා කාකපිණ්ඩ නම් දානපරිත්යානගයක් කොට දිවි හිමියෙන් පඤ්ඤශීල ය ය රක්ෂා කොට මහත් වූ බහු මාන පූජා කළහ.
තව ද: ගග්ග ජාතකයෙහි මණිවෙළඳ කුලයෙහි ඉපැද සොළොස් හැවිරිදි ව අන්තර මාර්ගයෙහි ශාලාවකට පැමිණ දා ඒ ශාලාවෙහි වැස යමකු කිවිසපු කල ජීව පටිජීවකයන් තබා අජීව අපටිජීවකයන් ස්ලව කා බොහෝ පවු රැස් කරන්නා වූ කර්ශක වූ යක්ෂයාට නො එක් ප්රොකායෙන් බණ කියා ඔහු දමා ඔහු විසින් දිවිහිමියෙන් කරනලද අත් පා මෙහෙ පූජා හා එ බැවු දත් බඹදත් රජහු එ ම දවස් දෙකලද සෙනාධිපති ධුරයෙන් පූජා ලත් සේක.
තව ද අලීනචිත්ත ජාතකයෙහි බරණැස බ්රෙහ්මදත්ත රජහට පුත්රි ව අලීනචින්ත නම් කුමාර ව සෙනගත් සාධා උපන් දවස් ම ජයමඟුල් පූජා ය අභිෂෙක මඟුල් පූජා යයි මහා පූජා දෙකක් ලත්සේක.
තව ද: තිරීට වච්ඡ ජාතකයෙහි තිරීට වච්ඡ නම් තාපස ව බරණැස් රජහු දිවි පමණින් කරනලද චතුර්විධ ප්ර ත්යකය දානයෙන් පූජා ලත්සේක.
තව ද: ඒකරාජ ජාතකයෙහි බරණැස් රජ ව දශරාජ දශ ධර්මයෙන් රාජ්යක කොට මෛත්රී් පාරමිතා නමැති මහ ලිය මල් ගන්වාපු සමයෙහි තමන් වහන්සේගේ මෛත්රීවබල දත් දිබ්බසෙන රජහු අවුදින් රාජ්යගය උදුරා ගෙන, නිරපරාධ වූ තමන් දෙ කකුල බැඳ අධඃශීර්ෂ කොට උත්තරුම්මාරයෙහි බැඳ එල්ලාපු දා ඒ වධ කැරවූ රජු හා සියලු සතුන්ට ම සම මෙත් භාවනා කොට ධ්‍ධඃාන උපදවා බැඳම් සිඳුව‍ා ආකාශයෙහි පලක් බැඳ වැඩහිඳ ඒ පෙරහර දුටු සතුරු වූ රජු හා මිතුරු වූ ඇමතියන් හා වතුරු සේ කරනලද අතුරු නැති සාධුනාද පූජා ය, ඔල්වරසන් පූජා ය, අසුරු සන් පූජා ය, පිළිසන් පූජා ය, ලොමොද්ගමන පූජා ය, දොහොත් මුදුන් දී කරන ලද නමස්කාර පූජා ය, ස්වකීය රාජ්යඅ ප්රුතිලාභයෙන් කරනලද පූජා ය, අභිෂෙක මඟුල් පූජා යයි යනාදි වූ අපුමාණ පූජා ලත්සේක.
තව ද: දද්දර ජාතකයෙහි හිමාලය වෙනෙහි දද්දර නම් පර්වත ප්රාණන්තයෙහි දද්දර නම් නාගභවනයෙහි දද්දර නම් නාගරාජයාට පුත්රදව මහා දද්දර නම් නාගකුමාරව තමන් මලණුවන් චුල්ල දද්දරයන් හා සමග පිය රජහු අතින් උදහස් අසා දඬුවම් නිසා ගොස් බරණැස් නවර මිනිකුණු හා මලමුත්ර් වහනය කරන්නා වූ උක්කාර භූමියෙහි තුන් හවුරුද්දක් වැස ඒ නිහතමානභාවයෙහි ප්රූසන්න වූ පිය රජහු විසින් කරනලද දිව්යානාගරාජ්යයයෙන් පූජා ලත්සේක.
තව ද: සීලවිමංස ජාතකයෙහි සත් හැවිරිදි බ්රායහ්මණ කුමාරව පන්සියයක් අත වැස්සන් හා සමඟ දිසාපාමොක් ආචාරීන් කෙරෙහි ශිල්ප උගන්නා කල දවසෙක ආචාරී “මෙයින් ගුණවත් එකක්හට ම දුව සරණ දෙමි” යි සිතා අතවැස්සන් තනි තනි ව කැඳවා “ තෙපි මාගේ දියණියන් කැමැත්තා නම් තොප තොපගේ නෑයන් කරා ගොස් කාටත් නො පෙනී පළඳනාවක් ගෙනෙව” යි කී කල පන්සියයක් පළඳනා සොරා ගෙනවුත් ආචාරීන්ට පාවා දුන්හ. පසුව බොධිසත්ත්වයන් කැඳවා “මාගේ දියණියන් ප්රාහර්ථනා කොට සෙසු අවැස්සෝ සොරකම් කොට ගෙනෙති, පුත තෙපි ත් යමක් සොරා නො ගෙනෙවු දැ”යි විචාළහ. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ “ආචාරීන් වහන්ස! අනුන් නො දක්වා සොරකම් කළ නො හැක්ක. මිනිසුන් නුදුටුව ත් දෙවියෝ දකිති. දිවැස් ඇතියෝ දකිති. එ‍ෙස් හෙයින් ෙම් ලොකයෙහි රහසෙක් නම් නැතැ” යි කියන්නාහු: නත්ථි ලොකෙ රහො නාම-පාපකම්මං පකුබ්බතො: පස්සන්ති වත භූතානි- තං බාලො මඤ්ඤති රහො- යි. යනාදීන් බණ කී දෑ ය. එ වෙලෙහි ඒ ගුණයෙහි ප්රදස්නන වූ දිසාපාමොක් ආචාරීන් කුලධනය සහිත වූ දියණයන්ප සරණ පාවා දී විවාහ මඬ්ගලයෙන් පූජා කළහ.
තව ද : මාංස ජාතකයෙහි සිටුපුත්රහ ව ඉපැද සියලු සතුන්ට ප්රිණය තෙපුල් කිම ම උතුම් නියාවට දෘෂ්ටාන්ත දක්වා වදාළ සමයෙහි කාරණා කාරණා නො දන්නා රෞද්රය වූ වැදි පුත්ර යා ලවා: යස්ස ගාමෙ සඛා නත්ථි -යථාරඤ්ඤ ත‍ථෙව තං, සබ්බස්ස සදිසී වාචා- සබ්බං සම්ම දදාමි ෙත- යි. යන ගයින් ස්තුති කරවා යහළුව යි කී බසට ප්රියය වූ ඒ වැද්දහු විසින් දෙනලද ඒ සා මහත් මාංස ශකටයකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද : විසය්හ නම් ධන සිටු ව දාන පාරමිතාවගේ බලයෙන් සක්දෙවුරජහු පහදවා ඔහු විසින් “ දවස දවස දොළොස් ලක්ෂයක් ධන පරිත්යාහගයෙන් දිවිහිමියෙන් දානප්ර වාහ කරව” යි මවා දෙන ලද දිව්ය්ධන සමූහයකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: උරඟ ජාතකයෙහි කෘෂි බ්රාදහ්මණව උපන්නාවූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ අනිත් ලකුණු දෙශනාවෙන් ශක්රහ දෙවෙන්ද්රකයා පහදවා එ දවස් ද ඔහු විසින් ම, ගේ පුරා මවා දෙන ලද දිව්යඑ ධන සමූහයකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: ඝථ ජාතකයෙහි ඝත නම් රජ ව බරණැස දශ රාජ ධර්මයෙන් පැරුම් පුරන්නා වූ බොධිසත්ත්වයෝ තමන් ප්රාකණයක් නො නසති යි අසා සැවැත් නුවර වංක නම් රජහු අවුදින් අවඬ්ක වූ තමන්ගේ රාජ්යැය උදුරා ගෙන තමන් කර පය මසා, සිරගෙයි ලවා, සිසාරා යොධයන් රකවල සිටුවා, මහා ව්ය සන ප්රාසප්ත කළ දා රාජ්ය උදුරාගත් රජහු කෙරෙහි ද, සම ව කළාවූ මෛත්රීය භාවනා බලයෙන් ධ්යා න උපදවා එ කෙ‍ණහි යදම් පුපුරවා පල ය පළා ආකාශයට පැන නැඟී පලක් බැඳ වැඩ උන්සේක. එ කෙණෙහි සතුරු රජ බෝසතුන්ගේ මෛත්රීේන් පිරුණාවූ ශ්රී මුඛය හා පෙරහැර දැක භයගෙන වෙවුලා ස්වකීය රාජ්යහයෙන්ම පූජා කොට ගියේය.
තව ද :නන්දිමිග ජාතකයෙහි න්නදිය නම් මුවරජ ව ඩ මාතූ පිතූපට්ඨාන ධර්ම ය පුරාණ ය කරන්නා වූ මේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ බරණැස් රජහු තමන්ඇතුළු වූ දහස් ගණන් මුවන් උයනට ගෙන්වා ගෙන බලා “රජමුවා මි අතින් ම විදිමි” යි කියා උරපුරා තමන් කරා ශරී ය ඇදගත් වේලෙහි, මරණ භය නැති ව පාරමිතාවන් අවර්ජනා කොට “අද මාගේ ඇඟමස් දානමුඛයට ම වෙව යි; රජහට පවු නො වේව යි; මම ද දැන් මස්රස දුන්නා සේ ම මතු සියලු සතුන්ට දහම් රස දෙම්ව” යි සිත සිතා වැඩ සිටි සේක. බෝසතුන්ගේද මෛත්රීද ආනුභාවයෙන් රජහු භයාගත් ශරී ය අතිනුත් වනා හැරේ ම ය. බොධිසත්ත්වයෝ “ සිට වෙහෙසී පී ය; මහරජ! ශරය අතහැරපියව” යි කී දෑ ය.
රජ්ජුරුවෝ: ‘ මහතාණෙනි! තොප වැනි පින්වත් මුවරජක්හු මරාපියන්නට මා අත නොනැ‍ඟෙ” යි කියා ධනුව හා ශර ය බිම හෙළා නමස්කාර‍ෙකාට සිටූ ස්වාමිනි! තොපට අභය දානය පූජා කෙරෙමි; වල්යව” යි කීහ. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ: “දේවයෙනි! මාගේ ජීවිත ය පමණක් ගළවාගෙන වලට යාම මා වැනියන්ට සුදුසු නො වෙයි; මා කෙරෙහි ප්රෙවම ඇතියා නම් මා‍ෙග් සෙසු නෑයන්ට ත් අභය දෙව” යි කීසේක. එ වේලෙහි රජ්ජුරුවෝ බෝසතුනක් කෙරෙහි උපන් සන්තොෂයෙන් “ නුඹ වහන්සේ ගේ නෑයන් තබා අද පටන් මා‍ෙග් ජ‍ීවිතාන්ත ය දක්වා මාගේ අණසක පවත්නා වූ මානයෙහි යම් ම තෙනෙක සියලු තිරිසනුන්ට ද අභයදාන ය දින්මි” යි ප්රනතිඥ කළ හ. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ රජහු පන්සිල් ගන්වා:--
දානං සීලං පරිච්චාතගං - අජ්ජ‍වං මද්දවං තපං,
අක්කොධො අවිහිංසා ච- ඛන්ති අවිරොධතා
ඉච්චෙතෙ කුසල ධම්මෙ - ඨීතෙ පස්සාමි අත්තනි ,
තතො වෙ ජායතෙ පීති- සොමනස්සඤ්ච නප්පකං -යි
යනාදීන් රජහු දශ රාජධර්මය උතන්වා සියලු සතුන් විසින් කරනලද නමස්කාර සාධුනාද පූජා සහස්ර යන් ලදින් වන ප්ර විෂ්ට වූසේක. මෙසේ තිරිසන්ව ඉපැද පවා රජුන්ට බණ වදාරා සියලු සතුන්ගේ අභයදාන පූජා ලබන පින්බල ඇති හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වන සේක. තව ද: මහාකපි ජාතකයෙහි කපිරාජන් ව උපන්නා වූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ අසු දහසක් වඳුරන් පිරිවරා ගඬ්ගාවක් සඹීපයෙහි වූ මහ මී අඹගසෙක වාසය කරනසේක. එ කල බරණැස් රජ්ජුරුවෝ ගඬ්ගා ජලයෙන් ගිය අඹ ඵලයක් දැක අඹර‍සෙහි තෘෂ්ණා බැඳ නැවු නැඟී ගඬ්ගාව ඔස්සේ ගොසින් සවස මී අඹ ගස දැක සිසාරා දහස් ගණන් දුනුවායන් සිටුවා තුමූ ගසමුල යහන් අතුරුවා ලැගුම් ගෙන” උදාසනක් සේ වඳුරන් හැම මරව” යි නියොග කළහ. එ දවස් බොධිසත්තවයෝ මේ භය දැක: “ මා වැනි වීරපුරුෂයක්හු‍ෙග් නෑයන් නස්නා සේ නො යෙදෙයි; අද ඥත්යුර්ථචය්ය්ගර්යොහි මුදුන් පැමි‍ෙණමි” යි සිතා අසූදහසක් වඳුරන් “භය නො කරව” යි අස්වසාලා අඹ අත්තෙන් ධනුඃශත ප්ර්මාණ වූ පළල් ගඟ එතෙර භිත්තිය‍ට පැන පියා පිනූ සලකුණෙන් ගඟ පළල දැනගෙන වැලක් කඩා ඉඟ බැඳගත. වැල්පිළ සනිසා මඳක් ලුහුඬු වන නියාව අහේතුත ඥන හෙයින් සිතා ගත නො හී නැවත වාතචුඡින්න වලාපිඬක් සේ අඹගසට පැන වැල්පිළ මඳක් ලුහුඬු ව ගිය හෙයින් දෑතින් අඹ අත්ත අල්වා ගෙන පසුබඳ වැල්පිළ‍ට දීලා තමන් වහ්න්සේ මතු සංසාර නමැති සාගරයට සේතුවන නියාවට සරමයක් කරන්නා සේ පසු බඳ සේතුවක් කොට පෑලා අසූ දහසක් වඳුරන් කැඳවා “ නෑයෙනි! වැල මඳක් ලුහුඬු ව ගියේ ය; දෙවනු ව එ තෙර පැන වැලක් දික්කොට ගනිම් නම් එ තෙකට පහන් වෙයි; පහන් වී නම් තොප හැමදෙනාගේ ජීවිත නැත. තොප හැම දෙනාට මාගේ ජීවිතය දන් දිනිමි. මා ගැණ නො සිතා මා හෙයක් කොට ගොස් තොප තොපගේ ජීවිත රක්ෂා කොට ගනුව’ යි නියොග කළ දෑ ය.
එ වේලෙහි අසූදහසක් වදුරෝ බෝසතුන්ට පිට සෙමින් සෙමින් එලි එලී අත්වැලට නැඟී හැම ගැළවී ගියහ. දෙවිදත් ඒ ජාතියෙහි වඳුරු ව ඉපැද පෙර නසමි යි කළ පැතුම් බලයෙන්මොහු කවර දවසෙක නසා පියම් දෝ හො යි අවසරයක් බල බලා හුන්නේ එ වක සේවක ව වසනුයේ හැම වඳුරන් පලා යන තුරු මුදුන් අත්තෙහි ඇලී හිඳ අන්තයෙහි බෝසතුන් පිටට පැන දෙපයින් මැඩ වසට බිඳගෙන දිව පී ය. බොධිසත්ත්වයෝ ඒ සා මහත් දුඃඛය්ක් ඉවසා ගෙන ක්රො ධයක්‍ නො කොට දෙවනු පැනපිය නො හැකි හෙයින් අඹ අත්ත අතින් අල්වා ගෙන පහන් කළ දෑ ය.
අලුයම් රාත්රිඹයෙහි ගස උඩ බලා එක වඳුරෙකුත් ගස උඩ නැති නියාව ත්, එ තෙරින් මෙ තෙර අත්වැල තුබූ නියාව ත්, හිඟ බැඳි වැල හා සමග අඹ අත්ත දෑතින් ගෙන බොසතුන් වැදහොත් නියාව ත් රජුජුරුවෝ දැක ඉතා මහත් විස්මය ව යොධයන් ගස උඩට නසව‍ා බෝසතුන් සෙමෙන් සෙමෙන් බාවා හිඟ දියකඩ ලා ශතපාක සහස්රුපාක තෙල් ගල්වා තෙලි සමකින් යහනෙහි සතපා දොහොත් මුදුන් දී සිට “ ස්වාමීනී! තෙපි කෙසේ වූ වීරපුරුෂය‍ලාණ කෙනෙක් ද, මේ කෙ බඳු වූ පෙරහරෙක් ද තිරිසනුන්න් තබා මනුෂ්යතය්න කෙරෙහි ත් තම්න දිවි දී අනුන් දිවි රක්නා කෙනෙක් නැත. නුඹ වහන්සේ මේ කෙළේ කිමෙක් දැ” යි විචාලහ. එ වේලෙහි බෝසතාණෝ මරණ වේදනාව ඉවස ඉවසා මහරජ්ජුරුවන් වා සමඟ කථා කරණ සේක්.
රාජා ‘ හං ඉස්සරො තෙසං - යූථස්ස පරිහාරකො, තෙසං සොකපරොතානං හීතානං තෙ අරින්දම- යි
යනාදීන් බණ කියා තමන් වහන්සේ රජ නියාව ත්, තමා දිවිදී ත් ආශ්රිවතයන් රක්ෂා කිරීම රාජධර්ම නියාවත් යනාදීන් රජ්ජ්රුවන්ට බණ කිය කියා ම නිරුද්ධ වූසේක. එ වේලෙහි බෝසතුන්ගේ ගුණයෙහි පහන් වූ රජ්ජුරුවෝ මහත් වූ ශොකයෙන් වැලප බෝසතුන් රන් දෙණකට වඩා දාරුශත ප්ර මාණ දරසෑයක් බඳවා, නොඑක් රජ පෙරහරින් ආදාහනය සරහා නොඑක් ඇමතියන් හා සමග තුමූ කසා පිළී හැඳ පෙරව සිසාරා දඬුවැට පහන් ගන්වා තුන්යම් රාත්රිැය මුළුල්ලෙහි සිට බෝසතුන් මහත් වූ පූජාවෙන් දවා, තුන්වන දා ආදාහන පූජා කොට එ තෙන චෛත්ය්යක් බඳවා ගඳ මල් දුමින් පුදා සතරවන දා බෝසතුන්ගේ සීස කපාල ය රන් කරඬුවකින් ගෙන බරණැස් නුවර ගෙන ගොස් සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි දන්තධාතුව නුවර මැද සීසකපාල නම් මහසෑයක් බඳවා එහි වඩා, දිවි පමණින් මහත් වූ පූජා කළහ.
තව ද උපන් නොඑක් රජදරුවෝ ද මෙපවත් ශ්රැපත පරම්පරා දීර්ඝකාලයක් ඔබ උදෙසා ම පූජා කළහ.මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් තරිසන් ව ඉපැද පවා ශරීර ධාතුවට පූජා ලත් කල දැන් ලොවුතුරා බුදු ව මුළුලෝ නාවන් රසයෙන් තෙත් කොට ඉතා මහත් වූ බුද්ධ ශ්රීන දක්වා තමන් වහන්සේ ගේ පිසපූ බිස්ස පවා මහ බඹුන්ට මුදුන්මල්කඩ ෙකාටපූ සමයෙහි පිරිනිවන් පෑ තැන ධාතු ගෙන දැන් දෙවියන් බඹුන් මිනිසුන් තම තමන්ගේ ධන පමණින් පුදන නියාව කවර අශ්චය්ය්ුර්යෙ කැයි කියම් ද, මේ සේ කාරණා යෙනු චු මාගේ ස්වාමිදරුවාණෝ අර්හත් නම් වන සේක.
තව ද: මහා ජාතකයෙහි ගිරා රජ ව ඉපැද, දිඹුල් ගසෙක වාසය කොට පවත්ත ඵලක නම් වූ තපස් කොට, ඒ දිඹුල් ගස ම ගොදුරුගම් කොට සිතා යථ‍ාලාභ සනතෝෂයෙන් වාසය කොට පසුව දිඹුල්ගස මිය දිරා සුණු වැගිරෙන අවස්ථාවෙහි ද, අනික් තැනකට නො ගොසින් මළ ගස සුණු අනුභව කොට මතු කරන දුෂ්කර ක්රිසයාවට අභ්යාෙස කරන්නා සේ කෘතෝපකාරයෙහි යෙදී බොහෝ දවසක් වාස ය කරන සේක. ඒ ගුණයෙහි පහන් ශක්රස දෙවෙන්ද්ර යා ඒ ගස ජිවමාන කොට මවා ධ්රැ්ව ඵලයෙන් පූජා කොට ගියේ ය.
තව ද: චුල්ල සුව ජාතකයෙහි ද එසේ ම වාසය කොට ශක්ර:යා විසින් මවා දෙනලද ඵල සහිත වූ උදුම්බරා වෘක්ෂයෙකින් ම පූජා ලත් සේක.
තව ද: කුද්දාල සමාතමයෙහි ද, හත්ථිපාල සමාගමයෙහි ද, අයොඝර සමාගමයෙහි ද, ජොතිපාල යන සමාගමයෙහි ද, මූගපක්ඛ සමාගමයෙහි ද යන මේ පඤ්ච සමාගමයෙහි තමන් වහන්සේගේ දෙශනා බලයෙන් සියලු සතුන් දමා රාජ්ය ය සිස් කරවා මහ පිරි්ස ගෙන තපසට වල ගොස් සක්දෙවු රජහු විසින් මවා දෙනලද දොළොස් යොදුන් තිස් යොදුන් පමණ තෙන දිව්යළමය වූ පන්සැල් හා දිව්ය්මය නූ රාත්රිනස්ථාන දිවස්ථාන චංක්රොමණ හා දිව්යැයම වූ මණ්ඩප පැන් පොකුණු හා දිව්යථමය වූ තවුස් පිරිකර සහිත වූ ඒ සා සමහත් වූ සෙනාසන දා‍නයෙකින් පූජා ලත් සේක. තව ද සුප්පාරක ජාතකයෙහි සුප්පාරක නම් පණ්ඩිත ව නැවු නැගී ෙගාස් වළබාමුඛ සමුද්ර යට පැමිණ නැව නස්නට පටන් ගත් වේලෙහි කළා වූ සත්යවක්රිදයා බලයෙන් ආපස්සට දිවූ නැව ඇසිල්ලෙකින් පටුන් වැද ගොසින් අට ඉසුබක් තැන් දිවි ලදින් සන්තොෂ වූ සත්සියක් වෙළෙඳුන් එකවිට දොහොත් මුදුනෙහි තබා ගෙන කළා වූ සත් සියයක් සාධුනාද පූජා ලත්සේක.
තව ද: මහා කණ්හ ජාතකයෙහි ශක්රතදෙ‍වෙන්ද්ර ව ඉපැද ලොකාර්ථ චය්ය්ාර්වය කළා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ කාශ්යලප සර්වඥයන් වහන්සේ ශාසන ය විසි දහසක් හවුරුදු පැවත නස්නට අවධියෙහි බොහෝ සතුන් අපා ගත වනසේ දැක උපන් මහා කරුණාවෙන් මිනිස්ලෝ වැඩ ශුනක ඝොෂයෙන් තුන්ලෝ වෙවුල්වා සියලු සතුන් භය ගන්වා “ මෙ තැන්පටන් බුදුන් කී පිළිවෙත් වරදවා පාපයක් කළකෙනෙක් ඇත්නම් මේ ශුනකයා ලවා කවා මරවමි” යි බොහෝ දෙනා භයගන්නවා අවවාද දී සියලු සතුන් දහම් ගන්වා වැඩාසේක. එ තැන් පටන් මනුෂ්යහයෝ බෝසතුන් කෙරෙහි භය ඇති ව ගුණ රක්ෂා කරන්නාහු නටුවා වූ ශාසනයෙහි දහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි සසුන් පවත්වා ප්රෙතිපත්ති පූජා කළ හ.
තව ද: කාලිංග බොධි ජාතකයෙහි තමන් වහන්සේ බුදු වන්නා වූ බොධිමණ්ඩල ය පමණක් දැක ප්රුසන්නවූ කාලිංග චක්ර්වර්තී රජහු විසින් එ තෙනට බොහෝ උපචාර කරවා දවස් පතා කරනලද සැටදහස් සුවඳමල් සංඛ්යාඑවෙන් අපමණ වූ පූජා ලත් සේක.
තව ද: රූරුමිග ජාතකයෙහි රූරු නම් මුවරජ වූ මේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ බරණැස් රජහු‍ෙග් සිංහාසනය නැඟී වැඩහිඳ, එ දවස් දෙසූ ධර්මදෙශනා බලයෙන් රජහු ලවා සියලු රාජ්යය ය පුදවා ගෙන, සියලු සතුන්ට ද අභය දානය ඉල්වා ගෙන, මහත් වූ වික්ර මයෙන් නො එක් පූජා ලත් සේක.
තව ද: සරභ මිග ජාතක‍ෙයහි සරභ නම් මුවරජ ව තමන් වහන්සේ මරමි යි ලුහුබඳවා පසු පසුසේ දිවන බරණැස් රජහු සැට රියන් ගැඹුරු නරාවළෙක්හි දිය බී මියන්නා දැක ඔහු කෙරෙහි උපන් මහා කරුණා ඇතිව “ දැන් මේ වළ හුණු රජහු නො නඟා ගියෙම් නම් මතු සංසාර වළ හුණුවන් කෙසේ ගොඩ නඟම් දැ” යි සිතා ආ පස්සෙහි එ තෙනට අවුත් ඒ වළ හුණූ රජහු ගොඩ නඟා දිවි ගැළවූ සේක. ඒ කාරණයෙහි පහන් බරණැස් රජ්ජුරුවෝ ද බෝසතුන්ට තමන්ලේ රාජ්යහ ය පුදා සියලු සතුන්ගේ ජීවිතදානය පුදා, දිවිපමණින් පඤ්චශීල ය රක්ෂා කොට බෝසතුන් නමට ම ප්ර්තිපත්ති පූජා කළහ.
තව ද: සිවි ජාතකයෙහි සිවි නම් මහ රජ ව ඇස් ඉල්වා ආ අන්ධ බ්රාිහිමණයාට ඇස් දන් දී අංග පරිත්යා ගයෙහි මුදුන් පැමිණ නැවත එ ම ජාතියෙහි ම පාරමිතා නමැති ඍෂීහු විසින් මවා දෙනලද සියක් යොදුන් දක්නා දිවැස් සඟළෙකින් පූජා ලත් සේක.
තව ද: රොහමිණ ජාතකයෙහි රොහණ මුව රජ ව මාගේ බොධිසත්ත්වයන් කසුන් බඳු වූ රූපලීලා ඇති සමයෙහි තමන් වහන්සේ ඇඟින් රන්වන් වූ ලොම් මිටක් ලැබ ගත්තා වූ බ්රසහ්මදත්ත රජ්ජුරුවෝ කෙශධාතු ලද ස්කදෙවු රජහු සේ ඉතා සන්තුෂ්ට වූවා හු රන්සුමුතනට වඩා දීර්ඝකාලයක් භෝග පමණින් පූජා කළහ.
තව ද: ඡද්දන්ත ජාතකයෙහි ඡද්දන්ත නම් මහා හස්තී රාජන් ව රිදී පර්වතයක් සේ දිලියෙන එක්විසි රියන් ශරීර යෙකින් හා සවනක් රස් විහිදුවන තිස් රියන් දළ සඟලෙකිවන් හා ශ්රීවමත් වූ සමයෙහි දළ සොයා ගිය වැද්දහුට දළ දෙක කපා දන් දී දාන පරමාර්ථ පාරමිතාවෙහි මුදුන් පැමිණ එම වේලෙහි ම කාලක්රි යා කොට එදවස් අටදහසක් ඇතුන් විසින් හා පන්සියයක් පසේ බුදුන් හා තුන්යම් රාත්රිතය ය මුළුල්ලෙහි සිසාරා සිට කරනලද මහත් වූ ආදාහණ පූජා ලත්සේක.
තවද: කුස ජාතකයෙහි කුස නම් රජ ව ප්රසභාවතීන් නිසා ගොස් නුවර පිරිවරා ගත් ඒ සා මහත් සත් සෙනලක් දැක “ අහං කසො” යි කී බසින් මහීනාද ය අසා පැරද පලා ගිය මර සෙනග සේ ඒ මහීපාල නාද ය සත් සෙනග ම පැරද පලා ගිය වේලෙහි, ඒ වික්රරමයෙහි ප්රැසන්න වූ ශක්රමදෙවෙන්ද්රහයා විසින් ග්රිරවා හරණ කොට පළඳවනලද අෂ්ටවංක වූ දිව්යෙම ය මාණික්යන රත්නයෙකින් පූජා ලත්සේක.
තව ද: මහා ජාතකයෙහි මහා ජනක නම් රාජකුමාර ව වීය්ය්:ර්පාතරමිතා‍වෙහි මුදුන් පැමිණියා වූ මේ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ රජ ය සතුරන් ගත් හෙයින් “ පළමු ව ධන උපදවා, දෙවනු ව පිරිස් සිටුවා, තුන් වනු ව යුද්ධ කොට සතර වනු ව රාජ්ය ය ගනිමි” යි සිතා නැවු නැඟී ගොස් මුහුද මැද නැව නටකල, තව ද වීය්ය් ර්යෙ හි පසු නො බැස ඉන්ද්රැනීල භූමියෙක කසුන් කඳක් පෙරළෙන්නා සේ සත් දවසක් මුහුද පීනා තමන්ගේ වීය්ය් ර්බසල දත් මණිමෙඛලා නම් දෙවුදුව එ කෙණෙහි ම දිව අවුදින් තමන් වඩා උරමඬලෙහි සතපා දිවපහස් පතුරුවා විඩා සන්සිඳුවා ප්රිරය පුත්රියකු සේ නිදිගන්වා එ ම දවස් ගෙන ගොස් ස්වකීය රාජ්යරයෙහි පිහිටුවා මෙසේ ඈ විසින් කරනලද ජීවිත දාන පූජා ය, රාජ්යය ප්රාතිලාභ පූජා ය යි මහත් වූ සත්කාර පූජා ලත්සේක.
තව ද: මහා සුතසොම ජාතකයෙහි මේ මාගේ බෝසතාණන් වහන්සේ කුරුරට ඉඳිපත් නුවර ධනඤ්ජය කොරව්යන රජහට පුත්රඳ ව සුතසොම නම් රාජකුමාර ව, එක්සියයක් රාජකුමාරයන් හි සමග තක්සලා නුවර දිසාපාමොක් ආචාය්ය්යර්යතන් කෙරෙහි ශිල්ප හදාරා නුවණින් අග පැමිණ එක්සියයක් රජ කුමරුවන්ට අනුශාසනා කොට ඔවුන් තමන්ගේ රාධානිවලට යවා ස්වකීය රාජ්යඔ ය ශ්රීු විඳ, එක්සායයක් රජුන් පඤ්චශීල රක්ෂණයෙන් හික්මවා ලොව බුද්ධොත්පාද කාලයක් සේ කරනාසේක. එ කල ඔවුන් අතුරෙන් බ්රාහ්මදත්ත කුමරා බරණැස් රජ ය කරනුයේ සොර සොරා මිණී මරවා මිනීමස් කයි. මෙසේ කල්ක් ගිය කල කාල නම් සෙනාදිපති මෙ පවත් දැන රජ්ජුරුවන් කරා අවදින් “ දෙවයිනි! ස්වකීය මාංසානු භව ය නම් තමාට ම විනාශයට කාරණා වන්නේර; පෙර ආනන්දය, තිමින්දය, අජ්ක්ධාරොහණ යයි යන පන්සියයක් යොදුන් දිග මස් රජුන් තුන්දෙන ා හා තිමිංගලය, තිමිර පිංගල ය යි යන දහසක් යොදුන් දිග මස් රජුන් දෙදෙනා හා මේ පස්දෙනා අතුරෙන් ආනන්ද නම් මත්ස්යනරාජයා විනාශයට පැමිණියේ ස්වකීය මාංසානුභවය නිසා ම. පෙර මෙම නුවර ස්මස්ති නම් බ්රාීහ්මණ කුලයෙහි උපන් සොච්ච මානවකයා කුලයෙන් නටුයේද ජාතියට නො තරම් වූ සුරාපානයෙහි තෘෂ්ණාව බැඳ ම ය. තව ද ධ්රැෙතරාෂ්ට්රක කුලයෙහි හංසයන් විනාශයට පැමිණියේ ස්වකීය මාංසානුභවය නිසාමය’ යි යනාදීන් රජහට අවවාද කියා ගිවිස්වා ගත නොහී අරක්කැමියා හා මඟුල් කඩුව හා මස් පිසින සැළියක් පාවාදී ඔහු රාජ්යායෙන් නෙරියහ.
එ කල රජ ය හැර වල්වැද දුටුවන් මරා මිනිමස් කා ඇවිද දවසෙක මිනීමස් නො ලදින් අරක්කැමියා මරා මස් කා එතැන් පටන් එකලා ව නුග ගසක් මුල වාසය කොට “පොරිසාද නම් මිනිස් යකෙක් මිනී මරා මස් කන්නේ ය “ යි මුළු දඹදිව ප්ර සිද්ධ ව දවසෙක පය උලක් ඇනගෙන බොහෝ වෙදනා ඉවසාගත නො හී නුගරුක දෙවියා කරා ගොස් “ ස්විමීනි ! රුක්දෙවියාණෙනි! දවස් ගණනක් ඇතුළත පයට වහලක් ලදිම් නම් දඹදිව එක්සියයක් රජුන් නො මරා මෙ තැනට ගෙනවුත් උන්ගේ ගල ලෙහෙයෙන් තොපගේ කඳ ශොධාලමි; අතුණුබහනින් තොපගේ විමන සිසාරා පන් ඇද ලමි; ඔවුන්ගේ පඤ්චමධූර මාංසයෙන් තොපට බිලි දෙමි” යිද ඒ ගසමුල වැදමහෙව නිරාහාර හෙයින් සියලඟ වියලෙත්, වණය තෙමේ ම සුව වූ කල්හි දේවතානු භාවයෙනැයි රුක්සදෙවියා කෙරෙහි පැහැද, “මට මේ සා වැඩක් කළ රුක්දෙවියාණන්ට යදි බිලියම් පූජා කෙරෙමි” යි සිතා “කෙසේ දඹදිව රජුන් ගෙනෙම් දෝ දඹදිව රජුන් ගෙනෙම් දෝ හෝ දඹදිව මහතැ” යි සිත සිතා සිටියේ ය.
එ කෙණෙහි ලැවුගින්නට සෙන ගින්නක් හැමුවා සේ, නිෂ්කාරණ වූ යක්ෂයෙක් ඕහට පෙනි එක දවසින් සියක් යොදුනු ත් දිව විඩා නො වන මතැ ‘ තුනුත් සොඬ ගෙන බිම අපුළා පියන ශබ්ද ඇසුවවුන් දෑස් පිහිවි මුහුණින් වැටීහෙන ජවබල තේජස් ඇති දිව්යව මන්ත්රියක් උගන්වාලා යහළු! තා සිතූ සිත නො පමා ව” යි කියා අන්තර්ධාන විය.
එ කෙණෙහි ඔහු සතුටු ව කඩුපත හයා ඉස සිසාරා පවන් වගයෙන් වෙන වෙන රාජධානි දිව “ මම ය පොරිසාදයාය” යි බැණනැගි බසින් සිවුරඟ සෙන් වෙවුල්වා මහ පිරිස් මැදින් දිව සෙණක්ගැසුවාසේ මහපිරිස කුමක් බවත් නො දැන බල බලා සිටියදීම සිංහාසනවල උන් රජුන් දෙකකුල ගෙන බිම හෙළා යකුන් ගත් කුකුළන් සේ, සල්ව සල්ව එල්වා පිටි දෑම ද වතුරුවා, ඉස් විළුබින් පැහැර පැහැර දිව අවුදින්, රජු‍ෙග් අතුල් විද අවුණා ගස අතු අත්තේ එල්වා මෙසේ සත් දවසක් ඇතුළත සුතසොම රජ්ජුරුවන් හැර මුළු දඹදිව රජුන් ගස එල්වා යාගයට ප‍ටන්ගත් කල්හී නුග ගස දෙවතාව රජදරුවන්ට උපන්නා වූ ඉතා මහත් පීඩා දැක මහත් වූ කරුණා ඇති ව ද තෙමේ ඔවුන් දිව් ගළවා ගත නොහී මෙ පවත් ක්රිමයෙන් සක්දෙවු රජහට කියා ඔහුගෙන් උපදෙස් ලදින් නැවත නුගගස කරා අවුදින් පොරිසාදයාට පෙනී “ තෝ එ දවස් එක්සියයක් රජුන්ගෙන් බිලියම් නො ගනිමි” යි කියා අන්තර්ධාන වී එ බසට පොරිසාදයා රුක් දෙවියා දුටු සතුටින් මත් ව, “ එසේ වී නම් ඇසිල්ලෙකින් දිව ඔහු ගෙනවුත් හිමි නුඹට බිලියම් දෙමි; මට නො කිපෙව “ යි යැදලා ඇසිල්ලෙකින් ඉඳිපත් නුවරට දිව “සුතසොම රජහට රකවල් දැඩි ය; ඇතුළු නුවරදී අල්වා ගත නො හැක්ක; උයන දී අල්වා ගණිමි” යි සිත මඟුල් උයනෙහි මඟුල් පොකුණට වැද නෙළුම් පතින් මුවා ව සිටියේය .
අලුයම් රාත්රිළයෙහි බෝසතානන් වහන්සේ සූසැට ආභරණ යෙන් සැරහී මඟුලැතු සරහා සියුරඟසෙන් සමඟින් මඟුල් උයනට වන්සේක. එ කෙණෙහි “පොරිසාදයා ඉදින් අප රජහුද ගෙන ගිය නම් දඹදිව සිස්වන්නේ ය” යි අමාත්යුයෝ උයන සිසාරා එකි එකී අතින් දොළොස් දොළොස් ගවුමානයෙහි ඇත් පවුරු ය, අස් පවුරු ය, රථ පවුරු ය, බළ පවුරු යයි සිවුරඟ සෙන් සිටුවා තලමිටක් අහසට දැමූ කල ඇටකුත් බිම නො හැක්කා සේ එක සන්තාභයෙන් වැසවා සේ සිසාරා සිටගත්හ.
ඉක්බිත්තෙන් බෝසතාණෝ මඟුල් පොකුණට බැස දිය කෙළ නගා ගොඩනැඟී ඇඟ දිය වියලමින් සිටි දෑ ය. එ කෙණෙහි පොරිසාදයා “රජ ආභරණ පලන් නම් පසු ව බර මහත; දැන් ම අල්වාගණිමි” යි සිතා “ මම පොරිසාදයා ය” යි හඬක් ගසා දියරකුසසකු සේ පැන නැඟි වේලෙහි දොළොස් ගවු මානයෙහි ගැවසී සිට මහ සෙනඟට ඇසි සෙණහඬකසේ වෙවුලා, ඇතරුවෝ ඇතුන් පිටින් හුණහ; අසරුවෝ අසුන් පිටින් හුණහ; රථරුවෝ රථ පිටින් හුණහ; බළ යොධයන් අත තුබූ ආයුධ වැගිර ගි ය; මතැත්හු දිය සලා බෙටිසලා වෙවුල වෙවුලා මහ හඬින් ගුගුරා නැංගහ; අශ්වයෝ මරණ භයින් හෙෂාරව දුන්හ; යොධයෝ මුණින් හුණහ. මේ සා මහත් තෙජස් පෙර ජාතියෙහි දන් දුන් එකම ගිනි කබලක් නිසා ලදුයේ ය.
එසේ හෙයින් නුවණැත්තාවූ සත්පුරුෂයන් විසින් කුසල් නම් ස්වල්ප දෙයෙකැ යි නො සිතිය යුතු ය. විපාක දෙ අවස්ථා වෙහි ස්වල්ප නො වන්නේ මැයි. කීයේ මැනෝ:
කුසලං නාවමන්තබ්බං-ඛුද්දකන්ති කදාවිපි,
අනන්තඵලදං හොති - නිබ්බා‍නම්පි දදාතිහි-යි.
ඉක්බිත්තෙන් පොරිසාදයා බෝසතුන් කරා දිව “මතු තමා අඟුල් මල් මහ තෙර ව ඔබ අතින් බණ අසා අමාමහ නිවන් දුටු දා තම සිත් සේ වැ ඳ පෙරළී යන තමහට මුදුන්මල්කඩ කරන ශ්රීතපාදයට දැන් අනාදර නො කෙරෙමි”යි පය නො ගන්නා සේ, සෙසු රජුන් සේ බෝසතුන් දෙ කකුල නො ගෙන තෙල් කළයක් ඔසවන්නා සේ බෝසතුන් වඩා කරපිට හිඳුවා ගෙන අටළොස් රියන් මහපවුර සිංහ පොවුවකු සේ පැන ඇත්කුඹින් ඇත්කුඹට, අස්පිටින් අස්පිටට, රථහිසින් රථහිසට පැන පැන දොළොස් ගවුවක් තැන් පය බිම නො ගා දිව, සිංහයක්හට හසුවූ ඇත්පොව්වකු සේ බෝසතාණන් හැරගෙන පලා ගියේය. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ මරණ භයක් නැති ව ඔහු කරපිට හිඳ ම මගදි නොඑක් කථා නොට ඔහු සපථයෙන් ගිවිස්වා ගැළවී නැවත නුවරට අවුදින් සතාරහ ගාථාවෙහි බණ අසා සහස්සාර වූ පූජා කොට රාජ්යතයට අනුශාසනා කොට දෙවන දා උදෑසන එකලාව ම පොරිසාදයාගේ නුග ගස කරා ගිය දෑ ය.
එ වේලෙහි පොරිසාදයා තැන තැන ගිනි අඟුරු මැල බැඳ යිය ගණන් උල් සැස “ එක්සියයක් රජුන් මරා දැන් දැන් බිලියයම් දෙමි” යි සිත සිතා බෝසතුන් එනතුරු මඟ බල බලා සිටියේ ය. එ වේලෙහි බොධිසත්ත්වයෝ පොරිසාදයාගේ බිලියම් මඬුල්ල හා මලාලගිය සපු මල් සේ කෙඳිරි ගගා ගස අතු අත්තෙහි එලෙන රජුන් දැකී උපන් මහා කරුණා ඇති ව පොරිසාදයා හා සමඟ නො එක් විසිතුරු කථා කොට:
පඤ්ච පඤ්ච නඛා භක්ඛා -ඛත්තියෙන පාජානතා, අහක්ඛං රාජ භක්ඛෙසි- තස්මා අධම්මිකො තුවං-යි
යනාදීන් නොඑක් ප්රිකාරයෙන් බණ වදාරා ඔහු නරක භයින් තැති ගන්වා දමා, දිවිහිමියෙන් ප්රා ණයක් නො නසන සේ හික්මවා වදාළසේක.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ දෙශනායෙහි ප්රරසන්න වූ මනුෂ්යා භක්ෂක යක්කාර වූ ඒ පොරිසාදයා පවා බෝසතුන් ජීවිතය පූජා කෙළේ ය. එක්සියක් රජුන්ගේ ජීවිත ද පූජා කෙළේ ය. දිවි හිමියෙන් පඤ්චශීල ය රක්ෂා නොට සම්යජක් ප්ර තිපත්තීන් පූජා කෙළේ ය. ඒ සා මරණ භයින් ගැළවුණා වූ එක්සියක් රජ දරුවෝ ද තමන් තමන්ගේ රාජශ්රී යට පැමිණ දිවි පමණින් ධන පමණින් පූජා කළහ.
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවන් බුදු නො ව පාරමිතා භූමියෙහි සංසාරතග ව ඇවිදුනා කල පවා පොරිසාදයා වැනි මනුෂ්යහ යක්ෂයන් දමා මෙසේ මෙසේ වූ පූජා ලත් කල දැන් ලොවුතුරා බුදුව ආළවක නම් යක්ෂයාගේ විමනට වැඩ නොඑක් පෙළහරින් ඔහු දමා එ දා ඔහුට බිලියම ගෙනා අළවු රජකුමරුවා හා බත් තටුවෙන් පූජා ලත් නියාව මට කවර ආශ්චුය්ය්ාර්යනක් ව වැටහෙන හෙයින් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම වන සේක. එ‍ෙස් ද වුවත් මේ මේ කාරණයෙනුදු අර්හත් නම් වන සේක. එ‍ෙස් හෙයින් කියන ලදි:
පූජාවිසෙසං සහ පච්චයෙහි යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො, අත්ථානුරූපං “අරහං” ති ලොකෙ තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං - යි.
මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් සංසාර ගත ව ලද පළමු වන ජාතිභෙද පූජා කථා නම් වූ පස් වන පරිච්ඡෙදය නිමි.
පූජාවලිය-ද්වීතීය ජාතිභෙද පූජා කථා
සවන පරිච්ඡෙදය
තව ද: අප බුදුන් ලද ද්වීතීය ජාතිභෙද පූජා නම් කවර යත්:
මෙසේ සංසාරග ව ඇවිදිනාවූ මේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ කට්ඨහාරී ජාතකයෙහි බරණැස් රජුට දා ව දිළිඳු වූ ස්ත්රියයක කුසින් ඉපැද කට්ඨහාරී නම් කුමරා ව තමන් වහන්සේ බිළිඳි කල වඩා ගෙන ගොස් ඇමතිගණයා පිරිවරා හුන් රජු පෙරට ව සිට “මහරජ !තොපට දා මේ තොප පුතණුවන් පාවා ගෙන වඩා ගන්ව; මාගේ ගෙය නැත; දොර නැත; හෝනා හිඳිනා තැන් නැත; මම ද අනුන් හිමියෙමි; තොප පුතණුවෝ කමි බොමි යි හඬති” යි ඒ මෑණියන් රන්රුවක් වන් හුන් පුතණුවන් පැ පෑ “කෙල්ල !තෝ කුමක් කිය යි ද මපුතෙක් නො වෙ” යි කීහ. එ බසට මෑණියෝ කිපි “ ත පුතෙක් නො වේ නම් අද බිම හී යේවා; ත පුතෙක් වී නම් අහස් කුසම රඳා හිඳව” යි කියා බෝසතුන් දෙ කකුලග ගෙන සපුමල් දමක් සේ අහසට දැමුව. එ කෙණෙහි ආකාශායහි පලග් බැඳ හිඳ මතු ශුද්ධොදන රජ වන පින් ඇති ඒ පියරජහු මුහණ ප්රෙුමයෙන් බලා කුරවීක නාදයක් සේ ප්රිපය වූ නාදයෙන් :
පුත්තොත්ය හං මහාරාජ - තං මං පොස ජනධිප,
අඤ්ඤෙපි දෙවො පොසෙති- කිඤ්ච දෙවො සකං පජං-යි.
යන මේ ගයින් රජහු පෙම් වඩා බුද්ධ ලීලායෙන් බණ කී දෑ ය. එ කෙණෙහි සතුටු වූ දහසක් ඇමතියන් දෙදහසක් අත් නඟා වැඳ වැඳ තමන් තමන් අතට බස්නට ආරාධනා කළ කල පිය රජහු පෑ අතට ම බැස ඇක ය පිට හිඳ පෙම් වැඩූ සේක. සතුටු වූ රජ එ ම විට ම දොළොස් යොදුන් බරණැස් නුවර හා රජ සැපත පූජා කෙළේය.
තව ද: සුසීම ජාතකයෙහි හස්ති‍ෙව්ද දන්නා පුරොහිත බ්රාහහ්මණ කුලෙහි ඉපැද තමන් පියාණන් ආයාමෙහි හස්තිමංගල කාලයෙහි දී අපවත් වන ධනශොකයෙන් වලප්නා මෑණියන් දැක උපන් ලජ්ජාවෙන් සත් හැවිරිදි වයස එක්සිය විසි යොදුනක් මඟ ගෙවා එ දා ම තක්සලා නුවරට වැද දිසාපාමොක් ආචාය්ය් ර්ය් න දැක ගුරුපූජා කොට එක දා රාත්රි යෙහි ම ලක්ෂයක් ග්ර න්ථයෙන් පිරුණා වූ හස්ශිල්ප ය නිමවා ධරාගෙන ආචාය්ය්රර්යරන්ට ත් ගැට තැන් සැක හැර උගන්වාලා දෙවන දා නැවත බරණැස් නුවර අවුත් වැද මෑණියන් අස්වසාලා තුන්වන දවස “ මම ඇත් මඟුල් කෙරෙමි” යි රජු පිරිවරා සිටගත් දහස් ගණන් බමුණුගණා මැද ඇත්මුලක් මැදට වන් කෙශරසිංහ පැටවකු සේ කිසි කෙනෙකුන් කෙරෙහි ත් භය නැති ව “මේ දඹදිව් තෙලෙහි මා විනා හස්තිශිල්ප ය නිමවා දන්නා අන් කවර සතෙක් ඇද්දැ” යි ගර්ජනා කොට හැම බමුණන් පරදවා රජු බල බලා සිටිය දි දක්ෂ ව ඒ හස්තිමංගල ය කළසේක. එ කෙණෙහි සතුටු වූ ඒ සුසීම නම් රජු හා අගමැතියෝ නවකෙළක් පමණ මහත් ධන රාශියෙකින් බෝසකුන්ට පූජා කළහ.
තව ද: සම්භව ජාතකයෙහි බැරණැස බ්රහහ්මදත්ත නම් නර පතිහුගේ විධුර නම් පණ්ඩිතයන්ට පුත්රණ ව සත්හැවිරිදි සම්භව නම් කුමාර කල වැලි කෙළනා වූ මාගේ ඒ බුද්ධාංකුරය‍ාණෝ කොරව්ය නම් රජහු‍ෙග් සුචිරථ නම් පු‍ෙරාහිත බ්රා හ්මණයා අවුත් සිට ධර්මයාග නම් පැනය විචාළ දා බුද්ධලීලායෙන් ප්රරශ්න ව්යා්කරණය කොට එ කෙණෙහි සතුටු වූ රජ යුවරජ මහ ඇමතියන් විසින් දමනලද සියක් ලක්ෂයක් ධනරාශියෙකින් පූජා ලත් සේක.
තව ද: දෙව ධර්ම ජාතකයෙහි බරණැස බ්රේහ්මදත්ත රජහුගේ අගබිසොවුන් කුසින් බිහිව අහිංසක නම් රාජපුත්රි වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ චන්ද්රඅ සූර්ය නම් වූ මල් කුමරුවන් දෙන්නා හා සමඟ තපසට වලට යන දා කමි යි අල්වා ගත් උදක රාක්ෂයාට දෙව ධර්ම නම් වූ ධර්මදෙශනාව කොට ඔුහ විසින් ම මවා දෙනලද පන්සැල් පූජා ද නිත්ය යෙන් කරනලද අත්පා මෙහෙ පූජා දැයි එක් ජාතියෙහි ම තුන් පූජාවක් ලත්සේක.
තව ද: න්යජග්රොාධමෘග ජාතකයෙහි මෘගරාජන් වූ බෝසතාණෝ වදන මුවදෙනක‍ිෙග් මරණ භය දැක උපන් මහා කරුණාවෙන් “ තී මාරුවෙහි මාගේ ජීවිතය දෙමි” යි ඈ අස්වසා දං ගෙඩියෙහි හිස තබා ජීවිතදාන ය දී ඔත්සේක. ඒ ආශ්චය්ය්ංර්යස අසා අවුත් දැක සතුටු වූ බ්රීහ්මදත්ත රජහට බුදුතු‍ඬෙකින් බණ කියන්නා සේ මුවතුඬින් දශරාජ ධර්මයෙන් බණ වදාළසේක. ඒ සද්ධර්ම ප්රීධතීන් මත් වූ රජ බෝසතුන්ගේ ජීවිතය ද පූජා කෙළේ ය. සියලු අපාද ද්විපාද චතුෂ්පාදා දී සතුන්ගේ ජීවිත පූජා ද කළේ ය.
තව ද: පඤචායුධ ජාතකයෙහි බ්රීහ්මදත්ත රජහට පුත් ව දුනු මුගුරු කඩු සිරි අඩයටි යන පඤ්චායුධ නිමවා දත් හෙයින් පඤ්චායුධ නම් කුමාර ව සොළොස් හැවිරිද්දෙහි තක්සලා නුවර ගොස් සූසැට කලා ශිල්පයන් ද නිමවා නැවත බරණැස් නුවර වඩනා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ සුචිලොම නම් යක්ෂයාට අසු ව වීය්ය් ර්පාසරමිතාවෙන් ඔුහ ජය ගෙන, ප්ර ඥ පාරමිතාවෙන් බණ කියා ඔහු සන්තොෂ කැරවූ දෑ ය. ප්ර සන්න වූ ඒ චණ්ඩය යක්ෂයා පවා මාගේ බොධිසත්ත්වයන්ගේ ජීවිත ය පූජා කෙළේ ය.
තව ද: වානරින්ද ජාතකයෙහි කපි රාජන් වූ මාගේ බොධිසත්තවයෝ තමන් කමි යි කට දල්වා සැඟවී ගලතළ වැද හොත් දෙවිදත් කිඹුලා දැක දානපාරමිතාවෙන් ඔහු වඤ්චා කොට ඒ කිඹුලා ෙග් ම කටට පැනපියා ඕහට අසු නොව අභිමතස්ථාන ගත වූ දෑ ය, ඒ වික්රපම ය දැක සතුටු වූ කිඹුලා:
යස්සෙතෙ චතුරො ධම්මා- වානරින්ද යථා තව,
සච්චං ධම්මො ධිති චාගො-දිට්ඨං සො අතිවත්තති-යි .
යන මේ ගාථාව අඬගා කියා බෝසතුන්ට ස්තුති පූජා කෙළේ ය. තව ද: මච්ඡ ජාතකයෙහි මස් රජ ව උපන්නා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ ඝර්හකාලයෙහි දිය සිඳී කර්මබලයෙන් මිය යන්නාවූ බොහෝ නෑයන් දැක ඉඳුනිල් මිණි සඟලක් සේ ඉතා ප්ර සන්න වූ තමන්දෑගේ ඇස්දෙක දල්වා ආකාශය බලා:
අභිතථනය පජ්ජුන්න- නිධිං කාකස්ස නාසය, කාකං සොකාය රන්ධෙහි- මච්ච සොකා පමොචය-යි.
යන මේ විසිතුරු ගයින් සත්යික්රි යා කළසේක. ඒ සත්යේක්රිියා වෙහි සතුටු වූ වස්සවල‍යාහක දිව්ය පුත්රරයා ඝන මහා වර්ෂාවක් වස්සවා පූජා කෙළේ ය. තව ද: ගුත්තිල ජාතකයෙහි ගුත්තිල ගන්ධර්ව නම් මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ මනුෂ්යාතත්මයෙහි සිට ම ශක්රාදෙවෙන්ද්ර්යා‍ගේ විජයොත් නම් දිව්ය රථයෙන් ශක්ර භවනයට ගොස් දෙ කෙළ පනස් ලක්ෂයක් දිව්යාං්ගනාවන් මධ්ය යෙහි වීණා ගායනාකොට දිව්යසයන් සන්තොෂ කැරවූ දෑ ය. ඒ ආශ්චය්ය් ර්යෙනහි ප්රූසන්න වූ සක්දෙවු රජ සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි තමාගේ ශක්‍රසම්පත් දී පූජා කෙළේ ය.
තව ද: කණ්හ ජාතකයෙහි අසූ කෙළක් පමණ ධන ඇති බ්රා:හ්මණ මහාසාර සැපත් හැර ව්ල ගොස් අටවිධ වූ තපස් අතු රෙන් දන්තලුය්යතක නම් වූ සවන තපස් කොට මුද්ධගසක් මුල හිඳ වාසය කරන දෑ ය.
අට විධ වූ තපස් නම් කවර යත්: සපුත්ත දාරකය, උවරීකය, සම්පත්තකාලක ය, අනග්ගිපක්කික ය, අසම්මුට්ඨික ය, දන්තලුය්ය ක ය, පවත්තඵලක ය, වණ්ටමුත්තක යයි යන මේ අට තපස් නම.
එහි විභාග මෙසේයි: සමහර කෙනෙක් අඹූ දරුවන් කෙරෙහි ලොභ ය ඇති ව ඔවුන් හැරපිය නොහී අඹුදරුවන් හා සමඟ ඉසි වෙස් ගෙන කෘෂි වණික් ආදි නිරවද්යඉ කර්මාන්තයෙන් දවස් යවන්නාහු ය. ඔහු සපුත්තදාරක නම් වෙති.
සමහර කෙනෙක් වලට නො ගොසින් නුවර දොර පන්සැල් කරවා ගෙන එහි රජ බමුණු වෙළෙඳ සිටු දරුවන් අකුරු කරවා රන් රිදී මසු කහවණු නො පිළිගෙන උඳු මුං තල‍තෙල් සහල් ආදි කප්පිය භාණ්ඩයන් රැස් කොට වාසය කෙරෙති. ඔහු උචරිකයෝ නම් වෙති. ඒ තපස පළමු වන තපසට වඩා උග්රඋ ය.
සමහර කෙනේක කිසි පළිරොධයක් නැති ව ඉසිවෙස් ගෙන වෙලාවට ගම් වැද භික්ෂාටනය කොට ලද දෙයෙකින් යැපී තලස් කෙරෙති.ඔහු සම්පත්තකාලක නම් වෙති, ඔවුන්ගේ තපස දෙ වන තපසට වඩා උග්ර ය.
සමහර කෙනෙක් ගිනි නොවන් වන මුල් ඵලාඵල ශාඛාදීන් අනුභව කොට තපස් කෙරෙති. ඔහු අනග්ගිපක්කිකයෝ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස තුන් වන තපසට වඩා උග්රෝය.
සමහර වීර පුරුෂ කෙනෙක් මිටි වාණක් හෝ තෙසු සැතක් හෝ අතින් ගෙන වෙනෙහි ඇවිද දුටු යම් ගසෙකින් පොතු මුල් ආදිය බ්ර හ්මවිහාර භාවනාවන් කොට වාසය ෙකරෙති. ඔහු අසම්මුට්ඨිකයෝ න්ම වෙති. ඔවුන්ගේ තපස හතර වන තපසට වඩා උග්රඔ ය.
සමහර වීරපුරුෂ කෙනෙක් ඒ මිටි වාණාදිය ත් නො ගෙන දුටු යම් ගසෙකින් පොතු මුල් ආදිය දතින් උපුරා ගෙන අනුභව කොට දවසින් දවස පෞෂථාංග ය ඉටා බ්රිහ්මවිහාර භාවනා කෙරෙති. ඔහු දන්තලුය්ය ක නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස් පස් වන තපසට වඩා උග්රු යෙ.
සමහර කෙනෙක් එක් විලක් හෝ එක් වන ලැහැබක් හෝ ගොදුරුගම් කොට සිත හිඳගෙන අනික් තෙනක‍ට නො ගොසින් ඒ විලෙහි ම නෙළුඹල නෙළුඹු දැලි ඕලු ආදි ය හෝ එ ම වෙනෙහි මල් සමයෙහි මල්, ඵල සමයෙහි ඵල, කොළ සමයෙහි කොල අනුභව කෙරෙති. යටත් වසයෙන් සෙසු සමයෙහි ගැටසුඹුලු ආදිය අනුභව කෙරෙති. ෙගාදුරු නිසා අනික් කිසි තැනකට ත් නො ගොස් නිත්යි ශීලය රක්ෂා කොට බ්රනහ්මචය්ය්ැර්වො රක්ෂා කෙරෙති. ඔහු පවත්තඵල කයෝ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස සවන තපසට වඩා උග්රක ය.
සමහර වීර පුරුෂ කෙනෙක් ඍෂීප්ර ජව්ර ජ්යා්වෙන් පැවිදි ව ගෙන වල් ගොස් එක රුකක් මුල හිඳගෙන මල් ඵල ෙකාළ නටුයෙන් ගිලිහී සමීපයෙහි වැගිර ගිය කල අත පොවන මානයෙහි තුබූ දෙය ඇරගෙන අනුභව කෙරෙති. ස්වහස්තයෙන් බිඳගෙන අනුභව නො කෙරෙති. ඔහු වණ්ටමුත්තකයෝ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස සත් වන තපසට වඩා උග්රභ ය.
මොහු අ‍ටදෙන ම පඤ්චශීලය රක්ෂා කොට පඤ්චාභිඥ අෂ්ට සමාපත්තිලාභී වෙත් ම ය. ගුණයෙන් වනාහි ක්රඅම ක්රලමටයෙන් ම උත්තමහ යි දතයුතු.
මේ අට තපසින් එ කල දන්තලුය්යරක නම් වූ සවන තපස කොට ශීල බෙලෙන් ශක්රලදෙවෙන්ද්ර යා‍ෙග් : දිග සැට යොදුන් පුළුල පනස් යොදුන්, බොල පසළොස් යොදුන්, බඳුවද පෙත්තක් හා සමාන පැහැ ඇති, ඔහු උන් කල නාභිමණ්ඩලය දක්වා ගැලී යන්නාවූ , නැඟි කල භෙරි තලයක් සේ තැනී යන්නාවූ, හුණූ කැමැති කල හුණු ව පවත්නාවූ , සිහිල් කැමති කල සිහිල් ව පවත්නා වූ , පාණුඩුකම්බල නම් ශෛලාසන ය ශීල තෙජසින් ඕහට ධර්මය දෙශනා කළ සේක. ඒ දෙශනාවෙහි සන්තොෂ වූ සක්දෙවු රජ ඒ වැඩහුන් ගස සහ මල්පල්ලෙන් මවා ධ්රැෙවඵලයෙන් පූජා කොට ගියහ.
තව ද: අකීර්ති ජාතකයෙහි අසූ කෙළක් සැපත් හැර බරණැස් නුවරින් පිටත් ව ක්රතමයෙන් කාර දිවයින් වැඩ එකලා ව කරගසක්මුල වැඩහිඳ කරපෙළා වළඳා පවත්තඵලක නම් වූ සත්වන උග්රා තපස කොට ඔහු වැඩඋන් තැනට ගෙන්වා ඔහු ම විචාරනලද පැන ය කියා බුද්ධලීලියෙන් ධර්ම දෙශනා කළ දෑය. එ දා ද සන්තොෂ වූ සක්දෙවුරජ අසාධාරණවූ වර අටෙකින් පූජා කොට ගියහ.
තව ද: සංඛ ජාතකයෙහි සංඛ නම් බ්රාටහ්මණ ව දන්දෙනු සඳහා ධන සොයමින් මුහුදු නැඟී ගොස් මුහුදු මැදදී නැව නැසීගිය කල සත් සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි නිරාහාර ව මහත් වූ වීය්ය්කර්යෙකන් තෙරක් දකිමි යි මුහුදු පිහිනන්නා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ සම්පූර්ණ වූ චන්ද්රමයා දැක “ මියෙතත් පෞෂථාංග ශීල ය නොවරදවමි” යි අටඟසිල් සමාදන් ව ශීල බලයෙන් මණිමෙඛලා නම් දෙවුදුව ගෙන්වා ප්රිදය කථාවෙන් ඈ සන්තොෂ කැරවූ සේක. එදා සතුටු වූ ඒ මණිමෙඛලා නම් දෙවුදුව: දිග අ‍ටසියක් රියන්, පුළුල සාරසියක් රියන්, ගැඹුර සියක් රියන් පමණ ඇති, ඉනිද්රෙනීල මාණික්යයමය වූ කුඹ ඇත, සත්රුවන්මය වූ කඹ ඇති,රිදීමය වූ රුවල් ඇති, ඝනරන්මය වූ රිටි හා පත් ඇති, සත්රුවන් නැවක් හා එහි පිරූ සත්රුවන් සමූහයකින් පූජා කොට බෝසතුන් මෝළිනී නම් නුවර පිහිටුවා ගියාය. කීයේ මැනෝ:
සාතත්ථ චිත්තා සුමන‍ාපතීතා-නාවංසුචින්තං අභිනිම්මිණිත්වා,
ආදය සංඛං පුරිසෙන සද්ධිං - උපානයි නගරං සාධුරම්මං-යි.
තව ද: ඛදිරංගාර ජාතකයෙහි ධනසිටු ව උපන්නා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ පිඬු සිඟා වැඩ සිටි ප‍ෙස් බුදුන් දැක පස්වනක් ප්රීධතීන් පිනා ලක්ෂයක් අගනා බත් තලියක් ගෙන ගොස් පසේ බුදුන් ඉදිරි‍ෙයහි සිටි දෑ ය. එ කෙණෙහි වසවත් මර බෝසතුන්ගේ දනාන්තරා ය හා පසේ බුදුන්ගේ ජීවිතාන්තරාය කෙරෙමියි අතුරෙහි නරක ගිනි වළක් මවා ලී ය. ඒ ගිණිවළ දැක:
කාමං පතාමි නිරයං-උද්ධංපාදො අවසිරො,
නානාරියං කරිස්සාමි- භන්ද පිණ්ඩං පටිග්ගහ-යි.
යන මේ ගාථාව කියා ඒ ගිනිමැදට පිනූ දෑ ය. එ කෙණෙහි ඒ ගිනි අන්තර්ධාන ව පොළොව පළා මහ ගැල් සකක් සා පියූ‍මෙක් පැනැනඟී බෝසතුන්ගේ ශ්රීසපාද ය පිළිගෙන සුවඳ මුවරද ගඳින් පූජා කෙළේ ය.
තව ද: ශශ ජාතකයෙහි ශශ රාජන්ව පෙහෙවස් රක්ෂා කරන්නාවූ මාගේ ශ්රී් මහා බොධිසත්ත්වයෝ තමන්ගේ ශ්රුද්ධා බල බලමි ඉයි සිතා දිළිඳු වෙසක් මවා බඩසා ය යි අවුත් සිටි ශක්ර බ්රාසහ්මණයා දැක සන්තොෂ උපදවා “ අද මාගේ ඇඟ මස් පළහා කවා තාගේ සාදුක් නිවමි යි , ගිනි ගෙනැ” යි කී කල ඒ ශක්රසයා මවා පෑලූ නරක ගින්නක් සේ ඉභයංකර වූ ගිනිරස් දැක තුන් විටක් කිළි පොළා ගිනි ගොඩ මැදට පැන ගිනි පැනනැඟි පියුම්ගබ රාජහංස ලීලායෙන් වැඩහිඳ “ බමුණ! තාගේ ගිනි ඉතා සිහිල් වනැ” යි ඕහට ආශ්චය්ය්ණර්‍ තෙපුල් කී දෑ ය. එ කෙණෙහි ප්රාසන්නවූ සක්දෙවුරජ බෝසතුන් වඩාගෙන මුදුනෙන් පුදා “හිමි! මම බමුණෙක් නොවෙමී; දෙ දෙවුලොවට අධීපති, වූ සක්දෙව්රජ නම් මම් ම යැ” ය කියා ස්තුති පූජා කොට, පර්වතයක් පෙළා යුස ගෙන එකුන් පනස් යොදුන් සඳමඬලෙහි බෝසතුන්ගේ ශශ රූප ය හැඳ කල්පාන්ත පූජා කොට ගියේය.
තව ද: තුණ්ඩිල සූකර ජාතකයෙහි සූකර රාජන් වූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ ‘ තමන් මරා ඇඟ මස් කම්හ’ යි පොලු මුගුරු ගෙන වටා සිටගත් රා සොඬුන් *තිස්දෙනා මැද තුණ්ඩිලොවාදය කරන වේලෙහි ඒ ආශ්චය්ය්ෙර්‍ ය ඇසූ රජ යුවරජ මහ ඇමතියන්දොර කියන බණක් සේ බුද්ධලීලායෙන් වැඩාහිඳ:
ධම්මො රහදො අකද්දමො - පාපං සෙදමලන්ති වුච්චති,
සීලං න වණ්ණ විලෙපනං තස්ස- ගන්ධො න කදාවි ඡිඡ්ජති-යි.
යනාදීන් බණකියා එ කෙණෙහි බරණැස් රජුගෙන් මුළු දඹදිව රාජ්යණ ය පුදවාගෙන මහත් වූ සත්කාර ලත්සේත. එ දා දෙසූ ධර්මයෙන් හික්මුණා වූ සත්ත්වයෝ සැටදහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි බෝසතුන්ට ප්රැතිපත්ති පූජා කළාහු ය.
තව ද: තෙසකුණ ජාතකයෙහි ජම්බුක නම් ගිරාපණ්ඩිත ව බ්රතහ්මදත්ත රජහුගේ සිංහාසන මස්තකයෙහි වැඩහිඳ පඤ්චබල ප්රසශ්න ය එ රජු විචාළ වේලෙහි:
බලං පඤ්චවිධ ලොකෙ- පුරිසස්මිං මහග්ඝතෙ
තත්ථ බාහුබලං නාම- චරිමං වුච්චතෙ බලං
දෙතිස් දෙනා - ඇතැම්.
භොගබලං ච දීඝායු - දුතියං වුච්චතෙ බලං,
අමච්චබලං ච දීඝායු- තතියං වුචච්තෙ බලං;
පඤ්චබලෙනු ‘ පත්ථද්ධො-අත්ථං වින්දති පණ්ඩිතො-යි
යනාදීන් පඤ්චබල ප්රෙශ්න‍ය හා දශරාජ ධර්මයෙන් ජම්බුකො වාද නම් ධර්මශනාවක් ගාරාතුඬින් කළ දෑ ය. ඒ දෙශනාාවහි සන්තොෂ වූ රජු හා අමාත්ය යෝ සෙනාධිපති ධුරය දී අප්රොමාණ වූ ධනයෙන් පූජා කළ හ.
තව ද: සාලිකෙදාර ජාතකයෙහි ගිරා රජ ව ජීර්ණ වූ මවුපියන්ට මෙහෙ කරන්නා වූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ තමන් බදා ගෙන්වා ගත් සාලින්දිය නම් බ්රාාහ්මණයාගේ ඇකයේ සැකයක් නැති ව වැඩහිඳ:
මාතා පිතා ච මෙ වුද්ධා -ජිණ්ණකා ගතයොබ්බනා,
තෙසං තුණ්ඩෙන ආදාය- මුඤ්චෙ පුබ්බෙකතං ඉණං-යි.
යනාදීන් බණ කියා ඔහු ද සන්තොෂ කළ දෑය. එදා ඒ සාලින්දිය බ්රා හ්මණයා පැසුණු පිටින් බිජු අට අටකිරි හැල් කෙතක් පූජා කෙළේ ය.
තව ද: සුතනු ජාතකයෙහි සුතනු නම් කුමාර ව දිළිඳු වූ කුලයෙක ඉපැද වැන්දඹු වූ මෑණියන්ට මෙහෙ කොට පින් පුරන්නා වූ මාගේ බෝධිසත්ත්වයෝ දුක්පත් මෑණියන්ට මසු දහසක් දෙවා බත් තලියෙක් ගෙන යක්ෂයකුට බිලියමට ගොස් බණ කියා ඔහු දමාගෙන ආලවකයා සේ ම ඉතා තද වූ ඒ යක්ෂයා අතින් ගැළවී අභයදාන පූජා ලත්සේක. ඒ ආශ්චය්ය්ෂර්යව දුටු රජ යුවරජ මහ ඇමතියෝ එදා අප්රආමාණ වූ ධන සමූහයෙකින් පූජා කළහ.
තව ද: අසදිස ජාතකයෙහි අසදිස නම් රාජකුමාරව ධනුර්වෙදය නිමවා දැන වෙස් වළා නුවරින් ගොස් පසල් රජකුට සේවක ව දවස දහසක් වැටුප් ලදින් වැස අඹකැන විද ධනුශිල්ප පානා දා පළමු ව විදි ශරයෙන් නටුව භාගයක් කපා දෙසාලිස් දහසක් යොදුන් නැඟී දෙවුලොව වන් කල,දෙවනුව විදි ශරයෙන් ඒ ශර පුංඛ යව පැහැර බිම හෙන ශරයෙන් අඹකැන ගෙන සිට රජ පිරිස විස්ම ය පත් කළ දෑය. එ කෙණෙහි කුල්මත් වූ රජ යුවරජ මහ ඇමතියෝ කෙළක් පමණ ධන රාශියෙක් පූජා කළහ.
තව ද: මාතුපොසක ජාතකයෙහි ඇත්රජ ව උපන්නාවූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ අන්ධ වූ මෑණියන්ට අත් පා මෙහෙ කරන ලොභයෙන් ම හස්තිරාජ්යඅ හැරපියා චණ්ඩොාරණ නම් පර්වතයට ගොස් මෑණියන්ට අත් පා මෙහෙ කරන දෑය. එකල ඒ ආශ්චය්ය්ෑර්ය දුටු බ්රචහ්මදත්ත රජු හා දඹදිවු වැසියන් හා බෝසතුන්ට සිවි පමණින් වැටුප් තබා දී ඔබ ඇවෑමෙහි එ තැන බෝසතුන් වැනි හස්ති රූපයක් කරවා හස්තිමහ නම් වූ පූජාවක් දීර්ඝ කාලයක් මුළුල්ලෙහි දවස් පතා කළාහු ය.
තවද: චුල්ලහංස ජාතකයෙහි ශ්වෙතහංස රාජන් ව උපන්නා වූ මාගේ ශ්රී් මහා බොධිසත්ත්වයෝ බ්ර්හ්මදත්ත නම් රජහු ෙග් සිංහාසන නැඟී වැඩහිඳ හංසතුඩින් විසිතුරු වූ බණ කියා ලොව විස්ම ය පත් කැරවූසේක. එ දවස් සද්ධර්ම ප්රිනතින් මත්වූ රජ දළපුඩු සේසත හා සමග බරණැස් රාජ්යායෙන් පූජා කළේය.
තව ද: විධුර ජාතකයෙහි විධුර නම් මහා පණ්ඩිත වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයන් වහන්සේ චතුපොසථ නම් පැන ය කියා ශක්රස- ගරුඩ-නාග- මනුෂ්ය් යයි යන රජදරුවන් සතරදෙනා‍ෙග් ශීල විවාදය දුරු කළ සේක. ඒ බණ අසා ශක්රෙදෙවෙ‍න්ද්රදයා ප්ර සන්නව දොළොස් යොදුන් දිව ස්ළුකවක් පූජා කෙළේය. වරුණ නම් දිව්යා නාග රාජයා කණ්ඨමාණික්ය්යෙන් පූජා කෙළේය. ධනඤ්ජය කොරව්යම රජ හස්තිරාජයෙකු හා ගවයන් දහසක් හා අසුක් යෙදූ රථ දහසක් හා ගම්වර සොළොසකික් හා පූජා කෙළේ ය.
තව ද: එම ජාතකයෙහි තමන් මරා හදවත ගනිමි යි සැට යොදුන් කාළාගිරි පර්වතයට පැන නැඟී පූර්ණක නම් යක්ෂ සෙනාධිපතියාට සාදුතර ධර්මදෙශනවෙන් බණ වදාළ සේක. එ දා ප්රවසන්න වූ ඒ පූර්ණක නම් යක්ෂයා බෝසතුන්ගේ ජීවිතය හා අනර්ඝ වූ චින්තාමාණික්යර රත්නයෙන් පූජා කෙළේ ය.
තව ද: මහා උම්මග්ග ජාතකයෙහි වෙදෙහ රජහුගේ මිථිලා නම් නුවරට පූර්වදිග්භාගයෙහි යව මැදුම්ගම සිරිවඩ්ඪ නම් ගෘහ පතිහුගේ සුමනා නම් සිටුදුව කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා ශක්රෘදෙවෙන්ද්ර්යා දෙනලද දිවසඳුන් ගැටක් මිටින් ගෙන මවුකුසින් බිහි ව උපන් කෙණෙහි ම “ අම්ම! මහෞෂධයෙකැ” යි මෑණියන් හි සමඟ ප්රි ය කථා කොට ඒ ආශ්චය්ය්ැර්යි දැක මහෞෂධ කුමාර යයි යනනමින් ප්ර සිද්ධ වූ මාගේ ශ්රීය මහා බොධිසත්ත්වයෝ දහසක් සිටුකුමරුවන් හා සමඟ තරුමැද සඳ සේ වැඩී දඹදිවුතෙලෙහි පැන දන්නවුන්ට අග්රඩව විශ්වකර්ම නිර්මිතයක් සේ විචිත්රහ වූ පැන් තොටින් හා දහසක් වකින් විසිතුරු වූ පැන් පොකුණ්ක හා නඳුන් උයන සේ උයනකුදු කරවා සත් හැවිරිදි ව කුමාර ක්රීඳඩාවෙන් වැස දඹදිව බුද්ධොත්පාද කාලයක් සේ ප්ර ශ්න ව්යාෙකරණයෙන් බබුළුවා මෙසේ වසන කල, ලිහිණිය ගෙන යන මස් කැටිය උඩ නො බලා බිම හෙළවා ගත් පැනය ය, ගොන්ගෙය බැඳගෙන යන සොරු අසු කොට දී ලූ පැනය ය, ගැට හූ පලඳනාව සඟවා ගත් සෙර අසු කොට දුන් පැනය ය, හූවැටිය හිමියන් හිමි කොට ලූ පැනය ය, යකින්න තමාවෝ යයි අල්වා ගෙන ගොස් කමි යි සිතූ දා එ කුමරු රැක දී ලූ පැනය ය, ගොළ කාළයා හා දික් පිටියා හි දික්තල හා තුන් දෙනා‍ෙග් ස්ත්රීන වාදය සිඳ ලූ පැනය ය, ශක්ර යා ක ළ රථවාදය බිඳ දි ලූ පැනය ය, කිහිරි හරෙහි අග මුල තෝරා ලූ පැනය ය, නයි හා සැපින්නගේ වෙනස දක්වා ලූ පැනය ය, කුකුළකු එවන්නේ යයි වෘෂභ වඤ්චාවෙන් කියා රවූ පැනය ය, අෂ්ටවංක මාණික්යූයෙහි හූ ලාලූ පැනය ය, මංගල වෘෂභයා දරුවන් වදවන්න‍නේ යයි කියා එවූ පැනය ය, අෂ්ටාංගයෙන් යුක්ත වූ පැසිබත් පිස එවන්නේ යයි කී පැනය ය, පස් පියුමෙන් පිරි පොකුණක් එවන්නේ යයි කී පැනය ය, විසිතුරු උයනක් එවන්නේ යයි කියා එවූ පැනය ය, වැලි කඹයක් එවන්නේ යයි කියා එවූ පැනය ය, යන මේ සතළොස් පැන ය සත් හැවිරිදි අවස්ථාවෙහි බුදුකෙනෙකුන් ෙස් කියා මුළු දඹදිව ප්රිසිද්ධ ව ගද්රෙභ නම් පැන ය රජු දුටු දා කියා එ තැන් පටන් සිටුපුත්රඅ භාවය හැර රාජපුත්රය ව රජු‍ෙග් ගෙයි වැඩී තල්ගස තුබූ මිණිරුවන නුවණින් පෑ ලූ දා සතුටු වූ ඒ වෙදෙහ රජහු විසින් දෙනලද දහස්ක මුතුවැල් හා ලක්ෂයක් වටනා මුතුහරකින් මේ උම්මග්ග ජාතනයෙහි පළමු වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: කණ්ටක නම් පැන ය කී දා එ නුවරට නිමන සතර සුංගමෙහි අයින් දෙවන පූජාන ලත්සේක.
තව ද: සිරිකාළකණ්ණි නම් ප්ර‍ශ්න ව්යාාකරණය කළ දා ලක්ෂ යක් ධනයෙන් තුන්වන පූජාව ලත්සේක.
මිත්රඡකම් කළ එළුවා සහ බල්ලා‍ෙග් ප්ර ශ්නයෙන් ජය ගත් දා අසුන් යෙදූ රථ දහසක් හා ලක්ෂයක් නිමවන ගම්වරකින් සතර වන පූජාව ලත්සේක.
බුදුකෙනෙකුන් සේ සිරිමන්ද නම් ප්රනශ්නය කියා සේනකයා දිනූ දා හස්ත්යසලංකාරයෙන් හෙබි හස්තිරාජයකු හා ගවයන් දහසක් හා අසුන් යෙදූ රථ දහසක් හා සමෘද්ධි වූ ගම්වර සොළොසකින් හා පස්වන පූජාව ලත්සේක.
ඡත්තපථ නම් පැනයෙන් අමරංගනා නම්වූ උත්තමාංගනාවක ලදින් ඛජ්ජොපණක නම් පැනය කියා භූරි නම් පැනයෙන් ධර්මදෙශනා කළ දා රජහුගේ දළපුඩු සේසත අරක් ගත් දේවතා දුව විසින් සතුටුව පුදන ලද දිව රන්කරඬු සත‍රෙකින් දිව මල් සුවඳ සතර කරඬුවක් හා සතර වාරයෙක පාසමූලයෙහි පුදවා ඈ ලවා සාධු කාර දෙවා මෙම ජාතකයෙහි ම සවන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: එම දාම ප්රකසන්න වූ ඒ රජුන් විසින් දෙනලද සෙනාධිපති දූරයෙන් සත්වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: පඤ්චපණ්ඩිත ප්රලශ්නයෙහි දී සේනකාදී පණ්ඩිතවරුන් ජයගෙන එ තැන් පටන් රජුහට අනුශාසනා කොට එක මන්ත්රිගධුර යේන වාසය කරන කල බරණැස උත්තරපඤ්චාල නම් නුවර චූලනී බ්ර හ්මදත්ත රජු හා කේවට්ට නම් පුරොහිත බ්රා‍හ්මණයා චතුෂ්කර්ණ නම් මන්ත්රීණයක් කොට එක්සියයක් රාජධානීන් සාධා, එක්සියයක් රජුන් ගෙන, එක්සියයක් සිටුන් ගෙන, එක් සියයක් අගබමුණන් ගෙන එක්ලක්ෂ දෙසැට දහසක් මතැතුන් හා එක්කෙළ දෙසැට ලක්ෂයක් රථ හා එක්සිය දෙසැට කෙළක් අස් සෙනඟ හා සොළොස් දහස් දෙසිය කෙළක් බළ සෙනඟ හා එකුන් සතලිස් දහසක් මහ‍ථා යොධයන් හා අටළොස් අක්ෂෞ හිණී පමණ මහසෙනඟ ගෙන, තමන් හුන් සත් යොදුන් මියුලු නුවර තුන් වළල්ලකින් වටලා ගත් කල මාගේ ශ්රී් මහා බොධිසත්ත්වයාණෝ ඇත්මුලක් මැදට වන් සිංහපොව්වකු සේ තමන් ඇඟ ලෝමයෙකත් භයක් නැති ව සතුන් දැක මරණ භයින් වෙවුලන වෙදෙහ රජු කරා ගොස් සිට:
පාදෙ දෙව පසාරෙහි- භුඤ්ජ කාමෙ රමස්සු ව,
භිත්වා චඤ්චාලියං සෙනං- බ්රාහ්මදත්තො පලායති-යි
යන මේ අභීත වූ ගාථා නාදයෙන් ඒ රජහු අස්වසාලා තමන්ගේ දහසක් පමණ යෝධයන් හැරගෙන වික්රාම කරන සේක් සාරමසක් මුළුල්ලෙහි නුවර සිසාරා හිඳගෙන බ්රතහ්මදත්ත නම් රජු හා කෙවටට නම් පුරොහාතයා හා කරනලද මාරයාගේ යුද්ධය සේ අප්ර මාණ වූ යුද්ධයෙහි තමන්ගේ නුවණ බලයෙන් ජයගෙන එක් දවසෙක ධර්මයුද්ධයෙන් ජයගනිමි යි තමන් කරා අවුත් සිටි කෙවට්ට නම් බ්රාධහ්මණයා මැණික් මායමකින් වඤ්චා කොට තමන් පාදමූලයට හිස නම්වා “ ඕ හෝ නො වඳුව! අචාය්ය් ර්යෙනනි” යි සෙනඟට ඇසෙන සේ කිය කියා වැඳුම් වළකන ආකාරයෙන් රත් වදමලක් ගල්තළෙක උළන්නා සේ ඔහු නළල බිම උළා ලේ මුහුණු කොට එ දවස් ඒ ධර්මයුද්ධයෙහි ජය ගෙන ඒ සා මහත් සෙනඟක් මිනියක් නො මරා, සතකු ඇඟින් ලේ බින්දුවකුත් නො සොල්වා කැටක් ගසා ලුහුබඳවන කපුටු සෙනඟක් සේ තමන්ගේ නුවණ නමැති කැට ගසා හැම ලුහුබඳවා ජය ගෙන එක්සියයක් රාජධානියෙහි රජසෙන් හැරපියා ගිය අප්ර මාණ වූ මහත් ධන රාශීන් ලදින් එ දවස් ද මේ අට වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: විවාහ මන්ත්ර ණයෙන් ජය ගනුම්හ යි කෙවට්ටයා කළ චතුෂ්කර්ණ නම් මන්ත්රයණය, ෂට්කර්ණ මන්ත්රමණය කොට අසා ඒ මන්ත්රෂණයත් ජයගනිමි යි අටලොස් වර්ගයෙක කුලපිරිස් ගෙන මඟුලට පළමු බ්රොහ්මදත්ත රජුකරා යෙමි යි මියුලු නුවරින් ගොස් සොපාන කර්මාන්තයෙන් ගිය දා ම රජු වඤ්චා කොට එම දාම මන්ත්ර්ණබෙලෙන් නවකෙළක් ධන උපදවා උපකාරී නම නුවරක් කරවා තුන්සියයක් යොධයන් ලවා රජදුව ගෙනෙන සුළු උමඟ ගවුවක් තැන් බිඳුවා සත්සියයක් යොධයන් ලවා තම රජහු ගලවන මහ උමඟ දෙගවුවක් තැන් බිඳුවා, විසිතුරු වූ සිතියවම් කරවා, අටළොස් රියන් මහදොර අසූවක් හා සුළුදොර සූසැටක් හා එක්සියයක් ශ්රී යහන් ගබඩා හමා ඉර සඳ සදෙවුලෝ ආදි වූ අප්රසමාණ කර්මාන්ත කිසිවක්හටත් නොකියා නිමවා වෙදෙහ රජු ගෙන්වා, එ දා මඟුල් පාසාරයෙන් අටළොස් අක්ෂෞහිණි සෙනඟ ගෙන එක්සියයක් රජුන් සමඟ චූළනී බ්රෙහ්මදත්ත රජහු උපකාරී නුවර පිරිවරා අවුත් සිටගෙන
“තෙල වේදේහයා ලා ගොවියා පිත් මහෞෂධයා ගනු ව, මරව, නො යා දෙව” යි යනාදීන් කර්කශ වූ බස් කිය කියා සිටගත් වේලෙහි ද මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ තුන්සියයක් යොධයන් සුළු උමඟින් යවා පඤ්චාලචණ්ඩි නම් රජදුව හා අග මෙහෙසින් වූ නන්දා දේවීන් හා පඤ්චාලචණ්ඩි නම් රජකුමරුවා හා තලතා දේවීන් ඇතුළු වූ සතර දෙනා සොරා ගෙන්වා ගෙන තමන්ගේ වෙදෙහ රජහට පඤ්චාලචණඩීන් ඒ නකත ම පාවා දී රාහුමුඛයට හසු වූ සඳදෙවු පුතු ගැලවූවු සේ, බ්ර හ්මදත්ත රජුට හසු ව ගියා වූ වෙදෙහරජු හා සමඟ ඇමුතියන් එම දා මහ උමඟින් මියුලු නුවර යවා පාන් වූ කල බ්රුහ්මදත්ත රජු පිය කථාවෙන් සන්හිඳුවා උමං පානා මායමින් එක්සියයක් රජුන් හා සමඟින් උමඟින් හසුකොට එදා තමන්ගේ නුවණ බලපරාක්රනම දක්වා, ඒ බ්රලහ්මදත්ත රජු ද ප්ර්සන්න කරවා, ලක්ෂ වටනා ගම්වර අසූවක් හා කෙල්ලන් සාරසියයක් ඇතුළු වූ අප්රාමාණ ධනයෙන් නව වන පූජාව ලත්සේක.
පසු ව වෙදෙහ රජු ස්වර්ගස්ථ වූ කල එම බ්ර හ්මදත්ත රජු කරා ගොස් දියරකුසු නම් පැනයෙහි දී ප්ර සන්න වූ රජහු විසින් දෙනලද දඹදිවට අග්රී වූ සෙනෙවිරත්දූරයෙන් දසවන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: බුදු වන්ට තුන් වන ජාතී වූ මහා වෙස්සන්තර ජාතකයෙහි ජයතුරා නම් නුවර සඳ මහා රජු‍ෙග් පුසතී නම් අග බිසොවවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා වෛශ්යනයන්ගේ වීථී අන්තර යෙහි දී පියුම් ගබින් බස්නා රන් බමරකු ෙස් බිහි ව උපන් කෙණෙහි මඉඳුනිල්මිණි වන් ඇස් සුං දෙක දල්වා මෑණියන් මූණ බලා “ මෑණියනි! මා දන් දෙන වතක් දෙව” යි මියුරු බස් කියා රත ‘ තුල් සුං දිගුකොට මෑණියන් විසින් දෙනලද දහසින් බඳ පියලි ගෙන එ කෙණෙහි ම කිරිමවුන්ට දන් දී, එ තැන් පටන් වෙස්සන්තර නම් වූ මාගේ ශ්රීඳ මහා බෝධිසත්ත්වයෝ සැට දහසක් ඇමැති දරුවන් පිරිවරා පෙරඩමස සඳ සේ වැඩී නව වාරයෙක නව ලක්ෂයක් අගනා පලඳනා ගලවා, කිරිමවුන්ට ම දන් දී, අට හැවිරිදි කල පලක් බැඳ වඩහිඳ සරස වූ සිතින් :
හදයං දද්යෙංහ චක්ඛුම්පි- මංසම්පි රුධිරම්පි ච,
දදෙය්යං් කායං සාවයිත්වාන -යදි කොචි යාචකො මම- යි
යනාදීන් “ යමකු ඉල්වූ යම් වස්තුවක් දන් දෙම් ම ය” යි සිතූ වේලෙහි මෙරගල හා හිමාලය පර්වත නමැති මුදුන් මල්කඩින්
සැරහී මහී නමැති කාන්තාව ගර්ජනා නමැති භෙරිනාද පවත්වා සතොසින් නටා කරණ ලද මේ වෙස්සන්තර ජාතකයෙහි මහී ගර්ජනා නම් වූ පළමු වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: සොළොස් හැවිරිදි වයස මද්රිම නම් අගබිසෝ රුවන හා සමඟ රාජ්යොශ්රීි ලදින් ජාලිය- ක්ර ෂ්ණජිනා නම් දරු දෙදෙනා ලැබ දශ රාජ ධර්මයෙන් රාජ්ය ය කොට සදන්හල් කරවා දවස දවස සලක්ෂයක් ධනයෙන් දන් දී වසන කල කලිඟුරටින් ආ බමුණන් අටදෙනා ඇතු ඉල්ලූකල අනර්ඝ වස්තු සතරක් හා සූවිසිලක්ෂයක් රන් සැදුම් ලදින් රිදී පර්වතයක් සේ දිලියෙන පාණ්ඩව නම් හස්ති රාජයා ඒ බමුණන් අත පැන් එව දන් දී එ කෙණෙහි කරන ලද මහීගර්ජනා නම් වූ දෙවන පූජාව ලත් සේක.
තව ද: ඇතු දුන්හ යි කිපී නුවරුන් නුවරින් නෙරනා සමයෙහි තපසට වලට යෙමි යි සත්තසතක නම් වූ මහා දාන ය දී එ කෙණෙහි ද පූජාව ලත් සේක.
තව ද: මද්රිදදේවීන් හා දරුදෙදෙනා හා සමඟ එක මඟ නික්ම අටළොස් ගැලක් ධන මඟදී ම යාචකයන්ට දන් දී රථයානින් නුවරින් පිටත් ව නැවත රජගෙය දිසාව බලා:
ඉංඝ මද්දී නිසාමෙහි -රම්මරූපංච දිස්සති
පාසාදො සිවිසෙට්ඨස්ස-පෙත්තිකං භවං මම -යි
යන මේ ගය කියා මද්රිපදේවීන් හා කථා කරන වේලෙහි ස්වාමි දරුවකුගේ ආපදායෙක මුරගා අඬන මිඬියක ෙස් වන පූජාව ලත් සේක.
තව ද: මෙසේ නුවරින් නික්ම පස්සෙහි දිවූ බමුණන් සතර දෙනාට මඟුලසුන් සතරදෙනා දන් දී පසු ව ආ බමුණ දැක මඟුල්රථය දන් දී දෙ දරුවන්ගේ දුක දැක ඇකයෙන් වඩාගෙන ඔවුනොවුන් හා සමඟ ප්රිුය කථාවෙන් සන්හිදී යන මද්රඟ දේවීන් හා වෙස්සන්තර නම් ඒ බෝසතාණෝ ජයතුරා නුවර පටන් විසි ගවුවක් ගොස් ස්වර්ණගිරිතල නම් පර්ව තයට නැඟී එතැන් පටන් විසි ගවුවක් ගොස් කොන්තිමාරා නම් ගංගාවෙන් එ තෙර ව, තව ද විසි ගවුවක් ගොස් ආරඤ්ජරගිරි නම් පර්වතයට පැමිණ, තව ද විිසි ගවුවක් ගොස් දුනුමිටි නම් බමුණූ ගමට වැද, එයින් සතලිස් ගවුවක් ගෙවා සෑ රට ගොස් මෙසේ දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් එක්සිය විසි ගවු මඟ ගෙවා එම දා සවස ලැග්මට මාතුල නම් නුවරට වැද, එහි රජුන් කළ රාජ්යවපූජාව නො යිවසා එ දා රාත්රි ය එහි යවා, දෙවන දා එ නුවර සැට දහසක් සෑ රජුන් පිරිවරා සැට ගවුවක් තැන් ගොස් වන දොරකඩ දැක වල් දුටු වනයට නැඟී ගිය දා රාත්රි්යෙහි ගන්ධමාදන නම් පර්වතකූටයෙහි ලැග හිරු උදයෙහි නික්ම උතුරු දිග බලා ගොස් විපුල නම් ගඟට බැස නහා පැන් එහි ඉසාන කොනින් ගොස් කෙතුමතී නම් ගඟට බැස නහා පැන් බී අඹුදරු වන්ගේ ගමන් විඩා නිවා වල්වැද්දකු දුන් මී හා මුවමස් මේ නිමවා ඕහට මුහුළ දුන් රන් ඉද්ද ප්රීසාදයට දී එයින්ගොස් ස්වානු පර්වතය මුදුනෙහි පිහිටි නුගගස ඵල හා මධුර වූ රස ඇති නුග පරඬලා අනුභව කොට තුරුමුල සැතපී , එයින් ගොස් නාලික නම් පර්වතයට වැද, තව ද උත්තරාපථයෙන් ම ගොස් මිදෙල්ල නම් විලක් දැක එයින් ගොස් පියවර සටහන් මඟින් ගොස් පොකුණට වැඩ එ තෙනට ඉසාන කන එක් පියවර සටහන් දැක “ ශක්ර යා මා ආ බවු දත් වනැ” යි සන්තොෂ උපදවා විශෙෂ වූ තවුස්වෙස් ගෙන අඹුදරුවන් තවුස් වෙස් ගන්වා වන මුල් වන ඵලාහාරයෙන් ජීවත් සපුත්තදාරක නම් වූ පළමු වන තපසින් ඒ වංකගිරි පර්වතයෙහි සත්මසක් වාසය කොට මෛත්රිඒ බෙලෙන් ඒවෙනෙහි සියලු සතුන්ද ඔවුනොවුන් කෙරෙහි මෛත්රිල කරවා දවස් යවන සේක.
එ කල කලිගු රට දුනුමිටි නම් බමුණුගම පූජක නම් බමුණෙක් අමිත්තාපනා නම් බැමිණියගේ නියොගයෙන් දරු දන් ඉල්වා යනුයේ වනදොරකඩ, රකවල සෑ රජුන් විසින් සිටුවන ලද වැදිපුත්රඩයාගේ බල්ලන් දැක ගසකට නැඟී වැද්දවූ අවුත් භය ගන්වා “දැන් දන් තා විද හෙළමි. කොයි යෙයි ද බමුණැ” යි කී කල “ වෙස්සන්තර රජ්ජුරුවන් කරා සඳමහ රජ්ජුවන් ගෙන් දූත මෙහෙවර යෙමි” යි බොරු කියා ගැළවී ඒ වැද්දා කී සලකුණෙන් ගොස් සුළුවනය ගෙවා අච්චුත නම් තාපසයන්ගේ පන්සැලට වැද “වෙස්සන්තරයන්ට බාල කල ශිල්ප දිනිමි, උන් බලන්නට යෙමි” යි බොරු කීමෙන් අච්චුත තාපසයන් පහදවා ගෙන එදා රෑ ඒ පන්සල ලැග දෙවන දි උදෑසන “හිමි! මට මඟ කියව”යි කී කල තාපසයෝ දකුණත ඔසවා කියන්නාහු “ බමුණ! තෙල පෙනෙන්නේ ගඳමහන් පවුව ය; තා එගල් පාවිටින් ගිය කල දෑව ය, අසූ ය, බුබුළු ය, මුරුත ය, කිහිරි ය, සල කොහොඹ ය, වල් දමුණු ය, මාලුවා , ලිය ය, අඹ ය, ගිවුළු ය, කොස ය, දඹ ය, බුළු ය, අරළු ය, ඇඹුලු ය, ඇසතු ය, රන්වන් තිඹිරි ය, නුග ය, හෙලකිඳි ඇසතු ය, මිගස ය, දිඹූල ය, වල්පලු ය, කිරිපලු ය, හෙල ගෙඳ ය, මිදි ය, ඉඳිය, ගල ය, පොල ය, යනාදි මෙකී රුක්හු පලිස් ගෙන සිටිනාහ. එයින් මිහිරි වූ පකාපැකින් කකා ඒ වෙසතුරු රජහු ම තකා තා ගිය කල, .තව ද සුළු කෙලිඳ ය, මහ කෙලිඳ ය, උපුල් කොළ ය, තුවරලා ය, පළලු ය, කීණ දොඹ ය, මහ දොඹ ය, කොබලීල ය, එරහැන්ද ය,හෝම ගසය, කොහෙම් ගසය, කළු වැල ය, බඳුළු ය, අවරි ගස ය, ලකවැලි ය, සුළු කුඹුක ය, මහ කුඹුක ය, පියා ගස ය, සලල ය,බක්මී ය, කොහොඹ ය, දෙල්දැව ය යනා දි මෙ කී රුක්හු මල් පිපී බමරුන් විසින් ගැවසිගෙන සිටිනාහ.
එයින් සුවඳ මල් බිඳ බිඳ සිහිල් සෙවන සැතපි, සැතපී, මිහිරි දිය කඳුරු වලින් පැන් බි බී, බමුණ! තා ගිය කල සිවුරැස් පො‍කුණ දක්නෙහි ය. ඒ පොකුණෙහි ද වාණසේ සුදු වූ කැලබ‍ැඳ ඇවිදුනා මස්කැලන් විසින් ගැවසී ගත්තේ ය. මහවිල කටු ය; කුදුහැල, හූරහැල, බිම් වගළහැල යන තුන් ජාතියෙහි හැල් ය. උපුල, හෙළපියුම, හෙළඹුල, හෙල්මැලි ය, පිල ය, දියකූර ය යනාදි දිය කෙලවර නානා රුක්හු මල් පිපී බමරුන් විසින් ගැවසි ගෙන සිටිනාහ. ඔහු කිනම්හ යත්:- කොලොම්, පළුලු, කොබලීල, අඟුණු, වැල් කිණිහිරි, කලුසු ,ඇසතු, කරඳ, එරබදු, නා, ඇට්ටර මහරි, හෙළ කොබලීල, පියුම්ගස්, මහ නමුඩ, සිහින් නමුඩ, රත් නික, හෙළනික, මහනික, සුළුනික, පියා‍ගස, පඟුරු මුහුලු, සල්මල්, මුරුඟා, දුනුකේ, වැටකේ, කරාකේ, කිණිහිරි, කනේරු, කුඹුක්, පතුක්, කසකෑල, ඇත්දෙමට, රුක්අත්තන, කදුරු, ඩහූඹු, දුනුවලා, තිටඟ, හිරමසු, වරණ, අසු සිවල්, හීන්සලු, හෙළවසු, මැසි කලු වරණ යනා දි මෙකී රුක්හු මල් පිපී බමරුන් විසින් ගැවසී ගෙන පිදූ මලසුන් මෙන් පෙනෙති. තව ද: බමුණ! ඒ විලට නුදුරු තෙන දියෙහි ගො‍ෙඩහි පිපෙන්නාවූ කිසියම් මල් ජාතියකින් ගැවසී ඉ ගත් මිදෙල්ල නම් විලෙකුදු ඇත. එ විල්හා දිය කෙළ වර ද බොහෝ ව හටගත්තා වූ දමුණු ය, සිහින්මුග ය, සිහින්මුග ය, සිහින් මෑ ය, කටු සෙවෙල ය,ගෝසී සඳුන ය, හිඟුරු යෙ, රත්කරවු ය, සුළු අන්ගෙන්ද ය, මහ අන්ගෙන්ද ය, හුරු කළන්ද ය, තල් කළන්ද ය, දුනුකේ ය, වැටකේ ය, ගිරිකොළවල ය, ඉන්දීවර ය, නිල්මල දිය මෙරලිය ය, මුඩුමුරු කැප්පෙට්ටි ය, කවේරු ය, කළුතලා ය, හෝතලා ය, සුවඳ තලා ය, තුන් ජාතියෙහි කැකිරි ය, සෑළූනු ය, තල් උස ඉඳි ය, මිටි තෙන සිට මිටපුරා තා බිඳ කෑ හැකි එරහැන්ද ය, ගැවසී සම ව සිටි සිරි වැඩි ය, කෑලිය ය, මීගෙන්ද ය, හෝපලු ය, නිවිති ය, ලබු ය, කොමඩු ය, හිඟිණි ය, දෙ කටු කරඬු ය, තිත්මල නාලිය ය, බුලත් වැල ය, හිරමසු ය, කිරිවැල ය, වා‍ගස ය, වෑකොඳ ය, සීනිද්ද ය, බෝලිද්ද ය, දෑසමන් ය, ගස් සමන් ය, රත්සඳුන ය, විල්පලා ය, යනාදි මෙකි රුක්හු ද මල් පිපී බමරුන් ගැවසී ගෙන සිටිනාඑ.
තව ද: බමුණු! එදෙවිල් තෙර ඉසාන කන එක් පියවර සටහන් මඟින් තා ගිය කල මල් සුවඳ ය, රොන් සුවඳ ය, ඵල සුවඳ ය, කොළ සුවඳ ය, කඳ සුවඳ ය, මද සුවඳ ය, ගැට සුවඳ ය, මැලි සුවඳ ය, පොතු සුවඳ ය, මුල් සුවඳ ය යි යන දශවිධ වු සුවඳින් ගැවසී ගත් නිමැසි මී, වැල්මී, තලිස් පතුරු, පුවඟු, කළු නිරිය, වංමුතුය, ඕපලුය, ලොත්සුඹුළුය, සුවඳගඳ ඇති රන්වන් සඳුන, තුවරලා, ටුංගහොල්, කටුපියුම්ගස්, නාරිගෙන්ද, උපුල් කළුවැල්, දැහැලිය ගඳ, රැහැණිය ගඳ, ෙදකසා, රත්සිරියෙල් ,හිරිවේරිය, ගුගුල්, ලමඟ,සොරමඬුලු, කපුරු ,කිරිපලු යනාදි මෙකි සුවඳ රුක්හු බෙහව.
තව ද: බමුණුු! ඒ වෙනෙහි සිවුපා සතුන් හා ලිහිණියෝ බෙහෙව, ඔහු කිනම්හයත්: සිංහයෝය, ව්යාෙඝ්රියෝය, වෙළඹුමුව පක්ෂිය, ඇත්තුය, එළුමුවෝය, පසදමුවෝය, රොහිතමුවෝය, සරබ මුවෝය, විසිතුරු මුවෝය, කෙහෙල් මුවෝය, දිවන මුවෝය, පනන මුවෝය, කැනහි මුවෝය, කොක්නහමුවෝය, ගිජුඈයෝය, පියාබළල්ලුය, රුක්නහමුවෝය, සෙමරුය, මහදළ ගිරාතුඩුවෝය, වඳුරෝය, මහාකාල වඳුරෝය, ගෝණෝ ය, අඟබෙරලියයෝය, වලස්සු ය, දඩගෝණු ය, කගසවෙසණුවෝ ය, හූරෝය, මුගටියෝය, ලෙහෙනෝය, කළ වැද්දෝය, වල්මීවුය, බල්ලෝය, සුළු හුන පුපුළුවෝය, මහ හුන පුපුළුවෝය,ගොයිය, මහ ගජකුඹුවෝය, කකරංග යන ලිහිණියෝ ය, දිවියෝ ය, සහවු ය, සුළු සිඹිල්ලෝය, මහ සිඹිල්ලෝය, බාසුරු සිංහයෝ ය, අටපාකෙවිල්ලෝ ය, රන්වන් මොනරු ය, හෙළපා අස්සු ය, සුවර ලිහිණියෝ ය, වලිකුකුළෝ ය, කණකොක්කු ය, හෙළ කොක්කු ය, බකුස්සෝ ය, කිරළු ය, කොස්වාලිහිණියෝ ය, දියකාවෝ ය, දියවවුලෝ ය, රත්කොරළුවෝ ය, ජීවං ජීවකයෝ ය, අඟහැළි ලිහහිණියෝ ය, පුරවි කෙවිල්ලෝ ය, ගුරුළු ය, බක මුහු‍ණෝ ය, ඇටි කුකුළෝ ය, කළු කෙවිල්ලෝය, කුකුළු උකුස්සෝය, ගෝ ලිහිණියෝය, මහ වෙල්ලුය, කෙවිල්ලෝය, කළු උකුස්සෝය, කබරැස් සෝය, පියොවි හංසයෝ ය, ජවන හංසයෝය,දාතුඩුවෝය, පරවියෝය, හැල්බොයියෝය, සක්වා ලිහිණියෝ යයි යනාදි මෙකී සතුන් සතුටු ව බල බලා, බමුණූ තා ගිය කල්හි සක්දෙවුරජහු විසින් මවා දෙන ලද දෙවුලොවින් බට භාගයක් සේ රම්ය වූ වෙස්සන්තර රජ්ජුරුවන් වසන ලද ඒ අසපුයෙහි ශ්රීය දක්නෙහිය” යි මෙසේ අච්චුත තාපසයන් කියන ලද්දා වූ මාර්ගසංඥවෙන් මඟ නො වරදවා ගොස් මද්රි දේවීන් වනමුල් වනඵලාඵල සොයා වලට ගිය මඟ බලා වැඩහුන් බෝසතුන් දැක පෙරට සිට:
යථාවාරී වහො පූරො- සබ්බකාලං න ඛීයති,
එවං තං යා‍චිකාගඤ්ඡං- පුත්තෙ මෙ දෙහි යාචිතො- යි
යනාදීන් ස්තුති කොට ඒ පූජක නම් බමුණා දරුවන් ඉල්ලූ වේලෙහි මසුරු සිතක් නො සිතා ප්රිරය දරුවන් දෙදෙනා ලඟට කැඳවා ජාලිය කුමාරයන් දකුණත හා ක්රිුෂ්ණජිනාවන් වමත හා අතින් අල්වා ගෙන, කමඬලායෙන් බමුණා අත පැන් වත්කොට ප්රිවය වූ බුදුබව පතා දිළිඳු වූ ඒ බමුණාට දරුවන් දන් දුන් වේලෙහි ඒ ආශ්චය්ය්දර්‍ ය දැක ඩ දෙලක්ෂ සතලිස් දහසක් යොදුන් ඝනකඩ බොල් මහා පොළොව ගුගුරුවා මහී කාන්තාව කළ මහි ගර්ජනා නම් වූ පූජාව හා මහමෙර හා සත්කුලපවුවන් නළුවන් සේ නට නටා කළා වූ නෘත්යත පූජා හා සදෙවුලෝ දෙවියන් කළා වූ සාධුකාර පූජා හා මෙසේ පස් වන වාරයෙහි අනන්ත වූ පූජා ලත් සේක.
තව ද ඒ බමුණා දරුවන් දන් ගෙන ගිය දෙවන දා උදෑසන ශක්රුයා බමුණු වෙසක් මවාගෙන අවුත් සිට” භවත! නිවහල්ලෙමි; හැල් කා විඩාව ගියෙමි. තෙපි බුදුසිරි කත පතා නම්, මේ මද්රි දේවීන් දැන් මට දන්දෙව” යි ඉය්යේ දරුදෙදෙනා දන් දුන්නෙම් වේද, අද මද්රින දේවි ය දිනිම් නම් මම එකලාව මේ වෙනෙහි අසරණයෙමි” යි නො සිතා දනෙහි පසුබැස්මක් නැති ව ඒ බමුණා සන්තොෂ යෙන් මූණ බලා මද්රිකදේවීන් අත අල්වා ඒ බමුණා අත තබාපු වේලෙහි මහීකතාන්තාව හා ශක්රා දි දෙවියන් විසින් කරනලද මහීගර්ජනා සවන වාරයෙහි පූජා ලත් සේක. තව ද බමුණා ගෙන ගිය දරුවන් දැක ගළාවා දොළොස් අක්ෂෞහිණි මහ සෙනග ගෙන මුනුබුරන් හා සමග වංකගිරි පර්වතයෙහි බෝසතුන්ගේ පන්සැලට පියරජහු ගියකල ඔවුනොවුන් දුටු සතුටින් සඳමහ රජ්ජුරුවෝ ය, පුසැ ‘ ති නම් බිසොවුය, මද්රි දේවී ය, වෙස්සන්තර රජ්ුජුරුවෝ ය, ජාලිය කුමාරයෝ ය, ක්රිසෂ්ණජිනාවෝ යයි යන මේ රජ සදෙන‍ලා ඔවුනොවුන් පිට මහත් වූ ශොකයෙන් හඬා හී මුසපත් වූ වේලෙහි මුළු පොළොව ගුගුරුවා මීකත කරන ලද සත්වනු වූ මහීගර්ජනා නම් වූ පූජාව ලත් සේක.
තව ද එම වේලෙහි සක්දෙවුරජහු විසින් කරනලද අටවනු වූ පුෂ්පකර වර්ෂා නම් වූ පූජාව ලත් සේක.
තව දපිය රජහුගේ ආරාධවනාවෙන් එම දා ඉසිවෙස් හැර රජවෙස් ගෙන සත් දවසක් වනකෙළි කෙළ මහ පෙරහරින් සිය නුවරට වැඩ රජගෙට වන්දා දෙවිය්න විසින් වස්වනලද වන වනු වූ සත්රුවන් වර්ෂාවකින් පූජා ලත්සේක.
මෙසේ මාගේ බුදුහු දහස්ගණන් ජාතිභෙදවල ඇවිද පාරමිතා බෙලෙන් නොඑක් පූජා ලදින් මේ එක ම වෙස්සන්තර ජාතියෙහි මහී ගර්ජනා නම් වූ පූජා සතෙක පුෂ්කර වර්ෂ නම් වූ පූජා වෙක, රුවන් වර්ෂා නම් වූ පූජාවෙකැ යි නව මහා පූජාවක් ලත් හෙයිනුත් මෙසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වන සේක. එසේ හෙයින් කියන ලදුයේ මැයි:
පූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො
අත්ථානුරූපං “අරහං” ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං -යි
මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් සංසාර ගත ව ලද ද්වීතීය ජාතිභෙද පූජා කථා නම් වූ සවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
තව ද: අප බුදුන් ලද ද්වීතීය ජාතිභෙද පූජා නම් කවර යත්:
මෙසේ සංසාරග ව ඇවිදිනාවූ මේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ කට්ඨහාරී ජාතකයෙහි බරණැස් රජුට දා ව දිළිඳු වූ ස්ත්රියයක කුසින් ඉපැද කට්ඨහාරී නම් කුමරා ව තමන් වහන්සේ බිළිඳි කල වඩා ගෙන ගොස් ඇමතිගණයා පිරිවරා හුන් රජු පෙරට ව සිට “මහරජ !තොපට දා මේ තොප පුතණුවන් පාවා ගෙන වඩා ගන්ව; මාගේ ගෙය නැත; දොර නැත; හෝනා හිඳිනා තැන් නැත; මම ද අනුන් හිමියෙමි; තොප පුතණුවෝ කමි බොමි යි හඬති” යි ඒ මෑණියන් රන්රුවක් වන් හුන් පුතණුවන් පැ පෑ “කෙල්ල !තෝ කුමක් කිය යි ද මපුතෙක් නො වෙ” යි කීහ. එ බසට මෑණියෝ කිපි “ ත පුතෙක් නො වේ නම් අද බිම හී යේවා; ත පුතෙක් වී නම් අහස් කුසම රඳා හිඳව” යි කියා බෝසතුන් දෙ කකුලග ගෙන සපුමල් දමක් සේ අහසට දැමුව. එ කෙණෙහි ආකාශායහි පලග් බැඳ හිඳ මතු ශුද්ධොදන රජ වන පින් ඇති ඒ පියරජහු මුහණ ප්රෙුමයෙන් බලා කුරවීක නාදයක් සේ ප්රිපය වූ නාදයෙන් :
පුත්තොත්ය හං මහාරාජ - තං මං පොස ජනධිප,
අඤ්ඤෙපි දෙවො පොසෙති- කිඤ්ච දෙවො සකං පජං-යි.
යන මේ ගයින් රජහු පෙම් වඩා බුද්ධ ලීලායෙන් බණ කී දෑ ය. එ කෙණෙහි සතුටු වූ දහසක් ඇමතියන් දෙදහසක් අත් නඟා වැඳ වැඳ තමන් තමන් අතට බස්නට ආරාධනා කළ කල පිය රජහු පෑ අතට ම බැස ඇක ය පිට හිඳ පෙම් වැඩූ සේක. සතුටු වූ රජ එ ම විට ම දොළොස් යොදුන් බරණැස් නුවර හා රජ සැපත පූජා කෙළේය.
තව ද: සුසීම ජාතකයෙහි හස්ති‍ෙව්ද දන්නා පුරොහිත බ්රාහහ්මණ කුලෙහි ඉපැද තමන් පියාණන් ආයාමෙහි හස්තිමංගල කාලයෙහි දී අපවත් වන ධනශොකයෙන් වලප්නා මෑණියන් දැක උපන් ලජ්ජාවෙන් සත් හැවිරිදි වයස එක්සිය විසි යොදුනක් මඟ ගෙවා එ දා ම තක්සලා නුවරට වැද දිසාපාමොක් ආචාය්ය් ර්ය් න දැක ගුරුපූජා කොට එක දා රාත්රි යෙහි ම ලක්ෂයක් ග්ර න්ථයෙන් පිරුණා වූ හස්ශිල්ප ය නිමවා ධරාගෙන ආචාය්ය්රර්යරන්ට ත් ගැට තැන් සැක හැර උගන්වාලා දෙවන දා නැවත බරණැස් නුවර අවුත් වැද මෑණියන් අස්වසාලා තුන්වන දවස “ මම ඇත් මඟුල් කෙරෙමි” යි රජු පිරිවරා සිටගත් දහස් ගණන් බමුණුගණා මැද ඇත්මුලක් මැදට වන් කෙශරසිංහ පැටවකු සේ කිසි කෙනෙකුන් කෙරෙහි ත් භය නැති ව “මේ දඹදිව් තෙලෙහි මා විනා හස්තිශිල්ප ය නිමවා දන්නා අන් කවර සතෙක් ඇද්දැ” යි ගර්ජනා කොට හැම බමුණන් පරදවා රජු බල බලා සිටිය දි දක්ෂ ව ඒ හස්තිමංගල ය කළසේක. එ කෙණෙහි සතුටු වූ ඒ සුසීම නම් රජු හා අගමැතියෝ නවකෙළක් පමණ මහත් ධන රාශියෙකින් බෝසකුන්ට පූජා කළහ.
තව ද: සම්භව ජාතකයෙහි බැරණැස බ්රහහ්මදත්ත නම් නර පතිහුගේ විධුර නම් පණ්ඩිතයන්ට පුත්රණ ව සත්හැවිරිදි සම්භව නම් කුමාර කල වැලි කෙළනා වූ මාගේ ඒ බුද්ධාංකුරය‍ාණෝ කොරව්ය නම් රජහු‍ෙග් සුචිරථ නම් පු‍ෙරාහිත බ්රා හ්මණයා අවුත් සිට ධර්මයාග නම් පැනය විචාළ දා බුද්ධලීලායෙන් ප්රරශ්න ව්යා්කරණය කොට එ කෙණෙහි සතුටු වූ රජ යුවරජ මහ ඇමතියන් විසින් දමනලද සියක් ලක්ෂයක් ධනරාශියෙකින් පූජා ලත් සේක.
තව ද: දෙව ධර්ම ජාතකයෙහි බරණැස බ්රේහ්මදත්ත රජහුගේ අගබිසොවුන් කුසින් බිහිව අහිංසක නම් රාජපුත්රි වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ චන්ද්රඅ සූර්ය නම් වූ මල් කුමරුවන් දෙන්නා හා සමඟ තපසට වලට යන දා කමි යි අල්වා ගත් උදක රාක්ෂයාට දෙව ධර්ම නම් වූ ධර්මදෙශනාව කොට ඔුහ විසින් ම මවා දෙනලද පන්සැල් පූජා ද නිත්ය යෙන් කරනලද අත්පා මෙහෙ පූජා දැයි එක් ජාතියෙහි ම තුන් පූජාවක් ලත්සේක.
තව ද: න්යජග්රොාධමෘග ජාතකයෙහි මෘගරාජන් වූ බෝසතාණෝ වදන මුවදෙනක‍ිෙග් මරණ භය දැක උපන් මහා කරුණාවෙන් “ තී මාරුවෙහි මාගේ ජීවිතය දෙමි” යි ඈ අස්වසා දං ගෙඩියෙහි හිස තබා ජීවිතදාන ය දී ඔත්සේක. ඒ ආශ්චය්ය්ංර්යස අසා අවුත් දැක සතුටු වූ බ්රීහ්මදත්ත රජහට බුදුතු‍ඬෙකින් බණ කියන්නා සේ මුවතුඬින් දශරාජ ධර්මයෙන් බණ වදාළසේක. ඒ සද්ධර්ම ප්රීධතීන් මත් වූ රජ බෝසතුන්ගේ ජීවිතය ද පූජා කෙළේ ය. සියලු අපාද ද්විපාද චතුෂ්පාදා දී සතුන්ගේ ජීවිත පූජා ද කළේ ය.
තව ද: පඤචායුධ ජාතකයෙහි බ්රීහ්මදත්ත රජහට පුත් ව දුනු මුගුරු කඩු සිරි අඩයටි යන පඤ්චායුධ නිමවා දත් හෙයින් පඤ්චායුධ නම් කුමාර ව සොළොස් හැවිරිද්දෙහි තක්සලා නුවර ගොස් සූසැට කලා ශිල්පයන් ද නිමවා නැවත බරණැස් නුවර වඩනා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ සුචිලොම නම් යක්ෂයාට අසු ව වීය්ය් ර්පාසරමිතාවෙන් ඔුහ ජය ගෙන, ප්ර ඥ පාරමිතාවෙන් බණ කියා ඔහු සන්තොෂ කැරවූ දෑ ය. ප්ර සන්න වූ ඒ චණ්ඩය යක්ෂයා පවා මාගේ බොධිසත්ත්වයන්ගේ ජීවිත ය පූජා කෙළේ ය.
තව ද: වානරින්ද ජාතකයෙහි කපි රාජන් වූ මාගේ බොධිසත්තවයෝ තමන් කමි යි කට දල්වා සැඟවී ගලතළ වැද හොත් දෙවිදත් කිඹුලා දැක දානපාරමිතාවෙන් ඔහු වඤ්චා කොට ඒ කිඹුලා ෙග් ම කටට පැනපියා ඕහට අසු නොව අභිමතස්ථාන ගත වූ දෑ ය, ඒ වික්රපම ය දැක සතුටු වූ කිඹුලා:
යස්සෙතෙ චතුරො ධම්මා- වානරින්ද යථා තව,
සච්චං ධම්මො ධිති චාගො-දිට්ඨං සො අතිවත්තති-යි .
යන මේ ගාථාව අඬගා කියා බෝසතුන්ට ස්තුති පූජා කෙළේ ය. තව ද: මච්ඡ ජාතකයෙහි මස් රජ ව උපන්නා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ ඝර්හකාලයෙහි දිය සිඳී කර්මබලයෙන් මිය යන්නාවූ බොහෝ නෑයන් දැක ඉඳුනිල් මිණි සඟලක් සේ ඉතා ප්ර සන්න වූ තමන්දෑගේ ඇස්දෙක දල්වා ආකාශය බලා:
අභිතථනය පජ්ජුන්න- නිධිං කාකස්ස නාසය, කාකං සොකාය රන්ධෙහි- මච්ච සොකා පමොචය-යි.
යන මේ විසිතුරු ගයින් සත්යික්රි යා කළසේක. ඒ සත්යේක්රිියා වෙහි සතුටු වූ වස්සවල‍යාහක දිව්ය පුත්රරයා ඝන මහා වර්ෂාවක් වස්සවා පූජා කෙළේ ය. තව ද: ගුත්තිල ජාතකයෙහි ගුත්තිල ගන්ධර්ව නම් මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ මනුෂ්යාතත්මයෙහි සිට ම ශක්රාදෙවෙන්ද්ර්යා‍ගේ විජයොත් නම් දිව්ය රථයෙන් ශක්ර භවනයට ගොස් දෙ කෙළ පනස් ලක්ෂයක් දිව්යාං්ගනාවන් මධ්ය යෙහි වීණා ගායනාකොට දිව්යසයන් සන්තොෂ කැරවූ දෑ ය. ඒ ආශ්චය්ය් ර්යෙනහි ප්රූසන්න වූ සක්දෙවු රජ සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි තමාගේ ශක්‍රසම්පත් දී පූජා කෙළේ ය.
තව ද: කණ්හ ජාතකයෙහි අසූ කෙළක් පමණ ධන ඇති බ්රා:හ්මණ මහාසාර සැපත් හැර ව්ල ගොස් අටවිධ වූ තපස් අතු රෙන් දන්තලුය්යතක නම් වූ සවන තපස් කොට මුද්ධගසක් මුල හිඳ වාසය කරන දෑ ය.
අට විධ වූ තපස් නම් කවර යත්: සපුත්ත දාරකය, උවරීකය, සම්පත්තකාලක ය, අනග්ගිපක්කික ය, අසම්මුට්ඨික ය, දන්තලුය්ය ක ය, පවත්තඵලක ය, වණ්ටමුත්තක යයි යන මේ අට තපස් නම.
එහි විභාග මෙසේයි: සමහර කෙනෙක් අඹූ දරුවන් කෙරෙහි ලොභ ය ඇති ව ඔවුන් හැරපිය නොහී අඹුදරුවන් හා සමඟ ඉසි වෙස් ගෙන කෘෂි වණික් ආදි නිරවද්යඉ කර්මාන්තයෙන් දවස් යවන්නාහු ය. ඔහු සපුත්තදාරක නම් වෙති.
සමහර කෙනෙක් වලට නො ගොසින් නුවර දොර පන්සැල් කරවා ගෙන එහි රජ බමුණු වෙළෙඳ සිටු දරුවන් අකුරු කරවා රන් රිදී මසු කහවණු නො පිළිගෙන උඳු මුං තල‍තෙල් සහල් ආදි කප්පිය භාණ්ඩයන් රැස් කොට වාසය කෙරෙති. ඔහු උචරිකයෝ නම් වෙති. ඒ තපස පළමු වන තපසට වඩා උග්රඋ ය.
සමහර කෙනේක කිසි පළිරොධයක් නැති ව ඉසිවෙස් ගෙන වෙලාවට ගම් වැද භික්ෂාටනය කොට ලද දෙයෙකින් යැපී තලස් කෙරෙති.ඔහු සම්පත්තකාලක නම් වෙති, ඔවුන්ගේ තපස දෙ වන තපසට වඩා උග්ර ය.
සමහර කෙනෙක් ගිනි නොවන් වන මුල් ඵලාඵල ශාඛාදීන් අනුභව කොට තපස් කෙරෙති. ඔහු අනග්ගිපක්කිකයෝ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස තුන් වන තපසට වඩා උග්රෝය.
සමහර වීර පුරුෂ කෙනෙක් මිටි වාණක් හෝ තෙසු සැතක් හෝ අතින් ගෙන වෙනෙහි ඇවිද දුටු යම් ගසෙකින් පොතු මුල් ආදිය බ්ර හ්මවිහාර භාවනාවන් කොට වාසය ෙකරෙති. ඔහු අසම්මුට්ඨිකයෝ න්ම වෙති. ඔවුන්ගේ තපස හතර වන තපසට වඩා උග්රඔ ය.
සමහර වීරපුරුෂ කෙනෙක් ඒ මිටි වාණාදිය ත් නො ගෙන දුටු යම් ගසෙකින් පොතු මුල් ආදිය දතින් උපුරා ගෙන අනුභව කොට දවසින් දවස පෞෂථාංග ය ඉටා බ්රිහ්මවිහාර භාවනා කෙරෙති. ඔහු දන්තලුය්ය ක නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස් පස් වන තපසට වඩා උග්රු යෙ.
සමහර කෙනෙක් එක් විලක් හෝ එක් වන ලැහැබක් හෝ ගොදුරුගම් කොට සිත හිඳගෙන අනික් තෙනක‍ට නො ගොසින් ඒ විලෙහි ම නෙළුඹල නෙළුඹු දැලි ඕලු ආදි ය හෝ එ ම වෙනෙහි මල් සමයෙහි මල්, ඵල සමයෙහි ඵල, කොළ සමයෙහි කොල අනුභව කෙරෙති. යටත් වසයෙන් සෙසු සමයෙහි ගැටසුඹුලු ආදිය අනුභව කෙරෙති. ෙගාදුරු නිසා අනික් කිසි තැනකට ත් නො ගොස් නිත්යි ශීලය රක්ෂා කොට බ්රනහ්මචය්ය්ැර්වො රක්ෂා කෙරෙති. ඔහු පවත්තඵල කයෝ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස සවන තපසට වඩා උග්රක ය.
සමහර වීර පුරුෂ කෙනෙක් ඍෂීප්ර ජව්ර ජ්යා්වෙන් පැවිදි ව ගෙන වල් ගොස් එක රුකක් මුල හිඳගෙන මල් ඵල ෙකාළ නටුයෙන් ගිලිහී සමීපයෙහි වැගිර ගිය කල අත පොවන මානයෙහි තුබූ දෙය ඇරගෙන අනුභව කෙරෙති. ස්වහස්තයෙන් බිඳගෙන අනුභව නො කෙරෙති. ඔහු වණ්ටමුත්තකයෝ නම් වෙති. ඔවුන්ගේ තපස සත් වන තපසට වඩා උග්රභ ය.
මොහු අ‍ටදෙන ම පඤ්චශීලය රක්ෂා කොට පඤ්චාභිඥ අෂ්ට සමාපත්තිලාභී වෙත් ම ය. ගුණයෙන් වනාහි ක්රඅම ක්රලමටයෙන් ම උත්තමහ යි දතයුතු.
මේ අට තපසින් එ කල දන්තලුය්යරක නම් වූ සවන තපස කොට ශීල බෙලෙන් ශක්රලදෙවෙන්ද්ර යා‍ෙග් : දිග සැට යොදුන් පුළුල පනස් යොදුන්, බොල පසළොස් යොදුන්, බඳුවද පෙත්තක් හා සමාන පැහැ ඇති, ඔහු උන් කල නාභිමණ්ඩලය දක්වා ගැලී යන්නාවූ , නැඟි කල භෙරි තලයක් සේ තැනී යන්නාවූ, හුණූ කැමැති කල හුණු ව පවත්නාවූ , සිහිල් කැමති කල සිහිල් ව පවත්නා වූ , පාණුඩුකම්බල නම් ශෛලාසන ය ශීල තෙජසින් ඕහට ධර්මය දෙශනා කළ සේක. ඒ දෙශනාවෙහි සන්තොෂ වූ සක්දෙවු රජ ඒ වැඩහුන් ගස සහ මල්පල්ලෙන් මවා ධ්රැෙවඵලයෙන් පූජා කොට ගියහ.
තව ද: අකීර්ති ජාතකයෙහි අසූ කෙළක් සැපත් හැර බරණැස් නුවරින් පිටත් ව ක්රතමයෙන් කාර දිවයින් වැඩ එකලා ව කරගසක්මුල වැඩහිඳ කරපෙළා වළඳා පවත්තඵලක නම් වූ සත්වන උග්රා තපස කොට ඔහු වැඩඋන් තැනට ගෙන්වා ඔහු ම විචාරනලද පැන ය කියා බුද්ධලීලියෙන් ධර්ම දෙශනා කළ දෑය. එ දා ද සන්තොෂ වූ සක්දෙවුරජ අසාධාරණවූ වර අටෙකින් පූජා කොට ගියහ.
තව ද: සංඛ ජාතකයෙහි සංඛ නම් බ්රාටහ්මණ ව දන්දෙනු සඳහා ධන සොයමින් මුහුදු නැඟී ගොස් මුහුදු මැදදී නැව නැසීගිය කල සත් සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි නිරාහාර ව මහත් වූ වීය්ය්කර්යෙකන් තෙරක් දකිමි යි මුහුදු පිහිනන්නා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ සම්පූර්ණ වූ චන්ද්රමයා දැක “ මියෙතත් පෞෂථාංග ශීල ය නොවරදවමි” යි අටඟසිල් සමාදන් ව ශීල බලයෙන් මණිමෙඛලා නම් දෙවුදුව ගෙන්වා ප්රිදය කථාවෙන් ඈ සන්තොෂ කැරවූ සේක. එදා සතුටු වූ ඒ මණිමෙඛලා නම් දෙවුදුව: දිග අ‍ටසියක් රියන්, පුළුල සාරසියක් රියන්, ගැඹුර සියක් රියන් පමණ ඇති, ඉනිද්රෙනීල මාණික්යයමය වූ කුඹ ඇත, සත්රුවන්මය වූ කඹ ඇති,රිදීමය වූ රුවල් ඇති, ඝනරන්මය වූ රිටි හා පත් ඇති, සත්රුවන් නැවක් හා එහි පිරූ සත්රුවන් සමූහයකින් පූජා කොට බෝසතුන් මෝළිනී නම් නුවර පිහිටුවා ගියාය. කීයේ මැනෝ:
සාතත්ථ චිත්තා සුමන‍ාපතීතා-නාවංසුචින්තං අභිනිම්මිණිත්වා,
ආදය සංඛං පුරිසෙන සද්ධිං - උපානයි නගරං සාධුරම්මං-යි.
තව ද: ඛදිරංගාර ජාතකයෙහි ධනසිටු ව උපන්නා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ පිඬු සිඟා වැඩ සිටි ප‍ෙස් බුදුන් දැක පස්වනක් ප්රීධතීන් පිනා ලක්ෂයක් අගනා බත් තලියක් ගෙන ගොස් පසේ බුදුන් ඉදිරි‍ෙයහි සිටි දෑ ය. එ කෙණෙහි වසවත් මර බෝසතුන්ගේ දනාන්තරා ය හා පසේ බුදුන්ගේ ජීවිතාන්තරාය කෙරෙමියි අතුරෙහි නරක ගිනි වළක් මවා ලී ය. ඒ ගිණිවළ දැක:
කාමං පතාමි නිරයං-උද්ධංපාදො අවසිරො,
නානාරියං කරිස්සාමි- භන්ද පිණ්ඩං පටිග්ගහ-යි.
යන මේ ගාථාව කියා ඒ ගිනිමැදට පිනූ දෑ ය. එ කෙණෙහි ඒ ගිනි අන්තර්ධාන ව පොළොව පළා මහ ගැල් සකක් සා පියූ‍මෙක් පැනැනඟී බෝසතුන්ගේ ශ්රීසපාද ය පිළිගෙන සුවඳ මුවරද ගඳින් පූජා කෙළේ ය.
තව ද: ශශ ජාතකයෙහි ශශ රාජන්ව පෙහෙවස් රක්ෂා කරන්නාවූ මාගේ ශ්රී් මහා බොධිසත්ත්වයෝ තමන්ගේ ශ්රුද්ධා බල බලමි ඉයි සිතා දිළිඳු වෙසක් මවා බඩසා ය යි අවුත් සිටි ශක්ර බ්රාසහ්මණයා දැක සන්තොෂ උපදවා “ අද මාගේ ඇඟ මස් පළහා කවා තාගේ සාදුක් නිවමි යි , ගිනි ගෙනැ” යි කී කල ඒ ශක්රසයා මවා පෑලූ නරක ගින්නක් සේ ඉභයංකර වූ ගිනිරස් දැක තුන් විටක් කිළි පොළා ගිනි ගොඩ මැදට පැන ගිනි පැනනැඟි පියුම්ගබ රාජහංස ලීලායෙන් වැඩහිඳ “ බමුණ! තාගේ ගිනි ඉතා සිහිල් වනැ” යි ඕහට ආශ්චය්ය්ණර්‍ තෙපුල් කී දෑ ය. එ කෙණෙහි ප්රාසන්නවූ සක්දෙවුරජ බෝසතුන් වඩාගෙන මුදුනෙන් පුදා “හිමි! මම බමුණෙක් නොවෙමී; දෙ දෙවුලොවට අධීපති, වූ සක්දෙව්රජ නම් මම් ම යැ” ය කියා ස්තුති පූජා කොට, පර්වතයක් පෙළා යුස ගෙන එකුන් පනස් යොදුන් සඳමඬලෙහි බෝසතුන්ගේ ශශ රූප ය හැඳ කල්පාන්ත පූජා කොට ගියේය.
තව ද: තුණ්ඩිල සූකර ජාතකයෙහි සූකර රාජන් වූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ ‘ තමන් මරා ඇඟ මස් කම්හ’ යි පොලු මුගුරු ගෙන වටා සිටගත් රා සොඬුන් *තිස්දෙනා මැද තුණ්ඩිලොවාදය කරන වේලෙහි ඒ ආශ්චය්ය්ෙර්‍ ය ඇසූ රජ යුවරජ මහ ඇමතියන්දොර කියන බණක් සේ බුද්ධලීලායෙන් වැඩාහිඳ:
ධම්මො රහදො අකද්දමො - පාපං සෙදමලන්ති වුච්චති,
සීලං න වණ්ණ විලෙපනං තස්ස- ගන්ධො න කදාවි ඡිඡ්ජති-යි.
යනාදීන් බණකියා එ කෙණෙහි බරණැස් රජුගෙන් මුළු දඹදිව රාජ්යණ ය පුදවාගෙන මහත් වූ සත්කාර ලත්සේත. එ දා දෙසූ ධර්මයෙන් හික්මුණා වූ සත්ත්වයෝ සැටදහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි බෝසතුන්ට ප්රැතිපත්ති පූජා කළාහු ය.
තව ද: තෙසකුණ ජාතකයෙහි ජම්බුක නම් ගිරාපණ්ඩිත ව බ්රතහ්මදත්ත රජහුගේ සිංහාසන මස්තකයෙහි වැඩහිඳ පඤ්චබල ප්රසශ්න ය එ රජු විචාළ වේලෙහි:
බලං පඤ්චවිධ ලොකෙ- පුරිසස්මිං මහග්ඝතෙ
තත්ථ බාහුබලං නාම- චරිමං වුච්චතෙ බලං
දෙතිස් දෙනා - ඇතැම්.
භොගබලං ච දීඝායු - දුතියං වුච්චතෙ බලං,
අමච්චබලං ච දීඝායු- තතියං වුචච්තෙ බලං;
පඤ්චබලෙනු ‘ පත්ථද්ධො-අත්ථං වින්දති පණ්ඩිතො-යි
යනාදීන් පඤ්චබල ප්රෙශ්න‍ය හා දශරාජ ධර්මයෙන් ජම්බුකො වාද නම් ධර්මශනාවක් ගාරාතුඬින් කළ දෑ ය. ඒ දෙශනාාවහි සන්තොෂ වූ රජු හා අමාත්ය යෝ සෙනාධිපති ධුරය දී අප්රොමාණ වූ ධනයෙන් පූජා කළ හ.
තව ද: සාලිකෙදාර ජාතකයෙහි ගිරා රජ ව ජීර්ණ වූ මවුපියන්ට මෙහෙ කරන්නා වූ මා‍ෙග් බොධිසත්ත්වයෝ තමන් බදා ගෙන්වා ගත් සාලින්දිය නම් බ්රාාහ්මණයාගේ ඇකයේ සැකයක් නැති ව වැඩහිඳ:
මාතා පිතා ච මෙ වුද්ධා -ජිණ්ණකා ගතයොබ්බනා,
තෙසං තුණ්ඩෙන ආදාය- මුඤ්චෙ පුබ්බෙකතං ඉණං-යි.
යනාදීන් බණ කියා ඔහු ද සන්තොෂ කළ දෑය. එදා ඒ සාලින්දිය බ්රා හ්මණයා පැසුණු පිටින් බිජු අට අටකිරි හැල් කෙතක් පූජා කෙළේ ය.
තව ද: සුතනු ජාතකයෙහි සුතනු නම් කුමාර ව දිළිඳු වූ කුලයෙක ඉපැද වැන්දඹු වූ මෑණියන්ට මෙහෙ කොට පින් පුරන්නා වූ මාගේ බෝධිසත්ත්වයෝ දුක්පත් මෑණියන්ට මසු දහසක් දෙවා බත් තලියෙක් ගෙන යක්ෂයකුට බිලියමට ගොස් බණ කියා ඔහු දමාගෙන ආලවකයා සේ ම ඉතා තද වූ ඒ යක්ෂයා අතින් ගැළවී අභයදාන පූජා ලත්සේක. ඒ ආශ්චය්ය්ෂර්යව දුටු රජ යුවරජ මහ ඇමතියෝ එදා අප්රආමාණ වූ ධන සමූහයෙකින් පූජා කළහ.
තව ද: අසදිස ජාතකයෙහි අසදිස නම් රාජකුමාරව ධනුර්වෙදය නිමවා දැන වෙස් වළා නුවරින් ගොස් පසල් රජකුට සේවක ව දවස දහසක් වැටුප් ලදින් වැස අඹකැන විද ධනුශිල්ප පානා දා පළමු ව විදි ශරයෙන් නටුව භාගයක් කපා දෙසාලිස් දහසක් යොදුන් නැඟී දෙවුලොව වන් කල,දෙවනුව විදි ශරයෙන් ඒ ශර පුංඛ යව පැහැර බිම හෙන ශරයෙන් අඹකැන ගෙන සිට රජ පිරිස විස්ම ය පත් කළ දෑය. එ කෙණෙහි කුල්මත් වූ රජ යුවරජ මහ ඇමතියෝ කෙළක් පමණ ධන රාශියෙක් පූජා කළහ.
තව ද: මාතුපොසක ජාතකයෙහි ඇත්රජ ව උපන්නාවූ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ අන්ධ වූ මෑණියන්ට අත් පා මෙහෙ කරන ලොභයෙන් ම හස්තිරාජ්යඅ හැරපියා චණ්ඩොාරණ නම් පර්වතයට ගොස් මෑණියන්ට අත් පා මෙහෙ කරන දෑය. එකල ඒ ආශ්චය්ය්ෑර්ය දුටු බ්රචහ්මදත්ත රජු හා දඹදිවු වැසියන් හා බෝසතුන්ට සිවි පමණින් වැටුප් තබා දී ඔබ ඇවෑමෙහි එ තැන බෝසතුන් වැනි හස්ති රූපයක් කරවා හස්තිමහ නම් වූ පූජාවක් දීර්ඝ කාලයක් මුළුල්ලෙහි දවස් පතා කළාහු ය.
තවද: චුල්ලහංස ජාතකයෙහි ශ්වෙතහංස රාජන් ව උපන්නා වූ මාගේ ශ්රී් මහා බොධිසත්ත්වයෝ බ්ර්හ්මදත්ත නම් රජහු ෙග් සිංහාසන නැඟී වැඩහිඳ හංසතුඩින් විසිතුරු වූ බණ කියා ලොව විස්ම ය පත් කැරවූසේක. එ දවස් සද්ධර්ම ප්රිනතින් මත්වූ රජ දළපුඩු සේසත හා සමග බරණැස් රාජ්යායෙන් පූජා කළේය.
තව ද: විධුර ජාතකයෙහි විධුර නම් මහා පණ්ඩිත වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයන් වහන්සේ චතුපොසථ නම් පැන ය කියා ශක්රස- ගරුඩ-නාග- මනුෂ්ය් යයි යන රජදරුවන් සතරදෙනා‍ෙග් ශීල විවාදය දුරු කළ සේක. ඒ බණ අසා ශක්රෙදෙවෙ‍න්ද්රදයා ප්ර සන්නව දොළොස් යොදුන් දිව ස්ළුකවක් පූජා කෙළේය. වරුණ නම් දිව්යා නාග රාජයා කණ්ඨමාණික්ය්යෙන් පූජා කෙළේය. ධනඤ්ජය කොරව්යම රජ හස්තිරාජයෙකු හා ගවයන් දහසක් හා අසුක් යෙදූ රථ දහසක් හා ගම්වර සොළොසකික් හා පූජා කෙළේ ය.
තව ද: එම ජාතකයෙහි තමන් මරා හදවත ගනිමි යි සැට යොදුන් කාළාගිරි පර්වතයට පැන නැඟී පූර්ණක නම් යක්ෂ සෙනාධිපතියාට සාදුතර ධර්මදෙශනවෙන් බණ වදාළ සේක. එ දා ප්රවසන්න වූ ඒ පූර්ණක නම් යක්ෂයා බෝසතුන්ගේ ජීවිතය හා අනර්ඝ වූ චින්තාමාණික්යර රත්නයෙන් පූජා කෙළේ ය.
තව ද: මහා උම්මග්ග ජාතකයෙහි වෙදෙහ රජහුගේ මිථිලා නම් නුවරට පූර්වදිග්භාගයෙහි යව මැදුම්ගම සිරිවඩ්ඪ නම් ගෘහ පතිහුගේ සුමනා නම් සිටුදුව කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා ශක්රෘදෙවෙන්ද්ර්යා දෙනලද දිවසඳුන් ගැටක් මිටින් ගෙන මවුකුසින් බිහි ව උපන් කෙණෙහි ම “ අම්ම! මහෞෂධයෙකැ” යි මෑණියන් හි සමඟ ප්රි ය කථා කොට ඒ ආශ්චය්ය්ැර්යි දැක මහෞෂධ කුමාර යයි යනනමින් ප්ර සිද්ධ වූ මාගේ ශ්රීය මහා බොධිසත්ත්වයෝ දහසක් සිටුකුමරුවන් හා සමඟ තරුමැද සඳ සේ වැඩී දඹදිවුතෙලෙහි පැන දන්නවුන්ට අග්රඩව විශ්වකර්ම නිර්මිතයක් සේ විචිත්රහ වූ පැන් තොටින් හා දහසක් වකින් විසිතුරු වූ පැන් පොකුණ්ක හා නඳුන් උයන සේ උයනකුදු කරවා සත් හැවිරිදි ව කුමාර ක්රීඳඩාවෙන් වැස දඹදිව බුද්ධොත්පාද කාලයක් සේ ප්ර ශ්න ව්යාෙකරණයෙන් බබුළුවා මෙසේ වසන කල, ලිහිණිය ගෙන යන මස් කැටිය උඩ නො බලා බිම හෙළවා ගත් පැනය ය, ගොන්ගෙය බැඳගෙන යන සොරු අසු කොට දී ලූ පැනය ය, ගැට හූ පලඳනාව සඟවා ගත් සෙර අසු කොට දුන් පැනය ය, හූවැටිය හිමියන් හිමි කොට ලූ පැනය ය, යකින්න තමාවෝ යයි අල්වා ගෙන ගොස් කමි යි සිතූ දා එ කුමරු රැක දී ලූ පැනය ය, ගොළ කාළයා හා දික් පිටියා හි දික්තල හා තුන් දෙනා‍ෙග් ස්ත්රීන වාදය සිඳ ලූ පැනය ය, ශක්ර යා ක ළ රථවාදය බිඳ දි ලූ පැනය ය, කිහිරි හරෙහි අග මුල තෝරා ලූ පැනය ය, නයි හා සැපින්නගේ වෙනස දක්වා ලූ පැනය ය, කුකුළකු එවන්නේ යයි වෘෂභ වඤ්චාවෙන් කියා රවූ පැනය ය, අෂ්ටවංක මාණික්යූයෙහි හූ ලාලූ පැනය ය, මංගල වෘෂභයා දරුවන් වදවන්න‍නේ යයි කියා එවූ පැනය ය, අෂ්ටාංගයෙන් යුක්ත වූ පැසිබත් පිස එවන්නේ යයි කී පැනය ය, පස් පියුමෙන් පිරි පොකුණක් එවන්නේ යයි කී පැනය ය, විසිතුරු උයනක් එවන්නේ යයි කියා එවූ පැනය ය, වැලි කඹයක් එවන්නේ යයි කියා එවූ පැනය ය, යන මේ සතළොස් පැන ය සත් හැවිරිදි අවස්ථාවෙහි බුදුකෙනෙකුන් ෙස් කියා මුළු දඹදිව ප්රිසිද්ධ ව ගද්රෙභ නම් පැන ය රජු දුටු දා කියා එ තැන් පටන් සිටුපුත්රඅ භාවය හැර රාජපුත්රය ව රජු‍ෙග් ගෙයි වැඩී තල්ගස තුබූ මිණිරුවන නුවණින් පෑ ලූ දා සතුටු වූ ඒ වෙදෙහ රජහු විසින් දෙනලද දහස්ක මුතුවැල් හා ලක්ෂයක් වටනා මුතුහරකින් මේ උම්මග්ග ජාතනයෙහි පළමු වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: කණ්ටක නම් පැන ය කී දා එ නුවරට නිමන සතර සුංගමෙහි අයින් දෙවන පූජාන ලත්සේක.
තව ද: සිරිකාළකණ්ණි නම් ප්ර‍ශ්න ව්යාාකරණය කළ දා ලක්ෂ යක් ධනයෙන් තුන්වන පූජාව ලත්සේක.
මිත්රඡකම් කළ එළුවා සහ බල්ලා‍ෙග් ප්ර ශ්නයෙන් ජය ගත් දා අසුන් යෙදූ රථ දහසක් හා ලක්ෂයක් නිමවන ගම්වරකින් සතර වන පූජාව ලත්සේක.
බුදුකෙනෙකුන් සේ සිරිමන්ද නම් ප්රනශ්නය කියා සේනකයා දිනූ දා හස්ත්යසලංකාරයෙන් හෙබි හස්තිරාජයකු හා ගවයන් දහසක් හා අසුන් යෙදූ රථ දහසක් හා සමෘද්ධි වූ ගම්වර සොළොසකින් හා පස්වන පූජාව ලත්සේක.
ඡත්තපථ නම් පැනයෙන් අමරංගනා නම්වූ උත්තමාංගනාවක ලදින් ඛජ්ජොපණක නම් පැනය කියා භූරි නම් පැනයෙන් ධර්මදෙශනා කළ දා රජහුගේ දළපුඩු සේසත අරක් ගත් දේවතා දුව විසින් සතුටුව පුදන ලද දිව රන්කරඬු සත‍රෙකින් දිව මල් සුවඳ සතර කරඬුවක් හා සතර වාරයෙක පාසමූලයෙහි පුදවා ඈ ලවා සාධු කාර දෙවා මෙම ජාතකයෙහි ම සවන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: එම දාම ප්රකසන්න වූ ඒ රජුන් විසින් දෙනලද සෙනාධිපති දූරයෙන් සත්වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: පඤ්චපණ්ඩිත ප්රලශ්නයෙහි දී සේනකාදී පණ්ඩිතවරුන් ජයගෙන එ තැන් පටන් රජුහට අනුශාසනා කොට එක මන්ත්රිගධුර යේන වාසය කරන කල බරණැස උත්තරපඤ්චාල නම් නුවර චූලනී බ්ර හ්මදත්ත රජු හා කේවට්ට නම් පුරොහිත බ්රා‍හ්මණයා චතුෂ්කර්ණ නම් මන්ත්රීණයක් කොට එක්සියයක් රාජධානීන් සාධා, එක්සියයක් රජුන් ගෙන, එක්සියයක් සිටුන් ගෙන, එක් සියයක් අගබමුණන් ගෙන එක්ලක්ෂ දෙසැට දහසක් මතැතුන් හා එක්කෙළ දෙසැට ලක්ෂයක් රථ හා එක්සිය දෙසැට කෙළක් අස් සෙනඟ හා සොළොස් දහස් දෙසිය කෙළක් බළ සෙනඟ හා එකුන් සතලිස් දහසක් මහ‍ථා යොධයන් හා අටළොස් අක්ෂෞ හිණී පමණ මහසෙනඟ ගෙන, තමන් හුන් සත් යොදුන් මියුලු නුවර තුන් වළල්ලකින් වටලා ගත් කල මාගේ ශ්රී් මහා බොධිසත්ත්වයාණෝ ඇත්මුලක් මැදට වන් සිංහපොව්වකු සේ තමන් ඇඟ ලෝමයෙකත් භයක් නැති ව සතුන් දැක මරණ භයින් වෙවුලන වෙදෙහ රජු කරා ගොස් සිට:
පාදෙ දෙව පසාරෙහි- භුඤ්ජ කාමෙ රමස්සු ව,
භිත්වා චඤ්චාලියං සෙනං- බ්රාහ්මදත්තො පලායති-යි
යන මේ අභීත වූ ගාථා නාදයෙන් ඒ රජහු අස්වසාලා තමන්ගේ දහසක් පමණ යෝධයන් හැරගෙන වික්රාම කරන සේක් සාරමසක් මුළුල්ලෙහි නුවර සිසාරා හිඳගෙන බ්රතහ්මදත්ත නම් රජු හා කෙවටට නම් පුරොහාතයා හා කරනලද මාරයාගේ යුද්ධය සේ අප්ර මාණ වූ යුද්ධයෙහි තමන්ගේ නුවණ බලයෙන් ජයගෙන එක් දවසෙක ධර්මයුද්ධයෙන් ජයගනිමි යි තමන් කරා අවුත් සිටි කෙවට්ට නම් බ්රාධහ්මණයා මැණික් මායමකින් වඤ්චා කොට තමන් පාදමූලයට හිස නම්වා “ ඕ හෝ නො වඳුව! අචාය්ය් ර්යෙනනි” යි සෙනඟට ඇසෙන සේ කිය කියා වැඳුම් වළකන ආකාරයෙන් රත් වදමලක් ගල්තළෙක උළන්නා සේ ඔහු නළල බිම උළා ලේ මුහුණු කොට එ දවස් ඒ ධර්මයුද්ධයෙහි ජය ගෙන ඒ සා මහත් සෙනඟක් මිනියක් නො මරා, සතකු ඇඟින් ලේ බින්දුවකුත් නො සොල්වා කැටක් ගසා ලුහුබඳවන කපුටු සෙනඟක් සේ තමන්ගේ නුවණ නමැති කැට ගසා හැම ලුහුබඳවා ජය ගෙන එක්සියයක් රාජධානියෙහි රජසෙන් හැරපියා ගිය අප්ර මාණ වූ මහත් ධන රාශීන් ලදින් එ දවස් ද මේ අට වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: විවාහ මන්ත්ර ණයෙන් ජය ගනුම්හ යි කෙවට්ටයා කළ චතුෂ්කර්ණ නම් මන්ත්රයණය, ෂට්කර්ණ මන්ත්රමණය කොට අසා ඒ මන්ත්රෂණයත් ජයගනිමි යි අටලොස් වර්ගයෙක කුලපිරිස් ගෙන මඟුලට පළමු බ්රොහ්මදත්ත රජුකරා යෙමි යි මියුලු නුවරින් ගොස් සොපාන කර්මාන්තයෙන් ගිය දා ම රජු වඤ්චා කොට එම දාම මන්ත්ර්ණබෙලෙන් නවකෙළක් ධන උපදවා උපකාරී නම නුවරක් කරවා තුන්සියයක් යොධයන් ලවා රජදුව ගෙනෙන සුළු උමඟ ගවුවක් තැන් බිඳුවා සත්සියයක් යොධයන් ලවා තම රජහු ගලවන මහ උමඟ දෙගවුවක් තැන් බිඳුවා, විසිතුරු වූ සිතියවම් කරවා, අටළොස් රියන් මහදොර අසූවක් හා සුළුදොර සූසැටක් හා එක්සියයක් ශ්රී යහන් ගබඩා හමා ඉර සඳ සදෙවුලෝ ආදි වූ අප්රසමාණ කර්මාන්ත කිසිවක්හටත් නොකියා නිමවා වෙදෙහ රජු ගෙන්වා, එ දා මඟුල් පාසාරයෙන් අටළොස් අක්ෂෞහිණි සෙනඟ ගෙන එක්සියයක් රජුන් සමඟ චූළනී බ්රෙහ්මදත්ත රජහු උපකාරී නුවර පිරිවරා අවුත් සිටගෙන
“තෙල වේදේහයා ලා ගොවියා පිත් මහෞෂධයා ගනු ව, මරව, නො යා දෙව” යි යනාදීන් කර්කශ වූ බස් කිය කියා සිටගත් වේලෙහි ද මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ තුන්සියයක් යොධයන් සුළු උමඟින් යවා පඤ්චාලචණ්ඩි නම් රජදුව හා අග මෙහෙසින් වූ නන්දා දේවීන් හා පඤ්චාලචණ්ඩි නම් රජකුමරුවා හා තලතා දේවීන් ඇතුළු වූ සතර දෙනා සොරා ගෙන්වා ගෙන තමන්ගේ වෙදෙහ රජහට පඤ්චාලචණඩීන් ඒ නකත ම පාවා දී රාහුමුඛයට හසු වූ සඳදෙවු පුතු ගැලවූවු සේ, බ්ර හ්මදත්ත රජුට හසු ව ගියා වූ වෙදෙහරජු හා සමඟ ඇමුතියන් එම දා මහ උමඟින් මියුලු නුවර යවා පාන් වූ කල බ්රුහ්මදත්ත රජු පිය කථාවෙන් සන්හිඳුවා උමං පානා මායමින් එක්සියයක් රජුන් හා සමඟින් උමඟින් හසුකොට එදා තමන්ගේ නුවණ බලපරාක්රනම දක්වා, ඒ බ්රලහ්මදත්ත රජු ද ප්ර්සන්න කරවා, ලක්ෂ වටනා ගම්වර අසූවක් හා කෙල්ලන් සාරසියයක් ඇතුළු වූ අප්රාමාණ ධනයෙන් නව වන පූජාව ලත්සේක.
පසු ව වෙදෙහ රජු ස්වර්ගස්ථ වූ කල එම බ්ර හ්මදත්ත රජු කරා ගොස් දියරකුසු නම් පැනයෙහි දී ප්ර සන්න වූ රජහු විසින් දෙනලද දඹදිවට අග්රී වූ සෙනෙවිරත්දූරයෙන් දසවන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: බුදු වන්ට තුන් වන ජාතී වූ මහා වෙස්සන්තර ජාතකයෙහි ජයතුරා නම් නුවර සඳ මහා රජු‍ෙග් පුසතී නම් අග බිසොවවුන් කුස පිළිසිඳ දසමස් පුරා වෛශ්යනයන්ගේ වීථී අන්තර යෙහි දී පියුම් ගබින් බස්නා රන් බමරකු ෙස් බිහි ව උපන් කෙණෙහි මඉඳුනිල්මිණි වන් ඇස් සුං දෙක දල්වා මෑණියන් මූණ බලා “ මෑණියනි! මා දන් දෙන වතක් දෙව” යි මියුරු බස් කියා රත ‘ තුල් සුං දිගුකොට මෑණියන් විසින් දෙනලද දහසින් බඳ පියලි ගෙන එ කෙණෙහි ම කිරිමවුන්ට දන් දී, එ තැන් පටන් වෙස්සන්තර නම් වූ මාගේ ශ්රීඳ මහා බෝධිසත්ත්වයෝ සැට දහසක් ඇමැති දරුවන් පිරිවරා පෙරඩමස සඳ සේ වැඩී නව වාරයෙක නව ලක්ෂයක් අගනා පලඳනා ගලවා, කිරිමවුන්ට ම දන් දී, අට හැවිරිදි කල පලක් බැඳ වඩහිඳ සරස වූ සිතින් :
හදයං දද්යෙංහ චක්ඛුම්පි- මංසම්පි රුධිරම්පි ච,
දදෙය්යං් කායං සාවයිත්වාන -යදි කොචි යාචකො මම- යි
යනාදීන් “ යමකු ඉල්වූ යම් වස්තුවක් දන් දෙම් ම ය” යි සිතූ වේලෙහි මෙරගල හා හිමාලය පර්වත නමැති මුදුන් මල්කඩින්
සැරහී මහී නමැති කාන්තාව ගර්ජනා නමැති භෙරිනාද පවත්වා සතොසින් නටා කරණ ලද මේ වෙස්සන්තර ජාතකයෙහි මහී ගර්ජනා නම් වූ පළමු වන පූජාව ලත්සේක.
තව ද: සොළොස් හැවිරිදි වයස මද්රිම නම් අගබිසෝ රුවන හා සමඟ රාජ්යොශ්රීි ලදින් ජාලිය- ක්ර ෂ්ණජිනා නම් දරු දෙදෙනා ලැබ දශ රාජ ධර්මයෙන් රාජ්ය ය කොට සදන්හල් කරවා දවස දවස සලක්ෂයක් ධනයෙන් දන් දී වසන කල කලිඟුරටින් ආ බමුණන් අටදෙනා ඇතු ඉල්ලූකල අනර්ඝ වස්තු සතරක් හා සූවිසිලක්ෂයක් රන් සැදුම් ලදින් රිදී පර්වතයක් සේ දිලියෙන පාණ්ඩව නම් හස්ති රාජයා ඒ බමුණන් අත පැන් එව දන් දී එ කෙණෙහි කරන ලද මහීගර්ජනා නම් වූ දෙවන පූජාව ලත් සේක.
තව ද: ඇතු දුන්හ යි කිපී නුවරුන් නුවරින් නෙරනා සමයෙහි තපසට වලට යෙමි යි සත්තසතක නම් වූ මහා දාන ය දී එ කෙණෙහි ද පූජාව ලත් සේක.
තව ද: මද්රිදදේවීන් හා දරුදෙදෙනා හා සමඟ එක මඟ නික්ම අටළොස් ගැලක් ධන මඟදී ම යාචකයන්ට දන් දී රථයානින් නුවරින් පිටත් ව නැවත රජගෙය දිසාව බලා:
ඉංඝ මද්දී නිසාමෙහි -රම්මරූපංච දිස්සති
පාසාදො සිවිසෙට්ඨස්ස-පෙත්තිකං භවං මම -යි
යන මේ ගය කියා මද්රිපදේවීන් හා කථා කරන වේලෙහි ස්වාමි දරුවකුගේ ආපදායෙක මුරගා අඬන මිඬියක ෙස් වන පූජාව ලත් සේක.
තව ද: මෙසේ නුවරින් නික්ම පස්සෙහි දිවූ බමුණන් සතර දෙනාට මඟුලසුන් සතරදෙනා දන් දී පසු ව ආ බමුණ දැක මඟුල්රථය දන් දී දෙ දරුවන්ගේ දුක දැක ඇකයෙන් වඩාගෙන ඔවුනොවුන් හා සමඟ ප්රිුය කථාවෙන් සන්හිදී යන මද්රඟ දේවීන් හා වෙස්සන්තර නම් ඒ බෝසතාණෝ ජයතුරා නුවර පටන් විසි ගවුවක් ගොස් ස්වර්ණගිරිතල නම් පර්ව තයට නැඟී එතැන් පටන් විසි ගවුවක් ගොස් කොන්තිමාරා නම් ගංගාවෙන් එ තෙර ව, තව ද විසි ගවුවක් ගොස් ආරඤ්ජරගිරි නම් පර්වතයට පැමිණ, තව ද විිසි ගවුවක් ගොස් දුනුමිටි නම් බමුණූ ගමට වැද, එයින් සතලිස් ගවුවක් ගෙවා සෑ රට ගොස් මෙසේ දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් එක්සිය විසි ගවු මඟ ගෙවා එම දා සවස ලැග්මට මාතුල නම් නුවරට වැද, එහි රජුන් කළ රාජ්යවපූජාව නො යිවසා එ දා රාත්රි ය එහි යවා, දෙවන දා එ නුවර සැට දහසක් සෑ රජුන් පිරිවරා සැට ගවුවක් තැන් ගොස් වන දොරකඩ දැක වල් දුටු වනයට නැඟී ගිය දා රාත්රි්යෙහි ගන්ධමාදන නම් පර්වතකූටයෙහි ලැග හිරු උදයෙහි නික්ම උතුරු දිග බලා ගොස් විපුල නම් ගඟට බැස නහා පැන් එහි ඉසාන කොනින් ගොස් කෙතුමතී නම් ගඟට බැස නහා පැන් බී අඹුදරු වන්ගේ ගමන් විඩා නිවා වල්වැද්දකු දුන් මී හා මුවමස් මේ නිමවා ඕහට මුහුළ දුන් රන් ඉද්ද ප්රීසාදයට දී එයින්ගොස් ස්වානු පර්වතය මුදුනෙහි පිහිටි නුගගස ඵල හා මධුර වූ රස ඇති නුග පරඬලා අනුභව කොට තුරුමුල සැතපී , එයින් ගොස් නාලික නම් පර්වතයට වැද, තව ද උත්තරාපථයෙන් ම ගොස් මිදෙල්ල නම් විලක් දැක එයින් ගොස් පියවර සටහන් මඟින් ගොස් පොකුණට වැඩ එ තෙනට ඉසාන කන එක් පියවර සටහන් දැක “ ශක්ර යා මා ආ බවු දත් වනැ” යි සන්තොෂ උපදවා විශෙෂ වූ තවුස්වෙස් ගෙන අඹුදරුවන් තවුස් වෙස් ගන්වා වන මුල් වන ඵලාහාරයෙන් ජීවත් සපුත්තදාරක නම් වූ පළමු වන තපසින් ඒ වංකගිරි පර්වතයෙහි සත්මසක් වාසය කොට මෛත්රිඒ බෙලෙන් ඒවෙනෙහි සියලු සතුන්ද ඔවුනොවුන් කෙරෙහි මෛත්රිල කරවා දවස් යවන සේක.
එ කල කලිගු රට දුනුමිටි නම් බමුණුගම පූජක නම් බමුණෙක් අමිත්තාපනා නම් බැමිණියගේ නියොගයෙන් දරු දන් ඉල්වා යනුයේ වනදොරකඩ, රකවල සෑ රජුන් විසින් සිටුවන ලද වැදිපුත්රඩයාගේ බල්ලන් දැක ගසකට නැඟී වැද්දවූ අවුත් භය ගන්වා “දැන් දන් තා විද හෙළමි. කොයි යෙයි ද බමුණැ” යි කී කල “ වෙස්සන්තර රජ්ජුරුවන් කරා සඳමහ රජ්ජුවන් ගෙන් දූත මෙහෙවර යෙමි” යි බොරු කියා ගැළවී ඒ වැද්දා කී සලකුණෙන් ගොස් සුළුවනය ගෙවා අච්චුත නම් තාපසයන්ගේ පන්සැලට වැද “වෙස්සන්තරයන්ට බාල කල ශිල්ප දිනිමි, උන් බලන්නට යෙමි” යි බොරු කීමෙන් අච්චුත තාපසයන් පහදවා ගෙන එදා රෑ ඒ පන්සල ලැග දෙවන දි උදෑසන “හිමි! මට මඟ කියව”යි කී කල තාපසයෝ දකුණත ඔසවා කියන්නාහු “ බමුණ! තෙල පෙනෙන්නේ ගඳමහන් පවුව ය; තා එගල් පාවිටින් ගිය කල දෑව ය, අසූ ය, බුබුළු ය, මුරුත ය, කිහිරි ය, සල කොහොඹ ය, වල් දමුණු ය, මාලුවා , ලිය ය, අඹ ය, ගිවුළු ය, කොස ය, දඹ ය, බුළු ය, අරළු ය, ඇඹුලු ය, ඇසතු ය, රන්වන් තිඹිරි ය, නුග ය, හෙලකිඳි ඇසතු ය, මිගස ය, දිඹූල ය, වල්පලු ය, කිරිපලු ය, හෙල ගෙඳ ය, මිදි ය, ඉඳිය, ගල ය, පොල ය, යනාදි මෙකී රුක්හු පලිස් ගෙන සිටිනාහ. එයින් මිහිරි වූ පකාපැකින් කකා ඒ වෙසතුරු රජහු ම තකා තා ගිය කල, .තව ද සුළු කෙලිඳ ය, මහ කෙලිඳ ය, උපුල් කොළ ය, තුවරලා ය, පළලු ය, කීණ දොඹ ය, මහ දොඹ ය, කොබලීල ය, එරහැන්ද ය,හෝම ගසය, කොහෙම් ගසය, කළු වැල ය, බඳුළු ය, අවරි ගස ය, ලකවැලි ය, සුළු කුඹුක ය, මහ කුඹුක ය, පියා ගස ය, සලල ය,බක්මී ය, කොහොඹ ය, දෙල්දැව ය යනා දි මෙ කී රුක්හු මල් පිපී බමරුන් විසින් ගැවසිගෙන සිටිනාහ.
එයින් සුවඳ මල් බිඳ බිඳ සිහිල් සෙවන සැතපි, සැතපී, මිහිරි දිය කඳුරු වලින් පැන් බි බී, බමුණ! තා ගිය කල සිවුරැස් පො‍කුණ දක්නෙහි ය. ඒ පොකුණෙහි ද වාණසේ සුදු වූ කැලබ‍ැඳ ඇවිදුනා මස්කැලන් විසින් ගැවසී ගත්තේ ය. මහවිල කටු ය; කුදුහැල, හූරහැල, බිම් වගළහැල යන තුන් ජාතියෙහි හැල් ය. උපුල, හෙළපියුම, හෙළඹුල, හෙල්මැලි ය, පිල ය, දියකූර ය යනාදි දිය කෙලවර නානා රුක්හු මල් පිපී බමරුන් විසින් ගැවසි ගෙන සිටිනාහ. ඔහු කිනම්හ යත්:- කොලොම්, පළුලු, කොබලීල, අඟුණු, වැල් කිණිහිරි, කලුසු ,ඇසතු, කරඳ, එරබදු, නා, ඇට්ටර මහරි, හෙළ කොබලීල, පියුම්ගස්, මහ නමුඩ, සිහින් නමුඩ, රත් නික, හෙළනික, මහනික, සුළුනික, පියා‍ගස, පඟුරු මුහුලු, සල්මල්, මුරුඟා, දුනුකේ, වැටකේ, කරාකේ, කිණිහිරි, කනේරු, කුඹුක්, පතුක්, කසකෑල, ඇත්දෙමට, රුක්අත්තන, කදුරු, ඩහූඹු, දුනුවලා, තිටඟ, හිරමසු, වරණ, අසු සිවල්, හීන්සලු, හෙළවසු, මැසි කලු වරණ යනා දි මෙකී රුක්හු මල් පිපී බමරුන් විසින් ගැවසී ගෙන පිදූ මලසුන් මෙන් පෙනෙති. තව ද: බමුණ! ඒ විලට නුදුරු තෙන දියෙහි ගො‍ෙඩහි පිපෙන්නාවූ කිසියම් මල් ජාතියකින් ගැවසී ඉ ගත් මිදෙල්ල නම් විලෙකුදු ඇත. එ විල්හා දිය කෙළ වර ද බොහෝ ව හටගත්තා වූ දමුණු ය, සිහින්මුග ය, සිහින්මුග ය, සිහින් මෑ ය, කටු සෙවෙල ය,ගෝසී සඳුන ය, හිඟුරු යෙ, රත්කරවු ය, සුළු අන්ගෙන්ද ය, මහ අන්ගෙන්ද ය, හුරු කළන්ද ය, තල් කළන්ද ය, දුනුකේ ය, වැටකේ ය, ගිරිකොළවල ය, ඉන්දීවර ය, නිල්මල දිය මෙරලිය ය, මුඩුමුරු කැප්පෙට්ටි ය, කවේරු ය, කළුතලා ය, හෝතලා ය, සුවඳ තලා ය, තුන් ජාතියෙහි කැකිරි ය, සෑළූනු ය, තල් උස ඉඳි ය, මිටි තෙන සිට මිටපුරා තා බිඳ කෑ හැකි එරහැන්ද ය, ගැවසී සම ව සිටි සිරි වැඩි ය, කෑලිය ය, මීගෙන්ද ය, හෝපලු ය, නිවිති ය, ලබු ය, කොමඩු ය, හිඟිණි ය, දෙ කටු කරඬු ය, තිත්මල නාලිය ය, බුලත් වැල ය, හිරමසු ය, කිරිවැල ය, වා‍ගස ය, වෑකොඳ ය, සීනිද්ද ය, බෝලිද්ද ය, දෑසමන් ය, ගස් සමන් ය, රත්සඳුන ය, විල්පලා ය, යනාදි මෙකි රුක්හු ද මල් පිපී බමරුන් ගැවසී ගෙන සිටිනාඑ.
තව ද: බමුණු! එදෙවිල් තෙර ඉසාන කන එක් පියවර සටහන් මඟින් තා ගිය කල මල් සුවඳ ය, රොන් සුවඳ ය, ඵල සුවඳ ය, කොළ සුවඳ ය, කඳ සුවඳ ය, මද සුවඳ ය, ගැට සුවඳ ය, මැලි සුවඳ ය, පොතු සුවඳ ය, මුල් සුවඳ ය යි යන දශවිධ වු සුවඳින් ගැවසී ගත් නිමැසි මී, වැල්මී, තලිස් පතුරු, පුවඟු, කළු නිරිය, වංමුතුය, ඕපලුය, ලොත්සුඹුළුය, සුවඳගඳ ඇති රන්වන් සඳුන, තුවරලා, ටුංගහොල්, කටුපියුම්ගස්, නාරිගෙන්ද, උපුල් කළුවැල්, දැහැලිය ගඳ, රැහැණිය ගඳ, ෙදකසා, රත්සිරියෙල් ,හිරිවේරිය, ගුගුල්, ලමඟ,සොරමඬුලු, කපුරු ,කිරිපලු යනාදි මෙකි සුවඳ රුක්හු බෙහව.
තව ද: බමුණුු! ඒ වෙනෙහි සිවුපා සතුන් හා ලිහිණියෝ බෙහෙව, ඔහු කිනම්හයත්: සිංහයෝය, ව්යාෙඝ්රියෝය, වෙළඹුමුව පක්ෂිය, ඇත්තුය, එළුමුවෝය, පසදමුවෝය, රොහිතමුවෝය, සරබ මුවෝය, විසිතුරු මුවෝය, කෙහෙල් මුවෝය, දිවන මුවෝය, පනන මුවෝය, කැනහි මුවෝය, කොක්නහමුවෝය, ගිජුඈයෝය, පියාබළල්ලුය, රුක්නහමුවෝය, සෙමරුය, මහදළ ගිරාතුඩුවෝය, වඳුරෝය, මහාකාල වඳුරෝය, ගෝණෝ ය, අඟබෙරලියයෝය, වලස්සු ය, දඩගෝණු ය, කගසවෙසණුවෝ ය, හූරෝය, මුගටියෝය, ලෙහෙනෝය, කළ වැද්දෝය, වල්මීවුය, බල්ලෝය, සුළු හුන පුපුළුවෝය, මහ හුන පුපුළුවෝය,ගොයිය, මහ ගජකුඹුවෝය, කකරංග යන ලිහිණියෝ ය, දිවියෝ ය, සහවු ය, සුළු සිඹිල්ලෝය, මහ සිඹිල්ලෝය, බාසුරු සිංහයෝ ය, අටපාකෙවිල්ලෝ ය, රන්වන් මොනරු ය, හෙළපා අස්සු ය, සුවර ලිහිණියෝ ය, වලිකුකුළෝ ය, කණකොක්කු ය, හෙළ කොක්කු ය, බකුස්සෝ ය, කිරළු ය, කොස්වාලිහිණියෝ ය, දියකාවෝ ය, දියවවුලෝ ය, රත්කොරළුවෝ ය, ජීවං ජීවකයෝ ය, අඟහැළි ලිහහිණියෝ ය, පුරවි කෙවිල්ලෝ ය, ගුරුළු ය, බක මුහු‍ණෝ ය, ඇටි කුකුළෝ ය, කළු කෙවිල්ලෝය, කුකුළු උකුස්සෝය, ගෝ ලිහිණියෝය, මහ වෙල්ලුය, කෙවිල්ලෝය, කළු උකුස්සෝය, කබරැස් සෝය, පියොවි හංසයෝ ය, ජවන හංසයෝය,දාතුඩුවෝය, පරවියෝය, හැල්බොයියෝය, සක්වා ලිහිණියෝ යයි යනාදි මෙකී සතුන් සතුටු ව බල බලා, බමුණූ තා ගිය කල්හි සක්දෙවුරජහු විසින් මවා දෙන ලද දෙවුලොවින් බට භාගයක් සේ රම්ය වූ වෙස්සන්තර රජ්ජුරුවන් වසන ලද ඒ අසපුයෙහි ශ්රීය දක්නෙහිය” යි මෙසේ අච්චුත තාපසයන් කියන ලද්දා වූ මාර්ගසංඥවෙන් මඟ නො වරදවා ගොස් මද්රි දේවීන් වනමුල් වනඵලාඵල සොයා වලට ගිය මඟ බලා වැඩහුන් බෝසතුන් දැක පෙරට සිට:
යථාවාරී වහො පූරො- සබ්බකාලං න ඛීයති,
එවං තං යා‍චිකාගඤ්ඡං- පුත්තෙ මෙ දෙහි යාචිතො- යි
යනාදීන් ස්තුති කොට ඒ පූජක නම් බමුණා දරුවන් ඉල්ලූ වේලෙහි මසුරු සිතක් නො සිතා ප්රිරය දරුවන් දෙදෙනා ලඟට කැඳවා ජාලිය කුමාරයන් දකුණත හා ක්රිුෂ්ණජිනාවන් වමත හා අතින් අල්වා ගෙන, කමඬලායෙන් බමුණා අත පැන් වත්කොට ප්රිවය වූ බුදුබව පතා දිළිඳු වූ ඒ බමුණාට දරුවන් දන් දුන් වේලෙහි ඒ ආශ්චය්ය්දර්‍ ය දැක ඩ දෙලක්ෂ සතලිස් දහසක් යොදුන් ඝනකඩ බොල් මහා පොළොව ගුගුරුවා මහී කාන්තාව කළ මහි ගර්ජනා නම් වූ පූජාව හා මහමෙර හා සත්කුලපවුවන් නළුවන් සේ නට නටා කළා වූ නෘත්යත පූජා හා සදෙවුලෝ දෙවියන් කළා වූ සාධුකාර පූජා හා මෙසේ පස් වන වාරයෙහි අනන්ත වූ පූජා ලත් සේක.
තව ද ඒ බමුණා දරුවන් දන් ගෙන ගිය දෙවන දා උදෑසන ශක්රුයා බමුණු වෙසක් මවාගෙන අවුත් සිට” භවත! නිවහල්ලෙමි; හැල් කා විඩාව ගියෙමි. තෙපි බුදුසිරි කත පතා නම්, මේ මද්රි දේවීන් දැන් මට දන්දෙව” යි ඉය්යේ දරුදෙදෙනා දන් දුන්නෙම් වේද, අද මද්රින දේවි ය දිනිම් නම් මම එකලාව මේ වෙනෙහි අසරණයෙමි” යි නො සිතා දනෙහි පසුබැස්මක් නැති ව ඒ බමුණා සන්තොෂ යෙන් මූණ බලා මද්රිකදේවීන් අත අල්වා ඒ බමුණා අත තබාපු වේලෙහි මහීකතාන්තාව හා ශක්රා දි දෙවියන් විසින් කරනලද මහීගර්ජනා සවන වාරයෙහි පූජා ලත් සේක. තව ද බමුණා ගෙන ගිය දරුවන් දැක ගළාවා දොළොස් අක්ෂෞහිණි මහ සෙනග ගෙන මුනුබුරන් හා සමග වංකගිරි පර්වතයෙහි බෝසතුන්ගේ පන්සැලට පියරජහු ගියකල ඔවුනොවුන් දුටු සතුටින් සඳමහ රජ්ජුරුවෝ ය, පුසැ ‘ ති නම් බිසොවුය, මද්රි දේවී ය, වෙස්සන්තර රජ්ුජුරුවෝ ය, ජාලිය කුමාරයෝ ය, ක්රිසෂ්ණජිනාවෝ යයි යන මේ රජ සදෙන‍ලා ඔවුනොවුන් පිට මහත් වූ ශොකයෙන් හඬා හී මුසපත් වූ වේලෙහි මුළු පොළොව ගුගුරුවා මීකත කරන ලද සත්වනු වූ මහීගර්ජනා නම් වූ පූජාව ලත් සේක.
තව ද එම වේලෙහි සක්දෙවුරජහු විසින් කරනලද අටවනු වූ පුෂ්පකර වර්ෂා නම් වූ පූජාව ලත් සේක.
තව දපිය රජහුගේ ආරාධවනාවෙන් එම දා ඉසිවෙස් හැර රජවෙස් ගෙන සත් දවසක් වනකෙළි කෙළ මහ පෙරහරින් සිය නුවරට වැඩ රජගෙට වන්දා දෙවිය්න විසින් වස්වනලද වන වනු වූ සත්රුවන් වර්ෂාවකින් පූජා ලත්සේක.
මෙසේ මාගේ බුදුහු දහස්ගණන් ජාතිභෙදවල ඇවිද පාරමිතා බෙලෙන් නොඑක් පූජා ලදින් මේ එක ම වෙස්සන්තර ජාතියෙහි මහී ගර්ජනා නම් වූ පූජා සතෙක පුෂ්කර වර්ෂ නම් වූ පූජා වෙක, රුවන් වර්ෂා නම් වූ පූජාවෙකැ යි නව මහා පූජාවක් ලත් හෙයිනුත් මෙසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වන සේක. එසේ හෙයින් කියන ලදුයේ මැයි:
පූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො
අත්ථානුරූපං “අරහං” ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං -යි
මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් සංසාර ගත ව ලද ද්වීතීය ජාතිභෙද පූජා කථා නම් වූ සවන පරිච්ඡෙදය නිමි.
පූජාවලිය-සාධුනාද පූජා කථා
සත්වන පරිච්ඡෙදය
තව ද: අප බුදුන් පඤ්ච මහා විලොකනාවසානයෙහි දී ලද සාධුනාද පූජා නම් කවර යත්: මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරු වූ ශ්රීන මහ‍ුා බොධිසත්ත්වයෝ ධන පරිත්යාශගය, පුත්ර පුත්රය පරිත්යාතගය, භාය්ය් ර්‍ පරිත්යායගය, අංග පරිත්යායගය, ජීවිත පරිත්යාතගය යන පඤ්ච මහා පරිත්යාුගයෙහි කො‍ටිප්රා්ප්තව ලොකාර්ථචය්ය්යර්යර, ඥත්ය‍ර්ථය්ය්ාර්ය්, බුද්ධි චය්ය්‍ර්‍ාය යන ත්රිරවිධවූ චය්ය් ර්‍ායෙහිකෙළ පැමිණ, දානය ,ශීලය, නෛෂ්ක්ර්ම්යිය, ප්රයඥය, වීය්ය්‍ර්‍ ය, ක්ෂාන්ති ය, සත්ය ය, අධිෂ්ඨාන ය, මෛත්රිූ ය, උපෙක්ෂා ය යන දශවිධ වෟූ පාරමිතාවන් හා දශවිධ වූ උප පාරමිතාවන් හා දශවිධ වූ පරමාර්ථ පාරමිතාවන් හා යන මේ සමත්රිංථශත් පාරමිතා නමැති සාගරයෙන් ගොඩ නැඟී විශ්වන්තරාත්ම භාවයෙන් චුත ව සියලු බුදුන්ට දෙවන ආත්මභාවයෙහි විසීපුර වූ තුසීපුරයට නැඟී, තුන්ගවු උස දිව්යිශරීර ඇති ව, ගවු උස මිණි වොටුනු ඇති ව, සැට ගැලක් පිරූ දිව්යිභරණයෙන් ධරා, යෙළ යාළක් සුවඳ විලෙවුන් ගෙන, අහස් ගඟ සේ මුතුහරක් ධරා, අප්රවමාණ වූ දිව්යෙශොභාවෙන් ශොබාවත් ව , කෙළගණන් දිව්යීස්ත්රීරන් පිරිවරා, මුළු ලොවට නැඟු ජය කේකුවක් ෙස්, තුන්ලෝ නමැති වොටුන්නෙහි සිළුමිණිරුවනක් සේ, තුන්ලෝ තිලකයක් සේ, නේ සුවහස් දිව්යිරාජයන්ගේ කිරුළු කුළු මිණි රසින් තමන්ගේ ශ්‍රීපාදයන් බබුළුවා ,සද්ධර්ම‍දෙශනාවෙන් දිව්ය්බ්රකහ්මයන් ප්රීයති කරවා, සත් පනස් කෙළ සැට ලක්ෂයක් හවුරුදු ආයුඃ ශ්රීර වළඳා සන්තුසිත නම් දිව්යුරාජන් ව ඒ තුසී පුරයෙහි වැඩ වසන සේක. ලොකයෙහි: කල්ප කොලාහල ය. චක්ර වර්ති කොලාහල ය, බුද්ධ කොලාහල ය, මංගල කොලාහල ය, මොනෙළය්ය් කොලාහල යයි පස් කොලාහලයෙක් ඇත. හේ කෙසේ ද යත්: ගින්නෙන් හෝ දියෙන් හෝ සුළඟින් හෝ කල්ප විනාශයට පූර්වභාගයෙහි ලක්ෂයක් හවුරුදු තිබිය දී ලොවට ඉෂ්ට වූ කාමාවචර දේවතා කෙනෙක් රතක් හැඳ රතක් එකාංශ කොට ලා එක් කනෙක පත් තබා, ඉසකේ විදා පිට හෙළා, කඳුළු වැගිරෙන ඇස් ඇති ව මෙසේ අවමඟුල් වූ වෙසක් ගෙන කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළ ඇවිද “පින්වත් වූ සත්ත්වයෙනි! හවුරුදු ලක්ෂයක් ගියකල කපනස්සී ; කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළගල් නස්සි කෙළලක්ෂයක් මහ පොළෝ නස්සී; කෙළලක්ෂයක් මෙරගල් නස්සී; කෙළ ලක්ෂයක් හිමවූ කුළු නස්සී; සත් කෙළ ලක්ෂයක් කුලපවුවෝ නස්සී; ස කෙළ ලකෂයක් දෙවුලෝ නස්සී; දෙ කෙළ ලක්ෂයක් හිර සඳ නස්සී; ඒ සමහර බඹලෝ පවා නස්සී; ඒ කල්පාන්ත විනාශයෙන් ගැළවෙනු කැමතියා නම් මවුන්ට මෙහෙ කරව; පියන්ට කීකරු වව; කුලදෙටුවන් පුදව; පස් පව් නො කරව; පන්සිල් රකව” යනාදීන් ඔවා තෙපුලෙන් අනුශාසනා කොට ඇවිදිති. එ කල කෙළලක්ෂයක් සක්වළ වසන හැම සත්ත්වයෝ ම ලක්ෂයක් හවුරුද්දෙන් කප නසී ල යි භතිමත් ව “ අහො දුක්ඛං, අහො දුඛං” යි යනාදීන් මහත් වූ කොලාහල කෙරෙති. මේ කොලා‍හ ල ය ෙකළ ලක්ෂයක් සක්වළ මුළුල් ලෙහි බඹලොව ගසා පැතිර සිට්ටී මේ කල්ප කොලාහල නම. චක්රලවර්තී කොලාහල නම් කවර යත්:
චක්රලවර්තී රජකු උපදනාට පූර්වභාගයෙහි හවුරුදු සියයක් තිබියදී කාමාවචර දේවතා කෙනෙක් රන්වන් වූ සළුවක් හැඳ,රන්වන් වූ සළුවක් ඒකාංශ කොට ලා රන්වන් වූ සුවඳ විලෙවුන් ගෙන රන්වන් පලඳනා හා මිණි වොටුණු ධරා මෙසේ රජමඟුල් වෙසක් ගෙන චක්ර්වර්තීන් උපදනා මේ මඟුල් සක්වළ ම සතර මහා ද්වීපය වටා ඇවිද “පින්වත් වූ ජනයෙනි! සියක් හවුරුදු ගිය කල සක්විති රජෙක් මේ සක්වළ උපද්දී; ඔහු උපන් කල රා පිය නො හැක්ක ; බොරු කිය නො හැක්ක; සොරකම් කළ නො හැක්ක; යමෙක් තමා රහසත් ෙම් පස් පවින් නො කිරීමට දැන් පටන් අභ්යාොස කරව, පන්සිල් රකුව’ යනාදීන් ඔවා තෙපුල් කිය කියා මුළු සකවළ වටා ඇවිදිති’
එ කල මේ මුළු සක්වළ වැසියෝ “ සියක් හවුරුදු ගිය සක් විති රජෙක් උපදී ල; සක් රුවනෙක් නැ‍ෙඟ් ල; චින්තාමාණික්ය රත්නය ද ආකාශයෙන් ඒ රජහුගේ දොරට තෙමේ ඒ ල; උපොසථ කුලයෙන් අස් රුවනකුත් ඒ ල; උතුරුකුරු දිවයින් අග බිසෝරුවනක් දෙවියෝ ගෙන දෙත් ල; ඒ පුත්රගයා සතිස් යොදනෙක ගැවසී සිටි රජහුගේ මහා සෙනාවෙහි හැම දෙනා රුචි රුචි වූ ඛාද්ය ෙභාජ්යන හැමදෙනා කැමති කැමති වස්ත්ර හා ආභරණයන් දී මහ පිරිස සන්තොෂ වඩා ල; යොදනක් තැන නිධාන දක්නා දිවස් ඇති සිටු රුවනෙකුත් උපදී ල; ඒ සක්විති රජ හිරු සඳු සේ වූ ගමන් ඇත්තේ ල; සතර මහා ඍද්ධි ආදි වූ මහ පින් ඇත්තේ ල; යි මේ මුළු සක්වළ වැසියෝ සාධුකාර නාද පවත්වා මහත් වූ කොලාහල කෙරෙති . මේ චක්ර වර්තී කොලහාල නම. බුද්ධ කොලාහල නම් කවර යත්:
බුදු කෙනෙකුන් උපදනාට දහසක් හවුරුදු තිබියදී ශුද්ධාවස වූ දේවතා කෙනෙක් සුදු පිළියක් හැඳ සුදු පිලියක් එකාංශ කොට ලා සුදුමල් පැලඳ සුදු විලෙවුන් ගෙන ශුභ මඟුල් වෙසක් ගෙන “පිනිවත් වූ සත්ත්වයෙනි! මේ තැන් පටන් දහසක් හවුරුදු ගිය කල ලොවුතුරා බුදුකෙනෙක් ලොව ඉපැද දහම්වැසි වස්වා සසර ගිම් නිවා නිවන් පුරයෙහි දොර හරිති; ඒ බුදුන්ගේ බුදුරූ හා බුදු සිරි දක්නා සත්පුරුෂ කෙනෙක් පඤ්චානන්තය්ය්ුර්‍ කර්මසයන් නො කරව; මවුපියන්ට ආක්රොිශ පරිභව නො කරව; නියත මිත්යාබ දෘෂ්ටි නො ගනුව; පඤ්චශීල ව රක්ෂා කරව; අට මහ නරකයෙහි උපදනා පවු නො කරව; අරූතල අසංඥ තලයෙහි උපදනා ව්රනතයන් නො ගනුව; මෙ කී තැන උපන්නාහු බුදුන් නො දකිති; පන්සිල් පුරව; අ‍ට‍සිල් පුරව; ත්රිළවිධ වූ සුචරිත ධර්මයන් පුරව; ඒ බුදුන් දක්නා සේ පතව” යි යනාදීන් කන මී ඕනා සේ ප්රිඒය වූ තෙපුල් කිය කියා දසද දහසක් සක්වළ මනුෂ්යායෝ ද, දෙවියෝ ද, බඹුහු ද,මේ තෙපුල් අසා” දහසක් හවුරුද්දෙන් බුද්ධදිවාකරයෙක් නැ‍ඟේ ල; ලොව මොහාන්දකාර දුරු වේ ල; බොහෝ කලක් එළිව තුබූ අපාය මාර්ගයෙහි අකුල් හේල; බුද්ධාන්තර කාලයක් මුළුල්ලෙහි වල් ව පියා තුබූ නිවන් මාර්ග ය එකහෙළි ෙව් ල” යි කිය කියා සන්තොෂ වූවාහු අත්පොළ සන් දී ඔල්වර සන් දී අසුරුසන් දී සාධනාද පවත්වා ඒ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් දහසක් හවුරුද්දෙන් උපදිති යි යන බස් අසා දස දහසක් සක්වළ පාතාල ය පටන් බ්රඅහ්මාණ්ඩ ය ගසා එකඝොෂා කොට බුද්ධකොලාහල නම් වූ මහා පූජාවක් කෙරෙති. එසේ හෙයින් අර්හත් නම් වන සේක. මේ බුද්ධ කොලාහල නම.
මඬ්ගල කොල‍රාහල නම් කවර යත්:
බුදුන් මඬ්ගල සූත්රන ය දෙශනා කරන්නාට පූර්ව භාගයෙහි දොළොස් හවුරුද්දක් තිබිය දී එසේම කාමාවචර දෙවි කෙනෙක් ශුභ මඟුල් වෙසක් ගෙන මනුෂ්යරපථයෙහි ඇවිද “ පින්වත්නි! මෙයින් දොළොස් හවුරුද්දක් ගිය කල බුදුන් මඟුල් වදාරති! එ කල අසඬ්ඛ්යදයක් ප්‍ා් ණීහු අමාමහ නිවන් දකිති; තෙපි තෙපි ද මගුල් අසා නිවන් දැක සසරින් ගැළවෙව”යි ප්රිාය තෙපුල් කියති.
එ කල සත්ත්වයෝ “ දොළොස් හවුරුද්දක් ගිය කල මඟුල් අසා සසරින් ගැළවෙම්හ “ යි සාධූනාදයෙන් කොලාහල කෙරෙති. මේ මඬ්ගල කොලාහල නම. මොනෙය්යක කොලාහල නම් කවර යත්:
එසේ ම කාමාවචර දෙවි කෙනෙක් මනුෂ්යමපථයෙහි ඇවිද “ පින්වත්නි! මෙයින් සත් හවුරුද්දක් ගිය කල එක්තරා එක් මහණ කෙනෙක් බුදුන් කරා එක තැනට පැමිණ මොනෙය්ය් පිළිවෙත් නම් වූ බුද්ධකාරක ධර්මයන් විචාරති. එ කල බුදුහු මොනෙය්යම පිළිවෙතින් ධර්මදෙශනා කොට අසඬ්ඛයක් ප්රා්ණීන් සසරින් ගළවති. තෙපි තෙපි ද එදා සසරින් ගැළවෙවා” යි ඔවා තෙපුල් කියති. එ කල සත්ත්වයෝ සාධුනාදයෙන් කෙලාහල කෙරෙති. ෙම් මොනෙය්යෝ කොලාහල නම.
මේ පස් කොලාහලයන් අතුරෙන් බුද්ධ කොලාහල ය පහළවූ කල දස දහසක් සක්වල දිව්යහ බ්රපහ්මයෝ “ බුදු වන්නා වූ වීරපුරුෂයාණෝ කවරෙක් දෝ හෝ” යි සොයන්නාහු පාරමිතා සාගරයෙන් නැඟී තුසී පුරයෙහි ආයුඃ ශ්රීප වළඳා සද්ධර්මමශ්රී න් වැසපඤ්ච මහා පූර්ව නිමිත්යන් පහළවූ ලොකමතා වන් ඒ මාගේ බොධිසත්ත්වයන් දැක දසදහසක් සක්වළ දස දහසක් ශක්රසයෝ ය. දස දහසක් සූයාමයෝය, දද දහසක් සන්තුෂිත දිව්යතයෝ ය, දස දහසක් පරනිර්මිත නම් දිව්ය රාජයෝ ය දද දහසක් සහම්පති මහා බ්රහහ්මයෝ ය, තෙසුහැම බ්රකහ්මරාජයෝ ය යි යනාදි මෙ කි දිව්යතරාජයෝ තමන් තමන්ගේ දිව්යහ පර්ෂද් සා සමඟ මේ මඟල් සක්වළ තුසිතපුරයෙහි රැස්ව මාගේ ස්වාමිදරු වූ සන්තුෂිත නම් වූ බුද්ධාඬ්කුරය‍ණන් වටා දොහොත් මුදුන් දී සිට:
කාලොයං තෙ මහ වීර -උප්ප‍ජ්ජ මාතුතුච්ඡියං
සදෙවකං තාරායන්තෝ -ඛුජ්ක්ධස්සු අමතං පදං-යි
යන මේ ගය කියා” ස්වාමීනි, බුද්ධාඬ්කුරයාණෙනි! සමතිස් පැරුම් පුරා සාරාසඬ්ඛ්ය කප ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි සංසාර යෙහි ඇවිද පින් රැස් කළා වූ තොප විසින් ශක්ර් සම්පතක්, මාර සම්පතක්, බ්රකහ්ම සම්පතක්, චක්ර්වර්තී සම්පතක්, ප්ර ත්යෙ ක බොධි සම්පතක්, ශ්රාරවක බොධි සම්පතක්, එක කලෙක ත් ප්රාතර්ථනා නො කරනලද ඇස් මස් ලේ අඹු දරුවන් දන් දුන් නුඹ විසින් බුදුබව ම ප්රාමර්ථනා කරනලද; එසේ හෙයින් දැන් නුඹගේ පාරමිතාවෝ කුළු ගත්හ. පස් බුදු කෙනෙකුන්ගෙන් උතුම් වන ෙම් මහා භද්ර කල්පයෙහි කකුසඳ ය, කොණාගමන ය, කාශ්යභප යයි තුන් බුද්ධාන්තරයක් ගොසින් දැන් මේ නුඹ බුදු වන්නා වූ කාලය ය. බුදුන්ගේ චාරිත්රන වූ මවුකුසෙක පිළිසිඳ දෙවුමිනිසුන් සසරින් ගොඩ නඟා ලොවුතුරා බුදු ව නිවන්පුරව” යි මෙසේ ඒ දස දහසක් සක්වළ දෙවියෝ ආරාධනා කළහ.
එ කල මාගේ බෝධිසත්ත්වයෝ දෙවුබඹුන්ගේ ආරාධනා නො පිළිගෙන ම: කාලය , දීපය, දෙශ ය, කුලය, ජනෙත්ති ය, ආයුෂ ය, යන ෙම් පඤ්ච මහා විලොකනයන් කළසේක.
පඤ්ච මහා විලොකනය නම් කවර යත්:
යම් කාලයෙක මනුෂ්ය යන්ගේ ආයු ලක්ෂයක් හවුරුද්දට බොහෝ වී නම් එ කල ජරා මරණ මඳ හෙයිනු ත්, රොගාන්තරා ය, බොහෝ නො වන හෙයිනු ත්, මනුෂ්යඑයන්ට දුක් මඳ වීමෙන් කුසල් සිත් මඳ වෙයි. තිලකුණු සලකුණු කරවා හැක්කන් සත්ත්වයාට ඩ මාර්ගඵල දී ලිය නො හැක්ක. මේ කාරණයෙන් ලක්ෂයක් හවුරුද්දට වඩනා ආයු කාලයෙහි බුදුන් නූපදනා හෙයින් ඒ බුදු වන්නට කාල නම් නො වෙයි.
තව ද යම් කාලයෙක මිනිස් ලොව ආයු සියක් හවුරුද්දට මඳ වී නම් ඒ හීන ආයු කාලයෙහි අකුශලයෝ බෙහෙව; කුසල ධර්මයෝ මඳ වෙති. හීනායුකාලයෙහි උපන් සත්ත්වයෝ කුසල් කරම්හ යි වරදවා අකුසල් කෙරෙති. කුසල් සිත සිතා අමායෙහි සිරිඟි ඕනාවුන් සේ අකුසල් කෙරෙති. කුසල් අස අසා අකුසල් අසති. ඔවා තෙපුල් නො ගිවිසති. බණ කථා අසන කල දියෙහි ඇඳ ලූ රෙඛාව පසු පස්සේ මැකී යන්නා සේ ඇසු ඇසූ බණ සිතින් මැකීගෙන‍ෙයයි. මෙසේෙසත්ත්වයන්ගේ සිත්විකල හෙයින් මාර්ග ඵල දි ලිය නො හැක්ක. මේ මේ කාරණයෙන් සියක් හවුරුද්දට හීනායු කාලය ද බුදුන් ඉපැදීමට කල් නො වෙයි, බලන්නා වූ බොධිසත්ත්වයෝ එ කල මිනිස්ලොව එක්සිය විසි හවුරුද්දට ආයු දැක බුදුන් උපදනා කාල ය මේ යයි දුටුසේක. ෙම් පළමු වනකල් බැලුම නම.
දීප විලොකන නම් කවර යත්:
මේ මෙඟුල් සක්වළ සත් දහසක් යොදුන් අපරගොයාන ද්වීප ය හා පන්සියයක් කොදෙවු දැක, අට දහසක් යොදුන් උත්තරකුරු ද්වීපය හා පන්සියයක් කොදෙවු දැක, සත් දහසක් යොදුන් පූර්ව විදෙහ දිවයින හා පන්සියයක් ක්ෂුද්ර ද්වීප දැක, දස දහසක් යොදුන් ජම්බුද්වීපය හා පන්සියයක් ක්ෂුද්රීද්වීප දැක, මෙසේ සතර මහාද්වීප හා දෙ දහසක් කොදෙවු දැක “මා බුදුවන ජාතියෙහි උප්පත්තිය‍ට කවර ද්වීපයක් උතුම් දෝ හෝ” යි පරීක්ෂා කොට අනන්තා පර්යන්ත වූ බුදුන්ගේ උප්පත්තිස්ථානය වූ ඒ ජම්බුද්වීපයෙහි උපදිමි” යි දුටුසේක. මේ දෙ වන දීප විලොකන නම. දෙස විලොකන නම් කවර යත්:
තව ද: ඒ ජම්බුද්වීප ය නම් දස දහසක් යොදුන; එයින් තුන් දහසක් යොදුන් තැන් සාගරයෙන් ගිලිණ. තුබූ තුන් දහසක් යොදුන් තැන් දඹදිව නම. මේ දඹදිව නම් සයානූකෙළක් පටුන් ගමින් හා නවානූලක්ෂයක් ද්රොණණ මුඛයෙන් හා ස පනසක් රුවන් ආකරයෙන් හා සමෘද්ධ වි ය. තව ද උත්තම කාලයෙහි එක්ලක්ෂ නවානූදහසක් පමණ රාජධානි ඇතියේ ය. මධ්යකම කාලයෙහි සුවාසූදහසක් හෝ තෙසැටදහසක් ශ්රීද නගරයෙන් හොබනේය. පශ්චිම කාලයෙහි එක්සියයක් පමණ රාජධානි ඇති ව මෙසේ සැදී එක මඟුල්ගෙයක් සේ ශොභ‍ාමත.
ජය ශ්රී් මහා බොධි ය පිහිටි බොධිමණ්ඩලය නම් දඹදිවට නාභිමණ්ඩලයක් සේ මැද පිහිටියේ ය. එසේ වූ බොධිමණ්ඩල යට පූර්ව දිග්භාගයෙහි සසියයක් ගවු ගිය කල කජංගල නම් නියම් ගමෙක් ඇත. එ ගමට නැඟෙනහිර ඉතා මහත් වූ ශාලාද්රැ‍මයක් ඇත. තව ද ඒ බොධිමණ්ඩලයට අග්නි දිග්භාගයෙහි සලලවතී නම් ගඬ්ගාවෙක් ඇත. තව ද ඒ බොධිමණ්ඩල යට දක්ෂිණ දිග්භාගායහි පන්සියයක් ගවු ගිය කල ශෙවත කර්ණාකා නම් නියම් ගමෙක් ඇත. තව ද ඒ බොධි මණ්ඩයට පශ්චිම දිග්භාගයෙහි ස සියයක් ගවු ගිය කල ථූන නම් මහබමුණුගමෙක් ඇත. තව ද ඒ බොධි මණ්ඩල යට උත්තර දිග්භාගයෙහි පන්සියයක් ගවු ගිය කල උශීරධ්වජ නම් පර්වතයෙක් ඇත. නැඟෙනහිර කි සල්ගස පටන් බටහිර කී බමුණු ගමට එක්දහස් දෙසියයක් ගවු ය. දකුණුදිග කී ශ්වෙත කර්ණිකාව පටන් උතුරුදිග කී පර්වතයට දහසක් පමණ ගවු ය. මෙසේ අයමින් තුන්සියයක් යොදුන් හා විතරින් දෙසිය පනසක් යොදුන් හා වටින් හා නව සියයක් යොදුන් තැන මධ්යන මණ්ඩල නම.
තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට පූර්ව දිග්භාගයෙහි හස්තිපුරය, මාතඬ්ග ය, සෞවී ර ය, සෞරාෂ්ට්ර ය, කාලිඬ්ග ය, සුප්පාරක යයි යන රුවන් ආකාර උපන්නා වූ උතුම් වූ මේ මහ නුවර සත් පිටියේ ය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට අග්නි දිග්භාගයෙහි සැවැත් නුවර ය, ජයතුරා නුවර ය, සාගල නුවර ය, කුසාවතී නුවර ය, රජහග නුවර ය, මියුලු නුවර ය, යන මේ මහ නුවර සය සලලවතී නම් ගඬ්ගාව දිශාවෙහි පිහිටියේ ය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට දක්ෂිණ දිග්භාගයෙහි අශ්ව පුර ය කුල සවුව ය, අයොද්ධ්යාන පුර ය, ඉඳිපත් නුවර ය, කුරුරට ය, බරණැස ය, කිඹුල්වත ය, යන මේ මහම නුවර සත් පිහිටියේ ය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට පශ්චිම දිග්භාගයෙහි සිංහපුර ය, අරිෂ්ට පුර ය, විශාලා මහා නුවර ය, කොසඹෑ නුවර ය, පැළලුප් නුවර ය, කර්ණණ ගෞඩ ය, දද්දර පුර ය යන මේ උතුම් සත් නුවර ථූන නම් බමුණුගම දිශාවෙහි පිහිටියේය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට උතුරු දිග්භාගයෙහි උත්තර පඤ්චාල නුවර ය, රොජය, වස්සාන ය, තක්සලා නුවර ය, කුසිනාරා නුවර ය, තාම්බ්රතපර්ණි නුවර ය, ගෞඩ දෙශ ය, ගන්ධාර දෙශ ය යි යන මේ අට මහ නුවර පිහිටියේ ය.
ෙම් පන්තිස් මහ නුවර මධ්ය මණ්ඩලයට, ඇතුළත් ම ය. ෙම් මහ නුවර නම් චක්ර‍වර්ති රජුන් හා මහ ධන සිටුවරුන් හා මහෙශාඛ්ය් දෙවියන් හා අසූ මහසවුවන් පසේබුදුන් හා ලොවුතුරා බුදුන් හා මෙකී උත්තමයන්ගේ ම උත්පත්තිස්ථානයක.
මෙයින් පිටත් බංගාලය, අරමණ ය, වඟුරට ය, කොඬ්කණ ය, කඬ්ගුදෙස ය, සින්ධු ය, ඕහළ ය, නෙපාල ය, ගුර්ජ ය, තිංගුර ය, දොළුවර ය, කර්ණාට ය, ලාටා ය, පර ලාට ය, තිමිරදෙශ ය, කාකා ය, යවන ය, තුරඟ ය, අඳු ය, මඳු ය, කාම්බොජය, පූප්පොලය, කුරුකය, ඡත්තීශය, කර්ණාභාරය, චූඩය, වල්ලූරය මලයූර ය, පංඩූර ය, චීන ය, මහා චීන ය, කාශ්මිර ය, යොනක ය, බර්බර් ය, ශවර ය, වඩිගර ය, වීර ය, කල්යා ණ ය, පූරණ ය, චෝඩ ය, පාණ්ඩ ය, යනාදි මෙ කී දෙශ මධ්යයමණ්ඩලයෙන් පිටත් වූ ප්ර ත්යඩන්ත දෙශ නම. මේ දෙශවල බුද්ධාදීහු නූපදනාහුය.
එ‍ෙස් හෙයින් බුදුන් උපදනා වූ මේ මධ්ය මණ්ඩල ය නම් අනන්තාපය්ය්නර්න්දත වූ සක්වළට ද, මෙම සක්වළ නොකියන ලද සෙසු දිවයින්වලට ද, දෙවුලොවට ද, බඹලොවට ද වඩා මෙ ම මධ්යවමණ්ඩලය ම උතුම.
එසේ හෙයින් මාගේ ශ්රී මහා බෝධිසත්ත්වයෝ “උතුම් ළුූ මේ මධ්යවදෙශයෙහි ම උපදිමි’ යි දුටුසේක. මේ තුන් වන දෙස විලොකන නම.
කුල විලොකන නම් කවර යත්;
හැම සර්වඥවරයෝ ම ගොවි කුලෙහි හෝ වෙළඳ කුලෙහි නූපදනාහු ය. බ්‍රාහ්මණකුලෙහි හෝ රජකුලෙහි හෝ රජකුලෙහි උපදනාහු ය. යම් කලෙක රජදරුවෝ බමුණන්ට වඳිත් නම් එ කල බුදුහු බමුණු කුලෙහි උපදනාහු ය. යම් කලෙක බමුණෝ රජ දරුවන්ට වඳිත් නම් එ කල බුදුහු රජකුලෙහි උපදනාහු ය. එ‍ෙස් හෙයින් “බමුණූ කුලය උතුම් දෝ හෝ රජකුලෙහි උපදනාහු ය. එසේ හෙයින් “බමුණු කුලය උතුම් දෝ හෝ රජකුලය උතුම් දෝ හෝ’ යි මිනිස් ලොව බලා “දැන් රජ කුලය උතුමැ” යි දැක මෙ සමයෙහි දඹදිවු තෙලෙහි තෙසැට දහසක් රාජධානිවල තෙසැට දහසක් රජුන් අතුරෙන් කවර නම් රජෙක් “ බුදුකෙනෙකුන්ට පිතෘස්ථානයෙහි සිටිමි” යි කරනලද ප්‍රාර්ථනා ඇතිව කප් ලකෂයක් පැරුම් පුරා සිටියේ දෝ හෝ “ යි බලන්නා වූ මාගේබොධිසත්ත්වයෝ කපිලවස්තු නම් පුරයෙහි ශාක්‍යවංශ නමැති ප්‍රාසාදයෙහි නැඟු ජ‍යකෙතුවක් වැනි වූ උභයකුල පරිශුද්ධ ශුද්ධෝදන නම් නරපතිහු දුටුසේක.
එ රජ කෙසේ උභයකුල පරිශුද්ධ වී ද යත්? එහි පිළිවෙළ කථාව මෙසේ දතයුතු:
ප්රිථම අන්තඃකල්පයෙහි සූය්ය්:ර්‍ පුත්රි මහාසම්මත නම් ඔපපාතික රජෙක් වී ය. ඒ රජ මහාජනයාගේ සම්මතයෙන් පළමු වන අභිෂෙකතයට පැමිණ හෙයින් මහාසම්මත නම් වී ය. ඒ රජ තෙම හිරුරස් කලබක් බඳු වූ සියලඟ ආලොක ඇතියේ ය. ආකාශයෙහි පලක් බැඳ වැඩහිඳ සියලු ජනයන්ට අනුශාසනා කරන මහත්වූ ඍද්ධි ඇතියේය. විද්යා ධරයෝ සතරදෙනෙක් කඩුගෙන රජුට සතර දිග රකවල් ගෙන සිටිනාහ. ඔහු සියලඟින් නිකුත් දිවසඳුන් සුවඳ හාත්පිසින් සතර ගවුවක් තැන් පැතිර සිටි නේ ය. ඔහු බැණ නැඟි බස හා සමඟ මුඛයෙන් නිකුත් මහනෙල් මල් සුවඳ යොදනක් තැන් දිවෙ යි. මෙසේ වූ සතර මහා ඍද්ධීන් රාජ්යක ය කරන්නා වූ ඒ රජ ජරා විලිපිපලියක් නැති ව රොගාදි ව්යයයනයකුත් නැති ව පුත්රපදාරාදි සොකයකුත් නැති ව අසඬ්ඛ්යෙදයක් හවුරුදු මුළු දඹදිව රාජ්යුය කළේ ය. එ සමය නම් සියලු සතුන්ට ම අසඬ්ඛ්යෙ‍යායු සමය ය.
එ කල අකුශල ධර්මයෝ තමා ම නැත.එසේ හෙයින් කුශල ධර්මයන්ගේ නිෂ්කලඬ්ක භාවයෙන් සත්ත්වයෝ උපන්කල් නො දනිති. මියෙන කල් නො දනිති. ජරා විලිපිලි නැත. අජරාමරයන් වැනියහ. දෙවුලොව දෙවියන්ට පවා ආයු මඳ ය යි අපහාස කරන්න‍ාහ. එ‍ෙස් හෙයින් එකල මිනිස්ලොව දෙවුලොවටත්වඩා අ‍ායු සම්පත්තීන් වඩනේ ය. එ සමයෙහි සිවුපාවෝ, සිංහයන් රජ කළහ. පක්ෂීහු හංසයන් රජ කළහ. දියෙහි මස්හු, ආනන්ද නම් මත්සයා රජ කළහ. යටත් වසයෙන් කුරුකුහුඹූවෝ දක්වා තමන් තමන්ට රජුන් ඇත්ි කළහ. එහි විභාග ඒ ඒ ජාතක සූත්රාකදී පූර්වකථාවලින් බලා දතයුතු.
පසු ව ඒ මහාසම්මත රජහුගේ පිත් රොජ නම් රජ ද, එසේම අසඬ්ඛ්යෙපයයක් හවුරුදු ම රාජ්යුය කෙළේය. ඔහු පිත් වරරොජ නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙවයයක් හවුරුදු ම රාජ්යභය කෙළේය. ඔහු පිත් කල්යාරණ නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙ‍යයක් හවුරුදු ම රාජ්යරය කෙළේය. ඔහු පිත් උපොසථ නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙ‍යයක් හවුරුදු ම රාජ්යතය කෙළේය. ඔහු පිත් මහාමන්ධාතු නම් චක්රෙවර්ති රජ මහත් වූ ආඥ තෙජස් ඇති විය. ඔහු වමත හකුළුවා දකුණතින් අත් පොළසන් දී ආකාශ ය බලා “දෙවියනි! මට මිනිස්ලොව සම්පත් නො කැමැත්තේය. මාගේ ආඥවක් ඇත්නම් මට දිව්යි සම්පත් දෙව’ යි හඬගා කීකල සියලු දෙවියෝ සුළං ගත් මහ වන යක් ෙස් වෙවුලා වෙන වෙන සත් රුවන් වැසි වස්වා වට සතිස් යොදනක් මානයෙහි දණ පමණ කටි පමණ රුවන් ගොඩ වල් පුරන්නාහුය. එ රජ මෙසේ මිනිස්ලොව බොහෝ කලක් සුව විඳ එම ආත්මභාවයෙන් දෙවුලොව නැඟී සතිස් ශක්ර කෙනෙකුනුගේ ආයු පමණින් එක්සිය විසිනවකෙළ සැටසලක්ෂයක් හවුරුදු දිව්යමසම්පත් විඳ නැවත එ ම ආත්මභාවයෙන් මිනිස්ලොවට බැස ඒ ඇතුළු ව අසඬ්ඛ්යෙ යයක් හවුරුදු ම රාජ්ය ය කෙළේ ය.
ඔහු පිත් වරමන්ධාතු නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙ.යයක් හවුරුදු ම රාජ්යාය කෙළේය. ඒ රජහු ඇමතියන්ට කැමති ව ප්රරසාද දෙමියි පාද ඝර්ෂණය කළ කල කැමති කැමති සම්පත් පයින් වැගිරෙයි. ඔහු පිත් වර නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙවයයක් හවුරුදු ම රාජ්යදය කෙළේ ය. ඔහු පිත් උපචර නම් රජ ද අසඬ්ඛ්යෙමයයක් හවුරුදු ම රාජ්ය ය කෙළේ ය. ඔහු පිත් චෙතිය නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙජයයක් අවුරුදු මස රාජ්ය ය කෙළේ ය. එ රජ පෙර තමා හා කැටිව එක ගුරුන් කෙරෙහි ශිල්ප උගත් කොරකළම්බක නම් බමුණ‍ාණන්ට අග්ර් පුරොහිත ස්ථානාන්තර දෙමි යි ඔවුන් බෑ කපිල නම් පුරොහිතයයන් බොරුවක් කියා බාල කොට, කොරකළම්බකයන් මහලු කොට ස්ථානාන්තර දෙමි යි නුවර සැළකළ කල, ඒ ඇසූ රාජ්යයයවාසීන් “බොරු නම් සුදු දෝ කළු දෝ හෝ රත් දෝ හෝ නිල් දෝ හෝ අද ඒ බලම්හ” යි රැස්වූ කල්හි කපිල නම් ම‍හාඍෂින් වළක්ව වළක්වා නො වැළක ලොවට බොරු උපදවා එ කෙණෙහිම මහ පොළොව ගැල ඡන්දයෙන් දුගතියට ගියේ ය. වදාළේ මැනෝ:
සා රාජා ඉසිනා සන්තො- අන්තලික්ඛෙ චරො පුරෙ,
පාවෙක්ඛි පඨවිං චණ්ඩො- හීනන්තො පත්තපරියායං - යි
බොරු ඉපැද වූ රජ ද නට. ඔහු විසූ නුවර ද නට. ඔහුගේ පුත්රූයෝ පස් දෙනෙක් වූහ. ඔහු කපිල නම් ඍෂීන්ගේ අනුශාසනා වූ පරිද්දෙටන් එක්කෙනෙක් බරණැසට පූර්වභාගයෙහි හස්ති පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් දක්ෂිණ දිග්භාගයෙහි අශ්ව පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් පශ්චිම දිග්භාගයෙහි සිංහ පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් පශ්චිමොත්තර දිග්භාගයෙහි දද්දර පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් උත්තර දිග්භාගයෙහි පඤ්චාල නුවර කරවා විසූහ. එහි විභාග චෙතිය ජාතකයෙහි බලා දතයුතු.
එ කල පළමු ව සියලු දුශ්චරිතයෙන් මෙසේ මුසා‍වාදය ලොව පහළ වී යයි දතයුතු. එතැන් පටන් දෙවියෝ රජුන්ට අරග් ගෙන නො සිටිනාහ. එ කල ඇමතියෝ උත්පත්ති දෙවියන් නො ලදින්, සංවෘති දෙවියන් අරක් ගන්වම්හ යි මල් රජ කුමරුවන් සතර දෙනකු කඩු දී අරක් ගෙන සිටුවා මුචලයෙන් අභිෂෙක කළහ. ඔවුන් සතර දෙනාගේ දරුමුණුබුරෝ සුවහස් ගණන් ඇතිව මහා ගණී ව වැස උපනූපන් රජුන් ආත්මරක්ෂාවෙහි නියුක්ත ව ගණවාසී රජහ යි පැවැත්තැ යි දතයුතු.
ඒ චේතිය රජු මහලු පිත් මුවල නම් රජ පිය රජහු පොළොව ගිලූ භයින් රාජධර්මයන් නො වරදවා අසංඛ්යෙියයක් හවුරුදු ම රා‍ජ්යවය කෙළේය. ඔහු පිත් මුචලින්ද නම් රජ ද අසංඛ්යෙුයයක් හවුරුදු රාජ්යයය කෙළේය. ඔහු පිත් සගර නම් රජ ද අසංඛ්යෙයයයක් හවුරුදු රාජ්ය්්ද ය කෙළේය. ඔහුගේ සැටදහසක් පමණ පුත්රියෝ මුළු දඹදිව වෙන වෙනම සැටදහසක් රාජධානි උපදවා වෙන වෙන ම චක්රමවර්තී ප්ර තිරූපයෙන් රාජ්යමය කොට මහාසම්මත වංශ නමැති මහලියයෙහි මල් පිපී වැනී ගියා සේ රාජවංශ ය අසංඛ්යෙ ය ගණන් වර්ග කළහ. ඔවුන්ගේ වෙන වෙන වර්ග පරම්පරායෙහි දරුමුනුබුරු හා රජහු කාලයක් ගිය කල ඔවුනොවුන්ගේ වර්ග විභාග නො දැක වෙන වෙන රාජවංශ ව්යනවහාර කළහ. මුලින් වූ කලී සියලු රජහු ම මහාසම්මත වංශයෝ යයි දතයුතු.
ඒ සැටදහසක් රජුන් අතුරෙන් සාගර නම් මහලු පිත් අසං ඛේයකයක් හවුරුදුම රාජ්යමය කෙළේය. ඔහු පිත් භරත නම් රජද අසංඛ්යේයයක් හවුරුදුම රාජ්යිය කෙළේය. ඔහු පිත් හගීරථ නම් රජ ද අසංඛ්යෙහයයක් හවුරුදුම රාජ්යළය කෙළේය. ඔහු පිත් රුචි නම් රජද අසංඛ්යෙමයයක් හවුරුදුම රාජ්යහය කෙළේය. ඔහු පිත් සුරුචි නම් රජද අසංඛ්යෙුයයක් හවුරුදුම රාජ්ය ය කෙළේය. ඔහු පිත් ප්රුතාප නම් රජද අසංඛ්යෙමයයක් හවුරුදුම රාජ්යහය කෙළේය. ඒ රජ බිසොව තමා දැක්ක දී සත්මැසි දම්පල් නම් පුත් කුමරුහු වඩාගෙන උස උන්හයි කිපි කුමරහට අසිමාල නම් වධ කරවා ලොවට ප්රානණඝාත ඉපැද වීය. එ කෙණෙහි ඔහු ද මහ පොළොව ගැල අවීචි මහනරකයෙහි හෙළී ය. එ කල ප්රා ණඝාත ය පහළ වී යයි දතයුතු.
උපන් උපන් අකුශල ධර්මයන් නැවත නැවත අන්තර්ධාන වන හෙයින් නැවත නැවත රජුන් ධර්මයෙන් ම වසන හෙයින් රජුන්ගේ ආයු වූ කලී අඩු නො වේ ම ය. ක්ර මක්රගමයෙන් රජහු වර්ණයෙන් අඩු වූවාහු ය යි දතයුතු.
ඒ මහ‍ො ප්රුතාප නම් රජහු පිත් පනාද නම් රජ ද, අසංඛ්යෙපයයක් හවුරුදු ම රාජ්ය ය කෙළේය. ඔහු පිත් මහා පනාද නම් රජද සත්දෙවු රජහුගේ නියෝගයෙන් අවුත් මිනිස්ලොව ඉපැද සත්රුවන්මය පායෙක සදහසක් නළුවන් හා සමඟ අසංඛ්යෙදයයක් හවුරුදු ම රාජ්යුය කෙළේ ය. වදාළේ මැනෝ.
පනාදො නාම සො රාජා - යස්සයූපො සුවණ්ණයො, තිරියං සොළස උබ්බෙධො- උච්චමාහු සහස්සධා.
සහස්සඛණ්ඩො සතභෙද‍ා- ධජාලූ භරිතා යූතො, අනච්චුං තත්ථ ගන්ධබ්බා - ඡ සහස්සානි සත්තධා-යි
ඒ මහා පනාද නම් රජහු පිත් සුදරුශන නම රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙුය යක් හවුරුදු ම රාජ්යසය කෙ‍ෙළ්ය. ඔහු පිත් සුදර්ශන නම් චක්රඛවර්තී රජ ද, සත්රුවන්මය වූ දොළොස් යොදුන් මහ නුවරේ ක දි අසංඛ්යෙතයක් හවුරුදු ම රාජ්යයය කෙළේය. ඔහු පිත් නෙරු නම් රජ ද අසංඛෙයක් හවුරුදු ම රාජ්ය්ය කෙළේය. ඔහු පිත් මහානේරු නම් රජ ද අසංඛ්යෙමයක් හවුරුදු ම රාජ්යුය කෙළේය. ඔහු අච්චිමන්ත නම් රජ ද අසංඛ්යේයක් හවුරුදු ම රාජ්යළය කෙළේ ය.
මෙසේ මහාසම්මත ය,රොජ ය, වර රොජ ය, කල්යා ණ ය, වර කල්යා‍ණ ය, උපොසථ ය, මුචලින්ද ය, සගර ය, සාගර ය, භරත ය, භගී රථ ය, රුවි ය, සුරුචි ය, ප්රයතාප ය, මහා ප්ර්තාප ය, පනාද ය, මහා පනාද ය, සුදර්ශන ය, මහා සුදර්ශන ය, නෙරු ය, මහා නෙරු ය, අච්චිමන්ත ය යි අසංඛ්යෙදයක් හවුරුදු ම රාජ්යරය කළා වූ මේ රජහු අටවිසි දෙන ම කුසාවති නුවර ය, රජහගා නුවර ය, මියුලු නුවර ය යි මේ උතුම් තුන් නුවර ම රාජ්ය්ය කළහ. කි‍ෙය් මැනෝ:
අසංඛියායුක‍ා එතෙ- අට්ඨවීසති ඛන්තියා,
කුසාවතිං රාජහං- මිථීතඤ්චාපි ආචසුං- යි
එ තැන් පටන් රජහු වර්ණණයෙන් ද, ආ‍යුෂයෙන් ද අඩු වූහ යි දත යුතු.
කෙළවර කි අච්චිමන්ත රජහු‍ෙග් දරුමුණුබුරෝ අසංඛ්යෙියායු නො ලදින් කෙළනණන් හවුරුදු අ‍ායු වළඳා ලක්ෂයක් රජහු ම පරම්පරාවෙන් රාජ්යණය කළහ. ඔවුන් කෙළවර සගර නම් රජහු පිත් මඛාදෙව නම් රජෙක් විය. ඒ රජ දෙ ලක්ෂ දෙ පනස් දහසක් හවුරුදු ආයු වළඳා මියුල් නුවර හිඳ රාජ්ය ය කරන කල පළමු වන නරකෙස ඕහට පහළ විය. එ රජ නර කෙස දැක අනිත් ලකුණු උපදවා නරකෙස පෑ කපුවාට ගම් වර දී, තමා‍ෙග් මඛාදෙව නම් පුතුට රාජ්යපය දී , මහණ ව මඛාදෙව නම් උයනදී සුවාසූදහසක් හවුරුදු තපස් කොට බ්රහහ්ම ලොකයෙහි උපණ, වදාළේ මැනෝ;
උත්තමංගරුහා මය්හං - ඉමෙ ජාතා වයොභරා,
පාතුභූතා දෙවදූතා- පබ්ඛජ්ජා සමයො මම- යි
එ රජුහු පටන් මහ ාසම්මතවංශ නම් පෙරළී මඛාදෙව වංශ නම් වී ය. ඒ වංශයෙහි දරුමුනුබුරු පරම්රාවෙහි සූවාසූදහසක් මඛාදෙව රජහු ම පළමු නරකෙස දැක පෙර රජුන් කළ සිරිත් නො වරදවා මස රාජ්යුය හැර ගොස් තපස් කොට බ්රසහ්ම ලොකයෙහි උපන්හ. තුන් ලක්ෂ සතිස් දහසක් හවුරුදු බැගින් ආයු ත් වැළඳූහ. පසු ව රජහු ජරා විලි පිලි බොහෝ සේ දැක්මෙන් තපසට නො ගියහ. එ‍ෙස් හෙයින් ඒ මඛාදෙව වංශ නම් පෙරළී කෙළවර කාළාර ජනක රජහු පිත් අශොක නම් රජෙක් වී ය. ඔහු පිත් ප්රාථම ඔක්කාක නම් රජෙක් වී ය. එ තැන් පටන් මඛදෙව වංශ පෙරළී ඔක්කාක වංශ නම් විය. ඒ වංශයෙහි කුස රජ ය, දිලීප ය, රඝු ය, අජ ය, දශරථ ය, රාම ය යනාදී ලක්ෂයක් ඔක්කාක රජදරු වෝ ම පනස් දහසක් හවුරුදු ය, සමහරු සතළිස් දහසක් හවුරුදු ය, සමහරු තිස් දහසක් හවුරුදු ය, සමහරු විසි දහසක් සමහරු සො‍ෙළාස් දහසක්, පසළොස් දහසක්, දස දහසක්, පන් දහසක් යනාදි වශයෙන් බැස බැස ආයු වැළඳූහ.දශරථ ජාතකයෙහි වදාළේ මැනෝ:
දසවස්ස සහස්සානි - සට්ඨිංවස්සසකතානි ච,
කම්බුගීවො මහාබාහු- රාමො රජ්ජමකාරයි -යි
තව ද ඒ ලක්ෂයක් රජුන්ගෙන් කෙළවර ද්වීතීය ඔක්කාක නම් රජෙක් විය. ඔහු‍ෙග් පරම්පරාවෙහි උදය, භද්ද ය, ධනඤ්ජ ය, කොරව්ය ය, වෙදෙහ ය, සඤ්ජය ය, වෙස්සන්තර ය, ජාලිය ය, සිංහ වාහනය ය යනාදි වූ ලක්ෂයක් රජුහු රාජ්ය ය කරන්නාහු දස දහසක් හවුරුදු පටන් මෑත කණිෂ්ඨ වූ ආයු වළඳා රාජ්යුය කළහ. ඒ වංශයට කෙළවර සුජාතා නම් රජහු පිත් අම්බට්ඨ නම් වූ තෘතීය ඔක්කාක නම් රජෙක් වි ය. ඒ රජහුගේ හස්තා ය, චිත්රාජ ය, ජන්තු ය, ජාලිනී විශාඛා යයි යන පන්සිය පුරස්ත්රිකන්ට නායක වූ අගමෙහෙසුන් බිසෝවරු පස්දෙනෙක් වූහ. උන් පස්දෙනා කෙරෙන් හස්තා නම් බිසොවු උල්කාමුඛ ය, කලකණ්ඩුක ය, හස්තිනීක ය, සිරිනිපුර ය යන පුතුන් සතරදෙනකු හා ප්රිකයා ය, සුප්රිමයා ය, න්නදා ය, විජිත‍ා ය, විජිතසෙනා යයි දූවරු පස්දෙනෙකු හා සමඟ රජු හා එක්වැනි වූ දරුවන් නවදෙනෙකු වදා මෙසේ ඒ රජ අනික් යෞවන ස්ත්‍ි දයක අගමෙසින් කෙළේ ය.
එ බිසෝ ද රජුට ජන්තු නම් පුතකු වදා එ කුමර උපන් පස් දවසින් නාවා මලින් සරහා මල්දමක් සේ කුමරු දෑතින් ගෙන “හිමි! තොප පුතු රූසිරි බලව” යි රජු අතට වඩාලුව. රජ තමා ගිය යොවුන්
කල ලත් පුත්ර“යා හෙයින්මහත් වූ ප්රෙූමයෙන් සිඹ සනසා පෙම්වතුරු රඳවාගත නො හෙනුයේ බිසොවුන් මූණ බලා “ මෙ වැනි පුත්රුවනක් වදා දුන් තිට සිත්කලු වූ වරයක් දෙමි; දැන් ම හැරගනැ” යි කී ය. එ කෙණෙහි බිසෝ සතුටු ව “මා කැමති විටෙක ඉල්වා ගන්මි”යි එ විට නො ගෙන පසුව පුතු වැඩුනු කල්හි “හිමි! මට අන් වරයෙකින් කම් නැත, තොප මට නුදුන් රුවනෙනක් නැත; මපු තුට රජය දෙව” යි කිව. එ බසට රජ කිපී “කෙල, චණ්ඩාල දුව!කප්රුක් සේ ම ඉ පුතුන් සතර දෙනෙකු දිලියෙමින් සිටිය දී තී පුතුට රජය ඉල්වයි ද මපුතුන් මරනු කැමතියෙහිදැ” යි බණ නුයේ සිරියහන් ගෙට වන.
තව ද: මෙයින් කීප දවසක් ගිය කළ රජු හා සමඟ ප්රියයකථා වේලෙහි “රජදරුවන් නම් බොරු කිය නො හැක්ක. පෙර බොරු කී රජකු පොළොව ගිලී යයි නො ඇසූ විරූ ද, තොප වැනි ධර්මිෂ්ඨ වූ රජුන් බොරුබස් කියනු ඉතා නො යෙදෙ යි. කැමති වරයක් දෙමි යි පළමු කියාලා දැන් මා කැමති ව ඉල්වූ වරය නොදෙති” යි රජහට නො එක් වර නින්දා බැණ රජ ය ඉල්ව යි. එ කල බොරු කීව යි යන බසට පිළිකුල් කරනුයේ තමාගේ මාලු පුතුන් සතර බෑයන් ගෙන්වා “දරුවෙනි! තොපගේ මේ ජන්තු නම් මල් කුමරුවාට නො සලකා රජය දිනිමි, මා ඇති සමයේ ඒ ජන්තුවා ම රජය කෙරෙයි. මා නැති කල තොපගේ රජ ය තොපට ම දිනිමි. ස්ත්රී නම් මායම් දනිති. තෙපි මෙ නුවර නො රඳා මාගේ වල්විදුනාව හා නළල්පට හා මඟුල් කඩුව හා රන් මරවැඩි හා දළපුඩු සේලසත හා මේ පඤ්ච කකුධ භාණ්ඩයන් පමණක් තිබියදී තොප කැමති කැමති සෙනග හා කැමති කැමති පමණ රුවන් ගෙන මෙයින් ගොස් අනික් තෙනක වසව” යි කියා පුතුන් සතරදෙනා සිඹ සනහා වැලප රජු සමු දින.
එ කල ඒ රජකුමරුවෝ සතරදෙන පියරජහු වැඳ සමුගෙන කැමති කැමති පමණ රුවන් ෙගන කැමති කැමති පිරි්ස ගෙන නුවරින් නික්මුණාහ. රජුහුගේ දූ පස්දෙන ද එ පවත් අසා “අප මල් කුමරුවන් රටින් යන කල අපි කවුරුත් බලා රඳමෝ දැ” යි තමන් තමන් කැමති පිරිවර හා සැපත් ගෙන නික්මුණා හ.
එ කල මුළු නුවර අසුරයන් වන් ශක්ර පුර ය සේ ඇළලී ගි ය. අපගේ රජහුගේ දරුවෝ රටින් යෙත් ල; මතු අවුදින් රජය ගනිත් ල; උන් හා කැටිව දැන් අපි නො ගිය‍මෝ නම් මතු රාජවල්ලභ විය නො ඩ හැක්කැ යි සුවහස් ගණන් මහ ඇමැතියෝ නික්මුණහ. බ්රා හ්මණ සාරයන් හි ධන සිටුවරු සියගණන් නික්මුණාහ. මහ වෙළඳනා වරුන් හා මාලේනාවරු දහස් ගණන් නික්මුණාහ. පළමු වන දවසට සතර ගවුවක් තැන් පිරී සිට ගත්හ. දෙවන දවසට අට ගවුවක් තැන් ගලා ගත්හ. තුන් වන දවසට දොළොස් ගවුවක් තැන් අවකාශ නැති ව පිරි සිට ගත්තා වූ මහ පිරිස් වි ය. ඉක්බිත්තෙන් රජකුමරුවෝ මේ සා මහත් පිරිස් හා සමඟ නුවරින් නික්ම බරණැසට අග්නි දිග්භාගයෙහි යොදුන් ගණනක් ගොස් ඔවුනොවුන් හා සමඟ කතා කරන්නාහු: “අපගේ බළ සෙනග මහත, මේ දඹදිවින් කැමති රජයක් උදුරාගෙන එහි රජ කරමෝ නම් ඉතා බැරි නො වෙයි. අනික් රජකු අනුභව කළ රාජ්ය යෙක් නම් අපගේ ඔක්කාක වංශයට සුදුසු නො වෙයි. අනුන් සතු දෙය උදුරා ගැන්මත් රාජධර්මයක් නො වෙයි. මිනිසුන් නැති මහා වන මධ්යරයෙක නුවරක් කරවා වැවු අමුණූ බඳවා කෙත්වත් තනවා ධර්මිෂ්ඨ වූ යෙම් වාසය කරම්හ” යි මෙසේ වූ මන්ත්රුණය කොට එලක් බිමෙක මහ සෙනඟ රඳවා ඇමැතියන් හා සමඟ නුවරකට සුදුසු බිම් බලන්නාහු ය. එ කල මාගේ ශ්රීම මහා බොධිසත්ත්වයෝ කපිල නම් තාපස ව එක් විලකට නුදුරු තැන බොහෝ ශාඛාද්රැපමයෙන් යුක්ත වූ වන මධ්ය යෙක පන්ලක් කරවා ඝොර වූ තපස් කරන දෑ ය. වල ඇවිදුනා රාජකුමාරයෝ බෝධිසත්ත්වයන් දැක වැඳ එකත්පස්ව සිටියාහු ය. එ කල බෝසතාණෝ මොහු ඔක්කාක රජ දරුවෝ යයි හැඳින ගෙන “දරුවෙනි! මේ කෙසේ වූ අසරණ ගමනෙක් ද: කමක් සොයා වල ඇවිදු දැ’ යි විචාල දෑ ය. රජ කුමරුවෝ තමන් රටින් ආ පවතු ත් නුවරක් කරවාගන්නට සුදුසු බිම් බලන පරිදි ත් බෝසතුන්ට කීහ. ඒ ජාතියෙහි බොධිසත්ත්වයෝ භූමිවිජය නම් ශිල්පයක් දැන ආකාශයෙහි අසූ රියනෙක හා පොළොවෙන් අසූ රියනෙක හා ලක්ෂණ දන්නා දෑ ය. ඒ වෙනෙහි එක් බිමෙක තෘණ ලතාවෝදක්ෂිණාවර්ත ව නැමී සිටිවනාහු ය. කැණවිලන් බා දිවන්නා වූ සාවුන් හා මීවින්නෝ එ බිමට අවුත් වැද පෙරළී නැමි කැණවිලන් ලුහුබඳවා ගනිති. නයින් දැක දිවන්නා වූ මීයන් හා මැඩියෝ එ තැනට වැද භය නැති ව ගොස් පෙරලී නයින් ලුහුබඳවා ගනිති. දිවියන් දැක මුව පොල්ලෝ එ තැනට වැද පෙරලා දිවියන් ලුහුබඳවා ගනිති. චක්රමවර්ති රජුන් හෝ ලොවුතුරා බුදුන්හෝ උපදනා බිමෙක, මතු අපවත් නුඋව මැනැවැ”යි සිතා එ බිම පන්සලක් කොට වාස ය කරන සේක. එ දා ඒ රජකුමරුවන් කී බස් අසා “දරු වෙනි! නුවරක් කැමතියා නම් මාගේ මේ පන්සල් භූමිය ගනුව. මෙ බිම වසන චණ්ඩාලයෙක් වී නමුත් චක්රුවර්ති පිරිසක් පරදවා පියන ආඥ ඇත්තේය . මතු මේ භුමියෙහි උපදනා වූ පුරුෂයෙක් මුළු ලෝ වැසියන් විසින් සත්කාර ලබයි” කියා භූමිය වර්ණණා කොට පන්සල් බිම දීලා ‘තොප මට කරන උපකාර නම් මෙ නුවර නිමි කල මාගේ කපිල නම් තබව” යි කී දෑ ය. ඉක්බිත්තෙන් රජකුමරුවෝ එ තැනට නුදුරු තෙනක පන්සලක් නිමවා බෝසතුන්ට පිළිගන්වා ඒ මහ වනය මුල්සිඳුවා ඒ පන්සල් බිම මහත් වූ මාලිගාවක් කරවා පවුරු පදනම් දොරටු වීථී අ‍කටලු ආදියෙන් එ නුවර නිමවා කපිලවස්තු නමැයි තාපසයන් නමින් නුවරට නම් තබා ඔවුනොවුන් හි සමඟ කථා කරන්නාහු: “අපි ඉදින් කියා යවුමෝ නම් මෙ දඹදිවු තෙලෙහි අපට සරණක් නො එවන රජෙක් නැත. එ‍ෙස් ජාතිසම්භෙදයක් වී නම් අපගේ ඔක්කාක වංශයට කිලුටු ය. අපගේ නඟුන් පවා දෙන්ට සුදුසු අනිත් රජෙකුත් නැත. ඥති සම්භෙදයට වඩා ජාතිසම්භෙදයක් නො වීම ම උත්තම යැ” යි හැමදෙනාට වැඩිමාලු වූ ප්රිතයා නම් බුහුනැණියන් මවු තනතුරෙහි තබා සතර බෑයෝ තමන් තමන්ට කුඩා නගුන් අගමෙහෙසියන් කොට රක්ෂා කළහ. ඒ බිසෝවරු සතරදෙනා ම දුන් අට අට දෙනා හා පුතුන් අට අට දෙනා හා බැගින් සුසැටක් දරුවන් වැදූහ. එ කල පිය මහා රජ්ජුරුවෝ මෙ පවත් අසා “ ම දරුවෝ රටින් ගොසිනුත් ජාතිසම්භෙදයක් නො නොකළාහු යැ”යි සාධුනාද පවත්වා “සක්යෙ වත භො රාජකුමාරා; පරම සක්යස වත භො රාජ කුමරා”යි ප්රීකතීන් තුන් යළක් උදාන ගායනා කළහ.
අම්බට්ඨ නම් ඔක්කාක රජු කළා වූ ප්රී්ති උදානය ගෙන එතැන් පටන් වංශය නම් පෙරළී අම්බට්ඨ ශාක්යය වංශ යයි මේ නමින් ප්රීසිද්ධ විය.
මෙසේ ඒ ශාක්ය වංශයෙහි රජුන් එ ම කිඹුල්වත් නුවර දෙලක්ෂ තෙවිස් සත්සිය එකුන් සැත්තෑවක් රාජපරම්පරා ගිය කල කෙළවර බුදුකෙනෙකුන්ට මුතුන් වන පින් ඇති ජයසේන නම් රජහු පිත් සිංහබාහු නම් රජෙක් වි ය. ඔහුගේ කසයින් නම් අගමෙහෙසින් බිසොවුන් වැදූ දරුවෝ ශුද්ධොදනය අමිතොදන ය, ධොතොදන ය, සුක්කොදන ය, ඝටිතොදන ය යි පුතුන් පස්දෙනෙකු හා අමිතාවෝ ය, පාරලී ය යි යන දූන් දෙදෙනෙකු හා මෙසේ දරුවෝ සත් දෙනෙක් වූ හ. එයින් ශුද්ධෝදන නම් කුමරු වැඩී පියරජහු අයාමෙන් කපිලවස්තු පුරයෙහි දශරාජ ධර්මයෙන් රාජ්යර ය කෙරෙයි.
එ කල මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ තුසීතපුරෙහි වැඩහිඳ දෙවියන් කළ ආරාධනාවෙන් මිනිස්ලොව බලා මහ‍ාහසම්ම්ත රජහු පටන් ශුද්ධෝදන රජහු දක්වා ක්රහමයෙන් රාජ්යු ය කළා වූ සත්ලක්ෂ සත් දහස් සත්සිය සතානූවක් මහාසම්මත වංශයෙහි වූ හිරු ගොත් රජුන් දැක “මේ රාජවංශ ය මාගේ උත්පත්තියට උතුම් වෙයි. කාරණා කිම යත්:— මේ රාජවංශයෙහි පාරමිතා පුරා සංසාරයෙහි ඇවිදුනා වූ මම් ම පළමුවන මහාසම්මත නම් රජ ව උපන්නෙමි; මහාමන්ධාතු න්ම චක්රනවර්ති රජ ව උපන්මි; මහා සුදර්ශන නම් චක්රමවර්තී රජ ව උපන්මි; මඛාදෙව නම් රජ ව උපන්මි; නිමි රජ ව උපන්මි; කුස රජ ව උපන්මි; රාම රජ ව උපන්මි; උදය භද්ද රජ ව උපන්මි; මහිංසක නම් රජ ව උපන්මි; කට්ඨාරි නම් රජ ව උපන්මි; මහාසීලව නම් රජ ව උපන්මි; චූලජනක නම් රජ ව උපන්මි; මහා ජකන නම් රජ ව උපන්මි; චුල්ලපදුම නම් රජ ව උපන්මි; මහාපදුම නම් රජ ව උපන්මි; චුල්ලසුතසොම නම් රජ ව උපන්මි; මහා සුතසොම නම් රජ ව උපන්මි; පඤ්චායුධ නම් රජ ව උපන්මි; ධර්ම නම්රජ ව උපන්මි; සතභාතුක නම් රජ ව උපන්මි; සහස්සභාතු නම් රජ ව උපන්මි; ධර්මිෂ්ඨ නම් රජ ව උපන්මි; භාගිනෙය්ය නම් රජ ව උපන්මි; රාජොවාද නම් රජ ව උපන්මි; අලීනචිත්ත නම් රජ ව උපන්මි; වේදෙහ නම් රජ ව උපන්මි; අසදෘශ නම් රජ ව උපන්මි; සක්කදත්තිය නම් රජ ව උපන්මි.
තව ද ගන්ධාර නම් රජ ව උපන්මි; මහා ගන්ධාර නම් රජ ව උපන්මි; ආසදාමුඛ නම් රජ ව උපන්මි; සුද්ධභොජන නම් රජ ව උපන්මි; අනිත්ථිගන්ධ නම් රජ ව උපන්මි; කුරුධර්ම නම් රජ ව උපන්මි; ඝත නම් රජ ව උපන්මි; ධර්මපාල නම් රජ ව උපන්මි; දීඝායු නම් රජ ව උපන්මි;
මහාදීඝායු නම් රජ ව උපන්මි; තව ද: සුසිම නම් රජ ව උපන්මි; කුම්මාසපිණ්ඩ නම් රජ ව උපන්මි; පරන්තප නම් රජ ව උපන්මි; උදය නම් රජ ව උපන්මි; භරත නම් රජ ව උපන්මි; තව ද සාද්ධී න නම් රජ ව උපන්මි; සිවි නම් රජ ව උපන්මි; මහාසිවි නම් රජ ව උපන්මි; සොමනස්ස නම් රජ ව උපන්මි; අයොඝර නම් රජ ව උපන්මි; තව ද අලීනසන්තු නම් රජ ව උපන්මි; අරින්ද නම් රජ ව උපන්මි; තෙමිය නම් රජ ව උපන්මි; චන්ද්රි නම් රජ ව උපන්මි; එකුන්විසි වාරයක් නම් රජ ව උපන්මි; කෙළවර මහා වෙස්සන්තර නම් රජ ව ඉපැද සත්වාරයක් මහපොළොව ගුගුරුවා මහදන් වතුරු කොට පැරුම් කුළු ගෙන අවුත් මේ තුසිත පුරයෙහි සන්තුෂිත නම් දිව්ය්රාජයන් ව උපන්මි; මේ මේ කාරණයෙන් මාගෙන් ම අලඬ්කෘත වූ, මාගෙන් ම ශ්රී මත් වූ, මාගේ ම මේ මහා සම්මත වංශයෙහි කෙළවර උපන්නා වූ යට කී උභය කුල පරිශුද්ධ ශුද්ධෝදන නම් රජතෙම බුදුකෙනෙකුන්ට පිතාස්ථානයෙහි සිටිමි යි පින්කොට කප්ලක්ෂයක් පිරූ පාරමිතා ඇත්තේ ය යි බලා සනිටුහන් කළ සේක. මේ සතර වන කුල විලොකන නම.
තව ද: බුදු කෙනෙකුන් මව කප් ලක්ෂයක් පැරුමු පුරා කරන ලද ප්රාබර්ථනා ඇත මැනව. උභය කුල පරිශුද්ධ වුව මැනව. උපන් තැන් පටන් පස්පවු නො කළ මැනව. එක රජක් හට ම පතිව්ර්තා ධර්මයෙන් රක්ෂා කළ මැනව. මේ ආදී ගුණගණාඬ්ගයෙන් පිරුණා වූ මට මවුන්ට සුදුසු වූ උත්තම ස්ත්රිගයක් කවරදෝ හෝ යි මිනිස් ලොව බලා පරීක්ෂා කරන්නා වූ මාගේ බෝධිසත්ත්වයෝ කොළය නම් නුවර මහා සුප්ර බුද්ධ නම් අනුශාක්යො රජුට දූ ව, එම මහාමායා නම් දේවී බුදු කෙනෙකුන් වදමි යි ප්රාොර්ථනා කොට අව; ඕ තොමෝ මට දැන් මවු වන්නිය යි දුටුසේක.
ඒ මහාමායා දේවීන් උභය කුල පරිශුද්ධ වූ පරිදි කෙසේ ද යත්:— යට කී මහාහම්මත ය, මඛාදෙව ය,ඔක්කාක ය යන තුන් පරම්පරාව ගොස් ශාක්යීවංශයට උත්පත්තිස්ථාන වූ කපිල නම් පුරෙහි තුන්වන ඔක්කාක රජුගේ දරු වූ සිවුබෑ රජුන් නඟුන් රක්ෂා කොට ජාතිසම්භෙදයක් නො කොට රජ ය කරන කල හැමදෙනාටම බූන් වූ බිසොවුන්ට ස්වේතකුෂ්ඨ නම් රෝගයක් ඇති ව සකල ශරීර ය සුදු ව කොබලීල මල්පෙත්තක් සේ වී ය. එ කල රජ දරුවෝ ඔවුනොවුන් හා සමඟ මන්ත්රණ ය කරන්නා හු “මොවුන්ට ඇතිවූයේ පාපරොගයෙක. මේ රෝගය නම් කැටි ව කෑවන් කරා යෙයි. දුටුවන් කරාත් යෙ යි. එක ගෙයි වසනනුවන් කරා ත් යෙ යි. මතු අප ඇමදෙනාට ත් මේ රොගය බෙදී යෙ යි” කියා තමන් තමන් කෙරේ භය ඇති ව දවසක් උයන් කෙළියට යම්හ යි කියා බූනැණියන් රථයක‍ට නංවා කඩතුරාවෙකින් වසා ගඟ ඔස්සේ ගොසින් එක් වන මධ්යටයෙක මහත්කොට වළක් බිඳුවා, වළ යට ය‍ානක් අතුරුවා, දිය දර ලුණූ ඇඹුල් වළන් සාල් ගිනි ආදි ය වළ යට පටවා, බූනැණියන් ඒ ලවා, වළ මතුයෙහි පුවරු අතුරුවා පස්මේ කරවා කඳුළු මුසු මුහුණින් ගියහ. එ කල දේවී වළ යට දී ම පිස කා ජීවිත ය රකියි.
මෙසේ වසන කල දඹදිව රාම නම් රජකුට ද ඒ කුෂ්ඨ රොගය ඇති වි ය. බිසෝවරු ද නාටකස්ත්රීරහු ද ඔහු ලඟට පිළිකුල් ඇති ව නො වදිති. ඒ රජ මහත් වූ ලජ්ජා ඇති ව තිලකුණු මෙනෙහි කොට පුත් කුමරුවාට රජය දී තෙමේ “වළ හෙව එ කලාව මිය යෙමි”යි ඒ වලට වැද ඒ ඒ තැන්හි ඇවිදුනේ ක්ෂුධාව ඉවසා ගත නො හීය දුටු යම් ම ගසෙක පොතු ය, මුල් ය, මල් ය, කොළ ය, ඵල ය යනාදීන් අනුභව කෙළේ ය. එකල ඒ ඖෂධ බලයෙන් කුෂ්ඨ රෝග ය සන්සිඳී රජුගේ සර්වාංගය ම රන්කඳක් සේ වි ය.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජ වාසයට සුදුසු තැනක් බලනුයේ එක් තෙනක මහ සිදුරු ඇති කොළොම් ගසක් දැක මෙහි යට වෙසෙම් නම් වගුන්ගෙන් භය නැතැයි සිතා ඉණක් ලාගෙන ගස උඩට සොළළොස් රියනක් නැඟී කවුළුදොරක් කපාගෙන එතැන උඩ මැස්සක් බැඳ ගිනිකබලක් තබාගෙන ඒ ගස්බිලයේ වාසය කොට නො එක් සතුන් කෑ තැනින් මස් ගෙනවුත් පළහා කා ජීවත් ව රාත්රිනයෙහි සිංහ ව්යාෙඝ්රාඇදීන්ගේ නාද ද, සෙසු සතුක්ගේ රැවුපිළිරැවු ද අස අසා වාසය කෙරෙයි. එ කල එක් දවසක් පාන්වර ව්යා ඝ්රෙයෙක් ගොදුරු ෙසායා ඇවිදුනේ එ බිසොවුන් වසන වළ මුදුනට පැමිණ මනුෂ්යඑගන්ධයෙකැයි ආඝ්රා ණයකොට දෙ පයින් පස් පීරා පුවරු ඔසවා ඒ බිසොවුන් දැක භයංකාර කොට නාද කෙළේ ය. එ සඳ බි‍ෙසාවු උඩ බලා ව්යාකඝ්ර යා දැක භයින් වෙවුලා බැගෑපත් ව මහත්කොට හඬක් ගැසු ව. මනුෂ්ය් ශබ්දයෙහි සියලු සතුන් ම භය ගන්නා සෙයින් ව්යාුඝ්රකයා ම බා දීව පි ය. ඉරු නැඟී කල ඒ රාම රජ්ජුරුවෝ සිතන්නාහු “අසුවල් දිග ව්යා්ඝ්රැයෙක් හැඬී ය. ස්ත්රිායක ත් හැඬූ හ‍ඬෙක කාරණ කිම්දෝ හො යි” ගසින් බැස ගොසින් බලන්නාහු ව්යා ඝ්රියා ඔසවාපු පෝරු දැක වළයට බලා බිසොවුන් දැක තෙපි කවුරු දැ යි විචාළේය. බිසොවු මම ගැහැණියෙකිමි යි කීහ. තෙපි ගැහැණියක් වූ නම් මම පිරිමියෙක්මි; ගොඩ නැඟෙව යි කීහ. එ බසට බිසොවු “ඔක්කාක රජ්ජුරුවන් ගේ මහලු දූ වූ ප්රිවයාවෝ නම් මම ය.ජීවිතයට හානිවේ නමුත් රාජ වංශයට කිලුටක් නො කෙරෙමි” යි කිවු ය.
එ බසට රජ කියනුයේ “ බරණැස රාම රජ නම් මම ය. වැසි දිය හා ගං දිය හා සම වූවා වැන්න. වහා ගොඩ නැඟෙව” යි කී ය. බිසොවු කියන්නාහු “ ස්වාමීනි! මිනිසුන් බැලිය නො හැක්කා වූ ශ්වේතකුෂ්ඨ රොගයෙකින් මාගේ සර්වාංගයෙහි ඇත. එසේ හෙයින් ගොඩ නො නැ‍ිඟෙමි” යි කී හ. එ බසට රජ කියනුයේ “ මම ද එ බඳු වූ පාප රොගයක් ඇති ව රජය හැර වල ඇවිද ඖෂධ බලයෙන් දැන් සන්හිඳුවා ගතිමි. එම බෙහෙදින් තොපගේ රොගය ත් කලකින් යවාපියමි. වහා ගොඩ නැඟෙව යි හිණක් බැඳ වළට බා බිසොවුන් ගොඩ නඟා ගෙන තමන්ගේ වාසස්ථානයෙහි ම ගෙන ගොස් ලා ලා තමන් ඇඟ‍ට කළ බෙහෙත් බිසොවුන්ට කොට කීප දවසකින් කුස්ට රොගය සන්හිඳවා පී ය. බිසොවුන්ගේ සියලඟ කිණිහිරි මල් පෙත්තක් සේ ඉතා රන්වන් වී ය. කල දෙදෙනා ප්රිියවාසයෙන් ලොකස්ව‍ාදය කළාහු ය. ප්රීථම වාසයෙහි ම දරුගබක් පිළිසිඳ දස මසක් ගිය කළ රන් රූ දෙකක් සේ පුත්රූ දෙකක් එකවිට ම වැදූහ. මෙසේ ම හවුරුදු පතා සම වූ පුතුන් දෙදෙනා බැගින් සොළොස් හවුරුද්දක් ඇතුළත පුතුන් දෙදෙනා බගින් දෙතිසක් වැදූහ. එ කල රාම රජ්ජුරුවෝ දරුවන් වඩා නොඑක් ශිල්ප ඉගැන්වූහ.
මෙසේ වසන කල ඒ රාම රජ්ජුරුවන්ගේ බරණැස වසන දනවුවැසි පුරුෂයෙක් දඩසොයා වෙනෙහි ඇවිදුනේ රජහු දැක ඇඳින වැඳ සිට “ස්වාමීනි! මා හඳුනා දැ” යි විචාළේ ය. රජහු “තා මම නො හඳුනමි”යි කීකල “නුඹගේ රාජ්යේයෙහි අසුවල් ගම අසුවලා නම් මම යැ” යි කී ය. එ කල පුතණුවන්ගේ පවත් හා තමන්ගේ රාජ්යෙයෙහි ප්රදවෘත්ති ඒ පුරුෂයා අතින්විචාරමින් සිටිය දී පුත්තු දෙතිස ම අවුත් පියරජහු පිරිවරා සිටගත්හ. ඒ පුරුෂයා විශ්මය පත් ව රජකුමරුවන් බලා “මු කාගේ දරුවෝ දැ” යි විචාළේ ය. රාමරජ ම දරුවෝ යැයි කී ය. මෙතෙක් දරු සිරි ඇති ව හිමි නුඹ වල වසනු නො යෙදෙයි, රජයට වැඩිය මැනැවැ යි කීය. එබස් අසා “රජු රජ ය මට නො කැමැත්තේ යැ”යි කී කල ඒ පුරුෂයා එ කෙ‍ෙණහි අවසර ඉල්වාගෙන බරණැස් නුවරට දිව පිය රජු පවත් පුත් හට කී ය. පුත් රජ එ පවත් අසා සිවුරඟසෙන් ගෙන පිය රජහු වසන මහ වනයට වැද පියාණන් දැක වැඳ රජයට මා හා කැටිව වැඩිය මැනවැ යි ආරාධනා කොට පියරජහු නො ගිවිස්නෙන් තමාගේ යෝධයන් ලවා ඒ මහ වනය මුල්සිඳුවා නුවරක් කරවා පවුරු ආදීන් සුරක්ෂිත කොට පියරජහු විසූ කොළොම් ගස මුලින් උදුරවා එ බිම මහපායක් කරවා වැවු අමුණු බඳවා, සරක් බත් බිජුවට සී වැස්සන් ලවා අමපණ රුවන් දී, පියරජහු ඒ නුවර පිහිටුවා, තැන තැන නුවර වටා රකවල් ලවා, බරණැස් නුවර ම ගියේ ය.
එ නුවර කොළිය වෘක්ෂ ය පිහිටි තැන කළ හෙයින් කොළිය නුවර නම් වි ය. ව්යා ඝ්ර්යා විසින් දක්නා ලද බිසොවුන්ගේ පරම්පරාගත නුවර හෙයින් ද, ව්යාඝඝ්රයපථයෙහි ජාත හෙයින් ද, ව්යායඝ්ර පුර යයි කියා ත් කියනු ලැබෙයි. දෙවුදෑ නුවර නමුත් වි ය. කොළොම් ගස දී උපන් රජරුවන්ගේ වංශය හෙයින් ඒ රාජවංශය කොළිය වංශ නම් වි ය. මෙසේ ඒ නුවර වසන් කල ඒප්රිගයා නම් බිසොවු පුතුන් දෙතිස් බෑයන් කැඳවා: “දරුවෙනි! කපිලපුරයෙහි රජකරන සිවුබෑ රජහු මාගේ මල්බෑයෝ ය. ඒ කාරණයෙන් තොප මයිලෝ ය. උන් සතරදෙනාගේ දූ දෙතිස් දෙනෙක් ඇත. ඌ තොපගේ බැදෑවු ය. තෙපි සැම සුරු නම් තොප බැදෑවුන් රක්ෂා කර වයි කිවු ය. රජකුමරුවෝ මෑණියන් කී බස් අසා මයිල්න් කරා පඬුරු දී අපට සරණක් එවන්නේ යැයි වෙන වෙන ම දූතයන් යවති. මයිලෝ එ බස් අසා “ඒ කොල්ල න්ගේ පියවංශ අනිකෙක, උපන්නේ කොළොම් ගස් බිලයෙක දී ය. කුමන නෑ කම් ද උන්ලා” යයි කුලඝට්ටනයෙන් බැණ දුන් පාවා නොදෙති. රජකුමරුවෝ බැදෑවුන්ට සොර පත් යවා සොර පඬරු දෙවා පෙම් වඩාගෙන අසුවල්දා අසුවල් වේලෙහි අසුවල් තෙන අසුවල් ගංතොටට ගොසින් සිටිමි යි, එ තැනට එන්නේ ය යි අවධි කොට යවාලති. රජකුමරියෝ එ දවස් ගඟදිය කෙළියට යම්හ යි පිය රජුන්ට කියා අවසර ගෙන තමන් පිරිවර ගෙන හස්තසාර වූ රුවන් හා පලඳනා ගෙන ගංතොටට යෙති. රජකුමරුවෝ පෙර මන්ත්රරණය කළ කළ බැදෑවුන් අත් අල්වාගෙන “මම ය බරණැස් රජු ට දා කොළොම් සිදුරෙන් උපන් කෝළියා” ය යි වෙන වෙන තමන් නම් හඬගා කිය “දිවි කැමැති කෙනෙකුන් අප අඹා නො එන්නේ යැ” යි වාසි කිය කෝළිය නුවර යෙති.
මයිල රජහු එ පවත් අසා සිනා පහළකොට “අප බෑනෝ සූර යහ. නිර්භීත යහ. තමන් බැදෑවුන් තුමු ම හැරගෙන ගියහ. ඉන් අපට ජාති සම්භෙදයක් නැතැ” යි සතුටු ව පසු පස්සෙහි පිරිස් නොයවා දායාද සම්පත් දී යවති. මෙසේ දෙතිස් බෑයෝ දෙතිස් බැදෑකුමරියන් බලයේන ගෙන ගොස් රක්ෂා කළහ. එ තැන් පටන් කපිලවස්තු පුරය හා කෝළිය නුවර හා දෙනුවර රජදරුවන්ගේ ආවාහ විවාහ සම්බන්ධ ය නො නසී පැවැත්ත. මෙසේ දෙතිස් බෑයෝ දෙතිස් පායක් නංවා, දෙතිස් පවුරු, දෙතිස් දොරටු, දෙතිස් උයන්, දෙතිස් පොකුණු නිමවා කෝළිය නුවර සමෘද්ධ කොට වාසය කරන්නාහු එකි එකී දෙන දෙතිස් දෙතිස් ම දරුවන් වැදූහ.
එ තැන් පටන් කෝළිය වංශයෙහි නො එක් දහස් ගණන් රාජපරම්පරා ගිය කල කෙළවර බුදුකෙනෙකුන්ට මුතුන් වන පින් ඩ ඇති දෙවුදහ රජහු පිත් අනුශාක්යත නම් නරෙන්ද්රනයෙක් වි ය. සිංහහනු රජහු නං මහා යශොධරා දේවී ඒ අනුශාක්යප රජහට අගමෙහෙසින් ව සුප්රිබුද්ධ ය, දණ්ඩපාණි ය යි යන රජකුමරුවන් දෙදෙනා හා මහා මායා දේවි ය, මහා ප්රදජාපතී යයි යන දූන් දෙදෙනා හා දරුව සතරදෙනෙකු වැදූහ. ඔවුන් අතුරෙන් මහා මායා ප්රදජාපතී නම් ඒ දූ දෙදෙන ම දෙවඟනන් බඳු වූ රූ ඇතියහ. උපන් හිමින් රා බොන්නවුන් ත් නො දකිති. කෙළි පිනිසත් බොරු නො කියති. අනුන් සතු වස්තුවක් ලොභයෙන් නො ලබති. ලේඩිත්ත්කගෙත් ප්රාුණයක් නොනසති. අපට තරම් ස්වාමි පුරුෂයෙකු දක්නා තුරු පර පුරුෂයකු නො දකුම්හ යි කියති. එ කල නකත් දන්නා බමුණෝ “මේ කුමරියන් දෙදෙන මතු පුතුන් දෙදෙනෙකු ලබති. එකෙක් චකුවර්තී රජ වෙයි. එකෙක් මතු බුදු වෙයි” කීහ.
එ බස් අසා දඹදිව තෙ සැට දහසක් රාජධානියෙහි රජුන් ගෙන් වෙන වෙන එවන රුවනින් අතුරු නො වී ය. ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවෝ එ පවත් අසා “බැදෑ රජ දුන් දෙදෙනා බිහින්නන් ගෙන ගොස් අගමෙහෙසි කළහ.
එ කල මහාමායා නම් වූ බිසොවු අඛණ්ඩ කොට පඤ්චශීලය රක්ෂා කෙරෙති. රජහට පතිව්රඩතා ධර්මය රක්ෂා කෙරෙති. උතුම් වූ ආචාර ගුණයෙන් යුක්තහ. පෙර මහා විපස්සී නම් බුදුන් සමයෙහි අනර්ඝ වූ රතු සඳුනක් සුණූ කොට බුදුන්ට පුදා “මමද නුඹ සේ ම බුදුකෙනෙකුන්ට මවු වෙම්ව” යි කරන ලද ප්රාදර්ථනා ඇත්තිය.
එ කල මාගේ ශ්රී මහා බොධිසත්ත්වයන් වහන්සේ ඒ තුෂිත පුරයෙහි දී දසදසහක් සක්වල දෙවියන් කළ ආරාධනයෙන් සිටිය දී ම මිනිස්ලොව බලා මේ මහා මායා දොවී නම් වූු ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවන් අගමෙහෙසින් කළා වූ උත්තමාඬ්ගනාවන් දැක “ඕ මට මවුන්ට පින් ඇත්තී ය. ඈගේ පරිශුද්ධ වූ කුසයෙහි ප්රමතිසන්ධිය කෙරෙමි”යි බලා සනිටුහන් කළසේක.
තව ද බුදුන් උපන් කුස නම් ධාතුකරඬුවක් සෙයින් අනික් සත්ත්වකෙනෙකුන්ට වාසස්ථාන නො වෙයි. මලමුත්රතයන් අටගත නොහැක්ක. කෙලෙස් මල ද නූපදනේ ය. බුදුන් මව්කුස පිළිසිඳි දා පටන් ඒ ආත්ම භාවයෙහි මෑණියන්ගේ මෛථූන සංවාසයක් නො ම ඇත මැනව. මේ මේ කාරණයෙන් බුදු කෙනෙකුන් වැදූ මෑණිකෙනෙකුන් ඔබ උපන් සත් දවසින් මිය දෙවුලොව ගිය මැනවත එසේ හෙයින් ඒ මහා මායා දේවීන්ගේ ආයු කෙතෙක් කල් දෝහෝ යි පරීක්ෂාකොට තුන්සියයක් සත් දවසකට ආයු දැක මවුකුස පිළිසිඳිනා කාලය මේ යයි දුටුසේක. මේ පස්වන මාතු විලොකන නමි.
මෙසේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ මහ බැලුම් පසක් මහ ශබ්දයෙන්උපන් සූක්ෂම බැලුම් ලක්ෂගණන් බලා “මිනිස්ලොව ඉපැද මා බුදුවීමට ඒකාන්ත කාල යැ” යි දැන, එතැනට රැස්ව ආරාධනා කළ දසදහසක් සක්වල දිව්ය බ්රනහ්මසෙනාවට “බුදුවන්ට ලොකයට යෙමි”යි ප්ර තිඥ දී “තෙපි හැම තොප තොපගේ දෙවුලෝ යව” යි සමු දුන්සේක.
එ කල දිව්යවබ්ර හ්මරාජයෝ “සාධු සාධු බුද්ධාන්තරයක් මුළුල්ලෙහි මොහාන්ධකාරයෙන් ඒකාන්ධකාරව තුබූ නිවන් පුරයෙහි මේ වීරපුරුෂයා අගුලු නැති කෙරෙයි. දෙශනා රශ්මීන් එකාලලොක කෙරෙයි” කියා බුදුන් බුද් වූ දා සේ ම බුදු වෙමි යිකී බස අසා සතුටු වූ දස දහසක් සක්වල මුළුල්ලෙහි දිවබ්රයහ්මරාජයෝ දොහොත් මුදුන් දී දෙලක්ෂ සතළිස් දහසක් සාධුකාරපූජා කොට ගියහ.
මෙසේ බුදු නොව බුදු වෙමි යි දුන් ප්රසතිඥවෙන් දිව්යබබ්රදහ්මයන් සන්තොෂ කරවා බොහෝ වූ සාධුකාර පූජා ලත් හෙයිනු ත්, මෙසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් සමන්ත භද්ර වූ, පරදුඃඛ දුඃඛිත වූ, කරුණානිධාන වූ, ලොක දිවාකර වූ, ත්රෛ,ලොක්යද චූඩාමාණික්යර වූ මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේක. එ‍ෙස් හෙයින් කියන ලදුයේ මැයි.
පූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො, අත්ථානුරූපං “අරහං” ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං— යි.
මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් මහා පඤ්ච මහා විලොකනාවසානයෙහි දී ලද සාධු නාද පූජා කථා නම් වූ සත් වන පරිච්ඡෙදය නිමි.
තව ද: අප බුදුන් පඤ්ච මහා විලොකනාවසානයෙහි දී ලද සාධුනාද පූජා නම් කවර යත්: මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරු වූ ශ්රීන මහ‍ුා බොධිසත්ත්වයෝ ධන පරිත්යාශගය, පුත්ර පුත්රය පරිත්යාතගය, භාය්ය් ර්‍ පරිත්යායගය, අංග පරිත්යායගය, ජීවිත පරිත්යාතගය යන පඤ්ච මහා පරිත්යාුගයෙහි කො‍ටිප්රා්ප්තව ලොකාර්ථචය්ය්යර්යර, ඥත්ය‍ර්ථය්ය්ාර්ය්, බුද්ධි චය්ය්‍ර්‍ාය යන ත්රිරවිධවූ චය්ය් ර්‍ායෙහිකෙළ පැමිණ, දානය ,ශීලය, නෛෂ්ක්ර්ම්යිය, ප්රයඥය, වීය්ය්‍ර්‍ ය, ක්ෂාන්ති ය, සත්ය ය, අධිෂ්ඨාන ය, මෛත්රිූ ය, උපෙක්ෂා ය යන දශවිධ වෟූ පාරමිතාවන් හා දශවිධ වූ උප පාරමිතාවන් හා දශවිධ වූ පරමාර්ථ පාරමිතාවන් හා යන මේ සමත්රිංථශත් පාරමිතා නමැති සාගරයෙන් ගොඩ නැඟී විශ්වන්තරාත්ම භාවයෙන් චුත ව සියලු බුදුන්ට දෙවන ආත්මභාවයෙහි විසීපුර වූ තුසීපුරයට නැඟී, තුන්ගවු උස දිව්යිශරීර ඇති ව, ගවු උස මිණි වොටුනු ඇති ව, සැට ගැලක් පිරූ දිව්යිභරණයෙන් ධරා, යෙළ යාළක් සුවඳ විලෙවුන් ගෙන, අහස් ගඟ සේ මුතුහරක් ධරා, අප්රවමාණ වූ දිව්යෙශොභාවෙන් ශොබාවත් ව , කෙළගණන් දිව්යීස්ත්රීරන් පිරිවරා, මුළු ලොවට නැඟු ජය කේකුවක් ෙස්, තුන්ලෝ නමැති වොටුන්නෙහි සිළුමිණිරුවනක් සේ, තුන්ලෝ තිලකයක් සේ, නේ සුවහස් දිව්යිරාජයන්ගේ කිරුළු කුළු මිණි රසින් තමන්ගේ ශ්‍රීපාදයන් බබුළුවා ,සද්ධර්ම‍දෙශනාවෙන් දිව්ය්බ්රකහ්මයන් ප්රීයති කරවා, සත් පනස් කෙළ සැට ලක්ෂයක් හවුරුදු ආයුඃ ශ්රීර වළඳා සන්තුසිත නම් දිව්යුරාජන් ව ඒ තුසී පුරයෙහි වැඩ වසන සේක. ලොකයෙහි: කල්ප කොලාහල ය. චක්ර වර්ති කොලාහල ය, බුද්ධ කොලාහල ය, මංගල කොලාහල ය, මොනෙළය්ය් කොලාහල යයි පස් කොලාහලයෙක් ඇත. හේ කෙසේ ද යත්: ගින්නෙන් හෝ දියෙන් හෝ සුළඟින් හෝ කල්ප විනාශයට පූර්වභාගයෙහි ලක්ෂයක් හවුරුදු තිබිය දී ලොවට ඉෂ්ට වූ කාමාවචර දේවතා කෙනෙක් රතක් හැඳ රතක් එකාංශ කොට ලා එක් කනෙක පත් තබා, ඉසකේ විදා පිට හෙළා, කඳුළු වැගිරෙන ඇස් ඇති ව මෙසේ අවමඟුල් වූ වෙසක් ගෙන කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළ ඇවිද “පින්වත් වූ සත්ත්වයෙනි! හවුරුදු ලක්ෂයක් ගියකල කපනස්සී ; කෙළ ලක්ෂයක් සක්වළගල් නස්සි කෙළලක්ෂයක් මහ පොළෝ නස්සී; කෙළලක්ෂයක් මෙරගල් නස්සී; කෙළ ලක්ෂයක් හිමවූ කුළු නස්සී; සත් කෙළ ලක්ෂයක් කුලපවුවෝ නස්සී; ස කෙළ ලකෂයක් දෙවුලෝ නස්සී; දෙ කෙළ ලක්ෂයක් හිර සඳ නස්සී; ඒ සමහර බඹලෝ පවා නස්සී; ඒ කල්පාන්ත විනාශයෙන් ගැළවෙනු කැමතියා නම් මවුන්ට මෙහෙ කරව; පියන්ට කීකරු වව; කුලදෙටුවන් පුදව; පස් පව් නො කරව; පන්සිල් රකව” යනාදීන් ඔවා තෙපුලෙන් අනුශාසනා කොට ඇවිදිති. එ කල කෙළලක්ෂයක් සක්වළ වසන හැම සත්ත්වයෝ ම ලක්ෂයක් හවුරුද්දෙන් කප නසී ල යි භතිමත් ව “ අහො දුක්ඛං, අහො දුඛං” යි යනාදීන් මහත් වූ කොලාහල කෙරෙති. මේ කොලා‍හ ල ය ෙකළ ලක්ෂයක් සක්වළ මුළුල් ලෙහි බඹලොව ගසා පැතිර සිට්ටී මේ කල්ප කොලාහල නම. චක්රලවර්තී කොලාහල නම් කවර යත්:
චක්රලවර්තී රජකු උපදනාට පූර්වභාගයෙහි හවුරුදු සියයක් තිබියදී කාමාවචර දේවතා කෙනෙක් රන්වන් වූ සළුවක් හැඳ,රන්වන් වූ සළුවක් ඒකාංශ කොට ලා රන්වන් වූ සුවඳ විලෙවුන් ගෙන රන්වන් පලඳනා හා මිණි වොටුණු ධරා මෙසේ රජමඟුල් වෙසක් ගෙන චක්ර්වර්තීන් උපදනා මේ මඟුල් සක්වළ ම සතර මහා ද්වීපය වටා ඇවිද “පින්වත් වූ ජනයෙනි! සියක් හවුරුදු ගිය කල සක්විති රජෙක් මේ සක්වළ උපද්දී; ඔහු උපන් කල රා පිය නො හැක්ක ; බොරු කිය නො හැක්ක; සොරකම් කළ නො හැක්ක; යමෙක් තමා රහසත් ෙම් පස් පවින් නො කිරීමට දැන් පටන් අභ්යාොස කරව, පන්සිල් රකුව’ යනාදීන් ඔවා තෙපුල් කිය කියා මුළු සකවළ වටා ඇවිදිති’
එ කල මේ මුළු සක්වළ වැසියෝ “ සියක් හවුරුදු ගිය සක් විති රජෙක් උපදී ල; සක් රුවනෙක් නැ‍ෙඟ් ල; චින්තාමාණික්ය රත්නය ද ආකාශයෙන් ඒ රජහුගේ දොරට තෙමේ ඒ ල; උපොසථ කුලයෙන් අස් රුවනකුත් ඒ ල; උතුරුකුරු දිවයින් අග බිසෝරුවනක් දෙවියෝ ගෙන දෙත් ල; ඒ පුත්රගයා සතිස් යොදනෙක ගැවසී සිටි රජහුගේ මහා සෙනාවෙහි හැම දෙනා රුචි රුචි වූ ඛාද්ය ෙභාජ්යන හැමදෙනා කැමති කැමති වස්ත්ර හා ආභරණයන් දී මහ පිරිස සන්තොෂ වඩා ල; යොදනක් තැන නිධාන දක්නා දිවස් ඇති සිටු රුවනෙකුත් උපදී ල; ඒ සක්විති රජ හිරු සඳු සේ වූ ගමන් ඇත්තේ ල; සතර මහා ඍද්ධි ආදි වූ මහ පින් ඇත්තේ ල; යි මේ මුළු සක්වළ වැසියෝ සාධුකාර නාද පවත්වා මහත් වූ කොලාහල කෙරෙති . මේ චක්ර වර්තී කොලහාල නම. බුද්ධ කොලාහල නම් කවර යත්:
බුදු කෙනෙකුන් උපදනාට දහසක් හවුරුදු තිබියදී ශුද්ධාවස වූ දේවතා කෙනෙක් සුදු පිළියක් හැඳ සුදු පිලියක් එකාංශ කොට ලා සුදුමල් පැලඳ සුදු විලෙවුන් ගෙන ශුභ මඟුල් වෙසක් ගෙන “පිනිවත් වූ සත්ත්වයෙනි! මේ තැන් පටන් දහසක් හවුරුදු ගිය කල ලොවුතුරා බුදුකෙනෙක් ලොව ඉපැද දහම්වැසි වස්වා සසර ගිම් නිවා නිවන් පුරයෙහි දොර හරිති; ඒ බුදුන්ගේ බුදුරූ හා බුදු සිරි දක්නා සත්පුරුෂ කෙනෙක් පඤ්චානන්තය්ය්ුර්‍ කර්මසයන් නො කරව; මවුපියන්ට ආක්රොිශ පරිභව නො කරව; නියත මිත්යාබ දෘෂ්ටි නො ගනුව; පඤ්චශීල ව රක්ෂා කරව; අට මහ නරකයෙහි උපදනා පවු නො කරව; අරූතල අසංඥ තලයෙහි උපදනා ව්රනතයන් නො ගනුව; මෙ කී තැන උපන්නාහු බුදුන් නො දකිති; පන්සිල් පුරව; අ‍ට‍සිල් පුරව; ත්රිළවිධ වූ සුචරිත ධර්මයන් පුරව; ඒ බුදුන් දක්නා සේ පතව” යි යනාදීන් කන මී ඕනා සේ ප්රිඒය වූ තෙපුල් කිය කියා දසද දහසක් සක්වළ මනුෂ්යායෝ ද, දෙවියෝ ද, බඹුහු ද,මේ තෙපුල් අසා” දහසක් හවුරුද්දෙන් බුද්ධදිවාකරයෙක් නැ‍ඟේ ල; ලොව මොහාන්දකාර දුරු වේ ල; බොහෝ කලක් එළිව තුබූ අපාය මාර්ගයෙහි අකුල් හේල; බුද්ධාන්තර කාලයක් මුළුල්ලෙහි වල් ව පියා තුබූ නිවන් මාර්ග ය එකහෙළි ෙව් ල” යි කිය කියා සන්තොෂ වූවාහු අත්පොළ සන් දී ඔල්වර සන් දී අසුරුසන් දී සාධනාද පවත්වා ඒ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් දහසක් හවුරුද්දෙන් උපදිති යි යන බස් අසා දස දහසක් සක්වළ පාතාල ය පටන් බ්රඅහ්මාණ්ඩ ය ගසා එකඝොෂා කොට බුද්ධකොලාහල නම් වූ මහා පූජාවක් කෙරෙති. එසේ හෙයින් අර්හත් නම් වන සේක. මේ බුද්ධ කොලාහල නම.
මඬ්ගල කොල‍රාහල නම් කවර යත්:
බුදුන් මඬ්ගල සූත්රන ය දෙශනා කරන්නාට පූර්ව භාගයෙහි දොළොස් හවුරුද්දක් තිබිය දී එසේම කාමාවචර දෙවි කෙනෙක් ශුභ මඟුල් වෙසක් ගෙන මනුෂ්යරපථයෙහි ඇවිද “ පින්වත්නි! මෙයින් දොළොස් හවුරුද්දක් ගිය කල බුදුන් මඟුල් වදාරති! එ කල අසඬ්ඛ්යදයක් ප්‍ා් ණීහු අමාමහ නිවන් දකිති; තෙපි තෙපි ද මගුල් අසා නිවන් දැක සසරින් ගැළවෙව”යි ප්රිාය තෙපුල් කියති.
එ කල සත්ත්වයෝ “ දොළොස් හවුරුද්දක් ගිය කල මඟුල් අසා සසරින් ගැළවෙම්හ “ යි සාධූනාදයෙන් කොලාහල කෙරෙති. මේ මඬ්ගල කොලාහල නම. මොනෙය්යක කොලාහල නම් කවර යත්:
එසේ ම කාමාවචර දෙවි කෙනෙක් මනුෂ්යමපථයෙහි ඇවිද “ පින්වත්නි! මෙයින් සත් හවුරුද්දක් ගිය කල එක්තරා එක් මහණ කෙනෙක් බුදුන් කරා එක තැනට පැමිණ මොනෙය්ය් පිළිවෙත් නම් වූ බුද්ධකාරක ධර්මයන් විචාරති. එ කල බුදුහු මොනෙය්යම පිළිවෙතින් ධර්මදෙශනා කොට අසඬ්ඛයක් ප්රා්ණීන් සසරින් ගළවති. තෙපි තෙපි ද එදා සසරින් ගැළවෙවා” යි ඔවා තෙපුල් කියති. එ කල සත්ත්වයෝ සාධුනාදයෙන් කෙලාහල කෙරෙති. ෙම් මොනෙය්යෝ කොලාහල නම.
මේ පස් කොලාහලයන් අතුරෙන් බුද්ධ කොලාහල ය පහළවූ කල දස දහසක් සක්වල දිව්යහ බ්රපහ්මයෝ “ බුදු වන්නා වූ වීරපුරුෂයාණෝ කවරෙක් දෝ හෝ” යි සොයන්නාහු පාරමිතා සාගරයෙන් නැඟී තුසී පුරයෙහි ආයුඃ ශ්රීප වළඳා සද්ධර්මමශ්රී න් වැසපඤ්ච මහා පූර්ව නිමිත්යන් පහළවූ ලොකමතා වන් ඒ මාගේ බොධිසත්ත්වයන් දැක දසදහසක් සක්වළ දස දහසක් ශක්රසයෝ ය. දස දහසක් සූයාමයෝය, දද දහසක් සන්තුෂිත දිව්යතයෝ ය, දස දහසක් පරනිර්මිත නම් දිව්ය රාජයෝ ය දද දහසක් සහම්පති මහා බ්රහහ්මයෝ ය, තෙසුහැම බ්රකහ්මරාජයෝ ය යි යනාදි මෙ කි දිව්යතරාජයෝ තමන් තමන්ගේ දිව්යහ පර්ෂද් සා සමඟ මේ මඟල් සක්වළ තුසිතපුරයෙහි රැස්ව මාගේ ස්වාමිදරු වූ සන්තුෂිත නම් වූ බුද්ධාඬ්කුරය‍ණන් වටා දොහොත් මුදුන් දී සිට:
කාලොයං තෙ මහ වීර -උප්ප‍ජ්ජ මාතුතුච්ඡියං
සදෙවකං තාරායන්තෝ -ඛුජ්ක්ධස්සු අමතං පදං-යි
යන මේ ගය කියා” ස්වාමීනි, බුද්ධාඬ්කුරයාණෙනි! සමතිස් පැරුම් පුරා සාරාසඬ්ඛ්ය කප ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි සංසාර යෙහි ඇවිද පින් රැස් කළා වූ තොප විසින් ශක්ර් සම්පතක්, මාර සම්පතක්, බ්රකහ්ම සම්පතක්, චක්ර්වර්තී සම්පතක්, ප්ර ත්යෙ ක බොධි සම්පතක්, ශ්රාරවක බොධි සම්පතක්, එක කලෙක ත් ප්රාතර්ථනා නො කරනලද ඇස් මස් ලේ අඹු දරුවන් දන් දුන් නුඹ විසින් බුදුබව ම ප්රාමර්ථනා කරනලද; එසේ හෙයින් දැන් නුඹගේ පාරමිතාවෝ කුළු ගත්හ. පස් බුදු කෙනෙකුන්ගෙන් උතුම් වන ෙම් මහා භද්ර කල්පයෙහි කකුසඳ ය, කොණාගමන ය, කාශ්යභප යයි තුන් බුද්ධාන්තරයක් ගොසින් දැන් මේ නුඹ බුදු වන්නා වූ කාලය ය. බුදුන්ගේ චාරිත්රන වූ මවුකුසෙක පිළිසිඳ දෙවුමිනිසුන් සසරින් ගොඩ නඟා ලොවුතුරා බුදු ව නිවන්පුරව” යි මෙසේ ඒ දස දහසක් සක්වළ දෙවියෝ ආරාධනා කළහ.
එ කල මාගේ බෝධිසත්ත්වයෝ දෙවුබඹුන්ගේ ආරාධනා නො පිළිගෙන ම: කාලය , දීපය, දෙශ ය, කුලය, ජනෙත්ති ය, ආයුෂ ය, යන ෙම් පඤ්ච මහා විලොකනයන් කළසේක.
පඤ්ච මහා විලොකනය නම් කවර යත්:
යම් කාලයෙක මනුෂ්ය යන්ගේ ආයු ලක්ෂයක් හවුරුද්දට බොහෝ වී නම් එ කල ජරා මරණ මඳ හෙයිනු ත්, රොගාන්තරා ය, බොහෝ නො වන හෙයිනු ත්, මනුෂ්යඑයන්ට දුක් මඳ වීමෙන් කුසල් සිත් මඳ වෙයි. තිලකුණු සලකුණු කරවා හැක්කන් සත්ත්වයාට ඩ මාර්ගඵල දී ලිය නො හැක්ක. මේ කාරණයෙන් ලක්ෂයක් හවුරුද්දට වඩනා ආයු කාලයෙහි බුදුන් නූපදනා හෙයින් ඒ බුදු වන්නට කාල නම් නො වෙයි.
තව ද යම් කාලයෙක මිනිස් ලොව ආයු සියක් හවුරුද්දට මඳ වී නම් ඒ හීන ආයු කාලයෙහි අකුශලයෝ බෙහෙව; කුසල ධර්මයෝ මඳ වෙති. හීනායුකාලයෙහි උපන් සත්ත්වයෝ කුසල් කරම්හ යි වරදවා අකුසල් කෙරෙති. කුසල් සිත සිතා අමායෙහි සිරිඟි ඕනාවුන් සේ අකුසල් කෙරෙති. කුසල් අස අසා අකුසල් අසති. ඔවා තෙපුල් නො ගිවිසති. බණ කථා අසන කල දියෙහි ඇඳ ලූ රෙඛාව පසු පස්සේ මැකී යන්නා සේ ඇසු ඇසූ බණ සිතින් මැකීගෙන‍ෙයයි. මෙසේෙසත්ත්වයන්ගේ සිත්විකල හෙයින් මාර්ග ඵල දි ලිය නො හැක්ක. මේ මේ කාරණයෙන් සියක් හවුරුද්දට හීනායු කාලය ද බුදුන් ඉපැදීමට කල් නො වෙයි, බලන්නා වූ බොධිසත්ත්වයෝ එ කල මිනිස්ලොව එක්සිය විසි හවුරුද්දට ආයු දැක බුදුන් උපදනා කාල ය මේ යයි දුටුසේක. ෙම් පළමු වනකල් බැලුම නම.
දීප විලොකන නම් කවර යත්:
මේ මෙඟුල් සක්වළ සත් දහසක් යොදුන් අපරගොයාන ද්වීප ය හා පන්සියයක් කොදෙවු දැක, අට දහසක් යොදුන් උත්තරකුරු ද්වීපය හා පන්සියයක් කොදෙවු දැක, සත් දහසක් යොදුන් පූර්ව විදෙහ දිවයින හා පන්සියයක් ක්ෂුද්ර ද්වීප දැක, දස දහසක් යොදුන් ජම්බුද්වීපය හා පන්සියයක් ක්ෂුද්රීද්වීප දැක, මෙසේ සතර මහාද්වීප හා දෙ දහසක් කොදෙවු දැක “මා බුදුවන ජාතියෙහි උප්පත්තිය‍ට කවර ද්වීපයක් උතුම් දෝ හෝ” යි පරීක්ෂා කොට අනන්තා පර්යන්ත වූ බුදුන්ගේ උප්පත්තිස්ථානය වූ ඒ ජම්බුද්වීපයෙහි උපදිමි” යි දුටුසේක. මේ දෙ වන දීප විලොකන නම. දෙස විලොකන නම් කවර යත්:
තව ද: ඒ ජම්බුද්වීප ය නම් දස දහසක් යොදුන; එයින් තුන් දහසක් යොදුන් තැන් සාගරයෙන් ගිලිණ. තුබූ තුන් දහසක් යොදුන් තැන් දඹදිව නම. මේ දඹදිව නම් සයානූකෙළක් පටුන් ගමින් හා නවානූලක්ෂයක් ද්රොණණ මුඛයෙන් හා ස පනසක් රුවන් ආකරයෙන් හා සමෘද්ධ වි ය. තව ද උත්තම කාලයෙහි එක්ලක්ෂ නවානූදහසක් පමණ රාජධානි ඇතියේ ය. මධ්යකම කාලයෙහි සුවාසූදහසක් හෝ තෙසැටදහසක් ශ්රීද නගරයෙන් හොබනේය. පශ්චිම කාලයෙහි එක්සියයක් පමණ රාජධානි ඇති ව මෙසේ සැදී එක මඟුල්ගෙයක් සේ ශොභ‍ාමත.
ජය ශ්රී් මහා බොධි ය පිහිටි බොධිමණ්ඩලය නම් දඹදිවට නාභිමණ්ඩලයක් සේ මැද පිහිටියේ ය. එසේ වූ බොධිමණ්ඩල යට පූර්ව දිග්භාගයෙහි සසියයක් ගවු ගිය කල කජංගල නම් නියම් ගමෙක් ඇත. එ ගමට නැඟෙනහිර ඉතා මහත් වූ ශාලාද්රැ‍මයක් ඇත. තව ද ඒ බොධිමණ්ඩලයට අග්නි දිග්භාගයෙහි සලලවතී නම් ගඬ්ගාවෙක් ඇත. තව ද ඒ බොධිමණ්ඩල යට දක්ෂිණ දිග්භාගායහි පන්සියයක් ගවු ගිය කල ශෙවත කර්ණාකා නම් නියම් ගමෙක් ඇත. තව ද ඒ බොධි මණ්ඩයට පශ්චිම දිග්භාගයෙහි ස සියයක් ගවු ගිය කල ථූන නම් මහබමුණුගමෙක් ඇත. තව ද ඒ බොධි මණ්ඩල යට උත්තර දිග්භාගයෙහි පන්සියයක් ගවු ගිය කල උශීරධ්වජ නම් පර්වතයෙක් ඇත. නැඟෙනහිර කි සල්ගස පටන් බටහිර කී බමුණු ගමට එක්දහස් දෙසියයක් ගවු ය. දකුණුදිග කී ශ්වෙත කර්ණිකාව පටන් උතුරුදිග කී පර්වතයට දහසක් පමණ ගවු ය. මෙසේ අයමින් තුන්සියයක් යොදුන් හා විතරින් දෙසිය පනසක් යොදුන් හා වටින් හා නව සියයක් යොදුන් තැන මධ්යන මණ්ඩල නම.
තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට පූර්ව දිග්භාගයෙහි හස්තිපුරය, මාතඬ්ග ය, සෞවී ර ය, සෞරාෂ්ට්ර ය, කාලිඬ්ග ය, සුප්පාරක යයි යන රුවන් ආකාර උපන්නා වූ උතුම් වූ මේ මහ නුවර සත් පිටියේ ය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට අග්නි දිග්භාගයෙහි සැවැත් නුවර ය, ජයතුරා නුවර ය, සාගල නුවර ය, කුසාවතී නුවර ය, රජහග නුවර ය, මියුලු නුවර ය, යන මේ මහ නුවර සය සලලවතී නම් ගඬ්ගාව දිශාවෙහි පිහිටියේ ය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට දක්ෂිණ දිග්භාගයෙහි අශ්ව පුර ය කුල සවුව ය, අයොද්ධ්යාන පුර ය, ඉඳිපත් නුවර ය, කුරුරට ය, බරණැස ය, කිඹුල්වත ය, යන මේ මහම නුවර සත් පිහිටියේ ය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට පශ්චිම දිග්භාගයෙහි සිංහපුර ය, අරිෂ්ට පුර ය, විශාලා මහා නුවර ය, කොසඹෑ නුවර ය, පැළලුප් නුවර ය, කර්ණණ ගෞඩ ය, දද්දර පුර ය යන මේ උතුම් සත් නුවර ථූන නම් බමුණුගම දිශාවෙහි පිහිටියේය. තව ද මේ බොධිමණ්ඩලයට උතුරු දිග්භාගයෙහි උත්තර පඤ්චාල නුවර ය, රොජය, වස්සාන ය, තක්සලා නුවර ය, කුසිනාරා නුවර ය, තාම්බ්රතපර්ණි නුවර ය, ගෞඩ දෙශ ය, ගන්ධාර දෙශ ය යි යන මේ අට මහ නුවර පිහිටියේ ය.
ෙම් පන්තිස් මහ නුවර මධ්ය මණ්ඩලයට, ඇතුළත් ම ය. ෙම් මහ නුවර නම් චක්ර‍වර්ති රජුන් හා මහ ධන සිටුවරුන් හා මහෙශාඛ්ය් දෙවියන් හා අසූ මහසවුවන් පසේබුදුන් හා ලොවුතුරා බුදුන් හා මෙකී උත්තමයන්ගේ ම උත්පත්තිස්ථානයක.
මෙයින් පිටත් බංගාලය, අරමණ ය, වඟුරට ය, කොඬ්කණ ය, කඬ්ගුදෙස ය, සින්ධු ය, ඕහළ ය, නෙපාල ය, ගුර්ජ ය, තිංගුර ය, දොළුවර ය, කර්ණාට ය, ලාටා ය, පර ලාට ය, තිමිරදෙශ ය, කාකා ය, යවන ය, තුරඟ ය, අඳු ය, මඳු ය, කාම්බොජය, පූප්පොලය, කුරුකය, ඡත්තීශය, කර්ණාභාරය, චූඩය, වල්ලූරය මලයූර ය, පංඩූර ය, චීන ය, මහා චීන ය, කාශ්මිර ය, යොනක ය, බර්බර් ය, ශවර ය, වඩිගර ය, වීර ය, කල්යා ණ ය, පූරණ ය, චෝඩ ය, පාණ්ඩ ය, යනාදි මෙ කී දෙශ මධ්යයමණ්ඩලයෙන් පිටත් වූ ප්ර ත්යඩන්ත දෙශ නම. මේ දෙශවල බුද්ධාදීහු නූපදනාහුය.
එ‍ෙස් හෙයින් බුදුන් උපදනා වූ මේ මධ්ය මණ්ඩල ය නම් අනන්තාපය්ය්නර්න්දත වූ සක්වළට ද, මෙම සක්වළ නොකියන ලද සෙසු දිවයින්වලට ද, දෙවුලොවට ද, බඹලොවට ද වඩා මෙ ම මධ්යවමණ්ඩලය ම උතුම.
එසේ හෙයින් මාගේ ශ්රී මහා බෝධිසත්ත්වයෝ “උතුම් ළුූ මේ මධ්යවදෙශයෙහි ම උපදිමි’ යි දුටුසේක. මේ තුන් වන දෙස විලොකන නම.
කුල විලොකන නම් කවර යත්;
හැම සර්වඥවරයෝ ම ගොවි කුලෙහි හෝ වෙළඳ කුලෙහි නූපදනාහු ය. බ්‍රාහ්මණකුලෙහි හෝ රජකුලෙහි හෝ රජකුලෙහි උපදනාහු ය. යම් කලෙක රජදරුවෝ බමුණන්ට වඳිත් නම් එ කල බුදුහු බමුණු කුලෙහි උපදනාහු ය. යම් කලෙක බමුණෝ රජ දරුවන්ට වඳිත් නම් එ කල බුදුහු රජකුලෙහි උපදනාහු ය. එ‍ෙස් හෙයින් “බමුණූ කුලය උතුම් දෝ හෝ රජකුලෙහි උපදනාහු ය. එසේ හෙයින් “බමුණු කුලය උතුම් දෝ හෝ රජකුලය උතුම් දෝ හෝ’ යි මිනිස් ලොව බලා “දැන් රජ කුලය උතුමැ” යි දැක මෙ සමයෙහි දඹදිවු තෙලෙහි තෙසැට දහසක් රාජධානිවල තෙසැට දහසක් රජුන් අතුරෙන් කවර නම් රජෙක් “ බුදුකෙනෙකුන්ට පිතෘස්ථානයෙහි සිටිමි” යි කරනලද ප්‍රාර්ථනා ඇතිව කප් ලකෂයක් පැරුම් පුරා සිටියේ දෝ හෝ “ යි බලන්නා වූ මාගේබොධිසත්ත්වයෝ කපිලවස්තු නම් පුරයෙහි ශාක්‍යවංශ නමැති ප්‍රාසාදයෙහි නැඟු ජ‍යකෙතුවක් වැනි වූ උභයකුල පරිශුද්ධ ශුද්ධෝදන නම් නරපතිහු දුටුසේක.
එ රජ කෙසේ උභයකුල පරිශුද්ධ වී ද යත්? එහි පිළිවෙළ කථාව මෙසේ දතයුතු:
ප්රිථම අන්තඃකල්පයෙහි සූය්ය්:ර්‍ පුත්රි මහාසම්මත නම් ඔපපාතික රජෙක් වී ය. ඒ රජ මහාජනයාගේ සම්මතයෙන් පළමු වන අභිෂෙකතයට පැමිණ හෙයින් මහාසම්මත නම් වී ය. ඒ රජ තෙම හිරුරස් කලබක් බඳු වූ සියලඟ ආලොක ඇතියේ ය. ආකාශයෙහි පලක් බැඳ වැඩහිඳ සියලු ජනයන්ට අනුශාසනා කරන මහත්වූ ඍද්ධි ඇතියේය. විද්යා ධරයෝ සතරදෙනෙක් කඩුගෙන රජුට සතර දිග රකවල් ගෙන සිටිනාහ. ඔහු සියලඟින් නිකුත් දිවසඳුන් සුවඳ හාත්පිසින් සතර ගවුවක් තැන් පැතිර සිටි නේ ය. ඔහු බැණ නැඟි බස හා සමඟ මුඛයෙන් නිකුත් මහනෙල් මල් සුවඳ යොදනක් තැන් දිවෙ යි. මෙසේ වූ සතර මහා ඍද්ධීන් රාජ්යක ය කරන්නා වූ ඒ රජ ජරා විලිපිපලියක් නැති ව රොගාදි ව්යයයනයකුත් නැති ව පුත්රපදාරාදි සොකයකුත් නැති ව අසඬ්ඛ්යෙදයක් හවුරුදු මුළු දඹදිව රාජ්යුය කළේ ය. එ සමය නම් සියලු සතුන්ට ම අසඬ්ඛ්යෙ‍යායු සමය ය.
එ කල අකුශල ධර්මයෝ තමා ම නැත.එසේ හෙයින් කුශල ධර්මයන්ගේ නිෂ්කලඬ්ක භාවයෙන් සත්ත්වයෝ උපන්කල් නො දනිති. මියෙන කල් නො දනිති. ජරා විලිපිලි නැත. අජරාමරයන් වැනියහ. දෙවුලොව දෙවියන්ට පවා ආයු මඳ ය යි අපහාස කරන්න‍ාහ. එ‍ෙස් හෙයින් එකල මිනිස්ලොව දෙවුලොවටත්වඩා අ‍ායු සම්පත්තීන් වඩනේ ය. එ සමයෙහි සිවුපාවෝ, සිංහයන් රජ කළහ. පක්ෂීහු හංසයන් රජ කළහ. දියෙහි මස්හු, ආනන්ද නම් මත්සයා රජ කළහ. යටත් වසයෙන් කුරුකුහුඹූවෝ දක්වා තමන් තමන්ට රජුන් ඇත්ි කළහ. එහි විභාග ඒ ඒ ජාතක සූත්රාකදී පූර්වකථාවලින් බලා දතයුතු.
පසු ව ඒ මහාසම්මත රජහුගේ පිත් රොජ නම් රජ ද, එසේම අසඬ්ඛ්යෙපයයක් හවුරුදු ම රාජ්යුය කෙළේය. ඔහු පිත් වරරොජ නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙවයයක් හවුරුදු ම රාජ්යභය කෙළේය. ඔහු පිත් කල්යාරණ නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙ‍යයක් හවුරුදු ම රාජ්යරය කෙළේය. ඔහු පිත් උපොසථ නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙ‍යයක් හවුරුදු ම රාජ්යතය කෙළේය. ඔහු පිත් මහාමන්ධාතු නම් චක්රෙවර්ති රජ මහත් වූ ආඥ තෙජස් ඇති විය. ඔහු වමත හකුළුවා දකුණතින් අත් පොළසන් දී ආකාශ ය බලා “දෙවියනි! මට මිනිස්ලොව සම්පත් නො කැමැත්තේය. මාගේ ආඥවක් ඇත්නම් මට දිව්යි සම්පත් දෙව’ යි හඬගා කීකල සියලු දෙවියෝ සුළං ගත් මහ වන යක් ෙස් වෙවුලා වෙන වෙන සත් රුවන් වැසි වස්වා වට සතිස් යොදනක් මානයෙහි දණ පමණ කටි පමණ රුවන් ගොඩ වල් පුරන්නාහුය. එ රජ මෙසේ මිනිස්ලොව බොහෝ කලක් සුව විඳ එම ආත්මභාවයෙන් දෙවුලොව නැඟී සතිස් ශක්ර කෙනෙකුනුගේ ආයු පමණින් එක්සිය විසිනවකෙළ සැටසලක්ෂයක් හවුරුදු දිව්යමසම්පත් විඳ නැවත එ ම ආත්මභාවයෙන් මිනිස්ලොවට බැස ඒ ඇතුළු ව අසඬ්ඛ්යෙ යයක් හවුරුදු ම රාජ්ය ය කෙළේ ය.
ඔහු පිත් වරමන්ධාතු නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙ.යයක් හවුරුදු ම රාජ්යාය කෙළේය. ඒ රජහු ඇමතියන්ට කැමති ව ප්රරසාද දෙමියි පාද ඝර්ෂණය කළ කල කැමති කැමති සම්පත් පයින් වැගිරෙයි. ඔහු පිත් වර නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙවයයක් හවුරුදු ම රාජ්යදය කෙළේ ය. ඔහු පිත් උපචර නම් රජ ද අසඬ්ඛ්යෙමයයක් හවුරුදු ම රාජ්ය ය කෙළේ ය. ඔහු පිත් චෙතිය නම් රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙජයයක් අවුරුදු මස රාජ්ය ය කෙළේ ය. එ රජ පෙර තමා හා කැටිව එක ගුරුන් කෙරෙහි ශිල්ප උගත් කොරකළම්බක නම් බමුණ‍ාණන්ට අග්ර් පුරොහිත ස්ථානාන්තර දෙමි යි ඔවුන් බෑ කපිල නම් පුරොහිතයයන් බොරුවක් කියා බාල කොට, කොරකළම්බකයන් මහලු කොට ස්ථානාන්තර දෙමි යි නුවර සැළකළ කල, ඒ ඇසූ රාජ්යයයවාසීන් “බොරු නම් සුදු දෝ කළු දෝ හෝ රත් දෝ හෝ නිල් දෝ හෝ අද ඒ බලම්හ” යි රැස්වූ කල්හි කපිල නම් ම‍හාඍෂින් වළක්ව වළක්වා නො වැළක ලොවට බොරු උපදවා එ කෙණෙහිම මහ පොළොව ගැල ඡන්දයෙන් දුගතියට ගියේ ය. වදාළේ මැනෝ:
සා රාජා ඉසිනා සන්තො- අන්තලික්ඛෙ චරො පුරෙ,
පාවෙක්ඛි පඨවිං චණ්ඩො- හීනන්තො පත්තපරියායං - යි
බොරු ඉපැද වූ රජ ද නට. ඔහු විසූ නුවර ද නට. ඔහුගේ පුත්රූයෝ පස් දෙනෙක් වූහ. ඔහු කපිල නම් ඍෂීන්ගේ අනුශාසනා වූ පරිද්දෙටන් එක්කෙනෙක් බරණැසට පූර්වභාගයෙහි හස්ති පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් දක්ෂිණ දිග්භාගයෙහි අශ්ව පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් පශ්චිම දිග්භාගයෙහි සිංහ පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් පශ්චිමොත්තර දිග්භාගයෙහි දද්දර පුරය කරවා විසූහ. එක්කෙනෙක් උත්තර දිග්භාගයෙහි පඤ්චාල නුවර කරවා විසූහ. එහි විභාග චෙතිය ජාතකයෙහි බලා දතයුතු.
එ කල පළමු ව සියලු දුශ්චරිතයෙන් මෙසේ මුසා‍වාදය ලොව පහළ වී යයි දතයුතු. එතැන් පටන් දෙවියෝ රජුන්ට අරග් ගෙන නො සිටිනාහ. එ කල ඇමතියෝ උත්පත්ති දෙවියන් නො ලදින්, සංවෘති දෙවියන් අරක් ගන්වම්හ යි මල් රජ කුමරුවන් සතර දෙනකු කඩු දී අරක් ගෙන සිටුවා මුචලයෙන් අභිෂෙක කළහ. ඔවුන් සතර දෙනාගේ දරුමුණුබුරෝ සුවහස් ගණන් ඇතිව මහා ගණී ව වැස උපනූපන් රජුන් ආත්මරක්ෂාවෙහි නියුක්ත ව ගණවාසී රජහ යි පැවැත්තැ යි දතයුතු.
ඒ චේතිය රජු මහලු පිත් මුවල නම් රජ පිය රජහු පොළොව ගිලූ භයින් රාජධර්මයන් නො වරදවා අසංඛ්යෙියයක් හවුරුදු ම රා‍ජ්යවය කෙළේය. ඔහු පිත් මුචලින්ද නම් රජ ද අසංඛ්යෙුයයක් හවුරුදු රාජ්යයය කෙළේය. ඔහු පිත් සගර නම් රජ ද අසංඛ්යෙයයයක් හවුරුදු රාජ්ය්්ද ය කෙළේය. ඔහුගේ සැටදහසක් පමණ පුත්රියෝ මුළු දඹදිව වෙන වෙනම සැටදහසක් රාජධානි උපදවා වෙන වෙන ම චක්රමවර්තී ප්ර තිරූපයෙන් රාජ්යමය කොට මහාසම්මත වංශ නමැති මහලියයෙහි මල් පිපී වැනී ගියා සේ රාජවංශ ය අසංඛ්යෙ ය ගණන් වර්ග කළහ. ඔවුන්ගේ වෙන වෙන වර්ග පරම්පරායෙහි දරුමුනුබුරු හා රජහු කාලයක් ගිය කල ඔවුනොවුන්ගේ වර්ග විභාග නො දැක වෙන වෙන රාජවංශ ව්යනවහාර කළහ. මුලින් වූ කලී සියලු රජහු ම මහාසම්මත වංශයෝ යයි දතයුතු.
ඒ සැටදහසක් රජුන් අතුරෙන් සාගර නම් මහලු පිත් අසං ඛේයකයක් හවුරුදුම රාජ්යමය කෙළේය. ඔහු පිත් භරත නම් රජද අසංඛ්යේයයක් හවුරුදුම රාජ්යිය කෙළේය. ඔහු පිත් හගීරථ නම් රජ ද අසංඛ්යෙහයයක් හවුරුදුම රාජ්යළය කෙළේය. ඔහු පිත් රුචි නම් රජද අසංඛ්යෙමයයක් හවුරුදුම රාජ්යහය කෙළේය. ඔහු පිත් සුරුචි නම් රජද අසංඛ්යෙුයයක් හවුරුදුම රාජ්ය ය කෙළේය. ඔහු පිත් ප්රුතාප නම් රජද අසංඛ්යෙමයයක් හවුරුදුම රාජ්යහය කෙළේය. ඒ රජ බිසොව තමා දැක්ක දී සත්මැසි දම්පල් නම් පුත් කුමරුහු වඩාගෙන උස උන්හයි කිපි කුමරහට අසිමාල නම් වධ කරවා ලොවට ප්රානණඝාත ඉපැද වීය. එ කෙණෙහි ඔහු ද මහ පොළොව ගැල අවීචි මහනරකයෙහි හෙළී ය. එ කල ප්රා ණඝාත ය පහළ වී යයි දතයුතු.
උපන් උපන් අකුශල ධර්මයන් නැවත නැවත අන්තර්ධාන වන හෙයින් නැවත නැවත රජුන් ධර්මයෙන් ම වසන හෙයින් රජුන්ගේ ආයු වූ කලී අඩු නො වේ ම ය. ක්ර මක්රගමයෙන් රජහු වර්ණයෙන් අඩු වූවාහු ය යි දතයුතු.
ඒ මහ‍ො ප්රුතාප නම් රජහු පිත් පනාද නම් රජ ද, අසංඛ්යෙපයයක් හවුරුදු ම රාජ්ය ය කෙළේය. ඔහු පිත් මහා පනාද නම් රජද සත්දෙවු රජහුගේ නියෝගයෙන් අවුත් මිනිස්ලොව ඉපැද සත්රුවන්මය පායෙක සදහසක් නළුවන් හා සමඟ අසංඛ්යෙදයයක් හවුරුදු ම රාජ්යුය කෙළේ ය. වදාළේ මැනෝ.
පනාදො නාම සො රාජා - යස්සයූපො සුවණ්ණයො, තිරියං සොළස උබ්බෙධො- උච්චමාහු සහස්සධා.
සහස්සඛණ්ඩො සතභෙද‍ා- ධජාලූ භරිතා යූතො, අනච්චුං තත්ථ ගන්ධබ්බා - ඡ සහස්සානි සත්තධා-යි
ඒ මහා පනාද නම් රජහු පිත් සුදරුශන නම රජ ද, අසඬ්ඛ්යෙුය යක් හවුරුදු ම රාජ්යසය කෙ‍ෙළ්ය. ඔහු පිත් සුදර්ශන නම් චක්රඛවර්තී රජ ද, සත්රුවන්මය වූ දොළොස් යොදුන් මහ නුවරේ ක දි අසංඛ්යෙතයක් හවුරුදු ම රාජ්යයය කෙළේය. ඔහු පිත් නෙරු නම් රජ ද අසංඛෙයක් හවුරුදු ම රාජ්ය්ය කෙළේය. ඔහු පිත් මහානේරු නම් රජ ද අසංඛ්යෙමයක් හවුරුදු ම රාජ්යුය කෙළේය. ඔහු අච්චිමන්ත නම් රජ ද අසංඛ්යේයක් හවුරුදු ම රාජ්යළය කෙළේ ය.
මෙසේ මහාසම්මත ය,රොජ ය, වර රොජ ය, කල්යා ණ ය, වර කල්යා‍ණ ය, උපොසථ ය, මුචලින්ද ය, සගර ය, සාගර ය, භරත ය, භගී රථ ය, රුවි ය, සුරුචි ය, ප්රයතාප ය, මහා ප්ර්තාප ය, පනාද ය, මහා පනාද ය, සුදර්ශන ය, මහා සුදර්ශන ය, නෙරු ය, මහා නෙරු ය, අච්චිමන්ත ය යි අසංඛ්යෙදයක් හවුරුදු ම රාජ්යරය කළා වූ මේ රජහු අටවිසි දෙන ම කුසාවති නුවර ය, රජහගා නුවර ය, මියුලු නුවර ය යි මේ උතුම් තුන් නුවර ම රාජ්ය්ය කළහ. කි‍ෙය් මැනෝ:
අසංඛියායුක‍ා එතෙ- අට්ඨවීසති ඛන්තියා,
කුසාවතිං රාජහං- මිථීතඤ්චාපි ආචසුං- යි
එ තැන් පටන් රජහු වර්ණණයෙන් ද, ආ‍යුෂයෙන් ද අඩු වූහ යි දත යුතු.
කෙළවර කි අච්චිමන්ත රජහු‍ෙග් දරුමුණුබුරෝ අසංඛ්යෙියායු නො ලදින් කෙළනණන් හවුරුදු අ‍ායු වළඳා ලක්ෂයක් රජහු ම පරම්පරාවෙන් රාජ්යණය කළහ. ඔවුන් කෙළවර සගර නම් රජහු පිත් මඛාදෙව නම් රජෙක් විය. ඒ රජ දෙ ලක්ෂ දෙ පනස් දහසක් හවුරුදු ආයු වළඳා මියුල් නුවර හිඳ රාජ්ය ය කරන කල පළමු වන නරකෙස ඕහට පහළ විය. එ රජ නර කෙස දැක අනිත් ලකුණු උපදවා නරකෙස පෑ කපුවාට ගම් වර දී, තමා‍ෙග් මඛාදෙව නම් පුතුට රාජ්යපය දී , මහණ ව මඛාදෙව නම් උයනදී සුවාසූදහසක් හවුරුදු තපස් කොට බ්රහහ්ම ලොකයෙහි උපණ, වදාළේ මැනෝ;
උත්තමංගරුහා මය්හං - ඉමෙ ජාතා වයොභරා,
පාතුභූතා දෙවදූතා- පබ්ඛජ්ජා සමයො මම- යි
එ රජුහු පටන් මහ ාසම්මතවංශ නම් පෙරළී මඛාදෙව වංශ නම් වී ය. ඒ වංශයෙහි දරුමුනුබුරු පරම්රාවෙහි සූවාසූදහසක් මඛාදෙව රජහු ම පළමු නරකෙස දැක පෙර රජුන් කළ සිරිත් නො වරදවා මස රාජ්යුය හැර ගොස් තපස් කොට බ්රසහ්ම ලොකයෙහි උපන්හ. තුන් ලක්ෂ සතිස් දහසක් හවුරුදු බැගින් ආයු ත් වැළඳූහ. පසු ව රජහු ජරා විලි පිලි බොහෝ සේ දැක්මෙන් තපසට නො ගියහ. එ‍ෙස් හෙයින් ඒ මඛාදෙව වංශ නම් පෙරළී කෙළවර කාළාර ජනක රජහු පිත් අශොක නම් රජෙක් වී ය. ඔහු පිත් ප්රාථම ඔක්කාක නම් රජෙක් වී ය. එ තැන් පටන් මඛදෙව වංශ පෙරළී ඔක්කාක වංශ නම් විය. ඒ වංශයෙහි කුස රජ ය, දිලීප ය, රඝු ය, අජ ය, දශරථ ය, රාම ය යනාදී ලක්ෂයක් ඔක්කාක රජදරු වෝ ම පනස් දහසක් හවුරුදු ය, සමහරු සතළිස් දහසක් හවුරුදු ය, සමහරු තිස් දහසක් හවුරුදු ය, සමහරු විසි දහසක් සමහරු සො‍ෙළාස් දහසක්, පසළොස් දහසක්, දස දහසක්, පන් දහසක් යනාදි වශයෙන් බැස බැස ආයු වැළඳූහ.දශරථ ජාතකයෙහි වදාළේ මැනෝ:
දසවස්ස සහස්සානි - සට්ඨිංවස්සසකතානි ච,
කම්බුගීවො මහාබාහු- රාමො රජ්ජමකාරයි -යි
තව ද ඒ ලක්ෂයක් රජුන්ගෙන් කෙළවර ද්වීතීය ඔක්කාක නම් රජෙක් විය. ඔහු‍ෙග් පරම්පරාවෙහි උදය, භද්ද ය, ධනඤ්ජ ය, කොරව්ය ය, වෙදෙහ ය, සඤ්ජය ය, වෙස්සන්තර ය, ජාලිය ය, සිංහ වාහනය ය යනාදි වූ ලක්ෂයක් රජුහු රාජ්ය ය කරන්නාහු දස දහසක් හවුරුදු පටන් මෑත කණිෂ්ඨ වූ ආයු වළඳා රාජ්යුය කළහ. ඒ වංශයට කෙළවර සුජාතා නම් රජහු පිත් අම්බට්ඨ නම් වූ තෘතීය ඔක්කාක නම් රජෙක් වි ය. ඒ රජහුගේ හස්තා ය, චිත්රාජ ය, ජන්තු ය, ජාලිනී විශාඛා යයි යන පන්සිය පුරස්ත්රිකන්ට නායක වූ අගමෙහෙසුන් බිසෝවරු පස්දෙනෙක් වූහ. උන් පස්දෙනා කෙරෙන් හස්තා නම් බිසොවු උල්කාමුඛ ය, කලකණ්ඩුක ය, හස්තිනීක ය, සිරිනිපුර ය යන පුතුන් සතරදෙනකු හා ප්රිකයා ය, සුප්රිමයා ය, න්නදා ය, විජිත‍ා ය, විජිතසෙනා යයි දූවරු පස්දෙනෙකු හා සමඟ රජු හා එක්වැනි වූ දරුවන් නවදෙනෙකු වදා මෙසේ ඒ රජ අනික් යෞවන ස්ත්‍ි දයක අගමෙසින් කෙළේ ය.
එ බිසෝ ද රජුට ජන්තු නම් පුතකු වදා එ කුමර උපන් පස් දවසින් නාවා මලින් සරහා මල්දමක් සේ කුමරු දෑතින් ගෙන “හිමි! තොප පුතු රූසිරි බලව” යි රජු අතට වඩාලුව. රජ තමා ගිය යොවුන්
කල ලත් පුත්ර“යා හෙයින්මහත් වූ ප්රෙූමයෙන් සිඹ සනසා පෙම්වතුරු රඳවාගත නො හෙනුයේ බිසොවුන් මූණ බලා “ මෙ වැනි පුත්රුවනක් වදා දුන් තිට සිත්කලු වූ වරයක් දෙමි; දැන් ම හැරගනැ” යි කී ය. එ කෙණෙහි බිසෝ සතුටු ව “මා කැමති විටෙක ඉල්වා ගන්මි”යි එ විට නො ගෙන පසුව පුතු වැඩුනු කල්හි “හිමි! මට අන් වරයෙකින් කම් නැත, තොප මට නුදුන් රුවනෙනක් නැත; මපු තුට රජය දෙව” යි කිව. එ බසට රජ කිපී “කෙල, චණ්ඩාල දුව!කප්රුක් සේ ම ඉ පුතුන් සතර දෙනෙකු දිලියෙමින් සිටිය දී තී පුතුට රජය ඉල්වයි ද මපුතුන් මරනු කැමතියෙහිදැ” යි බණ නුයේ සිරියහන් ගෙට වන.
තව ද: මෙයින් කීප දවසක් ගිය කළ රජු හා සමඟ ප්රියයකථා වේලෙහි “රජදරුවන් නම් බොරු කිය නො හැක්ක. පෙර බොරු කී රජකු පොළොව ගිලී යයි නො ඇසූ විරූ ද, තොප වැනි ධර්මිෂ්ඨ වූ රජුන් බොරුබස් කියනු ඉතා නො යෙදෙ යි. කැමති වරයක් දෙමි යි පළමු කියාලා දැන් මා කැමති ව ඉල්වූ වරය නොදෙති” යි රජහට නො එක් වර නින්දා බැණ රජ ය ඉල්ව යි. එ කල බොරු කීව යි යන බසට පිළිකුල් කරනුයේ තමාගේ මාලු පුතුන් සතර බෑයන් ගෙන්වා “දරුවෙනි! තොපගේ මේ ජන්තු නම් මල් කුමරුවාට නො සලකා රජය දිනිමි, මා ඇති සමයේ ඒ ජන්තුවා ම රජය කෙරෙයි. මා නැති කල තොපගේ රජ ය තොපට ම දිනිමි. ස්ත්රී නම් මායම් දනිති. තෙපි මෙ නුවර නො රඳා මාගේ වල්විදුනාව හා නළල්පට හා මඟුල් කඩුව හා රන් මරවැඩි හා දළපුඩු සේලසත හා මේ පඤ්ච කකුධ භාණ්ඩයන් පමණක් තිබියදී තොප කැමති කැමති සෙනග හා කැමති කැමති පමණ රුවන් ගෙන මෙයින් ගොස් අනික් තෙනක වසව” යි කියා පුතුන් සතරදෙනා සිඹ සනහා වැලප රජු සමු දින.
එ කල ඒ රජකුමරුවෝ සතරදෙන පියරජහු වැඳ සමුගෙන කැමති කැමති පමණ රුවන් ෙගන කැමති කැමති පිරි්ස ගෙන නුවරින් නික්මුණාහ. රජුහුගේ දූ පස්දෙන ද එ පවත් අසා “අප මල් කුමරුවන් රටින් යන කල අපි කවුරුත් බලා රඳමෝ දැ” යි තමන් තමන් කැමති පිරිවර හා සැපත් ගෙන නික්මුණා හ.
එ කල මුළු නුවර අසුරයන් වන් ශක්ර පුර ය සේ ඇළලී ගි ය. අපගේ රජහුගේ දරුවෝ රටින් යෙත් ල; මතු අවුදින් රජය ගනිත් ල; උන් හා කැටිව දැන් අපි නො ගිය‍මෝ නම් මතු රාජවල්ලභ විය නො ඩ හැක්කැ යි සුවහස් ගණන් මහ ඇමැතියෝ නික්මුණහ. බ්රා හ්මණ සාරයන් හි ධන සිටුවරු සියගණන් නික්මුණාහ. මහ වෙළඳනා වරුන් හා මාලේනාවරු දහස් ගණන් නික්මුණාහ. පළමු වන දවසට සතර ගවුවක් තැන් පිරී සිට ගත්හ. දෙවන දවසට අට ගවුවක් තැන් ගලා ගත්හ. තුන් වන දවසට දොළොස් ගවුවක් තැන් අවකාශ නැති ව පිරි සිට ගත්තා වූ මහ පිරිස් වි ය. ඉක්බිත්තෙන් රජකුමරුවෝ මේ සා මහත් පිරිස් හා සමඟ නුවරින් නික්ම බරණැසට අග්නි දිග්භාගයෙහි යොදුන් ගණනක් ගොස් ඔවුනොවුන් හා සමඟ කතා කරන්නාහු: “අපගේ බළ සෙනග මහත, මේ දඹදිවින් කැමති රජයක් උදුරාගෙන එහි රජ කරමෝ නම් ඉතා බැරි නො වෙයි. අනික් රජකු අනුභව කළ රාජ්ය යෙක් නම් අපගේ ඔක්කාක වංශයට සුදුසු නො වෙයි. අනුන් සතු දෙය උදුරා ගැන්මත් රාජධර්මයක් නො වෙයි. මිනිසුන් නැති මහා වන මධ්යරයෙක නුවරක් කරවා වැවු අමුණූ බඳවා කෙත්වත් තනවා ධර්මිෂ්ඨ වූ යෙම් වාසය කරම්හ” යි මෙසේ වූ මන්ත්රුණය කොට එලක් බිමෙක මහ සෙනඟ රඳවා ඇමැතියන් හා සමඟ නුවරකට සුදුසු බිම් බලන්නාහු ය. එ කල මාගේ ශ්රීම මහා බොධිසත්ත්වයෝ කපිල නම් තාපස ව එක් විලකට නුදුරු තැන බොහෝ ශාඛාද්රැපමයෙන් යුක්ත වූ වන මධ්ය යෙක පන්ලක් කරවා ඝොර වූ තපස් කරන දෑ ය. වල ඇවිදුනා රාජකුමාරයෝ බෝධිසත්ත්වයන් දැක වැඳ එකත්පස්ව සිටියාහු ය. එ කල බෝසතාණෝ මොහු ඔක්කාක රජ දරුවෝ යයි හැඳින ගෙන “දරුවෙනි! මේ කෙසේ වූ අසරණ ගමනෙක් ද: කමක් සොයා වල ඇවිදු දැ’ යි විචාල දෑ ය. රජ කුමරුවෝ තමන් රටින් ආ පවතු ත් නුවරක් කරවාගන්නට සුදුසු බිම් බලන පරිදි ත් බෝසතුන්ට කීහ. ඒ ජාතියෙහි බොධිසත්ත්වයෝ භූමිවිජය නම් ශිල්පයක් දැන ආකාශයෙහි අසූ රියනෙක හා පොළොවෙන් අසූ රියනෙක හා ලක්ෂණ දන්නා දෑ ය. ඒ වෙනෙහි එක් බිමෙක තෘණ ලතාවෝදක්ෂිණාවර්ත ව නැමී සිටිවනාහු ය. කැණවිලන් බා දිවන්නා වූ සාවුන් හා මීවින්නෝ එ බිමට අවුත් වැද පෙරළී නැමි කැණවිලන් ලුහුබඳවා ගනිති. නයින් දැක දිවන්නා වූ මීයන් හා මැඩියෝ එ තැනට වැද භය නැති ව ගොස් පෙරලී නයින් ලුහුබඳවා ගනිති. දිවියන් දැක මුව පොල්ලෝ එ තැනට වැද පෙරලා දිවියන් ලුහුබඳවා ගනිති. චක්රමවර්ති රජුන් හෝ ලොවුතුරා බුදුන්හෝ උපදනා බිමෙක, මතු අපවත් නුඋව මැනැවැ”යි සිතා එ බිම පන්සලක් කොට වාස ය කරන සේක. එ දා ඒ රජකුමරුවන් කී බස් අසා “දරු වෙනි! නුවරක් කැමතියා නම් මාගේ මේ පන්සල් භූමිය ගනුව. මෙ බිම වසන චණ්ඩාලයෙක් වී නමුත් චක්රුවර්ති පිරිසක් පරදවා පියන ආඥ ඇත්තේය . මතු මේ භුමියෙහි උපදනා වූ පුරුෂයෙක් මුළු ලෝ වැසියන් විසින් සත්කාර ලබයි” කියා භූමිය වර්ණණා කොට පන්සල් බිම දීලා ‘තොප මට කරන උපකාර නම් මෙ නුවර නිමි කල මාගේ කපිල නම් තබව” යි කී දෑ ය. ඉක්බිත්තෙන් රජකුමරුවෝ එ තැනට නුදුරු තෙනක පන්සලක් නිමවා බෝසතුන්ට පිළිගන්වා ඒ මහ වනය මුල්සිඳුවා ඒ පන්සල් බිම මහත් වූ මාලිගාවක් කරවා පවුරු පදනම් දොරටු වීථී අ‍කටලු ආදියෙන් එ නුවර නිමවා කපිලවස්තු නමැයි තාපසයන් නමින් නුවරට නම් තබා ඔවුනොවුන් හි සමඟ කථා කරන්නාහු: “අපි ඉදින් කියා යවුමෝ නම් මෙ දඹදිවු තෙලෙහි අපට සරණක් නො එවන රජෙක් නැත. එ‍ෙස් ජාතිසම්භෙදයක් වී නම් අපගේ ඔක්කාක වංශයට කිලුටු ය. අපගේ නඟුන් පවා දෙන්ට සුදුසු අනිත් රජෙකුත් නැත. ඥති සම්භෙදයට වඩා ජාතිසම්භෙදයක් නො වීම ම උත්තම යැ” යි හැමදෙනාට වැඩිමාලු වූ ප්රිතයා නම් බුහුනැණියන් මවු තනතුරෙහි තබා සතර බෑයෝ තමන් තමන්ට කුඩා නගුන් අගමෙහෙසියන් කොට රක්ෂා කළහ. ඒ බිසෝවරු සතරදෙනා ම දුන් අට අට දෙනා හා පුතුන් අට අට දෙනා හා බැගින් සුසැටක් දරුවන් වැදූහ. එ කල පිය මහා රජ්ජුරුවෝ මෙ පවත් අසා “ ම දරුවෝ රටින් ගොසිනුත් ජාතිසම්භෙදයක් නො නොකළාහු යැ”යි සාධුනාද පවත්වා “සක්යෙ වත භො රාජකුමාරා; පරම සක්යස වත භො රාජ කුමරා”යි ප්රීකතීන් තුන් යළක් උදාන ගායනා කළහ.
අම්බට්ඨ නම් ඔක්කාක රජු කළා වූ ප්රී්ති උදානය ගෙන එතැන් පටන් වංශය නම් පෙරළී අම්බට්ඨ ශාක්යය වංශ යයි මේ නමින් ප්රීසිද්ධ විය.
මෙසේ ඒ ශාක්ය වංශයෙහි රජුන් එ ම කිඹුල්වත් නුවර දෙලක්ෂ තෙවිස් සත්සිය එකුන් සැත්තෑවක් රාජපරම්පරා ගිය කල කෙළවර බුදුකෙනෙකුන්ට මුතුන් වන පින් ඇති ජයසේන නම් රජහු පිත් සිංහබාහු නම් රජෙක් වි ය. ඔහුගේ කසයින් නම් අගමෙහෙසින් බිසොවුන් වැදූ දරුවෝ ශුද්ධොදනය අමිතොදන ය, ධොතොදන ය, සුක්කොදන ය, ඝටිතොදන ය යි පුතුන් පස්දෙනෙකු හා අමිතාවෝ ය, පාරලී ය යි යන දූන් දෙදෙනෙකු හා මෙසේ දරුවෝ සත් දෙනෙක් වූ හ. එයින් ශුද්ධෝදන නම් කුමරු වැඩී පියරජහු අයාමෙන් කපිලවස්තු පුරයෙහි දශරාජ ධර්මයෙන් රාජ්යර ය කෙරෙයි.
එ කල මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ තුසීතපුරෙහි වැඩහිඳ දෙවියන් කළ ආරාධනාවෙන් මිනිස්ලොව බලා මහ‍ාහසම්ම්ත රජහු පටන් ශුද්ධෝදන රජහු දක්වා ක්රහමයෙන් රාජ්යු ය කළා වූ සත්ලක්ෂ සත් දහස් සත්සිය සතානූවක් මහාසම්මත වංශයෙහි වූ හිරු ගොත් රජුන් දැක “මේ රාජවංශ ය මාගේ උත්පත්තියට උතුම් වෙයි. කාරණා කිම යත්:— මේ රාජවංශයෙහි පාරමිතා පුරා සංසාරයෙහි ඇවිදුනා වූ මම් ම පළමුවන මහාසම්මත නම් රජ ව උපන්නෙමි; මහාමන්ධාතු න්ම චක්රනවර්ති රජ ව උපන්මි; මහා සුදර්ශන නම් චක්රමවර්තී රජ ව උපන්මි; මඛාදෙව නම් රජ ව උපන්මි; නිමි රජ ව උපන්මි; කුස රජ ව උපන්මි; රාම රජ ව උපන්මි; උදය භද්ද රජ ව උපන්මි; මහිංසක නම් රජ ව උපන්මි; කට්ඨාරි නම් රජ ව උපන්මි; මහාසීලව නම් රජ ව උපන්මි; චූලජනක නම් රජ ව උපන්මි; මහා ජකන නම් රජ ව උපන්මි; චුල්ලපදුම නම් රජ ව උපන්මි; මහාපදුම නම් රජ ව උපන්මි; චුල්ලසුතසොම නම් රජ ව උපන්මි; මහා සුතසොම නම් රජ ව උපන්මි; පඤ්චායුධ නම් රජ ව උපන්මි; ධර්ම නම්රජ ව උපන්මි; සතභාතුක නම් රජ ව උපන්මි; සහස්සභාතු නම් රජ ව උපන්මි; ධර්මිෂ්ඨ නම් රජ ව උපන්මි; භාගිනෙය්ය නම් රජ ව උපන්මි; රාජොවාද නම් රජ ව උපන්මි; අලීනචිත්ත නම් රජ ව උපන්මි; වේදෙහ නම් රජ ව උපන්මි; අසදෘශ නම් රජ ව උපන්මි; සක්කදත්තිය නම් රජ ව උපන්මි.
තව ද ගන්ධාර නම් රජ ව උපන්මි; මහා ගන්ධාර නම් රජ ව උපන්මි; ආසදාමුඛ නම් රජ ව උපන්මි; සුද්ධභොජන නම් රජ ව උපන්මි; අනිත්ථිගන්ධ නම් රජ ව උපන්මි; කුරුධර්ම නම් රජ ව උපන්මි; ඝත නම් රජ ව උපන්මි; ධර්මපාල නම් රජ ව උපන්මි; දීඝායු නම් රජ ව උපන්මි;
මහාදීඝායු නම් රජ ව උපන්මි; තව ද: සුසිම නම් රජ ව උපන්මි; කුම්මාසපිණ්ඩ නම් රජ ව උපන්මි; පරන්තප නම් රජ ව උපන්මි; උදය නම් රජ ව උපන්මි; භරත නම් රජ ව උපන්මි; තව ද සාද්ධී න නම් රජ ව උපන්මි; සිවි නම් රජ ව උපන්මි; මහාසිවි නම් රජ ව උපන්මි; සොමනස්ස නම් රජ ව උපන්මි; අයොඝර නම් රජ ව උපන්මි; තව ද අලීනසන්තු නම් රජ ව උපන්මි; අරින්ද නම් රජ ව උපන්මි; තෙමිය නම් රජ ව උපන්මි; චන්ද්රි නම් රජ ව උපන්මි; එකුන්විසි වාරයක් නම් රජ ව උපන්මි; කෙළවර මහා වෙස්සන්තර නම් රජ ව ඉපැද සත්වාරයක් මහපොළොව ගුගුරුවා මහදන් වතුරු කොට පැරුම් කුළු ගෙන අවුත් මේ තුසිත පුරයෙහි සන්තුෂිත නම් දිව්ය්රාජයන් ව උපන්මි; මේ මේ කාරණයෙන් මාගෙන් ම අලඬ්කෘත වූ, මාගෙන් ම ශ්රී මත් වූ, මාගේ ම මේ මහා සම්මත වංශයෙහි කෙළවර උපන්නා වූ යට කී උභය කුල පරිශුද්ධ ශුද්ධෝදන නම් රජතෙම බුදුකෙනෙකුන්ට පිතාස්ථානයෙහි සිටිමි යි පින්කොට කප්ලක්ෂයක් පිරූ පාරමිතා ඇත්තේ ය යි බලා සනිටුහන් කළ සේක. මේ සතර වන කුල විලොකන නම.
තව ද: බුදු කෙනෙකුන් මව කප් ලක්ෂයක් පැරුමු පුරා කරන ලද ප්රාබර්ථනා ඇත මැනව. උභය කුල පරිශුද්ධ වුව මැනව. උපන් තැන් පටන් පස්පවු නො කළ මැනව. එක රජක් හට ම පතිව්ර්තා ධර්මයෙන් රක්ෂා කළ මැනව. මේ ආදී ගුණගණාඬ්ගයෙන් පිරුණා වූ මට මවුන්ට සුදුසු වූ උත්තම ස්ත්රිගයක් කවරදෝ හෝ යි මිනිස් ලොව බලා පරීක්ෂා කරන්නා වූ මාගේ බෝධිසත්ත්වයෝ කොළය නම් නුවර මහා සුප්ර බුද්ධ නම් අනුශාක්යො රජුට දූ ව, එම මහාමායා නම් දේවී බුදු කෙනෙකුන් වදමි යි ප්රාොර්ථනා කොට අව; ඕ තොමෝ මට දැන් මවු වන්නිය යි දුටුසේක.
ඒ මහාමායා දේවීන් උභය කුල පරිශුද්ධ වූ පරිදි කෙසේ ද යත්:— යට කී මහාහම්මත ය, මඛාදෙව ය,ඔක්කාක ය යන තුන් පරම්පරාව ගොස් ශාක්යීවංශයට උත්පත්තිස්ථාන වූ කපිල නම් පුරෙහි තුන්වන ඔක්කාක රජුගේ දරු වූ සිවුබෑ රජුන් නඟුන් රක්ෂා කොට ජාතිසම්භෙදයක් නො කොට රජ ය කරන කල හැමදෙනාටම බූන් වූ බිසොවුන්ට ස්වේතකුෂ්ඨ නම් රෝගයක් ඇති ව සකල ශරීර ය සුදු ව කොබලීල මල්පෙත්තක් සේ වී ය. එ කල රජ දරුවෝ ඔවුනොවුන් හා සමඟ මන්ත්රණ ය කරන්නා හු “මොවුන්ට ඇතිවූයේ පාපරොගයෙක. මේ රෝගය නම් කැටි ව කෑවන් කරා යෙයි. දුටුවන් කරාත් යෙ යි. එක ගෙයි වසනනුවන් කරා ත් යෙ යි. මතු අප ඇමදෙනාට ත් මේ රොගය බෙදී යෙ යි” කියා තමන් තමන් කෙරේ භය ඇති ව දවසක් උයන් කෙළියට යම්හ යි කියා බූනැණියන් රථයක‍ට නංවා කඩතුරාවෙකින් වසා ගඟ ඔස්සේ ගොසින් එක් වන මධ්යටයෙක මහත්කොට වළක් බිඳුවා, වළ යට ය‍ානක් අතුරුවා, දිය දර ලුණූ ඇඹුල් වළන් සාල් ගිනි ආදි ය වළ යට පටවා, බූනැණියන් ඒ ලවා, වළ මතුයෙහි පුවරු අතුරුවා පස්මේ කරවා කඳුළු මුසු මුහුණින් ගියහ. එ කල දේවී වළ යට දී ම පිස කා ජීවිත ය රකියි.
මෙසේ වසන කල දඹදිව රාම නම් රජකුට ද ඒ කුෂ්ඨ රොගය ඇති වි ය. බිසෝවරු ද නාටකස්ත්රීරහු ද ඔහු ලඟට පිළිකුල් ඇති ව නො වදිති. ඒ රජ මහත් වූ ලජ්ජා ඇති ව තිලකුණු මෙනෙහි කොට පුත් කුමරුවාට රජය දී තෙමේ “වළ හෙව එ කලාව මිය යෙමි”යි ඒ වලට වැද ඒ ඒ තැන්හි ඇවිදුනේ ක්ෂුධාව ඉවසා ගත නො හීය දුටු යම් ම ගසෙක පොතු ය, මුල් ය, මල් ය, කොළ ය, ඵල ය යනාදීන් අනුභව කෙළේ ය. එකල ඒ ඖෂධ බලයෙන් කුෂ්ඨ රෝග ය සන්සිඳී රජුගේ සර්වාංගය ම රන්කඳක් සේ වි ය.
ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජ වාසයට සුදුසු තැනක් බලනුයේ එක් තෙනක මහ සිදුරු ඇති කොළොම් ගසක් දැක මෙහි යට වෙසෙම් නම් වගුන්ගෙන් භය නැතැයි සිතා ඉණක් ලාගෙන ගස උඩට සොළළොස් රියනක් නැඟී කවුළුදොරක් කපාගෙන එතැන උඩ මැස්සක් බැඳ ගිනිකබලක් තබාගෙන ඒ ගස්බිලයේ වාසය කොට නො එක් සතුන් කෑ තැනින් මස් ගෙනවුත් පළහා කා ජීවත් ව රාත්රිනයෙහි සිංහ ව්යාෙඝ්රාඇදීන්ගේ නාද ද, සෙසු සතුක්ගේ රැවුපිළිරැවු ද අස අසා වාසය කෙරෙයි. එ කල එක් දවසක් පාන්වර ව්යා ඝ්රෙයෙක් ගොදුරු ෙසායා ඇවිදුනේ එ බිසොවුන් වසන වළ මුදුනට පැමිණ මනුෂ්යඑගන්ධයෙකැයි ආඝ්රා ණයකොට දෙ පයින් පස් පීරා පුවරු ඔසවා ඒ බිසොවුන් දැක භයංකාර කොට නාද කෙළේ ය. එ සඳ බි‍ෙසාවු උඩ බලා ව්යාකඝ්ර යා දැක භයින් වෙවුලා බැගෑපත් ව මහත්කොට හඬක් ගැසු ව. මනුෂ්ය් ශබ්දයෙහි සියලු සතුන් ම භය ගන්නා සෙයින් ව්යාුඝ්රකයා ම බා දීව පි ය. ඉරු නැඟී කල ඒ රාම රජ්ජුරුවෝ සිතන්නාහු “අසුවල් දිග ව්යා්ඝ්රැයෙක් හැඬී ය. ස්ත්රිායක ත් හැඬූ හ‍ඬෙක කාරණ කිම්දෝ හො යි” ගසින් බැස ගොසින් බලන්නාහු ව්යා ඝ්රියා ඔසවාපු පෝරු දැක වළයට බලා බිසොවුන් දැක තෙපි කවුරු දැ යි විචාළේය. බිසොවු මම ගැහැණියෙකිමි යි කීහ. තෙපි ගැහැණියක් වූ නම් මම පිරිමියෙක්මි; ගොඩ නැඟෙව යි කීහ. එ බසට බිසොවු “ඔක්කාක රජ්ජුරුවන් ගේ මහලු දූ වූ ප්රිවයාවෝ නම් මම ය.ජීවිතයට හානිවේ නමුත් රාජ වංශයට කිලුටක් නො කෙරෙමි” යි කිවු ය.
එ බසට රජ කියනුයේ “ බරණැස රාම රජ නම් මම ය. වැසි දිය හා ගං දිය හා සම වූවා වැන්න. වහා ගොඩ නැඟෙව” යි කී ය. බිසොවු කියන්නාහු “ ස්වාමීනි! මිනිසුන් බැලිය නො හැක්කා වූ ශ්වේතකුෂ්ඨ රොගයෙකින් මාගේ සර්වාංගයෙහි ඇත. එසේ හෙයින් ගොඩ නො නැ‍ිඟෙමි” යි කී හ. එ බසට රජ කියනුයේ “ මම ද එ බඳු වූ පාප රොගයක් ඇති ව රජය හැර වල ඇවිද ඖෂධ බලයෙන් දැන් සන්හිඳුවා ගතිමි. එම බෙහෙදින් තොපගේ රොගය ත් කලකින් යවාපියමි. වහා ගොඩ නැඟෙව යි හිණක් බැඳ වළට බා බිසොවුන් ගොඩ නඟා ගෙන තමන්ගේ වාසස්ථානයෙහි ම ගෙන ගොස් ලා ලා තමන් ඇඟ‍ට කළ බෙහෙත් බිසොවුන්ට කොට කීප දවසකින් කුස්ට රොගය සන්හිඳවා පී ය. බිසොවුන්ගේ සියලඟ කිණිහිරි මල් පෙත්තක් සේ ඉතා රන්වන් වී ය. කල දෙදෙනා ප්රිියවාසයෙන් ලොකස්ව‍ාදය කළාහු ය. ප්රීථම වාසයෙහි ම දරුගබක් පිළිසිඳ දස මසක් ගිය කළ රන් රූ දෙකක් සේ පුත්රූ දෙකක් එකවිට ම වැදූහ. මෙසේ ම හවුරුදු පතා සම වූ පුතුන් දෙදෙනා බැගින් සොළොස් හවුරුද්දක් ඇතුළත පුතුන් දෙදෙනා බගින් දෙතිසක් වැදූහ. එ කල රාම රජ්ජුරුවෝ දරුවන් වඩා නොඑක් ශිල්ප ඉගැන්වූහ.
මෙසේ වසන කල ඒ රාම රජ්ජුරුවන්ගේ බරණැස වසන දනවුවැසි පුරුෂයෙක් දඩසොයා වෙනෙහි ඇවිදුනේ රජහු දැක ඇඳින වැඳ සිට “ස්වාමීනි! මා හඳුනා දැ” යි විචාළේ ය. රජහු “තා මම නො හඳුනමි”යි කීකල “නුඹගේ රාජ්යේයෙහි අසුවල් ගම අසුවලා නම් මම යැ” යි කී ය. එ කල පුතණුවන්ගේ පවත් හා තමන්ගේ රාජ්යෙයෙහි ප්රදවෘත්ති ඒ පුරුෂයා අතින්විචාරමින් සිටිය දී පුත්තු දෙතිස ම අවුත් පියරජහු පිරිවරා සිටගත්හ. ඒ පුරුෂයා විශ්මය පත් ව රජකුමරුවන් බලා “මු කාගේ දරුවෝ දැ” යි විචාළේ ය. රාමරජ ම දරුවෝ යැයි කී ය. මෙතෙක් දරු සිරි ඇති ව හිමි නුඹ වල වසනු නො යෙදෙයි, රජයට වැඩිය මැනැවැ යි කීය. එබස් අසා “රජු රජ ය මට නො කැමැත්තේ යැ”යි කී කල ඒ පුරුෂයා එ කෙ‍ෙණහි අවසර ඉල්වාගෙන බරණැස් නුවරට දිව පිය රජු පවත් පුත් හට කී ය. පුත් රජ එ පවත් අසා සිවුරඟසෙන් ගෙන පිය රජහු වසන මහ වනයට වැද පියාණන් දැක වැඳ රජයට මා හා කැටිව වැඩිය මැනවැ යි ආරාධනා කොට පියරජහු නො ගිවිස්නෙන් තමාගේ යෝධයන් ලවා ඒ මහ වනය මුල්සිඳුවා නුවරක් කරවා පවුරු ආදීන් සුරක්ෂිත කොට පියරජහු විසූ කොළොම් ගස මුලින් උදුරවා එ බිම මහපායක් කරවා වැවු අමුණු බඳවා, සරක් බත් බිජුවට සී වැස්සන් ලවා අමපණ රුවන් දී, පියරජහු ඒ නුවර පිහිටුවා, තැන තැන නුවර වටා රකවල් ලවා, බරණැස් නුවර ම ගියේ ය.
එ නුවර කොළිය වෘක්ෂ ය පිහිටි තැන කළ හෙයින් කොළිය නුවර නම් වි ය. ව්යා ඝ්ර්යා විසින් දක්නා ලද බිසොවුන්ගේ පරම්පරාගත නුවර හෙයින් ද, ව්යාඝඝ්රයපථයෙහි ජාත හෙයින් ද, ව්යායඝ්ර පුර යයි කියා ත් කියනු ලැබෙයි. දෙවුදෑ නුවර නමුත් වි ය. කොළොම් ගස දී උපන් රජරුවන්ගේ වංශය හෙයින් ඒ රාජවංශය කොළිය වංශ නම් වි ය. මෙසේ ඒ නුවර වසන් කල ඒප්රිගයා නම් බිසොවු පුතුන් දෙතිස් බෑයන් කැඳවා: “දරුවෙනි! කපිලපුරයෙහි රජකරන සිවුබෑ රජහු මාගේ මල්බෑයෝ ය. ඒ කාරණයෙන් තොප මයිලෝ ය. උන් සතරදෙනාගේ දූ දෙතිස් දෙනෙක් ඇත. ඌ තොපගේ බැදෑවු ය. තෙපි සැම සුරු නම් තොප බැදෑවුන් රක්ෂා කර වයි කිවු ය. රජකුමරුවෝ මෑණියන් කී බස් අසා මයිල්න් කරා පඬුරු දී අපට සරණක් එවන්නේ යැයි වෙන වෙන ම දූතයන් යවති. මයිලෝ එ බස් අසා “ඒ කොල්ල න්ගේ පියවංශ අනිකෙක, උපන්නේ කොළොම් ගස් බිලයෙක දී ය. කුමන නෑ කම් ද උන්ලා” යයි කුලඝට්ටනයෙන් බැණ දුන් පාවා නොදෙති. රජකුමරුවෝ බැදෑවුන්ට සොර පත් යවා සොර පඬරු දෙවා පෙම් වඩාගෙන අසුවල්දා අසුවල් වේලෙහි අසුවල් තෙන අසුවල් ගංතොටට ගොසින් සිටිමි යි, එ තැනට එන්නේ ය යි අවධි කොට යවාලති. රජකුමරියෝ එ දවස් ගඟදිය කෙළියට යම්හ යි පිය රජුන්ට කියා අවසර ගෙන තමන් පිරිවර ගෙන හස්තසාර වූ රුවන් හා පලඳනා ගෙන ගංතොටට යෙති. රජකුමරුවෝ පෙර මන්ත්රරණය කළ කළ බැදෑවුන් අත් අල්වාගෙන “මම ය බරණැස් රජු ට දා කොළොම් සිදුරෙන් උපන් කෝළියා” ය යි වෙන වෙන තමන් නම් හඬගා කිය “දිවි කැමැති කෙනෙකුන් අප අඹා නො එන්නේ යැ” යි වාසි කිය කෝළිය නුවර යෙති.
මයිල රජහු එ පවත් අසා සිනා පහළකොට “අප බෑනෝ සූර යහ. නිර්භීත යහ. තමන් බැදෑවුන් තුමු ම හැරගෙන ගියහ. ඉන් අපට ජාති සම්භෙදයක් නැතැ” යි සතුටු ව පසු පස්සෙහි පිරිස් නොයවා දායාද සම්පත් දී යවති. මෙසේ දෙතිස් බෑයෝ දෙතිස් බැදෑකුමරියන් බලයේන ගෙන ගොස් රක්ෂා කළහ. එ තැන් පටන් කපිලවස්තු පුරය හා කෝළිය නුවර හා දෙනුවර රජදරුවන්ගේ ආවාහ විවාහ සම්බන්ධ ය නො නසී පැවැත්ත. මෙසේ දෙතිස් බෑයෝ දෙතිස් පායක් නංවා, දෙතිස් පවුරු, දෙතිස් දොරටු, දෙතිස් උයන්, දෙතිස් පොකුණු නිමවා කෝළිය නුවර සමෘද්ධ කොට වාසය කරන්නාහු එකි එකී දෙන දෙතිස් දෙතිස් ම දරුවන් වැදූහ.
එ තැන් පටන් කෝළිය වංශයෙහි නො එක් දහස් ගණන් රාජපරම්පරා ගිය කල කෙළවර බුදුකෙනෙකුන්ට මුතුන් වන පින් ඩ ඇති දෙවුදහ රජහු පිත් අනුශාක්යත නම් නරෙන්ද්රනයෙක් වි ය. සිංහහනු රජහු නං මහා යශොධරා දේවී ඒ අනුශාක්යප රජහට අගමෙහෙසින් ව සුප්රිබුද්ධ ය, දණ්ඩපාණි ය යි යන රජකුමරුවන් දෙදෙනා හා මහා මායා දේවි ය, මහා ප්රදජාපතී යයි යන දූන් දෙදෙනා හා දරුව සතරදෙනෙකු වැදූහ. ඔවුන් අතුරෙන් මහා මායා ප්රදජාපතී නම් ඒ දූ දෙදෙන ම දෙවඟනන් බඳු වූ රූ ඇතියහ. උපන් හිමින් රා බොන්නවුන් ත් නො දකිති. කෙළි පිනිසත් බොරු නො කියති. අනුන් සතු වස්තුවක් ලොභයෙන් නො ලබති. ලේඩිත්ත්කගෙත් ප්රාුණයක් නොනසති. අපට තරම් ස්වාමි පුරුෂයෙකු දක්නා තුරු පර පුරුෂයකු නො දකුම්හ යි කියති. එ කල නකත් දන්නා බමුණෝ “මේ කුමරියන් දෙදෙන මතු පුතුන් දෙදෙනෙකු ලබති. එකෙක් චකුවර්තී රජ වෙයි. එකෙක් මතු බුදු වෙයි” කීහ.
එ බස් අසා දඹදිව තෙ සැට දහසක් රාජධානියෙහි රජුන් ගෙන් වෙන වෙන එවන රුවනින් අතුරු නො වී ය. ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවෝ එ පවත් අසා “බැදෑ රජ දුන් දෙදෙනා බිහින්නන් ගෙන ගොස් අගමෙහෙසි කළහ.
එ කල මහාමායා නම් වූ බිසොවු අඛණ්ඩ කොට පඤ්චශීලය රක්ෂා කෙරෙති. රජහට පතිව්රඩතා ධර්මය රක්ෂා කෙරෙති. උතුම් වූ ආචාර ගුණයෙන් යුක්තහ. පෙර මහා විපස්සී නම් බුදුන් සමයෙහි අනර්ඝ වූ රතු සඳුනක් සුණූ කොට බුදුන්ට පුදා “මමද නුඹ සේ ම බුදුකෙනෙකුන්ට මවු වෙම්ව” යි කරන ලද ප්රාදර්ථනා ඇත්තිය.
එ කල මාගේ ශ්රී මහා බොධිසත්ත්වයන් වහන්සේ ඒ තුෂිත පුරයෙහි දී දසදසහක් සක්වල දෙවියන් කළ ආරාධනයෙන් සිටිය දී ම මිනිස්ලොව බලා මේ මහා මායා දොවී නම් වූු ශුද්ධෝදන රජ්ජුරුවන් අගමෙහෙසින් කළා වූ උත්තමාඬ්ගනාවන් දැක “ඕ මට මවුන්ට පින් ඇත්තී ය. ඈගේ පරිශුද්ධ වූ කුසයෙහි ප්රමතිසන්ධිය කෙරෙමි”යි බලා සනිටුහන් කළසේක.
තව ද බුදුන් උපන් කුස නම් ධාතුකරඬුවක් සෙයින් අනික් සත්ත්වකෙනෙකුන්ට වාසස්ථාන නො වෙයි. මලමුත්රතයන් අටගත නොහැක්ක. කෙලෙස් මල ද නූපදනේ ය. බුදුන් මව්කුස පිළිසිඳි දා පටන් ඒ ආත්ම භාවයෙහි මෑණියන්ගේ මෛථූන සංවාසයක් නො ම ඇත මැනව. මේ මේ කාරණයෙන් බුදු කෙනෙකුන් වැදූ මෑණිකෙනෙකුන් ඔබ උපන් සත් දවසින් මිය දෙවුලොව ගිය මැනවත එසේ හෙයින් ඒ මහා මායා දේවීන්ගේ ආයු කෙතෙක් කල් දෝහෝ යි පරීක්ෂාකොට තුන්සියයක් සත් දවසකට ආයු දැක මවුකුස පිළිසිඳිනා කාලය මේ යයි දුටුසේක. මේ පස්වන මාතු විලොකන නමි.
මෙසේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ මහ බැලුම් පසක් මහ ශබ්දයෙන්උපන් සූක්ෂම බැලුම් ලක්ෂගණන් බලා “මිනිස්ලොව ඉපැද මා බුදුවීමට ඒකාන්ත කාල යැ” යි දැන, එතැනට රැස්ව ආරාධනා කළ දසදහසක් සක්වල දිව්ය බ්රනහ්මසෙනාවට “බුදුවන්ට ලොකයට යෙමි”යි ප්ර තිඥ දී “තෙපි හැම තොප තොපගේ දෙවුලෝ යව” යි සමු දුන්සේක.
එ කල දිව්යවබ්ර හ්මරාජයෝ “සාධු සාධු බුද්ධාන්තරයක් මුළුල්ලෙහි මොහාන්ධකාරයෙන් ඒකාන්ධකාරව තුබූ නිවන් පුරයෙහි මේ වීරපුරුෂයා අගුලු නැති කෙරෙයි. දෙශනා රශ්මීන් එකාලලොක කෙරෙයි” කියා බුදුන් බුද් වූ දා සේ ම බුදු වෙමි යිකී බස අසා සතුටු වූ දස දහසක් සක්වල මුළුල්ලෙහි දිවබ්රයහ්මරාජයෝ දොහොත් මුදුන් දී දෙලක්ෂ සතළිස් දහසක් සාධුකාරපූජා කොට ගියහ.
මෙසේ බුදු නොව බුදු වෙමි යි දුන් ප්රසතිඥවෙන් දිව්යබබ්රදහ්මයන් සන්තොෂ කරවා බොහෝ වූ සාධුකාර පූජා ලත් හෙයිනු ත්, මෙසේ වූ පූජා විඳීමට සුදුසු හෙයිනුත් සමන්ත භද්ර වූ, පරදුඃඛ දුඃඛිත වූ, කරුණානිධාන වූ, ලොක දිවාකර වූ, ත්රෛ,ලොක්යද චූඩාමාණික්යර වූ මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වනසේක. එ‍ෙස් හෙයින් කියන ලදුයේ මැයි.
පූජා විසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො, අත්ථානුරූපං “අරහං” ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං— යි.
මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් මහා පඤ්ච මහා විලොකනාවසානයෙහි දී ලද සාධු නාද පූජා කථා නම් වූ සත් වන පරිච්ඡෙදය නිමි.
