ශ්රී ලංකාවේ අවුරුදු 2500 කටත් අදික ඉතිහාසය ගැන දැනගැනීමට ඇති හොදම ග්රන්ථය වන්නේ මහාවංශය යි. එය කියවීමට පහසු වන ආකාරයෙන් සිංහලට පරිවර්ථනය කර මෙම වෙබ් අඩවියට ඇතුලත් කරමින් පවතී.
මහා වංශය - 2 කොටස ( පරිඡ්ඡේදය 2 )
දෙවෙනි පරිචේජදය
මහාමුනි නම්වු සර්වපඥතෙම මහාසම්මත රජහුගේ වංශයෙහි උපත, කල්පාරක්ෂමයෙහි මහාසම්මත නම් නරෙන්දාශයෙක්.වුයේය රොජය, වරරොජය, එසේම කල්යා ණ නම් ඇත්තාවු (කල්යාලණය වරකල්යා,ණය යන) දෙදෙනෙක, උපොසථය, මඣාතුය, වරය, උපවරය, යන දෙදෙනෙ, චේතියය, මුවලය, මහාමුවල නමැත්තේය, මුචලින්දඋය, සගරය, සාගර දෙව නමැත්තේය, භරතය, භතිරථය, රුචිය, සුරුචිය. ප්රෙතාපය, මහාප්රෙතාපය. එසේම පණාද නම්වු (පණාදය, මහා පණදය යන) දෙදෙනෙක, එසේම සුදර්ශයනානරු නමැත්තාවු (සුදර්ශේනය, හාසුදර්ශදනය, නෙරුය, මහානෙරුය යන) පයචී මවු දෙදෙනා දෙදෙනයයි මහාසම්මත රජහුගේ දරු මුනුබුරු රජදරුවෝ වුහ අසඞ්ඛ්යාුසුප්තවු මේ අටවිසි මිහිපල්හු කුසා. වතිය, රජගහය, මියුථය, යන පුරයන්හි විසුහ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජුන්ගේ පරම්පරාගතවු රජ දරුවන් සියයක් ද, සපණ සක් ද, සැටදෙනෙක් ද, අසුසාරදහසක් ද, ඉන් මෑතවු සතිස් දෙනෙක් ද, දෙතිස්දෙනෙක් ද, අටවිසිදෙනෙක් ද, ඉන් මෑතවු දෙවිසිදෙනෙක් ද, අටළොසෙක, සතළොසෙක, පසළොසෙක, තුද්ර සෙක, නවදෙනෙක, සත්දෙනෙක, දොළසෙක, ඉන් අන්යහවු පස්විස්සෙක, යළත්පස්විස්සෙක, දොළසසෙක, නැවතත් දොළසෙක, නවදෙනෙක, මඛාදෙවාදී අසුසාරදහසෙක, කළාර
ජනකාදි අසුසාරදහසෙක, ඔක්කාක රාජහු දක්වා සොළසෙක මේ මුනුබුරු රජහු රාශිවශයෙන් වෙන්වෙන් පුරයෙහි කැමැති පරිද්දෙන් රාජ්යාානුශාසනා කළහ. ඔක්කාක රජහුගේ දෙටු පුත්වු උක්කාමුඛ නම් රජෙක් විය. නිපුරය, චන්දිහමන්තුය, චන්දජමුඛය, සිරිසජයය, වෙස්සන්තර මහරජය, වාමිය, සිංහ වාහනය. සිංහස්වරය, යන මොහු ඔහුගේ දරුමුනුබුරෝය, සීංහස්වර රජහු දරුමුනුබුරු රජුන් දෙයාසුදහසෙක, ඔවුන් ගේ අන්තිම රජ ජයසේන නම් විය --මොව්හු කිඹුල්වත්පුර යෙහි ශාක්යන රජහුයයි ප්ර සිධවුහ, සිංහභහු නම් මහාරජ තෙම ජයසේන රජහුගේ පුත්රනවුයේය, ජයසේන රජහුගේ දියණි තොමෝත යසොධරා නම් විය. දෙවදහ නම් නුවර දෙවඳහ ශාක්යරනම්වු මිහිපතියෙක් විය, උහුගේ අජන නම් කුමාර යෙක යළිත් කච්චානා නම්වු කුමාරියෙකැයි දරුදෙදෙනෙක් වුහ. ඒ කච්චානා කුමාරිකාතොමෝ සිංහභහු නම් රජහුගේ මෙහෙසි විය, ඒ යසොධරා නම් කුමාරිකාතොමෝ අජනනම් ශාක්යුරජහුගේ මෙහෙසි විය, අජන නම් ශාක්යොරජහුගේ මායා ය ප්රජජාපතීයයි දුන් දෙදෙනෙක් වුහ. දණ්ඬපාණිශාක්යක ය, සුප්රගබුඬ ශාක්යයසී පුත්ර යන් දෙදෙනෙක් ද වුහ, සිංහභනු නම් ශාක්යජරජහට වනාහි පුත්රගයෝ පස්දෙනෙක් ද, දුන් දෙදෙනෙක් ද, වුහ. සඬොදනය, ධොතොදනය, සකේකාදනය, අමිෙතාදනය*යි. මේ පච පුත්රදයෝය. අමිතානය, ප්රිමිතායයි මේ දියණි දෙදෙනාය. අමිතාතොමෝ සුප්රේබුඬනම් ශාක්ය රජ හට මෙහෙසි විය ඒ මෙහෙසියට භුද්දකච්චානාය, දෙවදත්ත් යයි දරු දෙදෙනෙක් වුහ, මායාය, ප්රනජාපතීයයි සඬොදන රජහුගේ මෙහෙසී දෙදෙනෙක් වුහ, සුඬොදන මගරජහට දා ඒ මායා බිසවගේ පුත්රයතෙම ඒ සර්වුඥවුයේය. මහාමුනිවු සර්වදඥතෙම සියලු ක්ෂිත්රිදයයන්ගේ මුදුන් වු ආවාහ විවාහාදියෙන් අසම්හින්කව මෙසේ පැවැති මහාසම්මත වංශයෙහි අන්තිම ජාතියෙහි උපන්සේක.
බොධිසත්වකවු සිඬාත්ථිහ නම් කුමාරයාහට භද්දකච්චානා නම් කුමාරිකාතොමෝ මෙහෙසි විය ඒ මෙහෙසියගේ පුත්ර්තෙම රාහුල නම් වුයේය. බිම්බිසාර කුමාරතෙමෙද සිඬාත්ථිමකුමාර තෙමේද යහලු වුහ. ඒ දෙදෙනාගේ පියරජහු දෙදෙනම යහලු ම් වුහ බොධිසත්වෙතෙම බිම්බිසාර රජහට පස්අවුරුද්දක්වැඩිවයස් ඇත්තේ විය. වයසින් එකුන්තිස් හවුරුදුවු බොධි සත්වවතෙම (බුඬත්විය පිණිස) අභිනිෂක්රුමණය කෙළේය. සහවු රුද්දක් දුෂ්කරක්රිෙයා කොට ක්රමයෙන් සම්යඑක්සම්බෝධියට පැමිණ, ඉක්බිත්තෙන් වයසින් පන්තිස් හවුරුදු ඇතිවුසෙක් බිම්බිසාර රජාණන් කරා පැමිණිසේක. ඉක්බිත්තෙන් මහ පැණැති බිම්බිසාර රජතෙම පසළොස්හවුරුදු වයස් ඇත්තේ සියපියහු විසින් අභිෂෙක කරණලද්දේ රාජ්යයට පත්විය.සොළොස්වෙනි වස පැමිනිකල්හි ශාසනාවු සර්වඥතෙම ඔහට ධර්මවමදෙශනා කළසේක. හෙතෙම වනාහි දෙපනස් හවුරුද්දක් ම රජ කරවිය. ඕහට සර්වමඥයන්වහන්සේ පැමිණෙන්නට පළමු රාජ්ය යෙහි හවුරුදු පසළොසක් වුහ. තථාගතයන් වහන්සේ ජිවමාන කාලයෙහි සත්තිස් හවුරුද්දක් වුහ බිම්බිසාර රජහු පුත්රස දුර්මෙමතිවු මහාමිත්රුද්රොිහි අජාතශත්රැව කුමා තෙම ඒ බිම්බිසාර රජහු මරවා දෙතිස් හවුරුද්දක් රාජ්යෙය කරවුයේය. අජාසත් රජහට අටවෙනි වර්ෂරයෙහි තථාගත යන් වහන්හසේ පිරිනිවිසේක. පරිනිර්වානණයෙන් පසු හෙතෙම සුවසී හවුරුද්සදක් රජ කරවිය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා ප්ර සාදසංවේග පිණිසකළ මහාවස මහා සම්මත වංශ නම්වු දෙවෙනි අදියර නිමි.
මහාමුනි නම්වු සර්වපඥතෙම මහාසම්මත රජහුගේ වංශයෙහි උපත, කල්පාරක්ෂමයෙහි මහාසම්මත නම් නරෙන්දාශයෙක්.වුයේය රොජය, වරරොජය, එසේම කල්යා ණ නම් ඇත්තාවු (කල්යාලණය වරකල්යා,ණය යන) දෙදෙනෙක, උපොසථය, මඣාතුය, වරය, උපවරය, යන දෙදෙනෙ, චේතියය, මුවලය, මහාමුවල නමැත්තේය, මුචලින්දඋය, සගරය, සාගර දෙව නමැත්තේය, භරතය, භතිරථය, රුචිය, සුරුචිය. ප්රෙතාපය, මහාප්රෙතාපය. එසේම පණාද නම්වු (පණාදය, මහා පණදය යන) දෙදෙනෙක, එසේම සුදර්ශයනානරු නමැත්තාවු (සුදර්ශේනය, හාසුදර්ශදනය, නෙරුය, මහානෙරුය යන) පයචී මවු දෙදෙනා දෙදෙනයයි මහාසම්මත රජහුගේ දරු මුනුබුරු රජදරුවෝ වුහ අසඞ්ඛ්යාුසුප්තවු මේ අටවිසි මිහිපල්හු කුසා. වතිය, රජගහය, මියුථය, යන පුරයන්හි විසුහ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ රජුන්ගේ පරම්පරාගතවු රජ දරුවන් සියයක් ද, සපණ සක් ද, සැටදෙනෙක් ද, අසුසාරදහසක් ද, ඉන් මෑතවු සතිස් දෙනෙක් ද, දෙතිස්දෙනෙක් ද, අටවිසිදෙනෙක් ද, ඉන් මෑතවු දෙවිසිදෙනෙක් ද, අටළොසෙක, සතළොසෙක, පසළොසෙක, තුද්ර සෙක, නවදෙනෙක, සත්දෙනෙක, දොළසෙක, ඉන් අන්යහවු පස්විස්සෙක, යළත්පස්විස්සෙක, දොළසසෙක, නැවතත් දොළසෙක, නවදෙනෙක, මඛාදෙවාදී අසුසාරදහසෙක, කළාර
ජනකාදි අසුසාරදහසෙක, ඔක්කාක රාජහු දක්වා සොළසෙක මේ මුනුබුරු රජහු රාශිවශයෙන් වෙන්වෙන් පුරයෙහි කැමැති පරිද්දෙන් රාජ්යාානුශාසනා කළහ. ඔක්කාක රජහුගේ දෙටු පුත්වු උක්කාමුඛ නම් රජෙක් විය. නිපුරය, චන්දිහමන්තුය, චන්දජමුඛය, සිරිසජයය, වෙස්සන්තර මහරජය, වාමිය, සිංහ වාහනය. සිංහස්වරය, යන මොහු ඔහුගේ දරුමුනුබුරෝය, සීංහස්වර රජහු දරුමුනුබුරු රජුන් දෙයාසුදහසෙක, ඔවුන් ගේ අන්තිම රජ ජයසේන නම් විය --මොව්හු කිඹුල්වත්පුර යෙහි ශාක්යන රජහුයයි ප්ර සිධවුහ, සිංහභහු නම් මහාරජ තෙම ජයසේන රජහුගේ පුත්රනවුයේය, ජයසේන රජහුගේ දියණි තොමෝත යසොධරා නම් විය. දෙවදහ නම් නුවර දෙවඳහ ශාක්යරනම්වු මිහිපතියෙක් විය, උහුගේ අජන නම් කුමාර යෙක යළිත් කච්චානා නම්වු කුමාරියෙකැයි දරුදෙදෙනෙක් වුහ. ඒ කච්චානා කුමාරිකාතොමෝ සිංහභහු නම් රජහුගේ මෙහෙසි විය, ඒ යසොධරා නම් කුමාරිකාතොමෝ අජනනම් ශාක්යුරජහුගේ මෙහෙසි විය, අජන නම් ශාක්යොරජහුගේ මායා ය ප්රජජාපතීයයි දුන් දෙදෙනෙක් වුහ. දණ්ඬපාණිශාක්යක ය, සුප්රගබුඬ ශාක්යයසී පුත්ර යන් දෙදෙනෙක් ද වුහ, සිංහභනු නම් ශාක්යජරජහට වනාහි පුත්රගයෝ පස්දෙනෙක් ද, දුන් දෙදෙනෙක් ද, වුහ. සඬොදනය, ධොතොදනය, සකේකාදනය, අමිෙතාදනය*යි. මේ පච පුත්රදයෝය. අමිතානය, ප්රිමිතායයි මේ දියණි දෙදෙනාය. අමිතාතොමෝ සුප්රේබුඬනම් ශාක්ය රජ හට මෙහෙසි විය ඒ මෙහෙසියට භුද්දකච්චානාය, දෙවදත්ත් යයි දරු දෙදෙනෙක් වුහ, මායාය, ප්රනජාපතීයයි සඬොදන රජහුගේ මෙහෙසී දෙදෙනෙක් වුහ, සුඬොදන මගරජහට දා ඒ මායා බිසවගේ පුත්රයතෙම ඒ සර්වුඥවුයේය. මහාමුනිවු සර්වදඥතෙම සියලු ක්ෂිත්රිදයයන්ගේ මුදුන් වු ආවාහ විවාහාදියෙන් අසම්හින්කව මෙසේ පැවැති මහාසම්මත වංශයෙහි අන්තිම ජාතියෙහි උපන්සේක.
බොධිසත්වකවු සිඬාත්ථිහ නම් කුමාරයාහට භද්දකච්චානා නම් කුමාරිකාතොමෝ මෙහෙසි විය ඒ මෙහෙසියගේ පුත්ර්තෙම රාහුල නම් වුයේය. බිම්බිසාර කුමාරතෙමෙද සිඬාත්ථිමකුමාර තෙමේද යහලු වුහ. ඒ දෙදෙනාගේ පියරජහු දෙදෙනම යහලු ම් වුහ බොධිසත්වෙතෙම බිම්බිසාර රජහට පස්අවුරුද්දක්වැඩිවයස් ඇත්තේ විය. වයසින් එකුන්තිස් හවුරුදුවු බොධි සත්වවතෙම (බුඬත්විය පිණිස) අභිනිෂක්රුමණය කෙළේය. සහවු රුද්දක් දුෂ්කරක්රිෙයා කොට ක්රමයෙන් සම්යඑක්සම්බෝධියට පැමිණ, ඉක්බිත්තෙන් වයසින් පන්තිස් හවුරුදු ඇතිවුසෙක් බිම්බිසාර රජාණන් කරා පැමිණිසේක. ඉක්බිත්තෙන් මහ පැණැති බිම්බිසාර රජතෙම පසළොස්හවුරුදු වයස් ඇත්තේ සියපියහු විසින් අභිෂෙක කරණලද්දේ රාජ්යයට පත්විය.සොළොස්වෙනි වස පැමිනිකල්හි ශාසනාවු සර්වඥතෙම ඔහට ධර්මවමදෙශනා කළසේක. හෙතෙම වනාහි දෙපනස් හවුරුද්දක් ම රජ කරවිය. ඕහට සර්වමඥයන්වහන්සේ පැමිණෙන්නට පළමු රාජ්ය යෙහි හවුරුදු පසළොසක් වුහ. තථාගතයන් වහන්සේ ජිවමාන කාලයෙහි සත්තිස් හවුරුද්දක් වුහ බිම්බිසාර රජහු පුත්රස දුර්මෙමතිවු මහාමිත්රුද්රොිහි අජාතශත්රැව කුමා තෙම ඒ බිම්බිසාර රජහු මරවා දෙතිස් හවුරුද්දක් රාජ්යෙය කරවුයේය. අජාසත් රජහට අටවෙනි වර්ෂරයෙහි තථාගත යන් වහන්හසේ පිරිනිවිසේක. පරිනිර්වානණයෙන් පසු හෙතෙම සුවසී හවුරුද්සදක් රජ කරවිය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා ප්ර සාදසංවේග පිණිසකළ මහාවස මහා සම්මත වංශ නම්වු දෙවෙනි අදියර නිමි.
මහා වංශය - 8 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 8)
8 වෙනි පරිචේජදය
ඒ විජහ ම්හ රජතෙමේ අන්තිම වස්හි සිටියේ “මම වෘඬයෙමි මාගේ පුතෙක් නැත්තේය, දුකසේ පිහිට්වනලද මේ රට මා ඈවැමෙන් නස්නේය, එහෙයින් රජය පිණිස මා මල් සුමිත් කුමරහු ගෙන්වන්නෙමැ”යි මෙසේ සිතූයේය. ඉක්බිති ඇමැති යන් හා මන්ත්ර ණය කොට එහි හසුන්පත් ය වුයේය. විජහ තෙමේ හසුන්දි නොබෝ කලකින් දෙව්ලෝ ගියේය.
ඔහු මළකල ඒ ඇමතියෝ රජකුමරෙක් එනු බලන්නාහු උපතිස්ස ගම වෙසෙමින් රට අනුශාසනා කළෝය. විජහ රජු මළකල රජකුමරුවන් ඊමෙන් පළමුකොට එක් අවුරුද්දක් මේ ලක්දිව අරාජකවි. ඒ සිංහපුයෙහි සිංහබා රජහු ඈවෑමෙන් ඔහු පිත් සුමිත් කුමර රජවි, මිදුරජු දු මෙහෙසියයෙන් ඒ සුමිත් රජු පුතුන් තුන්දෙනෙක් වුහ. ලක්දිවින් ගිය දූතයෝ සිංහපුරයට ගොස් රජහට පත්හසුන් දුන්නෝය. ඒ රජ හසුන් අසා පුතුන් තුන්දෙනාට “දරුවෙනි! මම මහලු යෙමි. තොප අතුරෙන් එකෙක් මා බෑයා සතු නොයෙක් ගුණ ඇති සිත්කලුවු ලඞ්කාවට යේවා. තවද ඔහුගේ ඈවෑමෙන්එහිම රජකරන්ටවත් හොබනේය’ය කීයේය. කිස්දොවුන් මල් පඬුවස්දෙව්යයි නම් රජකුමරතෙමේ යන්නෙමැයි සිතා සැපසේ ගමනද දැන පියහු විසින් අනුදන්නාලද්දේ පරිබ්රාමජක වෙස් ඇත්තේ දෙතිස් ඇමැති දරුකෙනෙකුදු ගෙණ නැව් නැංගේය මාකඳුරුගොස හෝ මාඔය මොයෙහි (කම්මල් තොට) ඔව්හු ගොඩ බටහ . ජනතෙමෙ ඒ පරිබ්රාිජනකයන් දැක මොනවට සත්කාර කෙළේය.
මෙහි නුවර විචාරා ක්රබමයෙන් යන්නාවු ඔව්හු දෙවියන් විසින් රක්නාලද්දෝ උපතිස් ගමට පැමිණියේය. ඇමැතියන් විසින් අනුමතකරණලද්දාවු ඇමැතියෙක් තෙමේ බැහැර නිමින්ත පාඨකයෙකු අතින් ක්ෂදත්රියයයන්ගේ ඊම විචාළේය. ඒ නිමිත්ත පාඨකතෙමේ විචාළාවු ඇමතියාට අනිකකුදු (විසඳමින්) “සත්වන දවස්හි කැත්කුමරෙක් එන්නේය, මොහුවස උපන් නෙක්ම බුදුසස්න පිහිටුවන්නේය”යිද කියාත් විසඳුයේය. ඒ ඇමැතියෝ සත්වන දවස්හිම එහි පැමිණ, පරිබ්රා ජකයන්දැක විචාරා දැන, ඒ පඬුවස් රජහු ලක්රජයෙහි පිහිටවුහ. මෙහෙසියක් නැති බැවින් ඒ කුමර ඒතාක් අභාෂෙක නොකෙළේයි. අමිතොදන ශාක්ය්රජහට පණඩුශාක්යය නම් පුත්රතයෙක් විය. ඒතෙමේ ශාක්ය යන්ගේ පරිහානි දැන සියජනයා හැරගෙණ අප්රසිඬ ශෙයෙන් ගංගා සනම් ගඟින් එතර ගොස් එහි නුවරක් ඉදිකොට රජය කරන්නේ දරුවන් සත්දෙනෙක් ලද්දේය. භද්දකච්චායනා නම් වු සියලු ස්ත්රීරලක්ෂනණයෙන් යුක්තවු ජනයා විසින් අභිප්රෙදතවු මනා රූ ඇති කිස්දොවුන් දුවකුලු වුවා. ඇය පිණිස ස්තරජදරුකෙනෙක් මාහැගි පඬුරු ඒ රජහට එවුය. ඒ පණ්ඬුශාක්යසතෙමේ වනාහි රජුන්ගෙන් භයවුයේ, සුවගමන් ද අභිෂෙක ඵලද දැන දෙතිසක් ගැහැණුන් හා ඇය වහා නැව් නංවා “පොහොසතෙක් මාදුව අල්වා ගණිව”යි කියා ගංගානම් ගඟ බැහුයේය. ඒ රජදරුවෝ ගන්ට නොහැකි වුහ. ශිඝ්රංකාමිණි ඒ නෞකාතොමෝ දෙවෙනි දවස්හිම ගොණගම පටුනු පැමිණියාය පැවිදිවෙස් ගත් ඒ සියල්ලෝඑහි ගොඩබටහ. මෙහි නුවර විචාරා ක්රයමයෙන් එළඹෙන්නාවු ඔවුහු දෙවියන් විසින් රක්නාලද්දාහු උපතිස් කමට වන්නුය. නිමිත්තශාස්ත්ර් හදාළහු බස් අසා එහි පැමිණියවුන් දැක උන් හැදින ඇමැතිතෙමේ රජහට භාරකෙළේය. මනා නුවණැති ඒ ඇමැතියෝ පිරුණු සියලු මනොරථ ඇති ඒ පඬුවස්දෙව් කුමරහු රාජ්යුයෙහි අභිෂෙක කළෝය.
පඬුවස් රජ අලාමකරූ ඇති යාපත් භද්රයකාත්යායයන කුමරිය තමාගේ මෙහෙසිබැවිහි අභාෂෙකකොට ඒ බිසව් සමඟ ආවුත් තමා හා ආවුන්ට පාවාදි සුවසේ විසූයේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස පණ්ඩුවාසදෙව්භාෂෙක නම්වු අටවන අදියර නිමි.
ඒ විජහ ම්හ රජතෙමේ අන්තිම වස්හි සිටියේ “මම වෘඬයෙමි මාගේ පුතෙක් නැත්තේය, දුකසේ පිහිට්වනලද මේ රට මා ඈවැමෙන් නස්නේය, එහෙයින් රජය පිණිස මා මල් සුමිත් කුමරහු ගෙන්වන්නෙමැ”යි මෙසේ සිතූයේය. ඉක්බිති ඇමැති යන් හා මන්ත්ර ණය කොට එහි හසුන්පත් ය වුයේය. විජහ තෙමේ හසුන්දි නොබෝ කලකින් දෙව්ලෝ ගියේය.
ඔහු මළකල ඒ ඇමතියෝ රජකුමරෙක් එනු බලන්නාහු උපතිස්ස ගම වෙසෙමින් රට අනුශාසනා කළෝය. විජහ රජු මළකල රජකුමරුවන් ඊමෙන් පළමුකොට එක් අවුරුද්දක් මේ ලක්දිව අරාජකවි. ඒ සිංහපුයෙහි සිංහබා රජහු ඈවෑමෙන් ඔහු පිත් සුමිත් කුමර රජවි, මිදුරජු දු මෙහෙසියයෙන් ඒ සුමිත් රජු පුතුන් තුන්දෙනෙක් වුහ. ලක්දිවින් ගිය දූතයෝ සිංහපුරයට ගොස් රජහට පත්හසුන් දුන්නෝය. ඒ රජ හසුන් අසා පුතුන් තුන්දෙනාට “දරුවෙනි! මම මහලු යෙමි. තොප අතුරෙන් එකෙක් මා බෑයා සතු නොයෙක් ගුණ ඇති සිත්කලුවු ලඞ්කාවට යේවා. තවද ඔහුගේ ඈවෑමෙන්එහිම රජකරන්ටවත් හොබනේය’ය කීයේය. කිස්දොවුන් මල් පඬුවස්දෙව්යයි නම් රජකුමරතෙමේ යන්නෙමැයි සිතා සැපසේ ගමනද දැන පියහු විසින් අනුදන්නාලද්දේ පරිබ්රාමජක වෙස් ඇත්තේ දෙතිස් ඇමැති දරුකෙනෙකුදු ගෙණ නැව් නැංගේය මාකඳුරුගොස හෝ මාඔය මොයෙහි (කම්මල් තොට) ඔව්හු ගොඩ බටහ . ජනතෙමෙ ඒ පරිබ්රාිජනකයන් දැක මොනවට සත්කාර කෙළේය.
මෙහි නුවර විචාරා ක්රබමයෙන් යන්නාවු ඔව්හු දෙවියන් විසින් රක්නාලද්දෝ උපතිස් ගමට පැමිණියේය. ඇමැතියන් විසින් අනුමතකරණලද්දාවු ඇමැතියෙක් තෙමේ බැහැර නිමින්ත පාඨකයෙකු අතින් ක්ෂදත්රියයයන්ගේ ඊම විචාළේය. ඒ නිමිත්ත පාඨකතෙමේ විචාළාවු ඇමතියාට අනිකකුදු (විසඳමින්) “සත්වන දවස්හි කැත්කුමරෙක් එන්නේය, මොහුවස උපන් නෙක්ම බුදුසස්න පිහිටුවන්නේය”යිද කියාත් විසඳුයේය. ඒ ඇමැතියෝ සත්වන දවස්හිම එහි පැමිණ, පරිබ්රා ජකයන්දැක විචාරා දැන, ඒ පඬුවස් රජහු ලක්රජයෙහි පිහිටවුහ. මෙහෙසියක් නැති බැවින් ඒ කුමර ඒතාක් අභාෂෙක නොකෙළේයි. අමිතොදන ශාක්ය්රජහට පණඩුශාක්යය නම් පුත්රතයෙක් විය. ඒතෙමේ ශාක්ය යන්ගේ පරිහානි දැන සියජනයා හැරගෙණ අප්රසිඬ ශෙයෙන් ගංගා සනම් ගඟින් එතර ගොස් එහි නුවරක් ඉදිකොට රජය කරන්නේ දරුවන් සත්දෙනෙක් ලද්දේය. භද්දකච්චායනා නම් වු සියලු ස්ත්රීරලක්ෂනණයෙන් යුක්තවු ජනයා විසින් අභිප්රෙදතවු මනා රූ ඇති කිස්දොවුන් දුවකුලු වුවා. ඇය පිණිස ස්තරජදරුකෙනෙක් මාහැගි පඬුරු ඒ රජහට එවුය. ඒ පණ්ඬුශාක්යසතෙමේ වනාහි රජුන්ගෙන් භයවුයේ, සුවගමන් ද අභිෂෙක ඵලද දැන දෙතිසක් ගැහැණුන් හා ඇය වහා නැව් නංවා “පොහොසතෙක් මාදුව අල්වා ගණිව”යි කියා ගංගානම් ගඟ බැහුයේය. ඒ රජදරුවෝ ගන්ට නොහැකි වුහ. ශිඝ්රංකාමිණි ඒ නෞකාතොමෝ දෙවෙනි දවස්හිම ගොණගම පටුනු පැමිණියාය පැවිදිවෙස් ගත් ඒ සියල්ලෝඑහි ගොඩබටහ. මෙහි නුවර විචාරා ක්රයමයෙන් එළඹෙන්නාවු ඔවුහු දෙවියන් විසින් රක්නාලද්දාහු උපතිස් කමට වන්නුය. නිමිත්තශාස්ත්ර් හදාළහු බස් අසා එහි පැමිණියවුන් දැක උන් හැදින ඇමැතිතෙමේ රජහට භාරකෙළේය. මනා නුවණැති ඒ ඇමැතියෝ පිරුණු සියලු මනොරථ ඇති ඒ පඬුවස්දෙව් කුමරහු රාජ්යුයෙහි අභිෂෙක කළෝය.
පඬුවස් රජ අලාමකරූ ඇති යාපත් භද්රයකාත්යායයන කුමරිය තමාගේ මෙහෙසිබැවිහි අභාෂෙකකොට ඒ බිසව් සමඟ ආවුත් තමා හා ආවුන්ට පාවාදි සුවසේ විසූයේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස පණ්ඩුවාසදෙව්භාෂෙක නම්වු අටවන අදියර නිමි.
මහා වංශය - 10 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 11 12 )
නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සමිබුද්ධස්ස!
11 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ රජු ඈවෑමෙන් ස්වර්ණදපාලි බිසවුන් පිත් එම රජුට දාවු මුටසීවයයි ප්රජසිඬ කුමර නිරාකූල රජයට පැමිණියේය. ඒ රජ තෙමේ පලමල්තුරින් හොබනා මහාමෙභවනොද්යාමන නම් වු අනුනගුණයෙන් යුක්ත යහපත් උයන් කරවිය. උයන් බිම් ගන්නා දවස් නොකල් මහවැස්සෙක් වටුයේය, එහෙයින් ඒ උයන මහාමෙභවන නම්වී මුටසීව රජතෙමේ ලඞ්කා මහි කාන්තාවගේ මුහුණුබඳු යහපත් පුරශ්රෙීෂ්ඨවු අනුරාධපුරයෙහි සැටවසක් රජය කෙළේසි මහාවංශය - පළමුවෙනි කාණ්ඩය
ඒ රජහට උනුන් හිතෙසිවු පුතුන් දසදෙනෙක් වුහ. කුලයට සුදුසු කීකරුවු දුන් දෙදෙනෙක්ද වුය දෙවානම් පියතිස්ස (දෙවන පෑතිස්ස) යයි ප්රකසිඬවු දෙවැනි පුත්ර් තෙමේ ඒ සියලු සහෝදරයන් අතුරෙන් පින්පැණ ගුණෙන් අධික වි. ඒ දෙවන පෑතිස් කුමර පියරජහු ඇවෑමෙන් රජ විය. ඒ රජහුගේ අභිෂෙකය කැටිවම බොහෝ අරුම දැ වුහ. මුළු ලක්දිව්හි පොළෝතුළ පිහිටි නිධානයෝද රත්නයෝද උඩ නැගී පොළෝතලයට නැංගාහ. ලක්දිව්වෙත බුත් නැව්හි පිහිටියාවුද ඒ සමුදුර ජාතවුද රත්නයෝ ෙගාඩනැංගාහ. ජාතපර්වඒත පාදයෙහි හුණයටි තැනක් උපන්හ, ප්රදමාණයෙන් රියකෙවිටි පමණය; ඉන් එකක් ලතියෂ්ටි නම්, එහි ලතාවෝ කලධෞතවර්ණැ ඇත්තෝය; සිත්කලු ඒ ලතාවෝ රන්වන්ව සිත්අලවමින් පෑණෙති, ඉන් එකක් කුසුමයෂ්ටි නම, එහි වනාහි නොයෙක් වර්ණ ඇති අතිස්ථුවවු නොයෙක් කුසුමයෝ පැණෙති. එකක් ශමකුණයෂ්ටි නම, එහි බොහෝවු නොයෙක් වර්ණකඇති නානා වගර්යෙනහි මාග පක්ෂිාහු දිවි ඇත්තවුන්සේ පැණෙති.
හයමුතුය ගජමුතුය රථමුතුය ආමලකිමුතුය වලලුමුතුය අංගුලිවෙඨකමුතුය කකුධඵලමුතුය ප්රිකෘතිමුතුය යන මේ අට ජාති ඇති මුක්තාවෝ මුහුදින් නැගි වෙරලෙහි වැටියක්සේ සිට ගත්තාහ. මේ සියල්ල දෙවන පෑතිස් රජහුගේ පින් පැළඹිමෙකි. ඉඳුනිල් වෙරළුමිණි පියුම්රාමිණි යන මේ (මැණික් පොළෝතෙලෙහි නැගීසිටියහ) මෙකි රුවන්ද යටකී මුතුද ඒ යෂ්ටින්ද (ඔවුනුපලන්) සත්දවස ඇතුළතම රජුවෙත ඵලවුහ. ඒ දැක සතුටුවු රජතෙමේ “අනර්ඝත මේ රත්නයන්ට මා මිතුරු දම්සෝ රජතෙමේ සුදුස්සේය. අනීතෙක් නුසුදුස්සේය, එහෙයින් මේ රුවත් ඔහුට දෙන්නෙ මැ” යි සිතූය දෙවනපැතිස්සය දම්සෝය යන මේ (මිනිපල්හු) දෙදෙනා බොහෝකල් පටන් අදෘෂ්ට මිත්ර යෝය ඉක්බිත්ති ඒ (දෙවන පෑතිස්) රජතෙමේ බෑණවු මහාරිෂ්ටනම් ඇමතියා ප්රබධානකොට බමුණාය ඇමතියාය ගණකය යන ඒ සතරදෙනා බලසමුහයෙන් පිරිවරනලදුවන් දුතයන්කොට මැණික්ජාති තුනය, ඒ තුන රථයෂ්ටිහුය, දක්ෂිනණාවෘත්ත ශඬ්බය, යටකී අටජාති මුතුය, යන මේ අනගී රත්නයන් අතට දි (දම්සෝ රජුවෙත) යවුසේය. ඔව්හු දඹකොළ පටුනෙන් නැව්නැගී සැපසේ සත්දවසකින් (මුහුදුපිට ගොස්) තොටලැබ පසුව ඉන් සත්දවසකින් පැළලුප් නුවරට පැමිණ දම්සෝ රජහට පඬුරු දුන්හ. ඒ තෙමේ ඒ දැක සතුටු විය.
“මේබඳු රත්නයන් මෙහි මට නැත්තාහ”යි මෙසේ සිතා සතුටුවුරජතෙමේ අරිවුනම් (කුමරහට) සෙනෙවි තනතුරුද බමුණාට පෙරෙවිබැම්ද දුන්නේය. ඒ ඇමතියහට වනාහි දණ්ඩනායක තනතුරද ගණකයහට සිවු තනතුරුද දුන්.නේය. ඔවුන්ට අනල්ප භොගයන්ද වාසයට ගෙවල්වද දී ඇමැතියන් හා මන්ත්ර නය කොට ප්රපතිපඬුරු දැක වල්විදුනාය මඟුල්කඩුව සේසත් මිරිවැඩිසඟල ඉස්වෙළුම පාමගය කෙණ්ඩි කාව හරිපර්වගතයෙහි හටගන්නා සඳුන, නොදෙව්නා කෙළක් පිළිය. මාහැඟි අත්පිස්නාය, නයින් විසින් ගෙණෙනලද අංජ නය අරුණුවන් මැටිය, අනොතත්ත විලින් ගෙණා ජලය ගංගා ජලය සක්ගෙඩිය නන්යාය වෘතය වගර්මාණනකය කුමාරිකාය රන්බඳුන් බඩුය මාහැගි සිවිකාය මාහැගි අරළු නෙල්ලිය අමාඔසුය ශකුනාහෘත ඇල් සැටදහසක් අමුණ පිරිවරින් වෙසෙසනලද අභිෂෙකොපකරණයන්ද දි නරෙශ්වරතෙමේ සුදුසු කාලයෙහි යහළුවාට පඬුරුත් මේ මතු කියන දහම් පඬුරුත් දි දූතයන් පෙරලා එවුයේය:- “මම බුදුන් දහම් සහ සරණ ගතවුයෙමි. ශාක්යර පුත්රක බුදු සසුන්හි උපාසක බැව් ගිවිස්සෙමි. නරොත්තමය! තෙපිද ශ්ර ඬාවෙන් සිත් පහදාගෙණමේ තුනුරුවන් සරණ යව. නැවතත් මාගේ යහළුවාහට අභිෂෙක කරව්”යි කියා යහළු දම්සෝ රජතෙමේ සත්කාර කොට ඒ ඇමැතියන් එවි.
ඒ ඇමැති දූතයෝ ඉතා සත්කාර කරණ ලද්දෝ සත්මසක් එහි වැස වෙසක්මස ශුක්ලපක්ෂ යෙහි පෑළවියදා පිටත්වුවෝ, දාමලිප්තියහෙිදි නැවනැගි දඹකොළපටුන බැස දොළොස් වක්දා මෙහි පැමිණ රජහු දුටහ. දූතයෝ ඒ පඬුරු ලඞකා රජහට දුන්නෝයි. ලඞ්කාපතිතෙමේ ඔවුන්ට මහත් සත්කාර කෙළේය. ස්වාමියා කෙරෙහි ඇදහිලි ඇති ඒ ඇමැතියෝ අඳුවප් පුර පැළවිය දවස්හි අභිෂෙක ලද්දාවුද ලඬෙක න්දෙයා ධර්මුමාශොක රජහුගේ කියා ස්වාපමින්ගේ අභි වාඩියෙහි ඇළුණාහු ලඞකා වැස්සාහට හිතවැඩෙහි ඇළුණු (රජහු) නැවතද අභිෂෙක කළෝයි.
දෙවානම්පිය යනු උපපද නම්කොට ඇති ජනයාහට සැප දෙන්නාවු ඒ නරෙන්දියා වෙසක්මස පුණුපොහෝදා ලක්දිවිහි ඉතා ප්ර්සිඬ සම්පූර්ණය උත්සවයෙහිදි මෙසේ තමන් (නැවත) අභිෂෙක කෙළේයි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස දෙව්නම් පියතිස්සාභිෂෙක නම්වු එකොළොස්වන අදියර නමි.
12 වෙනි පරිච්ජේදයබුදු සසුන් බබුළුවන්නාවු ඒ මොග්ගලිපුත්ත මහාස්ථවිර තෙමේ (තුන්වන) සඞ්ගායනාව නිමවා මතුකාලය බලනසේක්, ප්ර්ත්යන්ත ජලපචයන්හි සසුන් පිහිටන බැව් බලා වප්මස්හිදි ඒ ඒ තෙරුන් ඒ ඒ ජලපදයන්ට යැවුසේක කාශ්මිර ගන්ධාාර රටට මජ්ඣන්තික නම් මහතෙරහු යැවුසේක. මහිස මණ්ඩලයට මහාදෙව මහතෙරහු යැවුසේක. වනවාසි දෙශයට රක්ඛිත නම් මහතෙරහු යැවුසේක. වැලි අපරන්තදේශයට යොණක ධම්මරක්ෂිමත නම් මහතෙරහු යැවුසේක. මහාරාෂ්ට්රට ජනපදයට මහාධර්මනමක්ෂිතත ස්ථවිර නම් මහතෙරහු යැවුසේක. මහාරක්ෂි්ත මහතෙරහු වනාහි යවන ලොකයට යැවුසේක. හිමවත් පෙදෙසට මධ්ය ම නම් මහතෙරහු යැවුසේක. ස්වර්ණථ භූමි නම් දෙශයට ශොණය, උත්තරය යන මහතෙර දෙදෙනා යැවුසේක. ප්රවසිඬ මහාමහෙන්ර්ය ස්ථවිරය ඉෂ්ටියස්ථවිර උත්තිය ස්ථවිරය ශම්බලස්ථවිරය භද්රහශාලස්ථවිරය යන ස්වකීය සඬිවිහාරික ස්ථවිර පස්දෙනා “තෙපි (ගොස්) මනොඥවු ලක්දිව්හි මනොඥ බුදුසසුන් පිහිවුව”යි පිටත් කළසේක. එකල්හි මහසාඩි ඇති ආරවාලනම් භයඞ්කර නාගරාජයා පාණ වැසිවස්වා කාශ්මිර ගන්ධාුර දෙරට පැසුණු සස්ය වර්ගරයසියල්ල මුහුද හෙලයි. මජ්ඣන්තික නම් මහාස්ථවිරතෙම වහා අහසින් එහි වැඩ අරවාල වල්හි දියපිට සක්මන් ආදිය කළ සේක නාගයෝ ඒ දැක රොස්වුවෝ රජහට දැන්වුහ. වැලි කිපුණු ඒ නාරජතෙමේ අනෙකප්රජකාර භයඞ්කර ක්රිදයා කෙළේය. (එනම්) මහා වාතයෝ භමති, මෙඝය ගර්ජලනා කෙරෙයි, එසේම වසිති, ඉන්රාදිය සනිහු පුපුරති, ඒ ඒ දිගින් විදුලිගසති, වෘක්ෂවයෝද පර්වහතයන්ගේ කූටයෝද ඇදවැටෙති, විකෘත රූප ඇති නාග යෝද හැම අතින් භයගන්වති, නාරජතෙමේත් තමා දුවයි. නොයෙක්, පරිද්දෙන් ආක්රොතශ කෙරෙමින් (ගිනිගත්තාසේ) දිලිසෙයි. ස්ථවිරතෙමේ ඒ සියලු භිෂණය ඍඬිබලයෙන් ප්රයතිබාහනය කොට තමන් බලය දැක්වනසේක් “ඉදින් දෙවියන් සහිත ලෝවැසිතෙමේ අවුදින් මා භයගන්වන් න් නමුත් මට භයභෛරවයන් උපදවන්ට හැක්කෙක් නොවන්නේය. “මහානානය! තෙපි ඉදින් සමුද්රද පර්විත සහිත සියලු පොළොව ඔසවා මා මතුයෙහි දමන්නෙහිද මට භයභෛරවයක් උපදවන්ට හැකි නොවන්නෙහිය, නාගරාජය හුදක් තවම වෙහෙස වන්නේය”යි වදාළසේක, ඒ අසා මදසිදුණු නාරජහට ස්ථවිර
තෙමේ ධර්මිමදෙශනා කළසේක. ඉක්බිති නාරජතෙමේ තිසරණ පනසීල්හි පිහිටියේය. එසේම සුවාසු දහසක් නාග යෝය, හිමවත්හි බොහෝ ගන්ධටර්වරයෝය, යක්ෂෝයෝය, කුම්භණ්ඩයෝය, යන මොව්හු (තිසරණ පන්සිල්හි පිහිටියෝය) පඤ්චක නම් යක්ෂ තෙමේ වනාහි හාරිත නම් යකිණිය පන්සියයක් පුතුන්ය යන මොවුන් හා සෝවාන් ඵලයට පැමිණියාය. ඉකිබ්ති ඒ මහතෙරණුවන් විසින් “දැන් මෙයින්මතු පෙරසේක්රෝධය නුපදවා සස්යතහානියද නොකරව්. සත්වතයෝ සුවයක්ම කැමැත්තාහ. සතුන් කෙරෙහි මෙන් කෙරෙත්වා. මනුෂ්යෙයෝ සුවසේ වසත්වා”යි මෙසේ අනුශාසනා කරණ ලද්දාවු ඔව්හු එසේම පිළිපැද්දෝය.
ඉක්බිති ඒ නාරජ තෙරනුවන් රුවන්පළඟ හිදුවා පවන් සලමින් උන්වහන්සේ වෙත සිටියේය. එකල කාශ්මිර ගන්ධා්ර රටවැසි මිනිස්සු නාරජහට පූජා පිණිස එළඹියාහු මහඍඬි ඇති තෙරුන්කරා ගොස් තෙරුන්ට අභිවාදනයකොට එකත් පසෙක හුන්නාහ. ස්ථවිරතෙමේ ඒ මිනිසුන්ට ආශිර්වීෂොපම සුත්රෙය දෙශනා කළසේක. අසුදහසක් ප්රාාණින්ට ධර්මසමාහි සමයවි ලක්ෂකයක් මිනිසුන් තෙරුන් වෙත පැවිදිවුහ එතැන් පටන් ඒ කාශ්මිර ගන්ධාහර වැස්සෝ මේ දක්වාම තුනුරුවන් සරණ පරායණවුවෝ කසාපිළියෙන් හෙබියෝය.
ඒ මහාදෙවස්ථවිරතෙමේ මහිසමණ්ඩල දෙශයට වැඩ ජනයා මැද පැමිණිසේක දේවදුත සුත්රාමන්තය වදාළසේක සතළිස් දහසක් ප්රාවණිහු අඬිගම ලැබවෝය. සතළිස් දහසක් පුරුෂයෝඋන්වහන්සේ වෙත පැවිදිවුහ෴ වැලි රක්ෂිරත නම් මහාස්ථවිර තෙමේ වකවැද දනට පැමිණ අහසෙහි වැඩසිට ජනයාට මධ්ය ගතවුසේක් අනවරාග්රවසංයුක්තය වදාළසේක. සැටදහසක් ප්රා ණින්ට ධර්මකමාභිසමය වී. සත්තිස් දහසක් මිනිස්කසු උන් වහන්සේවෙත පැවිදිවුහ ඒ දෙශයෙහි විහාර පන්සියයක් පිහිටියේය ඒ මහාස්ථවිරතෙමේ ඒ ජලපදයෙහි බුදුසසුන් පිහිටවුසේක෴ ධම්මාධම්ම දැන්මෙහි පණ්ඩිතවු යොණක ධර්මපමරක්ෂිනත නම් මහාස්ථවිරතෙමේ අපරන්තක දනව් වැඩජනයා මැද පැමිණිසේක් අග්ගිකඛන්ධුමපම සුත්ර ය වදාරා එහි පැමිණි සත්තිස් දහසක් පරාවීිණින් දහම් අමා පෙවුසේක පුරුෂයන් දහසක්ද ඊට වැඩියක් ස්ත්රී්හුද රජකුලෙන්ම නික්ම පැවිදිවුහ෴ ඒ මහාධර්මදමරක්ෂි ත නම් මහර්ෂිතෙමේ මහරටට වැඩ එහිදි මහානාරදකාශ්යවප ජාතකය වදාළසේක සුවාසු දහසක් ප්රඃ්ණිහු මාර්ග ඵලයට පැමිණියෝය තෙළෙස්දහසක් මිනිස්සු උන්වහන්සේ වෙත පැවිදිවුහ.
ඒ මහාරක්ෂිාත නම් මහාසෘෂිතෙමේ යොන්රට වැඩ ජනයා මැද පැමිණිසේක් කාලකාරාම සුත්රා න්තය වදාළසේක එක් ලක්ෂ සැත්තැ දහසක් ප්රාාණිහු මාර්ගසඵලයට පැමිණියෝය. දස දහසක් දෙනා පැවිදිවුහ෴ මධ්ය්ම නම් මහාඍෂිතෙමේ සතරතෙරකෙනෙකුන් හා හිමවත් පෙදෙස් වැඩ දම්සක් පැවතුම් සුත්රමය වදාළසේක. අසුකෙළක් ප්රාදණිහු මාගර්ඵමලයට පැමිණියෝය. ඒ ස්ථවිරවරයෝ පස්දෙනා වෙන වෙන පස්රටක් පැහැදවුහ. එක් එක් තෙරකෙනෙකුන් වෙත ලක්ෂ යක් ලක්ෂළයක් මිනිස්සු සම්මාසම්බුදුසසුන්හි ප්ර සන්නයෙන් පැවිදිවුහ෴ මහාඍඬි ඇති ශොණ ස්ථවිරතෙමේ උතුරු තෙරුන් සමඟ ස්වර්ණනභූමියට වැඩි සේක. ජලරාක්ෂෙසියක් තොමෝ මුහුදෙන් නික්ම අවුත් රජගෙයි උපනුවපන් දරුවන් භක්ෂඋණය කොට පෙරලා මුහුදු වදනිය. එකෙණෙහි රජගෙහි දරුවෙක්ද උපන්නේය. මිනිස්සු තෙරුන් දැක “රකුසන්ගේ යහළුවෝය”යි සිතා මරන්ට ආයුධගත් අත්ඇතිව එළඹුණාහ. ඒ තෙරුන්වහන්සේලා “මේ කිමෙක්දැ”යි විචාරා ඒ මිනිසුන්ට “අපි සිල්වත් ශ්රයමණයම්හ, රාක්ෂ සියගේ යහළුවෝ නොවම්හ”යි වදාළෝය. පිරිස් සහිත ඒ රාක්ෂ සි තොමෝත් සාගරයෙන් නික්මුණාය. ඒ දැක මහාජනයෝ මහහඬින් හැඬුහ. ස්ථවිර තෙමේ භයඬ්කරවු රකුසන් දෙගුණයක් මවාගෙණ පිරිස් සහිත ඒ රකුසිය හාත්පසින් වටලුසේක. ඕතොමෝ “මොවුන් විසින් මේ ස්ථානය ලබනලදැ”යි සිතා බියවැද පලාගියා, හාත් පසුන් ඒ දෙශයට අරකුන් තබා ස්ථවිරතෙමේ ඒ රැස්වු පිරිසෙහි බ්රලහ්මජාලය දෙශනා කළසේක. බොහෝ මිනිස්සු සරණසිල්හි පිහිටියෝය. සැටදහසක් ප්රාාණින්ට ධර්මබමාභිසමය විය. තුන්දහස් පස්නියයක් කුලදරුවෝ පැවිදිවුහ. එක් දහස් පන්සීයයක් කුලකුමාරිකාවෝ පැවිදිවුහ. එවක් පටන් මහිපල්හු රජගෙහි උපන් කුමරුවන්ට ශොණ, උත්තර තෙරණු වන් හා සමාන නම් කළෝය.
උන්වහන්සේලා වනාහි මහාකරුණා ඇති බුදුන්ගේ පවා චිත්තාකර්මෝණය කටහැකි අධිකතෘමෘත නිවන් සැපයහ පවා අනුභව කෙරෙමින් නොහිඳ ඒ ඒ දනව් සැරිසර. ලෝවැස්සා හට යහපතක්ම කළෝය. එහෙයින් ලෝවැඩෙහි කවර නම් නුවණැත්තෙක් පමාවන්නේද? නොවන්නේමැයි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිනිස කළ මහවස නානාදෙසප්පසාදන නම් දොළොස්වන අදියර නිමි.
11 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ රජු ඈවෑමෙන් ස්වර්ණදපාලි බිසවුන් පිත් එම රජුට දාවු මුටසීවයයි ප්රජසිඬ කුමර නිරාකූල රජයට පැමිණියේය. ඒ රජ තෙමේ පලමල්තුරින් හොබනා මහාමෙභවනොද්යාමන නම් වු අනුනගුණයෙන් යුක්ත යහපත් උයන් කරවිය. උයන් බිම් ගන්නා දවස් නොකල් මහවැස්සෙක් වටුයේය, එහෙයින් ඒ උයන මහාමෙභවන නම්වී මුටසීව රජතෙමේ ලඞ්කා මහි කාන්තාවගේ මුහුණුබඳු යහපත් පුරශ්රෙීෂ්ඨවු අනුරාධපුරයෙහි සැටවසක් රජය කෙළේසි මහාවංශය - පළමුවෙනි කාණ්ඩය
ඒ රජහට උනුන් හිතෙසිවු පුතුන් දසදෙනෙක් වුහ. කුලයට සුදුසු කීකරුවු දුන් දෙදෙනෙක්ද වුය දෙවානම් පියතිස්ස (දෙවන පෑතිස්ස) යයි ප්රකසිඬවු දෙවැනි පුත්ර් තෙමේ ඒ සියලු සහෝදරයන් අතුරෙන් පින්පැණ ගුණෙන් අධික වි. ඒ දෙවන පෑතිස් කුමර පියරජහු ඇවෑමෙන් රජ විය. ඒ රජහුගේ අභිෂෙකය කැටිවම බොහෝ අරුම දැ වුහ. මුළු ලක්දිව්හි පොළෝතුළ පිහිටි නිධානයෝද රත්නයෝද උඩ නැගී පොළෝතලයට නැංගාහ. ලක්දිව්වෙත බුත් නැව්හි පිහිටියාවුද ඒ සමුදුර ජාතවුද රත්නයෝ ෙගාඩනැංගාහ. ජාතපර්වඒත පාදයෙහි හුණයටි තැනක් උපන්හ, ප්රදමාණයෙන් රියකෙවිටි පමණය; ඉන් එකක් ලතියෂ්ටි නම්, එහි ලතාවෝ කලධෞතවර්ණැ ඇත්තෝය; සිත්කලු ඒ ලතාවෝ රන්වන්ව සිත්අලවමින් පෑණෙති, ඉන් එකක් කුසුමයෂ්ටි නම, එහි වනාහි නොයෙක් වර්ණ ඇති අතිස්ථුවවු නොයෙක් කුසුමයෝ පැණෙති. එකක් ශමකුණයෂ්ටි නම, එහි බොහෝවු නොයෙක් වර්ණකඇති නානා වගර්යෙනහි මාග පක්ෂිාහු දිවි ඇත්තවුන්සේ පැණෙති.
හයමුතුය ගජමුතුය රථමුතුය ආමලකිමුතුය වලලුමුතුය අංගුලිවෙඨකමුතුය කකුධඵලමුතුය ප්රිකෘතිමුතුය යන මේ අට ජාති ඇති මුක්තාවෝ මුහුදින් නැගි වෙරලෙහි වැටියක්සේ සිට ගත්තාහ. මේ සියල්ල දෙවන පෑතිස් රජහුගේ පින් පැළඹිමෙකි. ඉඳුනිල් වෙරළුමිණි පියුම්රාමිණි යන මේ (මැණික් පොළෝතෙලෙහි නැගීසිටියහ) මෙකි රුවන්ද යටකී මුතුද ඒ යෂ්ටින්ද (ඔවුනුපලන්) සත්දවස ඇතුළතම රජුවෙත ඵලවුහ. ඒ දැක සතුටුවු රජතෙමේ “අනර්ඝත මේ රත්නයන්ට මා මිතුරු දම්සෝ රජතෙමේ සුදුස්සේය. අනීතෙක් නුසුදුස්සේය, එහෙයින් මේ රුවත් ඔහුට දෙන්නෙ මැ” යි සිතූය දෙවනපැතිස්සය දම්සෝය යන මේ (මිනිපල්හු) දෙදෙනා බොහෝකල් පටන් අදෘෂ්ට මිත්ර යෝය ඉක්බිත්ති ඒ (දෙවන පෑතිස්) රජතෙමේ බෑණවු මහාරිෂ්ටනම් ඇමතියා ප්රබධානකොට බමුණාය ඇමතියාය ගණකය යන ඒ සතරදෙනා බලසමුහයෙන් පිරිවරනලදුවන් දුතයන්කොට මැණික්ජාති තුනය, ඒ තුන රථයෂ්ටිහුය, දක්ෂිනණාවෘත්ත ශඬ්බය, යටකී අටජාති මුතුය, යන මේ අනගී රත්නයන් අතට දි (දම්සෝ රජුවෙත) යවුසේය. ඔව්හු දඹකොළ පටුනෙන් නැව්නැගී සැපසේ සත්දවසකින් (මුහුදුපිට ගොස්) තොටලැබ පසුව ඉන් සත්දවසකින් පැළලුප් නුවරට පැමිණ දම්සෝ රජහට පඬුරු දුන්හ. ඒ තෙමේ ඒ දැක සතුටු විය.
“මේබඳු රත්නයන් මෙහි මට නැත්තාහ”යි මෙසේ සිතා සතුටුවුරජතෙමේ අරිවුනම් (කුමරහට) සෙනෙවි තනතුරුද බමුණාට පෙරෙවිබැම්ද දුන්නේය. ඒ ඇමතියහට වනාහි දණ්ඩනායක තනතුරද ගණකයහට සිවු තනතුරුද දුන්.නේය. ඔවුන්ට අනල්ප භොගයන්ද වාසයට ගෙවල්වද දී ඇමැතියන් හා මන්ත්ර නය කොට ප්රපතිපඬුරු දැක වල්විදුනාය මඟුල්කඩුව සේසත් මිරිවැඩිසඟල ඉස්වෙළුම පාමගය කෙණ්ඩි කාව හරිපර්වගතයෙහි හටගන්නා සඳුන, නොදෙව්නා කෙළක් පිළිය. මාහැඟි අත්පිස්නාය, නයින් විසින් ගෙණෙනලද අංජ නය අරුණුවන් මැටිය, අනොතත්ත විලින් ගෙණා ජලය ගංගා ජලය සක්ගෙඩිය නන්යාය වෘතය වගර්මාණනකය කුමාරිකාය රන්බඳුන් බඩුය මාහැගි සිවිකාය මාහැගි අරළු නෙල්ලිය අමාඔසුය ශකුනාහෘත ඇල් සැටදහසක් අමුණ පිරිවරින් වෙසෙසනලද අභිෂෙකොපකරණයන්ද දි නරෙශ්වරතෙමේ සුදුසු කාලයෙහි යහළුවාට පඬුරුත් මේ මතු කියන දහම් පඬුරුත් දි දූතයන් පෙරලා එවුයේය:- “මම බුදුන් දහම් සහ සරණ ගතවුයෙමි. ශාක්යර පුත්රක බුදු සසුන්හි උපාසක බැව් ගිවිස්සෙමි. නරොත්තමය! තෙපිද ශ්ර ඬාවෙන් සිත් පහදාගෙණමේ තුනුරුවන් සරණ යව. නැවතත් මාගේ යහළුවාහට අභිෂෙක කරව්”යි කියා යහළු දම්සෝ රජතෙමේ සත්කාර කොට ඒ ඇමැතියන් එවි.
ඒ ඇමැති දූතයෝ ඉතා සත්කාර කරණ ලද්දෝ සත්මසක් එහි වැස වෙසක්මස ශුක්ලපක්ෂ යෙහි පෑළවියදා පිටත්වුවෝ, දාමලිප්තියහෙිදි නැවනැගි දඹකොළපටුන බැස දොළොස් වක්දා මෙහි පැමිණ රජහු දුටහ. දූතයෝ ඒ පඬුරු ලඞකා රජහට දුන්නෝයි. ලඞ්කාපතිතෙමේ ඔවුන්ට මහත් සත්කාර කෙළේය. ස්වාමියා කෙරෙහි ඇදහිලි ඇති ඒ ඇමැතියෝ අඳුවප් පුර පැළවිය දවස්හි අභිෂෙක ලද්දාවුද ලඬෙක න්දෙයා ධර්මුමාශොක රජහුගේ කියා ස්වාපමින්ගේ අභි වාඩියෙහි ඇළුණාහු ලඞකා වැස්සාහට හිතවැඩෙහි ඇළුණු (රජහු) නැවතද අභිෂෙක කළෝයි.
දෙවානම්පිය යනු උපපද නම්කොට ඇති ජනයාහට සැප දෙන්නාවු ඒ නරෙන්දියා වෙසක්මස පුණුපොහෝදා ලක්දිවිහි ඉතා ප්ර්සිඬ සම්පූර්ණය උත්සවයෙහිදි මෙසේ තමන් (නැවත) අභිෂෙක කෙළේයි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස දෙව්නම් පියතිස්සාභිෂෙක නම්වු එකොළොස්වන අදියර නමි.
12 වෙනි පරිච්ජේදයබුදු සසුන් බබුළුවන්නාවු ඒ මොග්ගලිපුත්ත මහාස්ථවිර තෙමේ (තුන්වන) සඞ්ගායනාව නිමවා මතුකාලය බලනසේක්, ප්ර්ත්යන්ත ජලපචයන්හි සසුන් පිහිටන බැව් බලා වප්මස්හිදි ඒ ඒ තෙරුන් ඒ ඒ ජලපදයන්ට යැවුසේක කාශ්මිර ගන්ධාාර රටට මජ්ඣන්තික නම් මහතෙරහු යැවුසේක. මහිස මණ්ඩලයට මහාදෙව මහතෙරහු යැවුසේක. වනවාසි දෙශයට රක්ඛිත නම් මහතෙරහු යැවුසේක. වැලි අපරන්තදේශයට යොණක ධම්මරක්ෂිමත නම් මහතෙරහු යැවුසේක. මහාරාෂ්ට්රට ජනපදයට මහාධර්මනමක්ෂිතත ස්ථවිර නම් මහතෙරහු යැවුසේක. මහාරක්ෂි්ත මහතෙරහු වනාහි යවන ලොකයට යැවුසේක. හිමවත් පෙදෙසට මධ්ය ම නම් මහතෙරහු යැවුසේක. ස්වර්ණථ භූමි නම් දෙශයට ශොණය, උත්තරය යන මහතෙර දෙදෙනා යැවුසේක. ප්රවසිඬ මහාමහෙන්ර්ය ස්ථවිරය ඉෂ්ටියස්ථවිර උත්තිය ස්ථවිරය ශම්බලස්ථවිරය භද්රහශාලස්ථවිරය යන ස්වකීය සඬිවිහාරික ස්ථවිර පස්දෙනා “තෙපි (ගොස්) මනොඥවු ලක්දිව්හි මනොඥ බුදුසසුන් පිහිවුව”යි පිටත් කළසේක. එකල්හි මහසාඩි ඇති ආරවාලනම් භයඞ්කර නාගරාජයා පාණ වැසිවස්වා කාශ්මිර ගන්ධාුර දෙරට පැසුණු සස්ය වර්ගරයසියල්ල මුහුද හෙලයි. මජ්ඣන්තික නම් මහාස්ථවිරතෙම වහා අහසින් එහි වැඩ අරවාල වල්හි දියපිට සක්මන් ආදිය කළ සේක නාගයෝ ඒ දැක රොස්වුවෝ රජහට දැන්වුහ. වැලි කිපුණු ඒ නාරජතෙමේ අනෙකප්රජකාර භයඞ්කර ක්රිදයා කෙළේය. (එනම්) මහා වාතයෝ භමති, මෙඝය ගර්ජලනා කෙරෙයි, එසේම වසිති, ඉන්රාදිය සනිහු පුපුරති, ඒ ඒ දිගින් විදුලිගසති, වෘක්ෂවයෝද පර්වහතයන්ගේ කූටයෝද ඇදවැටෙති, විකෘත රූප ඇති නාග යෝද හැම අතින් භයගන්වති, නාරජතෙමේත් තමා දුවයි. නොයෙක්, පරිද්දෙන් ආක්රොතශ කෙරෙමින් (ගිනිගත්තාසේ) දිලිසෙයි. ස්ථවිරතෙමේ ඒ සියලු භිෂණය ඍඬිබලයෙන් ප්රයතිබාහනය කොට තමන් බලය දැක්වනසේක් “ඉදින් දෙවියන් සහිත ලෝවැසිතෙමේ අවුදින් මා භයගන්වන් න් නමුත් මට භයභෛරවයන් උපදවන්ට හැක්කෙක් නොවන්නේය. “මහානානය! තෙපි ඉදින් සමුද්රද පර්විත සහිත සියලු පොළොව ඔසවා මා මතුයෙහි දමන්නෙහිද මට භයභෛරවයක් උපදවන්ට හැකි නොවන්නෙහිය, නාගරාජය හුදක් තවම වෙහෙස වන්නේය”යි වදාළසේක, ඒ අසා මදසිදුණු නාරජහට ස්ථවිර
තෙමේ ධර්මිමදෙශනා කළසේක. ඉක්බිති නාරජතෙමේ තිසරණ පනසීල්හි පිහිටියේය. එසේම සුවාසු දහසක් නාග යෝය, හිමවත්හි බොහෝ ගන්ධටර්වරයෝය, යක්ෂෝයෝය, කුම්භණ්ඩයෝය, යන මොව්හු (තිසරණ පන්සිල්හි පිහිටියෝය) පඤ්චක නම් යක්ෂ තෙමේ වනාහි හාරිත නම් යකිණිය පන්සියයක් පුතුන්ය යන මොවුන් හා සෝවාන් ඵලයට පැමිණියාය. ඉකිබ්ති ඒ මහතෙරණුවන් විසින් “දැන් මෙයින්මතු පෙරසේක්රෝධය නුපදවා සස්යතහානියද නොකරව්. සත්වතයෝ සුවයක්ම කැමැත්තාහ. සතුන් කෙරෙහි මෙන් කෙරෙත්වා. මනුෂ්යෙයෝ සුවසේ වසත්වා”යි මෙසේ අනුශාසනා කරණ ලද්දාවු ඔව්හු එසේම පිළිපැද්දෝය.
ඉක්බිති ඒ නාරජ තෙරනුවන් රුවන්පළඟ හිදුවා පවන් සලමින් උන්වහන්සේ වෙත සිටියේය. එකල කාශ්මිර ගන්ධා්ර රටවැසි මිනිස්සු නාරජහට පූජා පිණිස එළඹියාහු මහඍඬි ඇති තෙරුන්කරා ගොස් තෙරුන්ට අභිවාදනයකොට එකත් පසෙක හුන්නාහ. ස්ථවිරතෙමේ ඒ මිනිසුන්ට ආශිර්වීෂොපම සුත්රෙය දෙශනා කළසේක. අසුදහසක් ප්රාාණින්ට ධර්මසමාහි සමයවි ලක්ෂකයක් මිනිසුන් තෙරුන් වෙත පැවිදිවුහ එතැන් පටන් ඒ කාශ්මිර ගන්ධාහර වැස්සෝ මේ දක්වාම තුනුරුවන් සරණ පරායණවුවෝ කසාපිළියෙන් හෙබියෝය.
ඒ මහාදෙවස්ථවිරතෙමේ මහිසමණ්ඩල දෙශයට වැඩ ජනයා මැද පැමිණිසේක දේවදුත සුත්රාමන්තය වදාළසේක සතළිස් දහසක් ප්රාවණිහු අඬිගම ලැබවෝය. සතළිස් දහසක් පුරුෂයෝඋන්වහන්සේ වෙත පැවිදිවුහ෴ වැලි රක්ෂිරත නම් මහාස්ථවිර තෙමේ වකවැද දනට පැමිණ අහසෙහි වැඩසිට ජනයාට මධ්ය ගතවුසේක් අනවරාග්රවසංයුක්තය වදාළසේක. සැටදහසක් ප්රා ණින්ට ධර්මකමාභිසමය වී. සත්තිස් දහසක් මිනිස්කසු උන් වහන්සේවෙත පැවිදිවුහ ඒ දෙශයෙහි විහාර පන්සියයක් පිහිටියේය ඒ මහාස්ථවිරතෙමේ ඒ ජලපදයෙහි බුදුසසුන් පිහිටවුසේක෴ ධම්මාධම්ම දැන්මෙහි පණ්ඩිතවු යොණක ධර්මපමරක්ෂිනත නම් මහාස්ථවිරතෙමේ අපරන්තක දනව් වැඩජනයා මැද පැමිණිසේක් අග්ගිකඛන්ධුමපම සුත්ර ය වදාරා එහි පැමිණි සත්තිස් දහසක් පරාවීිණින් දහම් අමා පෙවුසේක පුරුෂයන් දහසක්ද ඊට වැඩියක් ස්ත්රී්හුද රජකුලෙන්ම නික්ම පැවිදිවුහ෴ ඒ මහාධර්මදමරක්ෂි ත නම් මහර්ෂිතෙමේ මහරටට වැඩ එහිදි මහානාරදකාශ්යවප ජාතකය වදාළසේක සුවාසු දහසක් ප්රඃ්ණිහු මාර්ග ඵලයට පැමිණියෝය තෙළෙස්දහසක් මිනිස්සු උන්වහන්සේ වෙත පැවිදිවුහ.
ඒ මහාරක්ෂිාත නම් මහාසෘෂිතෙමේ යොන්රට වැඩ ජනයා මැද පැමිණිසේක් කාලකාරාම සුත්රා න්තය වදාළසේක එක් ලක්ෂ සැත්තැ දහසක් ප්රාාණිහු මාර්ගසඵලයට පැමිණියෝය. දස දහසක් දෙනා පැවිදිවුහ෴ මධ්ය්ම නම් මහාඍෂිතෙමේ සතරතෙරකෙනෙකුන් හා හිමවත් පෙදෙස් වැඩ දම්සක් පැවතුම් සුත්රමය වදාළසේක. අසුකෙළක් ප්රාදණිහු මාගර්ඵමලයට පැමිණියෝය. ඒ ස්ථවිරවරයෝ පස්දෙනා වෙන වෙන පස්රටක් පැහැදවුහ. එක් එක් තෙරකෙනෙකුන් වෙත ලක්ෂ යක් ලක්ෂළයක් මිනිස්සු සම්මාසම්බුදුසසුන්හි ප්ර සන්නයෙන් පැවිදිවුහ෴ මහාඍඬි ඇති ශොණ ස්ථවිරතෙමේ උතුරු තෙරුන් සමඟ ස්වර්ණනභූමියට වැඩි සේක. ජලරාක්ෂෙසියක් තොමෝ මුහුදෙන් නික්ම අවුත් රජගෙයි උපනුවපන් දරුවන් භක්ෂඋණය කොට පෙරලා මුහුදු වදනිය. එකෙණෙහි රජගෙහි දරුවෙක්ද උපන්නේය. මිනිස්සු තෙරුන් දැක “රකුසන්ගේ යහළුවෝය”යි සිතා මරන්ට ආයුධගත් අත්ඇතිව එළඹුණාහ. ඒ තෙරුන්වහන්සේලා “මේ කිමෙක්දැ”යි විචාරා ඒ මිනිසුන්ට “අපි සිල්වත් ශ්රයමණයම්හ, රාක්ෂ සියගේ යහළුවෝ නොවම්හ”යි වදාළෝය. පිරිස් සහිත ඒ රාක්ෂ සි තොමෝත් සාගරයෙන් නික්මුණාය. ඒ දැක මහාජනයෝ මහහඬින් හැඬුහ. ස්ථවිර තෙමේ භයඬ්කරවු රකුසන් දෙගුණයක් මවාගෙණ පිරිස් සහිත ඒ රකුසිය හාත්පසින් වටලුසේක. ඕතොමෝ “මොවුන් විසින් මේ ස්ථානය ලබනලදැ”යි සිතා බියවැද පලාගියා, හාත් පසුන් ඒ දෙශයට අරකුන් තබා ස්ථවිරතෙමේ ඒ රැස්වු පිරිසෙහි බ්රලහ්මජාලය දෙශනා කළසේක. බොහෝ මිනිස්සු සරණසිල්හි පිහිටියෝය. සැටදහසක් ප්රාාණින්ට ධර්මබමාභිසමය විය. තුන්දහස් පස්නියයක් කුලදරුවෝ පැවිදිවුහ. එක් දහස් පන්සීයයක් කුලකුමාරිකාවෝ පැවිදිවුහ. එවක් පටන් මහිපල්හු රජගෙහි උපන් කුමරුවන්ට ශොණ, උත්තර තෙරණු වන් හා සමාන නම් කළෝය.
උන්වහන්සේලා වනාහි මහාකරුණා ඇති බුදුන්ගේ පවා චිත්තාකර්මෝණය කටහැකි අධිකතෘමෘත නිවන් සැපයහ පවා අනුභව කෙරෙමින් නොහිඳ ඒ ඒ දනව් සැරිසර. ලෝවැස්සා හට යහපතක්ම කළෝය. එහෙයින් ලෝවැඩෙහි කවර නම් නුවණැත්තෙක් පමාවන්නේද? නොවන්නේමැයි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිනිස කළ මහවස නානාදෙසප්පසාදන නම් දොළොස්වන අදියර නිමි.
මහා වංශය - 3 කොටස ( පරිඡ්ඡේදය 3 )
තුන්වෙනි පරිචේජදය
පසැස් ඇත්තාවු අතුල්ය වු සර්වගයන්වහන්සේ පන්සාලිස් වසක් ජිවත්වෙමින්, ලොකයට (හිතවු) සියලු කෘත්යකයන් සර්ව් ප්ර කාරයෙන් කළසේක්, කූසීනාරානුවර යම්කසාලයන්ගේ අතරවු උත්තමස්ථානයෙහිදි වෙසක්මය, පුරපසළොස්වක් දවස්හි, ලොකයාගේ ඒ ප්රපදීපයතෙම නිවිගියේය. (පිරිනිවන්පෑ සේකි) ගණනපථාතික්රාාන්තවු භික්ෂුවහු එහි රැස්වුහ, එසේම ක්ෂ් ත්රි යෝද බ්රාරහ්මණයෝද, වෛශ්යුයෝද, ශුද්රූයෝද, දෙවියෝද රැස්වුහ. ඒ භික්ෂුරන් අතුරෙන් සත්ලක්ෂමයක් ප්රවධාන භික්ෂුහහුවුහ, එකල්හි මහාකාශ්ය්පස්ථවීරයන්වහන්සේ ම සඬ්ඝස්ථවීරසේක, ශාස්තෲන්වහන්සේගේ ශරීරසම්භන්ධ්වු ශාරීරිකධාතුකෘත්යලයන් කරවා ඒ මහාස්ථවීරතෙමේ ධර්මවමනමැති ශාස්තෲන්ගේ චිරස්ථිතිය ප්රා්ත්ථිවනාකරණසේක්, ලොකස්වාමිවු සර්වරඥයන් පිරිනිවි සත්වන දවස්හි, සුභද්රනනම් මහලු පැවිදුදාහු විසින් කියනලද දුර්භායෂිත වචනය මෙනෙහි කරමින්. (පාංශුකුල) චීවරදානයද තමන්වහන්සේ හා සමබැවිහි තැබිම ද සඩර්මාමය පිහිටුවන පිණිස සර්වැඥයන්වහන්සේ විසින් කරණලද අනුග්රහය සිහිකරනසේක, ධර්ම.සඞ්ගායනා කරණු පිණිස, බුදුන් විසින් අනුදන්නා ලද්දාවු නවාඞ්ගශාස්නාශාසනධාරීවු සර්වාාඞ්ගයෙන් උපලක්ෂි තවු මහරහත්වු සංයතභික්ෂුාන් ම ආනන්දස ස්ථවීරයන් වහන්සේගේ කාරණයෙත් එක් නමක් අඩුවු පන්සියක්සම්මතකළසේක. නැවත ඒ ආනන්දවස්ථවිරයන් හැර සඞ්ගායනාව කරණු නොහැකියයි භික්ෂුදන් විසින් විශේෂයෙන් යාච්ඤ කරණලද්දේ ආනන්දකස්ථවිරයන්ද සම්මතකළසේක. සාධුක්රිාඩා සත්දවසය, ධාතුපූජා සත්දවසය යන අඬ්මාසය ගෙවා සියලු ලොවට අනුකම්පාකාරීවු ඒ ස්ථවිරයෝ “රජගහනුවර වස් වෙසෙමින් ධර්මුසංගායනාව කරම්හ අන්යථයන් විසින් එහි නොවිසිය යුතුය”ය නිශ්චයකොට, ඒ ඒ තැන ශොකයෙන් ආතුරවු මහජනයා අස්වසමින් ජම්බුවීපයෙමි චාරිකා කෙරෙමින් හැසිර කුශල පක්ෂ්ය පිහිටිම පතන්නාහු ඇසළමස ශුක්ල පක්ෂමයෙහි සමාඩවු සිවුපස ඇති රජගහනුවරට එළඹියාහුය. එහිම වස්එළඹිනාවු ස්ථිරගුණයෙන් යුක්තවු සර්වජඥමනයෙහි දක්ෂාවු ඒ මහාකාශ්යාපාදි ස්ථවිරයෝ තුමු අජාසත් රජහඉ කියාවර්ෂාා මාසයන් අතුරෙන් පළමුවෙනි මාසයෙහි රජගහනුවර සියලුම සෙනසුන්හි පිළිසකර කරවුහ. වෙහෙර පිළිසකරකම් නිමිකල්හි “දැන් අපි ධර්ම සඞ්ගායනා කරම්හ”යි රජහට වදා ළහ. (මවිසින්) “කටයුතු කුමකැ”යි පිළිවිසි රජහට හිඳිනා තැනක් (කටයුතු) යයි දැන්වුහ. ඒ රජතෙමේ “කොතැන්හි දැ”යි විචාරා උන්වහන්සේලා විසින් වදාළ ස්ථානයවු මෙහාර පර්වහතපාර්ශ්වයෙහි සප්තපර්ණනණගුහාවාරයෙහි රම්යාවු දෙව්සභාව හා සමානවු මණ්ඩපයක් වහා කරවුයේය. ඒ රජතෙම එය සර්වාප්රශකාරයෙන් සරසවා එහි භක්ෂුයන් ගණනින්ම අනර්ගුවු ඇති රිළි ඇතිරවුයේය. එහි දක්ෂි ණභාගය නිසා උත්තරදිශාහිමුඛ කොට මාහැඟිවු උතුම් ථෙරාසනයක් මොනවට පණවන ලද්දේ විය. ඒ මණ්ඩප මධ්ය යෙහි පෙරදිගට අභිමුඛකොට සර්වදඥයන්වහන්සේට සුදුසුවු උතුම් ධර්මායසනයක් මොනවට පණවනලද්දේ වුයේය. රජතෙම “අපේ කටයුතු නිමියේය”යි ස්ථවිරයන්වහන්ේසේලාට දැන්වුයේය. ඒ ස්ථවිරතුමු ආනන්දිජනකවු ආනන්දුස්ථවිරයන්වහන්සේට “එම්බා අනාන්දිය, සෙටදවන රැස්විමය එහි ශෛක්ෂුවු තොප විසින් ගමන නොහොබනේය. එහෙයින්, යුහ්මහත්තෙමෙ ස්වාත්ථිවයෙහි ප්ර්මාදරහිත වේව”යි වදාළෝ. මෙසේ මෙහෙයක ලද්දාවු ආනන්දනස්ථවිරතෙම විය්ය්ෙටද සමකොට (චතුර්විධ) ඊර්සියා පථයෙන් වෙන් ව රහත් බැව් පත්වු සේක. ඒ ස්ථවිරයෝතුමු වර්ෂාකමාසයන් අතුරෙන් දෙවෙනිමස දෙවෙනිදවස්හි සිත්කලුවු
ඒ මණ්ඩපයෙහි රැස්වුහ. එහතන්වහන්සේලා අනන්දාස්ථවිරයන් වහන්සේට සුදුසුවු අස්නක් තබා සුදුසු පරිද්දෙන් අසුන්හිවැඩඋන්හ. ඒ ආනන්දේස්ථවිරතොමේ අභිත්ඵලාප්රාරප්තිය හගවනු කැමැත්තේ උන්වහන්සේලා සමඟ නොම වැඩිසේක. “ආනන්දිස්ථිරතෙමේ කොතැන්හිදැ”යි කිසිකෙනෙකුන් විසින්කියනුලබන කල්හි, උන්වහන්සේ පොළොව කිමිද හෝ, අහසින් අවුත් හෝ තමහට තබනලද අස්නෙහි වැඩඋන්සේක ධූරන්ධ”රවු සියලු ස්ථවිරයෝතුමු විනයෙහි උපාලි ස්ථවිරයන් වහන්සේද, අවශේෂවු සියලුම ධර් වයෙහි ආනන්ද්ස්ථවිරයන් වහන්සේද ප්රහධාන කළහ. (කාශ්ය්පනම්වු) මහාසථවිරතෙමේ තමන්වහසේම විනය විචාරනුපිණිස තමන් සම්මතකළසේක. උපාලි ස්ථවරතෙමේද විසඳනු පිණිස තමන්ම සම්මත කළ සේක. ඒ මහාකාශ්යාතප ස්ථවිරතෙම ථෙරාසනයෙහි වැඩහිඳ ඒ උපාලි ස්ථවිරයන් විනය විචාළසේක. ඒ උපාලි ස්ථිවරතෙම ධර්මා්සනයෙහි වැඩහිඳ එයම විසඳුසේක.
ක්රඳම දක්ෂි වු ඒ සියල්ලෝම විනයඥයන් අතුරෙන් අග්රඳ උපාලිස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් විසඳු ක්රපමයෙන් විනය සජඣායනා කළහ෴ ඒ මහා කාශ්යේප ස්ථවිරතෙම තමන් වහන්සේ සම්මතකොට ගෙණ, බහුශ්රැයතාදින් අතුරෙන් අග්රයවුසර්වනඥයන් වහන්සේගේ ධර්ම෴ගාණ්ඩාගාරාරක්ෂ්කාරි (ආනන්ද් ස්ථවිරයන්) ධර්මරය විචාළසේක, ආනන්දගස්ථවිරතෙම එපරිද්දෙන් තමන් වහන්සේම තමන් සම්මත කළසේක. ධර්මා සන ගතව ඒ ධර්මදමය නිරවශෙෂකොට විසඳුසේක. ධර්මාරත්ථායෙහි දක්ෂාවු ඒ සියලු ස්ථවිරයෝ තුමු වෙදෙහ මුතිවු ඒ ආනන්දළ ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් විසඳු ක්රකමයෙන් ධර්මහය සජඣායනා කළහ. මෙසේ සියලු ලොකයාට හිතවු රහතන් වහන්සේලා විසින් සියලු ලොකයාගේ වැඩ පිණිස සත් මසකින් ඒ ධර්මසමසඞ්ගී හතොමෝ නිමවන ලද්දිය. මහාකාශ්යඒප ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් මේ බුඬශාසනය පන්දහසක් හවුරුදු පැවැත් මෙහි පොහොසත් කරණ ලද්දේයයි ධර්ම සඞ්ගායනාවසාන යෙහි පෘථිවිසන්ධා්රක ජලය අම්සත්වු මහා පෘථිවිතොමෝ ඉතාම හටගත් ප්රිමොදා ඇත්තියක්සේ සවරක් කමපිත විය. ලොකයෙහි නොයෙක් පරිද්දෙන් නොයෙක් ආශ්චය්්පිත යෝද වුද, මේ පරම්පරාතොමෝ ස්ථවිරයන් විසින් කරණලද හෙයින් ථෙරිය නම්වේ. ඒ සියලුම ස්ථවිරයෝ තුමු ප්රපථම සඞ්ගිතිය හා බොහෝ සියලු ලෙව්වැඩද කොට ආයු ඇතිතෙක් වැඩසීම් පිරිනීර්ව්යෝය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන්සංවේග පිණිස කළ මහවස පඨම සඞ්ගිති නම්වු තුන්වෙනි අදියර නිමි
පසැස් ඇත්තාවු අතුල්ය වු සර්වගයන්වහන්සේ පන්සාලිස් වසක් ජිවත්වෙමින්, ලොකයට (හිතවු) සියලු කෘත්යකයන් සර්ව් ප්ර කාරයෙන් කළසේක්, කූසීනාරානුවර යම්කසාලයන්ගේ අතරවු උත්තමස්ථානයෙහිදි වෙසක්මය, පුරපසළොස්වක් දවස්හි, ලොකයාගේ ඒ ප්රපදීපයතෙම නිවිගියේය. (පිරිනිවන්පෑ සේකි) ගණනපථාතික්රාාන්තවු භික්ෂුවහු එහි රැස්වුහ, එසේම ක්ෂ් ත්රි යෝද බ්රාරහ්මණයෝද, වෛශ්යුයෝද, ශුද්රූයෝද, දෙවියෝද රැස්වුහ. ඒ භික්ෂුරන් අතුරෙන් සත්ලක්ෂමයක් ප්රවධාන භික්ෂුහහුවුහ, එකල්හි මහාකාශ්ය්පස්ථවීරයන්වහන්සේ ම සඬ්ඝස්ථවීරසේක, ශාස්තෲන්වහන්සේගේ ශරීරසම්භන්ධ්වු ශාරීරිකධාතුකෘත්යලයන් කරවා ඒ මහාස්ථවීරතෙමේ ධර්මවමනමැති ශාස්තෲන්ගේ චිරස්ථිතිය ප්රා්ත්ථිවනාකරණසේක්, ලොකස්වාමිවු සර්වරඥයන් පිරිනිවි සත්වන දවස්හි, සුභද්රනනම් මහලු පැවිදුදාහු විසින් කියනලද දුර්භායෂිත වචනය මෙනෙහි කරමින්. (පාංශුකුල) චීවරදානයද තමන්වහන්සේ හා සමබැවිහි තැබිම ද සඩර්මාමය පිහිටුවන පිණිස සර්වැඥයන්වහන්සේ විසින් කරණලද අනුග්රහය සිහිකරනසේක, ධර්ම.සඞ්ගායනා කරණු පිණිස, බුදුන් විසින් අනුදන්නා ලද්දාවු නවාඞ්ගශාස්නාශාසනධාරීවු සර්වාාඞ්ගයෙන් උපලක්ෂි තවු මහරහත්වු සංයතභික්ෂුාන් ම ආනන්දස ස්ථවීරයන් වහන්සේගේ කාරණයෙත් එක් නමක් අඩුවු පන්සියක්සම්මතකළසේක. නැවත ඒ ආනන්දවස්ථවිරයන් හැර සඞ්ගායනාව කරණු නොහැකියයි භික්ෂුදන් විසින් විශේෂයෙන් යාච්ඤ කරණලද්දේ ආනන්දකස්ථවිරයන්ද සම්මතකළසේක. සාධුක්රිාඩා සත්දවසය, ධාතුපූජා සත්දවසය යන අඬ්මාසය ගෙවා සියලු ලොවට අනුකම්පාකාරීවු ඒ ස්ථවිරයෝ “රජගහනුවර වස් වෙසෙමින් ධර්මුසංගායනාව කරම්හ අන්යථයන් විසින් එහි නොවිසිය යුතුය”ය නිශ්චයකොට, ඒ ඒ තැන ශොකයෙන් ආතුරවු මහජනයා අස්වසමින් ජම්බුවීපයෙමි චාරිකා කෙරෙමින් හැසිර කුශල පක්ෂ්ය පිහිටිම පතන්නාහු ඇසළමස ශුක්ල පක්ෂමයෙහි සමාඩවු සිවුපස ඇති රජගහනුවරට එළඹියාහුය. එහිම වස්එළඹිනාවු ස්ථිරගුණයෙන් යුක්තවු සර්වජඥමනයෙහි දක්ෂාවු ඒ මහාකාශ්යාපාදි ස්ථවිරයෝ තුමු අජාසත් රජහඉ කියාවර්ෂාා මාසයන් අතුරෙන් පළමුවෙනි මාසයෙහි රජගහනුවර සියලුම සෙනසුන්හි පිළිසකර කරවුහ. වෙහෙර පිළිසකරකම් නිමිකල්හි “දැන් අපි ධර්ම සඞ්ගායනා කරම්හ”යි රජහට වදා ළහ. (මවිසින්) “කටයුතු කුමකැ”යි පිළිවිසි රජහට හිඳිනා තැනක් (කටයුතු) යයි දැන්වුහ. ඒ රජතෙමේ “කොතැන්හි දැ”යි විචාරා උන්වහන්සේලා විසින් වදාළ ස්ථානයවු මෙහාර පර්වහතපාර්ශ්වයෙහි සප්තපර්ණනණගුහාවාරයෙහි රම්යාවු දෙව්සභාව හා සමානවු මණ්ඩපයක් වහා කරවුයේය. ඒ රජතෙම එය සර්වාප්රශකාරයෙන් සරසවා එහි භක්ෂුයන් ගණනින්ම අනර්ගුවු ඇති රිළි ඇතිරවුයේය. එහි දක්ෂි ණභාගය නිසා උත්තරදිශාහිමුඛ කොට මාහැඟිවු උතුම් ථෙරාසනයක් මොනවට පණවන ලද්දේ විය. ඒ මණ්ඩප මධ්ය යෙහි පෙරදිගට අභිමුඛකොට සර්වදඥයන්වහන්සේට සුදුසුවු උතුම් ධර්මායසනයක් මොනවට පණවනලද්දේ වුයේය. රජතෙම “අපේ කටයුතු නිමියේය”යි ස්ථවිරයන්වහන්ේසේලාට දැන්වුයේය. ඒ ස්ථවිරතුමු ආනන්දිජනකවු ආනන්දුස්ථවිරයන්වහන්සේට “එම්බා අනාන්දිය, සෙටදවන රැස්විමය එහි ශෛක්ෂුවු තොප විසින් ගමන නොහොබනේය. එහෙයින්, යුහ්මහත්තෙමෙ ස්වාත්ථිවයෙහි ප්ර්මාදරහිත වේව”යි වදාළෝ. මෙසේ මෙහෙයක ලද්දාවු ආනන්දනස්ථවිරතෙම විය්ය්ෙටද සමකොට (චතුර්විධ) ඊර්සියා පථයෙන් වෙන් ව රහත් බැව් පත්වු සේක. ඒ ස්ථවිරයෝතුමු වර්ෂාකමාසයන් අතුරෙන් දෙවෙනිමස දෙවෙනිදවස්හි සිත්කලුවු
ඒ මණ්ඩපයෙහි රැස්වුහ. එහතන්වහන්සේලා අනන්දාස්ථවිරයන් වහන්සේට සුදුසුවු අස්නක් තබා සුදුසු පරිද්දෙන් අසුන්හිවැඩඋන්හ. ඒ ආනන්දේස්ථවිරතොමේ අභිත්ඵලාප්රාරප්තිය හගවනු කැමැත්තේ උන්වහන්සේලා සමඟ නොම වැඩිසේක. “ආනන්දිස්ථිරතෙමේ කොතැන්හිදැ”යි කිසිකෙනෙකුන් විසින්කියනුලබන කල්හි, උන්වහන්සේ පොළොව කිමිද හෝ, අහසින් අවුත් හෝ තමහට තබනලද අස්නෙහි වැඩඋන්සේක ධූරන්ධ”රවු සියලු ස්ථවිරයෝතුමු විනයෙහි උපාලි ස්ථවිරයන් වහන්සේද, අවශේෂවු සියලුම ධර් වයෙහි ආනන්ද්ස්ථවිරයන් වහන්සේද ප්රහධාන කළහ. (කාශ්ය්පනම්වු) මහාසථවිරතෙමේ තමන්වහසේම විනය විචාරනුපිණිස තමන් සම්මතකළසේක. උපාලි ස්ථවරතෙමේද විසඳනු පිණිස තමන්ම සම්මත කළ සේක. ඒ මහාකාශ්යාතප ස්ථවිරතෙම ථෙරාසනයෙහි වැඩහිඳ ඒ උපාලි ස්ථවිරයන් විනය විචාළසේක. ඒ උපාලි ස්ථිවරතෙම ධර්මා්සනයෙහි වැඩහිඳ එයම විසඳුසේක.
ක්රඳම දක්ෂි වු ඒ සියල්ලෝම විනයඥයන් අතුරෙන් අග්රඳ උපාලිස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් විසඳු ක්රපමයෙන් විනය සජඣායනා කළහ෴ ඒ මහා කාශ්යේප ස්ථවිරතෙම තමන් වහන්සේ සම්මතකොට ගෙණ, බහුශ්රැයතාදින් අතුරෙන් අග්රයවුසර්වනඥයන් වහන්සේගේ ධර්ම෴ගාණ්ඩාගාරාරක්ෂ්කාරි (ආනන්ද් ස්ථවිරයන්) ධර්මරය විචාළසේක, ආනන්දගස්ථවිරතෙම එපරිද්දෙන් තමන් වහන්සේම තමන් සම්මත කළසේක. ධර්මා සන ගතව ඒ ධර්මදමය නිරවශෙෂකොට විසඳුසේක. ධර්මාරත්ථායෙහි දක්ෂාවු ඒ සියලු ස්ථවිරයෝ තුමු වෙදෙහ මුතිවු ඒ ආනන්දළ ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් විසඳු ක්රකමයෙන් ධර්මහය සජඣායනා කළහ. මෙසේ සියලු ලොකයාට හිතවු රහතන් වහන්සේලා විසින් සියලු ලොකයාගේ වැඩ පිණිස සත් මසකින් ඒ ධර්මසමසඞ්ගී හතොමෝ නිමවන ලද්දිය. මහාකාශ්යඒප ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් මේ බුඬශාසනය පන්දහසක් හවුරුදු පැවැත් මෙහි පොහොසත් කරණ ලද්දේයයි ධර්ම සඞ්ගායනාවසාන යෙහි පෘථිවිසන්ධා්රක ජලය අම්සත්වු මහා පෘථිවිතොමෝ ඉතාම හටගත් ප්රිමොදා ඇත්තියක්සේ සවරක් කමපිත විය. ලොකයෙහි නොයෙක් පරිද්දෙන් නොයෙක් ආශ්චය්්පිත යෝද වුද, මේ පරම්පරාතොමෝ ස්ථවිරයන් විසින් කරණලද හෙයින් ථෙරිය නම්වේ. ඒ සියලුම ස්ථවිරයෝ තුමු ප්රපථම සඞ්ගිතිය හා බොහෝ සියලු ලෙව්වැඩද කොට ආයු ඇතිතෙක් වැඩසීම් පිරිනීර්ව්යෝය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන්සංවේග පිණිස කළ මහවස පඨම සඞ්ගිති නම්වු තුන්වෙනි අදියර නිමි
මහා වංශය - 13 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 16 17 )
16 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ මහාමහෙන්ර්ජ ස්ථවිරයන්වහන්සේ පිඬු පිණිස පුරයෙහි හැසිරජනයාට සඞ්ග්රෙහකොට රජගෙයි වලදමින් රාජසඞ්ග්රනහ කරන්නේ සවිසිදිනක් මහමෙවුනා උයන් වෙනෙහි වාසය කළසේක. මහාප්රපඥවු ඒ ස්ථවිරතෙම ඇසළමස ශුකලපක්ෂහය සම්බන්ධයවු කෙළොස්වන දවස්හි වනාහි රජගෙහි වලඳා මහ රජහට මහාප්රජමාද සූත්රාුන්තය දෙශනා කොට ඉක්බිත්තෙන්ද එහි චෛත්යමපර්ව්තයෙහි විහාරකරණයක් කැමැතිවෙමින් පෙර දිගින් නික්ම සෑගිරියට වැඩිසේක. තෙරුන්වහන්සේ එහි වැඩියා අසා මහිපතිතෙම රියනැගි දේවින් දෙදෙනෙක්ද ගෙණ තෙරුන්වහන්සේගේ පියවර පසුපස්සේ ගියේය. ස්ථවිරයෝතුමු එහි නාගචතුෂකස්ථානයෙහි වු විලෙහි නාගෙණ පර්විතයට නගිනා පිණිස පිළිවෙළින වැඩසිටියෝය. එකල්හි රජතෙමේ රථයෙන් බැස සියලුම ස්ථවිරයන් වැන්දේය. ඒ ස්ථවිරයෝතුමු “මහරජාණෙනි! කුමට උෂණයෙහි කලානතව ආයෙහිදැ” විචාරා වදාළාහුය. “නුඹවහන්සේලාගේ ගමනෙහි සැකකරමින් ආයේවෙමි”යි කීකල්හි “බන්ධේකයන්හි දක්ෂනවු ස්ථවිරයන්වහන්සේ මෙහිම වස්වසන පිණිස ආයෙමු ය”යි වදාරා වස්සුපනාධිකකඛන්ධදකය රජහට වදාළසේක. රජහුගේ බෑණාවු මගාරිඨ නම් මහා මෘත්ය්තෙමේද රජු ඉදිරි යෙහි සිටියේය. ඒ ධර්මය අසා යාච්ඤකොට දෙටු කණිටු සොහොවුරන පස්පනස්දෙනෙකු හා සමඟ ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමිපයෙහි එදවසම පැවිදිවුහ. මහත් ප්රහඥ ඇත්තාවු ඒ සියල්ලෝ කරකම් අවසානයෙහි අර්හදත්ඵලප්රාසප්තවුහ. ඒ නරෙන්ර්්ලෝතෙම එදවසම කන්තකනම් චෛත්යිස්ථානයෙහි හාත්පස අටසැටලෙණ කර්මාන්ත පටන්ගන්වා නගරයට සම්ප්රාසප්තවිය. අනුකම්පාකරණ ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු (පෙරවරු) කාලයෙහි පිඬු පිණිස නුවරට වදනෝ එහිම විසුහ. රජතෙම ලෙන්කම් නිමවුකල ඇසළමස පුණු පොහෝදවස්හි ගොස් තෙරුන්වහන්සේලාට විහාර දක්ෂිමණාව දුන්නේය. කෙලෙස් හිම ඉක්මවු ඒ ස්ථවිරයන්වහන්සේ ඒ විහාරයටද ඒ මහාරිඨා දින්ගේද නැවත පැවිදි අපෙක්ෂාි කරන්නන්ගේද ප්රියෝජනය පිණිස දෙතිසක් සිමා මාලකයන්ටද එදවස්ම සිමාබන්ධන නයකොට තමන් විසින් බදනාලද තුම්බුරු මාලකනම් බණ්ඩ සිමායෙහි ඒ සියල්ලන්ගේ උපසම්පදාව පළමු කොටම කළ සේක. මේ සියලු ම දෙසැට නම්ක රහතන්වහන්සේලා ඒ සෑගිරියෙහි වස් එළඹ රජහට සඞ්ග්ර හ කළසේක.
දෙවිමිනිස් සමුහයෝ තමන්කරා පැමිණියාවු ඒ ගණප්රගධානවු තෙරණ්වන්ද ගුණයෙන් පතළාවු කිර්නණතිමත්වු ඒ සඞ්ඝයාද සුදන්නෝ උසන්වහන්සේලා කරාත් එළඹ (පුදන්නෝ) මහත්වු පින්රැස් කළාහුය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහ්න සංවේග පිණිස කළ මහවස චෙතියපබ්බතවිහාරපටිග්ගහණ නම් වු සොළොස්වන අදියර නිමි.
ඒ මහාමහෙන්ර්ජ ස්ථවිරයන්වහන්සේ පිඬු පිණිස පුරයෙහි හැසිරජනයාට සඞ්ග්රෙහකොට රජගෙයි වලදමින් රාජසඞ්ග්රනහ කරන්නේ සවිසිදිනක් මහමෙවුනා උයන් වෙනෙහි වාසය කළසේක. මහාප්රපඥවු ඒ ස්ථවිරතෙම ඇසළමස ශුකලපක්ෂහය සම්බන්ධයවු කෙළොස්වන දවස්හි වනාහි රජගෙහි වලඳා මහ රජහට මහාප්රජමාද සූත්රාුන්තය දෙශනා කොට ඉක්බිත්තෙන්ද එහි චෛත්යමපර්ව්තයෙහි විහාරකරණයක් කැමැතිවෙමින් පෙර දිගින් නික්ම සෑගිරියට වැඩිසේක. තෙරුන්වහන්සේ එහි වැඩියා අසා මහිපතිතෙම රියනැගි දේවින් දෙදෙනෙක්ද ගෙණ තෙරුන්වහන්සේගේ පියවර පසුපස්සේ ගියේය. ස්ථවිරයෝතුමු එහි නාගචතුෂකස්ථානයෙහි වු විලෙහි නාගෙණ පර්විතයට නගිනා පිණිස පිළිවෙළින වැඩසිටියෝය. එකල්හි රජතෙමේ රථයෙන් බැස සියලුම ස්ථවිරයන් වැන්දේය. ඒ ස්ථවිරයෝතුමු “මහරජාණෙනි! කුමට උෂණයෙහි කලානතව ආයෙහිදැ” විචාරා වදාළාහුය. “නුඹවහන්සේලාගේ ගමනෙහි සැකකරමින් ආයේවෙමි”යි කීකල්හි “බන්ධේකයන්හි දක්ෂනවු ස්ථවිරයන්වහන්සේ මෙහිම වස්වසන පිණිස ආයෙමු ය”යි වදාරා වස්සුපනාධිකකඛන්ධදකය රජහට වදාළසේක. රජහුගේ බෑණාවු මගාරිඨ නම් මහා මෘත්ය්තෙමේද රජු ඉදිරි යෙහි සිටියේය. ඒ ධර්මය අසා යාච්ඤකොට දෙටු කණිටු සොහොවුරන පස්පනස්දෙනෙකු හා සමඟ ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමිපයෙහි එදවසම පැවිදිවුහ. මහත් ප්රහඥ ඇත්තාවු ඒ සියල්ලෝ කරකම් අවසානයෙහි අර්හදත්ඵලප්රාසප්තවුහ. ඒ නරෙන්ර්්ලෝතෙම එදවසම කන්තකනම් චෛත්යිස්ථානයෙහි හාත්පස අටසැටලෙණ කර්මාන්ත පටන්ගන්වා නගරයට සම්ප්රාසප්තවිය. අනුකම්පාකරණ ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු (පෙරවරු) කාලයෙහි පිඬු පිණිස නුවරට වදනෝ එහිම විසුහ. රජතෙම ලෙන්කම් නිමවුකල ඇසළමස පුණු පොහෝදවස්හි ගොස් තෙරුන්වහන්සේලාට විහාර දක්ෂිමණාව දුන්නේය. කෙලෙස් හිම ඉක්මවු ඒ ස්ථවිරයන්වහන්සේ ඒ විහාරයටද ඒ මහාරිඨා දින්ගේද නැවත පැවිදි අපෙක්ෂාි කරන්නන්ගේද ප්රියෝජනය පිණිස දෙතිසක් සිමා මාලකයන්ටද එදවස්ම සිමාබන්ධන නයකොට තමන් විසින් බදනාලද තුම්බුරු මාලකනම් බණ්ඩ සිමායෙහි ඒ සියල්ලන්ගේ උපසම්පදාව පළමු කොටම කළ සේක. මේ සියලු ම දෙසැට නම්ක රහතන්වහන්සේලා ඒ සෑගිරියෙහි වස් එළඹ රජහට සඞ්ග්ර හ කළසේක.
දෙවිමිනිස් සමුහයෝ තමන්කරා පැමිණියාවු ඒ ගණප්රගධානවු තෙරණ්වන්ද ගුණයෙන් පතළාවු කිර්නණතිමත්වු ඒ සඞ්ඝයාද සුදන්නෝ උසන්වහන්සේලා කරාත් එළඹ (පුදන්නෝ) මහත්වු පින්රැස් කළාහුය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහ්න සංවේග පිණිස කළ මහවස චෙතියපබ්බතවිහාරපටිග්ගහණ නම් වු සොළොස්වන අදියර නිමි.
මහා වංශය - 1 කොටස ( පරිඡ්ඡේදය 1 )
පළමු වෙනි පරිචෙජදය
ශුඬවංශයෙහි උපන් (සකල කෙලශයන් කෙරෙන්) අන්ය නන පරිශුධවූ සර්වපඥයන් වැඳ ෙනාඅඩු නොයෙක් පරිචෙඡද ඇත් තාවු මහාවංශය කථනය කරන්නෙමි෴මේ වංශයනෙම පුරාතනයන් විසින් කරණ ලද්දේ නමුත් කිසි තැනෙක්ම ඉතා විස්තර කරණ ලද්දේය, නොයෙක් පුනරුකතදොෂ ඇත්තේය. ඒ දොසින් තොරකරණ ලද්දාවු (හෙයින්ම) සුවසේ ග්රවහණධාරණ කවහැකිවු ප්රෙසාදසංවෙගජනකවු පරමපරායාතවුද ඒ මහා වංශය (කථනය කරන්නෙමි. සජ්ජනයෙනි තෙපි) ප්ර සාද උපදවන්නාවු තන්හිද එසේම සංවේගජනකතන්හිද පහන් සිත් හා භයකමපා උපදවමින් ශ්රසවණය කරමි.මනාවීරවු අපගේ සර්ව ඥතෙම පුර්ව යෙහි දීපඬකරනම්වු සම බුදුන් දැක ලොකයා දුකින් මුදනු සඳහා සම්යෙක්සමෙඛාධියපිණිස ප්රාඬත්ථබනා කළසේක. ඉක්බිත්තෙන් එම සම්බුදුන් හා කොණ්ඩඤඤ නම් බුදුන්ද, මඞ්ගල නම් බුදුන්ද, සුමන නම් බුදුන්ද, ෙරවන නම් බුදුන්ද, සොහිත නම් බුදුන්ද, අනොම දසයි නම් බුදුන් ද, පදුම් නම් බුදුන් ද, තාරද නම් බුදුන් ද,පදුමුත්තර නම් බුදුන්ද, සුමේඬ නම් බුදුන්ද. සුජාත නම් බුදුන්ද, පියදාස්සී නම් බුදන් ද, අත්ථදදස්සී නම් බුදුන් ද, දම්ම දස්සී නම් බුදුන් ද, සිඬත්ථ් නම් බුදුන් ද, තිස්ස නම් බුදුන් ද, එසේම ථුස්ස නම් බුදුන් ද, විපස්සී නම් බුදුන් ද, සිබිනම් බුදුන් ද, වෙස්සගු නම් බුදුන් ද, කකුසඣ නම් බුදුන් ද, කොණාගමන නම්.බුදුන් ද, කාශ්යුප නම් බුදුන් ද, යන සුවිසි සම්යදක් සම්බුඞයන් ආරාධනාකොට උන්වහන්සේලා විසින් “සියලු (සමත්රිංබශක්) පාරමිතාවන් පුරා උතුම්වු සම්යුක්සංම්ඛාතියට පැමිණ උතුම්.ගෞතම නම්න් බුදුව සත්වොයන් දුකින් මුදාන්නේය”යි සම්යණක් සම්බෝධිය පිණිස ප්රමකාශකරණ ලද්දේය. ඒ මහාමුහිතෙම.මගධරට උරුවෙල් දනව්වේහි බෝ මුලදි වෙසඟපුරු පසෙළාස් වක්හි උත්තමවු සම්බෝධියට පැමිණියේ ය. ඒ සර්වඥවසීතෙම.උතුම්වු විමුක්තිසුඛය වින්දේ ඒ මධුරභාවයද දක්වන්නේ සත්සතියක් මුළුල්ලෙහි වාසයකළසේක. ඉක්බිත්තෙන් බර.ණැසට වැඩ ධර්මුමචක්ර ය පැවැත්වුසේක. එහි වස්වසනසේක්මසැටනමක් රහත්කළසේක. සර්වඥතෙම ධර්ම්මදෙශනාකරණු පිණිස ඒභික්ෂු්න් යවා ඉක්බිත්තතෙන් (ඔවුනොවුන්) යහළුවු.භද්රුවර්ගයගික රජරුවන් තිස්දෙනෙක් (සෝවාන්පලාදිය දීමෙන්) හික්මවා කාශ්යතපාදි ජටිලයන් දහස දමනයකරණු පිණිස ඔවුන් නුවණ මුහුකරවමින් හෙමන්තක කාලයෙහි උරු වෙල් දනව්වෙහි වාසය කළසේක..ශත්රැෙමදිනය කරණ ශිලිවු සර්වඥතම උරුවෙල් කසුප්නම් ජටිලයාගේ මහායාගය එලඹසිටි කල්හි තමන් නොඊමෙහිවු ඔහුගේ ඉච්ජාවාරය දැන උතුරුකුරුදිවයිනෙත් පිණ්ඩනපාතය ගෙණවුත් අනොදත්ත නම් විල සමිපයෙහිදි වළදා තෙමෙ සවස්.වෙලෙහි සම්යතක්සම්බෝධියෙන් නවවන සම දුරුතුපුර පස ළොස්වක්හි ලඩකැවිපය ශුඞකරණු පිණිස ලක්දිවට පැමිණිසේක. සර්වඥයන්වහන්සේ විසින් ලඞ්කාතොමෝ සසුන් බඹ ලත තැනෙකැයිද යකුන් විසින් පිරුණු ලක්දිව යක්ෂතයන්.බැහැරකටයුතයයිද දන්නාලදි ලඞ්කාවිපමධ්යරයෙහි මනො රම්යිවු ගංඉවුරෙහි තුනයොදුන් පුළුල් වු.රම්යපවු මහානාගවන නම් උයනෙහි යක්ෂ.යන්ගේ යුඬභුමියෙහි ලක්දිවවැසි යකුන්ගේ මහානීසංවර සමාගමය ප්රනසිඬ විය. ඒ මහා යක්ෂනසමාගමයට පැමිණි සර්වඥතෙම එහි සමාගම.මැද ඔවුන්ගේ කිස්මතුයෙහි මහියංගන ථුපයාගේ ස්ථානයෙහි අහස්කුස වැඩසිටිසේක ඔවුන් භයජනකවු වර්ෂායවා හා න්ධාකාරා. පිය මැවුසේක. බියෙන් පෙළුනාවු ඒ යක්ෂුයෝ නීභයවු තථාගතයන් වහන්සේගෙන් අහස ඉල්වුහ. අභෂදායිවු තථගයන් වහන්සේ ඉතා භයින් පීඩිතවු ඒ යකුන්ට මෙසේ වදාළ.සේක. “යක්ෂභයෙනි, තොපගේ මේ භය හා දුක් මම පහකරන් නෙමි. තොපි සමගිව මෙතන්හි මව් හිඳනා තැනක් දෙන්න හුද? නොමදන්නහුද?” “නිදුකානෙනි, නුඹවහන්සේට මේ සියලුම ලක්දිව දෙම්හ අපව අභය දුනමැනවැ”යි ඒ සියලුම.යක්ෂනයෝ තථාගතයන්වහසේට කිවුය. ඔවුන්ගේ බියද ශිතද අන්ධ.කාරයද නසා ඒ දුන් භුමියෙහි පත්කඩ අතුව එහි වැඩහුන් සර්වඥතෙම එතැනින් ඒ පත්කඩ ගිනිගෙන දිලිසෙන්නාක් කොට හාත්පසින් විශාලකළසේක. ග්රී ස්මයෙන් පීඩිතවු ඒ.යක්ෂ යෝ බියපත්ව (ලක්දිව) අනන්තයෙහි හාත්පසින් සිටියෝය. ඉක්බිත්තෙන් සර්වඥයන් වහන්සේ ඔවුන්ට රම්යතවු ගිරිදිවයින මෙහි ලඟාගළසේක. උන් එහි වත්කල තිබුනතන්හි තැබු සේක. සර්වඥතෙම ඒ පත්කඩ හැකුලුසේක (එකල්හි දෙවියෝ සර්වඥයන්වහන්සේ කරා) පැමිණියෝය. ඒ සමාගමෙහි ශාස්තෲන්වහන්සේ ඔවුන්ට ධර්මේමදේශනා කළසේක. නොයෙක් කෙළගණන් සත්වශයන්ට සොවාන්ඵලාදියෙන් ධර්මකමාවබෝධ වුයේය. සඞ්ඛ්යා්පථාතින සත්වයෝ තිසරණ පන්සිල් පිහිටියෝය.
සමන්තකූටපර්වතවාසීවු මහාසුමන නම් දෙව්රජතෙම සෝවාන්පලයට පැමිණ පූජාර්ගවවු සර්වනඥයන්වහන්සේගෙන්. පුඡනීයවු කිසිවක් ඉල්ලිය. සත්වණයන් කෙරෙහි හිතවූ නීර්මවමල කේශවත්ව් සර්වුඥතෙම හිස පිරිමැද කෙශයන් අත් ලක් පමන ප්ර දානය කළසේක. ඉක්බිත්තෙන් හෙතෙම එය ස්වර්ණ්මයවු උතුම් කරඬුවකින් ගත්තේ සර්වසඥයන්වරහන්සේ වැඩහුන් තැන්හි කරණලද්දාවු අ්ය මවිතරින් සත්රියන්වු අවටින් එක්විසිරියන් නන්වැදැරුම් රුව්නරැසෙහි තබා හෙතෙම ඉන්ර්ි නීලමයවු ථූපයකින් වසා නමස්කාර කෙළේය. (නැවත) “සර්ව ඥයන්වහන්සේ පිරිනිවිකල්හි ශාරීපුත්රවස්ථවීර.යන්වහන්සේගේ ශිෂ්යතවු මහත් සෘඩි ඇති සරභූ නම් ස්ථවිර තෙම දරසෑයෙන් සර්ව(ඥග්රීතවාස්ථිධාතුව ඍඩියෙන් රැගෙණ. (මෙහි) ගෙණවුත් එම චෛත්යයෙහි තබා භික්ෂුගන් විසින් පිරි වරණ ලද්දේ මෙදෙවණි පාෂාණයෙන් වස්වා දොළොස් රියන් උස දාගැබක් කරවා වැඩිසේක.
දෙවනපෑතිස් මහරජානන් සහෝදර උඩවුළාබය නම් කුමාරතෙම අද්භුතවු ඒ චෛත්යිය දැක වස්වා තිස්රියන් උස්වු චෛත්යැයක් කරවිය. එහි සිටි දෙමළුන් වඩනා දුටුගැමුනු රජතෙම ඊට අසුරියනක් කඤ්වුක චෛත්යියක් කරිවිය ඒ මේ මහියඞ්ගන ථූපයතෙම මෙසේ පිහිටියේය.* නීර්විකාරප්රයඥසම් පන්ත මහත් වීරපරාක්රමම ඇති ධර්මමමයට ඊස්වරවු සර්වවඥයන් වහන්සේ මෙසේ මේ වීපය මනුෂ්යායන්ට යොග්යටකොට උරුවෙල් දනව්වට වැඩිසේක෴මහියඬ්ගනාගමනකථා නිමි.සම්යාක්සම්බොධීයෙන් පස්වෙනි වස ජෙතවනාවිහාරයෙහි වැඩ වසන සේක. මහොදර නාගය එසේම චුළොදර නාගය යන පීරිස් සහිතවු නාගයන්ගේ මිණිපළඟ හේතුකොට එළඹ සිටියා වු යුඬය දැක, බක්මස අමාවක් පොහෝදින උදය කාල යෙහි ම උතුම්වු පාසීවුරු ගෙණ නාගයන්ට අනුකම්පා පිණිස නාගදීපයට වැඩිසේක එකල්හි මහත් සෘඩි ඇති ඒ මහොදර නම් නාගතොමෙ මුහුද පන්සීයයක් යොදුන් අසම නාග භවනයෙහි රජ වී උනුගේ නැගණිසොමෝ කන්වඩමන්නම් පව්වෙහි නාරජහට දෙනලද්දේය. උහුගේ පුත්රමතෙම චුළොදරනම් උහුගේ මෑණියන් පියවු නාරජතෙම උතුම්වු මිණිපළඟ මෑණිය්නට දී කාලක්රිඋයා කෙළේය. එසේහෙයින් මයිල නාරජු හා බැණනුවන්ිගේ යුඞයතෙම එළඹ සිටියේය. පර්වෙතවාසීවුද ඒ නාගයෝ මහත් ඍඩිමත් වුහ, සමිඩි සුමන නම් දෙවිතෙමෙද ජෙතවයෙහි පිහිටි තමන් යහපත් භවනයවු කිරිපලුරුක බුඬානුමතියෙන්ම ගෙණ ජත්රාිකාරයෙන් සර්ව ඥයන් මත්තෙහි දරන්නේ ඒ පෙර විසු ස්ථානයට ආයේය. ඒ දෙවිතෙම අනතුරුබැවෙහි නාගදිපයෙහි මනුෂ්යසයෙක් විය, හෙතෙම කිරිපලුරුක පිහිටි තන්හි බොජුන් වළඳන පසේබුදුවරය්න දුටුයේය. ඒ දැක සිත් පැහැද පාත්රියන් සුඞ කිරිමෙහි ශාඛයන් උන්වහන්සේලාට දුන්නේය. ඒ කර්මාමයෙන් හෙතෙම මනොඥවු ජෙතවනයෙහි දොරකොටු පස ඒ රුකෙහි උපන. හෙතෙම පසුව ඉන් පිටවුයේය. දෙවාති දෙවවු සර්ව ඥතෙම ඒ දෙවියාගේ අභිවෘඬියද බලා හිතපිණිස ඒ දෙවියාද වෘක්ෂවයද මෙහි පැමිණවුසේක. මොහාන්ධපකාර නසන්නාවු සර්වසඥතෙම එහි යඬමද්යෂයෙහි අභය වැඩහුන්නේ ඒ නාගයන්ට භ්ය් එලවන්නාවු අන්ධිකාරයක් මවාපෑසේක.(සර්වේඥයන්වහන්සේ, බියෙන් පෙළුන ඒ(නයින්) අස්වසන්නේ ආලොකයක් පැතිරවුසේක. සර්ව්ඥයන් දැක සතුටුවු ඒ නාගයෝ සර්ව්යන්වහන්සේගේ පා වැන්දොය, පස්වරුන් දිනු සර්වවඥතෙම සමඟිකරන්නාවු ධර්ම්මයන් ඔවුන්ට දෙශනා කළසේක. සතුටු වු ඒ දෙදෙන ම මිණි පළඟ සර්වමඥයන් වහන්සේට ප්රුදානය කළහ. ලොකනායකවු ශාසනාතෙම එහි බැස අස්නෙහි වැඩහිඳ, ඒ නාගරාජයන් විසින් දිව්යානගාර පානයෙන් සතපන ලත්සේක දිය වැසීවුද ගොඩ වැසිවුද අසුකෙළක් නයින් තුන්සරණයෙහිද සීලයෙහිද පිහිටවුසේක. මහොදර නම් නාගයාගේ මයිල්වු මණිඅක්ඛිකනම් වු කැලණියෙහිනාරජතෙම යුඞකරණු පිණිස එහි ගියේය සර්ව්ඥයන් පළමු මෙහි වැඩිකල සඬර්මණමදේශනාව අසා සරණසීලයෙහි.
පිහිටියේ එහිදි (මෙසේ)තථාගතයන්වහන්සේට ආයාචනාකරන්නේ, “ස්වාමින්වහන්සේ! මේ තෙමේ නුමවහන්සේ විසින් අපට කරණලද මහත්වු අනුකම්පාවෙක, නුඹවහන්සේ මෙහි නොපැමිනි සේක නම් අපි සියල්ලෝ අලුවිම්හ. පුණ්යොඹදය ඇත්තවු තථාගතයන්වහන්සප, මා කෙරෙහි ද වෙන් වශයෙන් නුඹවහන්සේගේ කරුණාව වේවා නැවත මෙහි ආගමනයෙන් මගේ වාසභුමියට වඩිනාසේකවා”යි කීයේය. භාග්යආවතුන්වහන්සේ තුෂ්ණාම්භාවයෙන් මෙහි ආගමනය ඉවසා රාජායතන චෛත්යවය එහිම පිහිටිවුසේක. ලොකස්වාමිතෙම ඒ කිරිපලුරරුක ද මහරු මිණිපළඟද නමස්කාරකරණු පිණිස නාරජුන්ට ප්රිදානය කළසේක. “නාගරාජයෙනි, මාගේ පරිභොග චෛත්ය ය වඳිවු, නාගයෙනි! එය තොපට වෑඩ පිණිස ද සැප පිණිසද වන්නේ”යන මේ ආදිවු අනුශාසනා නාගයන්ට වදාරා ලොක්නුකම්පාකාරීවු සර්වුඥයන්වහන්සේ ජෙතවනයට ම වැඩිසේක෴නාගදීපාගමනය නිමි.
එයින් තුන්වෙනි වඬියෙහි ඒ මාණිඅක්ඛික නම් නාගරාජ තෙම එළඹ සඬඝයා සහිත තථගතයන්වහන්සේට නිමන්ත්රකණය කෙළේය. සර්ව්ඥතෙම සම්යාක්සම්බෝධියෙන් අටවෙනි වර්ෂ යෙහි ජෙතවනයෙහි වාසයකරණසේක් ලොකස්වාමිවු පස්මරුන් දිනු මුනීශ්වරතෙමෙ භික්ෂුහන් පන්සීයයක් විසින් පිරිවරණලද්දේ දෙවෙනි දවස ගක්තකාලය ආරොචනාකළකල්හි රම්යිවු වෙසක්මස පොර්ණකවාසි තිථියෙහි එහිදිම සහල සිවුර පොරවා පාත්රවය (ශ්රිහස්තයෙන්) ගෙණ ඒ කැලණිදෙසවු මණඅක්(නාරජහු) නිවෙසට වැඩිසේක. කැලණිසෑය පිහිටි තන්හි කරණලද රතනමණ්ඩපයෙහි සඬඝයාද මාහැඟිවු පළගෙහි තමන්වහන්සේ ද වැඩඋන්සේක. සමුහය සමඟවු නාරජතෙම සොම්නස්වුයේ දිව්යැවු ඛාද්යඋභොදායෙන් සඞ්ඝයාසහිතවු සර්වජඥයන් සන්තථිණය කෙළේය. ෙලාකානුකම්පා ඇත්තාවු ලොකනායකවු සර්වජඥතෙම එතන්හි ධර්මෙමාදෙශනා කොට අහසට නැගි (වැඩ) සමන්කුළු මතුයෙහි පාසටහන දැක්වුසේක. සඞ්ඝයා සහිතවුසේක ඒ පර්ව තපාදයෙහි සැපසේ දිවාවිහරණය කොට දිගාවැවට වැඩිසේක. ලොකාස්වාමිතෙම සඞ්ඝයා සමතවුසේක් එහි චෛත්යවස්ථානයෙහි වැඩහිඳස්ථානය ගෞරවයට පැමිණිම පිණිස සමාධියට සමව්නසේක. ස්ථානා ස්ථාන දැන්මෙහි ප්රනවීණවු මහාමුනිතෙමේ එතැනින් නැගිට මහමෙවුනාඋයන පිහිටි තැනට වැඩිසේක. ශ්රාටවක සඞ්ඝයා සහිත වු ලොකස්වාමිතෙම මහබෝ පිහිටි තන්හි වැඩහිඳ සමාධි යට සමවන්සේක. මහාථූපය පිහිටි තන්හිඳ එසේම (සමාධිය) ආරෝපණය කළසේක. එසේම ථුපාරාමයෙහි දාගැබ පිහිටි තන්. හිද (සමාධියට සමවන් සේක.) ඉක්බිත්තෙන් සමාධියෙන් නැගිව ශෛලචෛත්යිය පිහිටි තැනට වැඩ ගණාධිපතිවු අවබෝධකළ සර්වෘ ත්ව ඇති සර්විඥතෙම සමඟ ආවාවු දෙවිසමුහය යන්ට අනුශාසනා කොට එතැනින් දෙව්රම් වෙහෙරට වැඩිසේක.
මෙසේ ඉතා මහත් දසා ඇත්තාවු ලොකයට ප්රුදීපයක් බඳුවු ප්ර්මාණරහිත ප්රේඥාඇති ලොකස්වාමිතෙම ලඞ්කාවාසී ජනයාගේ අනානත්ත්ථිුය බලමින් එකල්හි ලඬ්කාවෙහිවු දෙව නාග සමුහාදීන්ගේ වැඩද දක්වමින් මේ යහපත් දිවයිනට තුන්වරක් වැඩිසේක ඒ කරණකොටගෙණ මේ වීපය ධර්ම්ම නැමති පහනින් බැබළුමි ඇත්තාවු සජ්ජානයක් විසින් බුහු මන් කරණලද්දේය෴කල්යානණ්ගමන නිමි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන්සංවේග පිණිස කළ මහාවංශ තථාගතාභිගමන නම්වු පළමුවෙනි අදියර නිමි.
ශුඬවංශයෙහි උපන් (සකල කෙලශයන් කෙරෙන්) අන්ය නන පරිශුධවූ සර්වපඥයන් වැඳ ෙනාඅඩු නොයෙක් පරිචෙඡද ඇත් තාවු මහාවංශය කථනය කරන්නෙමි෴මේ වංශයනෙම පුරාතනයන් විසින් කරණ ලද්දේ නමුත් කිසි තැනෙක්ම ඉතා විස්තර කරණ ලද්දේය, නොයෙක් පුනරුකතදොෂ ඇත්තේය. ඒ දොසින් තොරකරණ ලද්දාවු (හෙයින්ම) සුවසේ ග්රවහණධාරණ කවහැකිවු ප්රෙසාදසංවෙගජනකවු පරමපරායාතවුද ඒ මහා වංශය (කථනය කරන්නෙමි. සජ්ජනයෙනි තෙපි) ප්ර සාද උපදවන්නාවු තන්හිද එසේම සංවේගජනකතන්හිද පහන් සිත් හා භයකමපා උපදවමින් ශ්රසවණය කරමි.මනාවීරවු අපගේ සර්ව ඥතෙම පුර්ව යෙහි දීපඬකරනම්වු සම බුදුන් දැක ලොකයා දුකින් මුදනු සඳහා සම්යෙක්සමෙඛාධියපිණිස ප්රාඬත්ථබනා කළසේක. ඉක්බිත්තෙන් එම සම්බුදුන් හා කොණ්ඩඤඤ නම් බුදුන්ද, මඞ්ගල නම් බුදුන්ද, සුමන නම් බුදුන්ද, ෙරවන නම් බුදුන්ද, සොහිත නම් බුදුන්ද, අනොම දසයි නම් බුදුන් ද, පදුම් නම් බුදුන් ද, තාරද නම් බුදුන් ද,පදුමුත්තර නම් බුදුන්ද, සුමේඬ නම් බුදුන්ද. සුජාත නම් බුදුන්ද, පියදාස්සී නම් බුදන් ද, අත්ථදදස්සී නම් බුදුන් ද, දම්ම දස්සී නම් බුදුන් ද, සිඬත්ථ් නම් බුදුන් ද, තිස්ස නම් බුදුන් ද, එසේම ථුස්ස නම් බුදුන් ද, විපස්සී නම් බුදුන් ද, සිබිනම් බුදුන් ද, වෙස්සගු නම් බුදුන් ද, කකුසඣ නම් බුදුන් ද, කොණාගමන නම්.බුදුන් ද, කාශ්යුප නම් බුදුන් ද, යන සුවිසි සම්යදක් සම්බුඞයන් ආරාධනාකොට උන්වහන්සේලා විසින් “සියලු (සමත්රිංබශක්) පාරමිතාවන් පුරා උතුම්වු සම්යුක්සංම්ඛාතියට පැමිණ උතුම්.ගෞතම නම්න් බුදුව සත්වොයන් දුකින් මුදාන්නේය”යි සම්යණක් සම්බෝධිය පිණිස ප්රමකාශකරණ ලද්දේය. ඒ මහාමුහිතෙම.මගධරට උරුවෙල් දනව්වේහි බෝ මුලදි වෙසඟපුරු පසෙළාස් වක්හි උත්තමවු සම්බෝධියට පැමිණියේ ය. ඒ සර්වඥවසීතෙම.උතුම්වු විමුක්තිසුඛය වින්දේ ඒ මධුරභාවයද දක්වන්නේ සත්සතියක් මුළුල්ලෙහි වාසයකළසේක. ඉක්බිත්තෙන් බර.ණැසට වැඩ ධර්මුමචක්ර ය පැවැත්වුසේක. එහි වස්වසනසේක්මසැටනමක් රහත්කළසේක. සර්වඥතෙම ධර්ම්මදෙශනාකරණු පිණිස ඒභික්ෂු්න් යවා ඉක්බිත්තතෙන් (ඔවුනොවුන්) යහළුවු.භද්රුවර්ගයගික රජරුවන් තිස්දෙනෙක් (සෝවාන්පලාදිය දීමෙන්) හික්මවා කාශ්යතපාදි ජටිලයන් දහස දමනයකරණු පිණිස ඔවුන් නුවණ මුහුකරවමින් හෙමන්තක කාලයෙහි උරු වෙල් දනව්වෙහි වාසය කළසේක..ශත්රැෙමදිනය කරණ ශිලිවු සර්වඥතම උරුවෙල් කසුප්නම් ජටිලයාගේ මහායාගය එලඹසිටි කල්හි තමන් නොඊමෙහිවු ඔහුගේ ඉච්ජාවාරය දැන උතුරුකුරුදිවයිනෙත් පිණ්ඩනපාතය ගෙණවුත් අනොදත්ත නම් විල සමිපයෙහිදි වළදා තෙමෙ සවස්.වෙලෙහි සම්යතක්සම්බෝධියෙන් නවවන සම දුරුතුපුර පස ළොස්වක්හි ලඩකැවිපය ශුඞකරණු පිණිස ලක්දිවට පැමිණිසේක. සර්වඥයන්වහන්සේ විසින් ලඞ්කාතොමෝ සසුන් බඹ ලත තැනෙකැයිද යකුන් විසින් පිරුණු ලක්දිව යක්ෂතයන්.බැහැරකටයුතයයිද දන්නාලදි ලඞ්කාවිපමධ්යරයෙහි මනො රම්යිවු ගංඉවුරෙහි තුනයොදුන් පුළුල් වු.රම්යපවු මහානාගවන නම් උයනෙහි යක්ෂ.යන්ගේ යුඬභුමියෙහි ලක්දිවවැසි යකුන්ගේ මහානීසංවර සමාගමය ප්රනසිඬ විය. ඒ මහා යක්ෂනසමාගමයට පැමිණි සර්වඥතෙම එහි සමාගම.මැද ඔවුන්ගේ කිස්මතුයෙහි මහියංගන ථුපයාගේ ස්ථානයෙහි අහස්කුස වැඩසිටිසේක ඔවුන් භයජනකවු වර්ෂායවා හා න්ධාකාරා. පිය මැවුසේක. බියෙන් පෙළුනාවු ඒ යක්ෂුයෝ නීභයවු තථාගතයන් වහන්සේගෙන් අහස ඉල්වුහ. අභෂදායිවු තථගයන් වහන්සේ ඉතා භයින් පීඩිතවු ඒ යකුන්ට මෙසේ වදාළ.සේක. “යක්ෂභයෙනි, තොපගේ මේ භය හා දුක් මම පහකරන් නෙමි. තොපි සමගිව මෙතන්හි මව් හිඳනා තැනක් දෙන්න හුද? නොමදන්නහුද?” “නිදුකානෙනි, නුඹවහන්සේට මේ සියලුම ලක්දිව දෙම්හ අපව අභය දුනමැනවැ”යි ඒ සියලුම.යක්ෂනයෝ තථාගතයන්වහසේට කිවුය. ඔවුන්ගේ බියද ශිතද අන්ධ.කාරයද නසා ඒ දුන් භුමියෙහි පත්කඩ අතුව එහි වැඩහුන් සර්වඥතෙම එතැනින් ඒ පත්කඩ ගිනිගෙන දිලිසෙන්නාක් කොට හාත්පසින් විශාලකළසේක. ග්රී ස්මයෙන් පීඩිතවු ඒ.යක්ෂ යෝ බියපත්ව (ලක්දිව) අනන්තයෙහි හාත්පසින් සිටියෝය. ඉක්බිත්තෙන් සර්වඥයන් වහන්සේ ඔවුන්ට රම්යතවු ගිරිදිවයින මෙහි ලඟාගළසේක. උන් එහි වත්කල තිබුනතන්හි තැබු සේක. සර්වඥතෙම ඒ පත්කඩ හැකුලුසේක (එකල්හි දෙවියෝ සර්වඥයන්වහන්සේ කරා) පැමිණියෝය. ඒ සමාගමෙහි ශාස්තෲන්වහන්සේ ඔවුන්ට ධර්මේමදේශනා කළසේක. නොයෙක් කෙළගණන් සත්වශයන්ට සොවාන්ඵලාදියෙන් ධර්මකමාවබෝධ වුයේය. සඞ්ඛ්යා්පථාතින සත්වයෝ තිසරණ පන්සිල් පිහිටියෝය.
සමන්තකූටපර්වතවාසීවු මහාසුමන නම් දෙව්රජතෙම සෝවාන්පලයට පැමිණ පූජාර්ගවවු සර්වනඥයන්වහන්සේගෙන්. පුඡනීයවු කිසිවක් ඉල්ලිය. සත්වණයන් කෙරෙහි හිතවූ නීර්මවමල කේශවත්ව් සර්වුඥතෙම හිස පිරිමැද කෙශයන් අත් ලක් පමන ප්ර දානය කළසේක. ඉක්බිත්තෙන් හෙතෙම එය ස්වර්ණ්මයවු උතුම් කරඬුවකින් ගත්තේ සර්වසඥයන්වරහන්සේ වැඩහුන් තැන්හි කරණලද්දාවු අ්ය මවිතරින් සත්රියන්වු අවටින් එක්විසිරියන් නන්වැදැරුම් රුව්නරැසෙහි තබා හෙතෙම ඉන්ර්ි නීලමයවු ථූපයකින් වසා නමස්කාර කෙළේය. (නැවත) “සර්ව ඥයන්වහන්සේ පිරිනිවිකල්හි ශාරීපුත්රවස්ථවීර.යන්වහන්සේගේ ශිෂ්යතවු මහත් සෘඩි ඇති සරභූ නම් ස්ථවිර තෙම දරසෑයෙන් සර්ව(ඥග්රීතවාස්ථිධාතුව ඍඩියෙන් රැගෙණ. (මෙහි) ගෙණවුත් එම චෛත්යයෙහි තබා භික්ෂුගන් විසින් පිරි වරණ ලද්දේ මෙදෙවණි පාෂාණයෙන් වස්වා දොළොස් රියන් උස දාගැබක් කරවා වැඩිසේක.
දෙවනපෑතිස් මහරජානන් සහෝදර උඩවුළාබය නම් කුමාරතෙම අද්භුතවු ඒ චෛත්යිය දැක වස්වා තිස්රියන් උස්වු චෛත්යැයක් කරවිය. එහි සිටි දෙමළුන් වඩනා දුටුගැමුනු රජතෙම ඊට අසුරියනක් කඤ්වුක චෛත්යියක් කරිවිය ඒ මේ මහියඞ්ගන ථූපයතෙම මෙසේ පිහිටියේය.* නීර්විකාරප්රයඥසම් පන්ත මහත් වීරපරාක්රමම ඇති ධර්මමමයට ඊස්වරවු සර්වවඥයන් වහන්සේ මෙසේ මේ වීපය මනුෂ්යායන්ට යොග්යටකොට උරුවෙල් දනව්වට වැඩිසේක෴මහියඬ්ගනාගමනකථා නිමි.සම්යාක්සම්බොධීයෙන් පස්වෙනි වස ජෙතවනාවිහාරයෙහි වැඩ වසන සේක. මහොදර නාගය එසේම චුළොදර නාගය යන පීරිස් සහිතවු නාගයන්ගේ මිණිපළඟ හේතුකොට එළඹ සිටියා වු යුඬය දැක, බක්මස අමාවක් පොහෝදින උදය කාල යෙහි ම උතුම්වු පාසීවුරු ගෙණ නාගයන්ට අනුකම්පා පිණිස නාගදීපයට වැඩිසේක එකල්හි මහත් සෘඩි ඇති ඒ මහොදර නම් නාගතොමෙ මුහුද පන්සීයයක් යොදුන් අසම නාග භවනයෙහි රජ වී උනුගේ නැගණිසොමෝ කන්වඩමන්නම් පව්වෙහි නාරජහට දෙනලද්දේය. උහුගේ පුත්රමතෙම චුළොදරනම් උහුගේ මෑණියන් පියවු නාරජතෙම උතුම්වු මිණිපළඟ මෑණිය්නට දී කාලක්රිඋයා කෙළේය. එසේහෙයින් මයිල නාරජු හා බැණනුවන්ිගේ යුඞයතෙම එළඹ සිටියේය. පර්වෙතවාසීවුද ඒ නාගයෝ මහත් ඍඩිමත් වුහ, සමිඩි සුමන නම් දෙවිතෙමෙද ජෙතවයෙහි පිහිටි තමන් යහපත් භවනයවු කිරිපලුරුක බුඬානුමතියෙන්ම ගෙණ ජත්රාිකාරයෙන් සර්ව ඥයන් මත්තෙහි දරන්නේ ඒ පෙර විසු ස්ථානයට ආයේය. ඒ දෙවිතෙම අනතුරුබැවෙහි නාගදිපයෙහි මනුෂ්යසයෙක් විය, හෙතෙම කිරිපලුරුක පිහිටි තන්හි බොජුන් වළඳන පසේබුදුවරය්න දුටුයේය. ඒ දැක සිත් පැහැද පාත්රියන් සුඞ කිරිමෙහි ශාඛයන් උන්වහන්සේලාට දුන්නේය. ඒ කර්මාමයෙන් හෙතෙම මනොඥවු ජෙතවනයෙහි දොරකොටු පස ඒ රුකෙහි උපන. හෙතෙම පසුව ඉන් පිටවුයේය. දෙවාති දෙවවු සර්ව ඥතෙම ඒ දෙවියාගේ අභිවෘඬියද බලා හිතපිණිස ඒ දෙවියාද වෘක්ෂවයද මෙහි පැමිණවුසේක. මොහාන්ධපකාර නසන්නාවු සර්වසඥතෙම එහි යඬමද්යෂයෙහි අභය වැඩහුන්නේ ඒ නාගයන්ට භ්ය් එලවන්නාවු අන්ධිකාරයක් මවාපෑසේක.(සර්වේඥයන්වහන්සේ, බියෙන් පෙළුන ඒ(නයින්) අස්වසන්නේ ආලොකයක් පැතිරවුසේක. සර්ව්ඥයන් දැක සතුටුවු ඒ නාගයෝ සර්ව්යන්වහන්සේගේ පා වැන්දොය, පස්වරුන් දිනු සර්වවඥතෙම සමඟිකරන්නාවු ධර්ම්මයන් ඔවුන්ට දෙශනා කළසේක. සතුටු වු ඒ දෙදෙන ම මිණි පළඟ සර්වමඥයන් වහන්සේට ප්රුදානය කළහ. ලොකනායකවු ශාසනාතෙම එහි බැස අස්නෙහි වැඩහිඳ, ඒ නාගරාජයන් විසින් දිව්යානගාර පානයෙන් සතපන ලත්සේක දිය වැසීවුද ගොඩ වැසිවුද අසුකෙළක් නයින් තුන්සරණයෙහිද සීලයෙහිද පිහිටවුසේක. මහොදර නම් නාගයාගේ මයිල්වු මණිඅක්ඛිකනම් වු කැලණියෙහිනාරජතෙම යුඞකරණු පිණිස එහි ගියේය සර්ව්ඥයන් පළමු මෙහි වැඩිකල සඬර්මණමදේශනාව අසා සරණසීලයෙහි.
පිහිටියේ එහිදි (මෙසේ)තථාගතයන්වහන්සේට ආයාචනාකරන්නේ, “ස්වාමින්වහන්සේ! මේ තෙමේ නුමවහන්සේ විසින් අපට කරණලද මහත්වු අනුකම්පාවෙක, නුඹවහන්සේ මෙහි නොපැමිනි සේක නම් අපි සියල්ලෝ අලුවිම්හ. පුණ්යොඹදය ඇත්තවු තථාගතයන්වහන්සප, මා කෙරෙහි ද වෙන් වශයෙන් නුඹවහන්සේගේ කරුණාව වේවා නැවත මෙහි ආගමනයෙන් මගේ වාසභුමියට වඩිනාසේකවා”යි කීයේය. භාග්යආවතුන්වහන්සේ තුෂ්ණාම්භාවයෙන් මෙහි ආගමනය ඉවසා රාජායතන චෛත්යවය එහිම පිහිටිවුසේක. ලොකස්වාමිතෙම ඒ කිරිපලුරරුක ද මහරු මිණිපළඟද නමස්කාරකරණු පිණිස නාරජුන්ට ප්රිදානය කළසේක. “නාගරාජයෙනි, මාගේ පරිභොග චෛත්ය ය වඳිවු, නාගයෙනි! එය තොපට වෑඩ පිණිස ද සැප පිණිසද වන්නේ”යන මේ ආදිවු අනුශාසනා නාගයන්ට වදාරා ලොක්නුකම්පාකාරීවු සර්වුඥයන්වහන්සේ ජෙතවනයට ම වැඩිසේක෴නාගදීපාගමනය නිමි.
එයින් තුන්වෙනි වඬියෙහි ඒ මාණිඅක්ඛික නම් නාගරාජ තෙම එළඹ සඬඝයා සහිත තථගතයන්වහන්සේට නිමන්ත්රකණය කෙළේය. සර්ව්ඥතෙම සම්යාක්සම්බෝධියෙන් අටවෙනි වර්ෂ යෙහි ජෙතවනයෙහි වාසයකරණසේක් ලොකස්වාමිවු පස්මරුන් දිනු මුනීශ්වරතෙමෙ භික්ෂුහන් පන්සීයයක් විසින් පිරිවරණලද්දේ දෙවෙනි දවස ගක්තකාලය ආරොචනාකළකල්හි රම්යිවු වෙසක්මස පොර්ණකවාසි තිථියෙහි එහිදිම සහල සිවුර පොරවා පාත්රවය (ශ්රිහස්තයෙන්) ගෙණ ඒ කැලණිදෙසවු මණඅක්(නාරජහු) නිවෙසට වැඩිසේක. කැලණිසෑය පිහිටි තන්හි කරණලද රතනමණ්ඩපයෙහි සඬඝයාද මාහැඟිවු පළගෙහි තමන්වහන්සේ ද වැඩඋන්සේක. සමුහය සමඟවු නාරජතෙම සොම්නස්වුයේ දිව්යැවු ඛාද්යඋභොදායෙන් සඞ්ඝයාසහිතවු සර්වජඥයන් සන්තථිණය කෙළේය. ෙලාකානුකම්පා ඇත්තාවු ලොකනායකවු සර්වජඥතෙම එතන්හි ධර්මෙමාදෙශනා කොට අහසට නැගි (වැඩ) සමන්කුළු මතුයෙහි පාසටහන දැක්වුසේක. සඞ්ඝයා සහිතවුසේක ඒ පර්ව තපාදයෙහි සැපසේ දිවාවිහරණය කොට දිගාවැවට වැඩිසේක. ලොකාස්වාමිතෙම සඞ්ඝයා සමතවුසේක් එහි චෛත්යවස්ථානයෙහි වැඩහිඳස්ථානය ගෞරවයට පැමිණිම පිණිස සමාධියට සමව්නසේක. ස්ථානා ස්ථාන දැන්මෙහි ප්රනවීණවු මහාමුනිතෙමේ එතැනින් නැගිට මහමෙවුනාඋයන පිහිටි තැනට වැඩිසේක. ශ්රාටවක සඞ්ඝයා සහිත වු ලොකස්වාමිතෙම මහබෝ පිහිටි තන්හි වැඩහිඳ සමාධි යට සමවන්සේක. මහාථූපය පිහිටි තන්හිඳ එසේම (සමාධිය) ආරෝපණය කළසේක. එසේම ථුපාරාමයෙහි දාගැබ පිහිටි තන්. හිද (සමාධියට සමවන් සේක.) ඉක්බිත්තෙන් සමාධියෙන් නැගිව ශෛලචෛත්යිය පිහිටි තැනට වැඩ ගණාධිපතිවු අවබෝධකළ සර්වෘ ත්ව ඇති සර්විඥතෙම සමඟ ආවාවු දෙවිසමුහය යන්ට අනුශාසනා කොට එතැනින් දෙව්රම් වෙහෙරට වැඩිසේක.
මෙසේ ඉතා මහත් දසා ඇත්තාවු ලොකයට ප්රුදීපයක් බඳුවු ප්ර්මාණරහිත ප්රේඥාඇති ලොකස්වාමිතෙම ලඞ්කාවාසී ජනයාගේ අනානත්ත්ථිුය බලමින් එකල්හි ලඬ්කාවෙහිවු දෙව නාග සමුහාදීන්ගේ වැඩද දක්වමින් මේ යහපත් දිවයිනට තුන්වරක් වැඩිසේක ඒ කරණකොටගෙණ මේ වීපය ධර්ම්ම නැමති පහනින් බැබළුමි ඇත්තාවු සජ්ජානයක් විසින් බුහු මන් කරණලද්දේය෴කල්යානණ්ගමන නිමි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන්සංවේග පිණිස කළ මහාවංශ තථාගතාභිගමන නම්වු පළමුවෙනි අදියර නිමි.
මහා කොටස ( පරිඡ්ඡේද 9 10 )වංශය - 9
9 වෙනි පරිචේජ්දය
ඒ මෙහෙසිතොමෝ පුතුන් දසදෙනෙකු හා ඒ දුවකුදු වැදුවා. සියල්ලන් දෙටුපිත් අභයනම්. කර්ණඒට්යිකාතොම චිත්රාපනම්. මන්ත්ර පාරගත බ්රාපහ්මණයෝ ඇය දැක “මැයපිතෙක් රජය පිණිස මයිලන් නසන්නේය”යි ව්යාපකරණ කළෝය (ඒ අසා) “නැගනියන් මරන්නෙමුය”යි නිශ්චයකොට ගත්තාවු සහෝදරයන් වැඩිමහල් අභයකුමරතෙම වැළකිය. බොහෝකලක් ඇය එක්ටැම් ගෙයක වැස්වුය. රජහුගේ ශ්රි යහන් ගබඩාව සමඟ ඒ එක්ටැම්ගෙයි දොර කරවුය. තවද එක් දාසියක් මාලිගා ඇතුළෙහි සිටවුහ. මිනිසුන් බැහැර රැකවල්ලුහ. යම් හෙයකින් ඕතොමෝ දැකුම්ලත් පමණින්ම රුවින් මිනිසුන් උමතුකරව්ද, එහෙයින් උපපද සහිතවු “උනමාදචිත්රාම” යයි නම්ලද්දිය.
භද්ර උකාත්යාජන දේවියගේ ලක්දිව් ගමන් අසා මෑණියන් විසින්මෙහෙයනලද පුත්රනයෝ එකෙකු තබා මෙහි අවුය. අවාවු ඔව්හු පඬුවස්දෙව්හට ලක්හිමියාද ඒ නැගනියන්ද දැක සමඟ හඬාඒ බිසවුන් විසින් හා රජ විසින් කරණලද සත්කාර ඇත්තෝ රජු අනුමතියෙන් ලක්දිවිහි චාරිකා කළෝයි. රිසිසේ නිවාසද කළෝයි. රාමකුමරහු විසින් විසු තෙන රාමගොණයයි කියනු ලැබේ. උරුවෙලය, අනුරාධය යන දෙදෙනාගේ නිවාසයෝද එසේ එසේ (උරුවෙලය අනුරාධයයි) කියනු ලැබෙති. එසේම විජිතය, දිර්ඝාියුය, රොහණය යන මොවුන්ගේ වාසස්ථානද විජිතග්රාිම, දිර්ඝාියුග්රාඋම, රොහණයයි කියනු ලැබෙති. ඒ අනුරාධතෙමේ දකුණු දිගින් වැවක් කරවිය. ඉන් ඉක්බිති රජගෙයක් කරවා එහි වාසය කෙළේය. පඬුවස්දෙව් මහරජතෙමේ සිය දෙටු පිත් අභ්ය කුමරහු සුදුසු කල උප රජයෙහි අභිෂෙක කෙළේයි.
දිර්ඝා යු කුමරු පිත් දිඝගාමිණි කුමාරතෙමේ ඒ උනමාදචිත්රා පවත් අසා ඇය කෙරෙහි හටගත් දර්ශරනාභිලාෂා ඇත්තේ උපතිස් ගමට ගොස් රාජහු දිවි, ඒ රජතෙමේ උප රජු හා රාජොපස්ථානය මේ කුමරහට දුන්නේය. දැල්කවුළු ඉදිරිතන්හි ඊට එළඹ සිටියාවු ඒ චිත්රායතොමෝ ගාමිණි කුමරු දැක ඇලුණු සිත් ඇත්ති දාසීයට “මේ තෙමේ කවරේදැ’යි කීවා. පසුව “මයිල්හු පිතෑ”යි අසා දාසිය එහි නියෝග කළාය. ඒ තෙමේ කවුළුයෙහි සන්ධියකොට පසුව විස්වා රාත්රි යෙහි කර්කොටක යන්ත්රළ නැගි දොරසිඳුවා එයින් ඇතුල්විය. ඈ හා වැස අළුයම්හි බැහැරවි, මෙසේ නිතර එහි වාසය කෙළේය සිදුරක් නැති බැවින් ප්රකාශ නොවි. ඕ තොමෝ උහු නිසා ගැප් ගත්තිය. පසුව ගැබ මුහුකුරා ගියේය. දාසිතොමෝ මවුබිසවට කීවා. මවුබිසව දියනියන් විචාරා රජහට කීවාය. රජතෙමේ පුත්රබයන් කැඳවා “හේ තෙමේද අප විසින් රැක්ක යුත්තේය. උහුටම ඇය දෙමුය”යි කීයේය. ඉඳින් පුතෙක් විනම් උහු මරන්නමෝයයි ඒ දිඝගාමිණි කුමරහටම අනමාදචිත්රායව දුන්නුය. වදන කල පැමිණි කල්හි වැදිම්ගෙටදා වන්නිය. රජකුමරුවෝ (ඒ කුමරිය) රක්නා චිත්ර නම් දාසය කළවේළ නම් දාසය යන ගැමුණු කුමරහු කම්කරුවු පිළිණ නොදෙන්නක් ඒ කර්මදමයෙහි හේතු භුතයෝයයි කියා සැක කොට මැරවුහ. ඔව්හු දෙදෙනා යක්ෂඒ යොනියෙහි උපන්නෝ ගැබ හොත්තාවුම කුමරහට අරක් ගත්තුය ඒ කුමාරිකා වැඳිමට ආසන්න කල් ඇත්ති අනික් ගැහැණියක් දාසිය ලවා සැලකවි. ඒ චිත්රා් කුමරි පුතෙක් වැදුවා; වැලි ඒ ගැහැණි දුවක් වැදුවාය. චිත්රාකතොමෝ ඒ ගැහැණියට මසු දහසක් හා සිය පුතු දි ඒ දුව ගෙන්වාගෙණ ළඟ හොවාගත්තීය. දුවක් ලදැයි අසා රජකුමරුවෝ තුටු වුහ෴මවුකුමරිද මෑණියන් මුවබිසවද යසන දෙන්නා ඒ කුමරහට මුත්තණුවන්ගේ හා දෙටු මයිල්හුගේ නම් එක්කොට පණ්ඩුකාභයයි නම් කළෝය. ලඞ්කාරක්ෂේක පඬුවස්දෙව් රජ තෙමේ තිස්හවුරුද්දක් රජය කෙළේය. පණ්ඬුකාභය කුමරහු උපන් කල ඒතෙමේ මෙළේයි. ඒ රජහු මළකල සියලු රාජපුත්රයයෝ එක්වගෙණ අභයදායකවු අභය නම් භාතාකුමරහට උදාරවු රාජ්යා්භිෂෙකය කළෝය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ වහවස අභයඃභිෂෙක නම් නවවැනි අදියර නිමි.
10 වෙනි පරිචේජදයඋනමාදචිත්රාරව විසින් අණවනලද්දාවු දාසිතොමෝ ළදරු කුමරහු කරඬුවේක බහාගෙණ දොරමඬලා නම් ගමට ගියාය. රජකුමරුවෝද මුවදඩ ගියෝ තුඹුරු කඳුරෙහිදි දාසිය දැක “කොයියෙහිද? මේ කිමෙක්දැ”යි කියාත් විචාළෝය. (ඕතොමෝ) “දොරමඬලාවට යෙමි මාගේ දුවට ගෙණයන ගුඩපුය”යි කිවාය. රජකුමරුවෝ “වහා තබව” යි ඈට කිවුය. චිත්රාය කාළවේළය යන යක්ෂකයෝ දෙදෙන කුමරහු අරක් පිණිස නික්මියෝ එකෙණෙහි මහත් හුරු වෙසක් දැක්වුය ඒ කුමරුවෝ ඌරා ලුහුබැඳ ගියෝය දාසිතොම ඒ කුමරහු ගෙණ එහි ගියාය දරුවාද දහසද නියුක්තයාහට රහසි ගතව දුන්නීය. එදවස්හිම ඔහුගේ භය්යාක්ත තොමෝ පුතෙකු වැදුවාය. “මා බිරින්ද දරුවන් දෙදෙනෙකු වැදුවාය”යි උහු පොෂණය කෙළේය. ඒ කුමර සත්හැවිරිදි විය. මයිල්හු උහු දැන විලදිය කෙළනා දරුවන් මරන්ට (මිනිසුන්) මෙහෙයුය. දියෙන් වසනලද සිදුරු ඇති දියෙහි සිටි රුක්සිදුරකට කුමර තෙමේ කිමිදිමින් ඒ සිදුරෙන් ප්රලවිෂ්ටව බොහෝ වේලක් වැස පසුව එසේම නික්ම සෙසු දරුවන් වෙක අවුත් උන් විසින් විචාරන ලදුයේත් ඒ තෙමේ වචනයෙන් රැවටුයේය. ඒ කුමරතෙමේ මිනිසුන් ආ දවස්හි රෙදිකඩ හැඳගෙණ දියෙහි ගිලි රුක් සිදුරෙහි සිටියේය. සෙසු දරුවන් මරා කඩරෙදි ගැණ ‘සියලු දරුවෝ මරණලද්දාහ”යි ගොස් රජ කුමරුවන්ට දැන්වුය. උන් ගිය කල ඒ තෙමේ ස්වකීය ආයුක්තකයා ගෙට ගොස් වෙසෙමින් ඔහු විසින් අස්වැසුයේ දොළොස් වස්විය. නැවත ද ජිවත්වන කුමරහු අසා උහුගේ මයිල්හු එහි සියලු ගොපල්ලන් මරන්ට මිනිසුන් මෙහෙයය. එදවස්හි ගොපන්ලෝ එක් සිවුපාවෙකු ලැබ ඒ කුමරහු ගිනි ගෙණෙනු පිණිස ගමට යැවුහ. හේ තෙමේ ගෙට ගොස් නියුක්තයාගේ පුත්රුයාම “මා පා රිදෙන්නාහ, ෙගාපල්ලන් වෙත ගිනිගෙණයා. එහි තෝ අගුරෙහි පැලහු මස්ද කන්නේය”යි යැවුසේයි. ඒ තෙමේ ඒබස් අසා ගොපල්ලන් වෙත ගිනිගෙණ ගියේය. මෙහෙයනලද මිනිස්සු ඔවුන් වටලා මැරූය. සියලු ගොපල්ලන් මරා මයිලන්ට දැන්වුය.
පසුව සොළොස්වස්වු ඒ කුමර මයිල්හුද දත්තෝය. මවු තෙමෝ දහසකුදු දිනි. කුමරහුගේ ආරක්ෂාලවද විධාන කළාය. ආයුක්තිකකෙමේ මෑණියන් කී සියල්ල ම ඔහුට දන්වා දාසයෙකුත් මසු දහසකුත් දි පණ්ඩුල බ්රායහ්මණයා වෙත යැවුයේය. වෙදපාරගතවු බොහෝ සම්පත් ඇති පණ්ඩුල නම් බ්ර හ්මණයෙක් දකුණුදිග පණ්ඩුල නම් ගම විසිය. කුමාරෙතමේ එහි ගොස් පණ්ඩුල බමුණ දිටි. “දරුව තෝ පණ්ඩුකාභය කුමරු දැ”යි විචාරා “ඒසේය”යි කිකල ඔහුට සත්කාරකොට “දරුව තෝ රජ වන්නිගිය. සමසැත්තැවසක් රජය කරන්නෙහිය. ශිල්ප උපණුව”යි කියා ශිල්ප ඉගැන්වි. ඔහුගේ චන්දත නම් පුතු හා වහා සිප් නිමවුවහට යොධයන් සාඞ්ග්රැහ පිණිස ඒ තෙමේ මසු ලක්ෂ යක් දුන්නේය. එයින් පන්සියයක් යොධයන් සඞ්ග්ර හ කළ කල්හි ඒතෙමේ “යමක් විසින් ගන්නාලදුදා වු පර්ණනයෝ රන් (බඳුන්) වු නම් මෙහෙසිය කරව. මා පුතුද පෙරවි කර”යි කිය.ක මෙසේ කියා වස්ලතු දි යොධයන් සහිත කුමර එයින් මෙහෙයි. පින්වත් ඒ කුමර මම (පණ්ඩුකාභයෙමි) අස්වා ඉන් පිටත්ව අවුත් කසාගලවෙත නුවරදි සත්සියයක් පුරුෂයන්ද සියල්ලන්ට භොජනද (ලැබ) ලැබු බල ඇත්තේ ඉක්බිති එක්දහස් දෙසියයකින් පිරිවරනලද කුමරතෙමේ ගිරිකඬසිවනම් කුමර පඬුවස්දෙව් රජ විසින් දෙනලද ඒ දේශය අනුභව කෙරෙයි. ඒ ක්ෂවත්රි යතෙමේ එකල්හි සියක් කිරියක පැසුණු ගොයම් කප්වයි. උහුගේ දියනියවු රූමත්වු පාලි නම් ක්ෂයත්රිිය කුමරියක් වුවා. ඕතොමෝ හොබනා යානකට නැගි පියාණන්ට හා ගොයම් කපන්නන්ට බත් ගෙන්නැගෙණ සහ පිරිවරින් යන්නීය. කුමාරයාගේ මිනිස්සු ඒ කුමරිය දැක කුමරහට දැන්වුය. කුමාරතෙමේ පිරිස් සහිතව වහා ආයේ ඒ පිරිස දෙකඩකොට ඇය වෙතට සිය යානාව යැවිය. “කොහි යෙහිදැ” යි ඇය විචාළේය. ඇය විසින් (වුපරිදි) සියල්ල කිකල ඒ ක්ෂිත්රියයතෙමේ ඇය කෙරේ ඇලුණු සිත් ඇත්තේ තමහට බෙදනු පිණිස බතින් යාච්ඤා කෙළේය. ඕ ක්ෂබත්රිියාතොමෝ යානාවෙන් බැස රන් පයින් බත් ගෙණ නුග රුකක් මුලදි රජ කුමරහට දුන්නාය. සෙසු ජනයා බත් කවන්ට නුග කොළ ගත්තාය. එකෙනෙහි ඒ පර්ණ්යෝ රන්බඳුන් වුහ. රජකුමර ඒ දැක බමුණා කිවා සිහිකොට “මහෙසිකා භාවයට හොබනා කන්යා්වක් මට ලැබුණය” යි සතුටුවි, ඒ සියල්ලන් බත් කැවිය. නමුත් ඒ බොජුන් ක්ෂ්ය නොවුයේය. එකෙකුගේ කොමිස ගත්තාසේ එහි පෙනුණේය. මෙවැනි පින් ගුණයෙන් යුක්තවු සුකූමාල ඒ කුමාරිකා එතැන් පටන් ස්වර්ණ පාලි නමින් ප්රෙසිඬ විය.
ඒ කුමාරිය ගෙණ යානාවට නැගි ක්ෂඒත්රිතයතෙමේ මහාබල සෙන් පිරිවරනලදුයේ නිසැකින් පලාගියේය. ඒ අසා කුමරියගේ පිය තෙමේ සියලු මිනිසුන් එවිය. ඔව්හු ගොස් කලහ කොට කුමාරභටයන් විසින් තර්ජුනය කරනලද්දාහු පෙරලා අවුය. එහි කළ නුවර ඒ හේතුවින් කලහනගර නම් වි. ඒ අසා ඇයගේ පස්බෑයෝ යුද පිණිස අවුය. පඬුල බමුණුපිත් චන්දයකුමර උන් සියල්ලන් මැරවි. ඔවුන් යුදකළ බිම ලොහිත වාහඬණ්ඩයයි (ලේවාකඩයයි) නම් ලැබුය. ඉක්බිති පාණ්ඩුකාභය කුමර ගඟින් එතර දොළුගලට ගියේය. එහි සතර අවුරුද්දක් වාසය කෙළේය. මයිල්හු එපවත් අසා රජහු හැර ඔහු හා යුද පිණිස එළඹියෝය. දුම්රක්ගල වෙත කඳවුරු පිහිටුවා බෑණ හා යුධ කළෝය. බැනතෙමේ වනාහි මයිලන් ලුහුබැඳ ආය. ගඟින් මොබ පළවා හැරි උන්නේ කඳවුරෙහි දැවුරුද්දක් විසිය. ඔව්හු උපතිස් ගමට ගොස් රජහට එපවත් කිවුය. ඒ රජ රහස් සහිත හස්නක් කුමරහට (එවනුයේ) “තෝ ගඟින් එතර අනුභවකර, ඉන් මොබ නහ මක් එවා”යි කියා යැවිය. බොහෝ කලක් ඔහුට උපකාරවෙහිය, දැන් රට දෙහි, එහෙයින් තොප මන්නෙමුය”යි කිවුය. ඒ රජ උන්ට රජය පාවාදුන්නේය. ඒ සියල්ලෝම එකඟව තිස්ස නම් බෑයාරජයට ප්රාධාන කළෝය අභයදායක මේ අභය රජතෙමේ විසිඅවුරුද්දක් ඒ උපතිස් කම්හි වෙසෙමින් රජය කෙළේය.
දුම්රක්ගල වසන චෙතියා නම් යකිනි තිඹිරසඟන විලෙහි වෙළඹරුවින් ඇවිදිනිය. සුදුසිරුර හා රන්පාඇති සිත්කලු ඒ වෙළඹ එකෙක් දැක “මෙහි මෙබඳු වෙළඹක් වසන්නීය”යි කුමරහට දැන්විය. කුමරතෙමේ රැහැණ ගෙණ ඇය අල්වා ගන්ට එළඹියේය. පශ්චාත්භාගයෙන් ආවහු දැක ඒ කුමරහු තෙදින් ඕතොමෝ භයවුවා අතුරුදහන්නොවි දිව්වාය. ඒ තෙමේ දුවන්නිය ලුහුබැන්දේය. දුව්න්නාවු ඕතොමෝ ඒ විල සිසාරා ස්තයලක් දවිවාය. මහගඟ බැස එයින් එතරට නැවත සත්යලක් දුම්රක්ගල සිසාරා දව්වාය. නැවත එම විල වටා තුන්යලක් දිව්වාය. එයින් ඉක්බිත් කච්ඡක නම් තොටින් ගඟට බටුවාය. ඒ තෙමේ එහිදි වාලඬියෙහි ඇයද ගඟෙහි යන තල්පතක්ද ගත්තේය. ඔහුගේ පින්තෙදින් ඒ තල්පත මහ කඩුවෙක් විය. ඈට “ති මරමි” කියා කඩුවු එසවිය. “ස්වාමිනි, ඔබට රජය ගෙණ දෙමි. මා නොමැරුව මැනව”යි කීවාය. ඒ තෙමේ ඇය ග්රීිවයෙහි අල්වාගෙණ කඩු සිල්න් නාසායෙහි විද යොතින් බැන්දේය. ඈ වසඟවි මහත් බල ඇති ඒ තෙමේ වෙළඹනැති දුම්රක්ගලට ගොස් එහි සතර අවුරද්දක් වාසය කෙළේය. භටසේනා සහිතවුයේ රිටිගලට අවුදින් යුඬකාලය බලමින් එහි සතුඅවුරුද්දක් වාසය කෙළේය.
මයිල් දෙදෙනෙකු හැර ඔහුගේ සෙසු අටමයිල්හු යුදයට සැරසුණෝ ඒ රිටිගල එළඹ (එහි පෙර පිහිටි) කුඩානුවර කඳවුරු පිහිටුවා ගෙණ සිවුරගසෙන් දි සෙනෙවියා යවා හාත් පසින් රිටිගල වටලැවුය. යකිනිය හා මන්ත්රගණය කොට ඇෙග් වාචොයුක්තියෙන් රාජපරීෂ්කාර පඬුරු ආයුධයන්ද දී “මේ සියලු උපකරණයන් ගනිව්, මම තොප ක්ෂධමාකරවන්නෙමි” මෙසේ කියා කුමාරතෙමේ පෙරතුව බලසෙන් යැවිය. “ප්රිවිෂ්ටවු ඔහු ගන්නමෝය”යි ඔවුන් විශ්වානසවු කල ඒ කුමර යක්වෙළඹ නැගි මහා බලසෙනගින් පිරිවරණලදුයේ යුද පිණිස වන්නේ ඒ යකිනි මහහඬින් හැඬුවා. ඇත්ළත පිටත සිටි කුමාරයාගේ බලසෙනාද මහත් අරගල කළා. කුමාර යාගේ ඒ මිනිස්සු සියල්ලෝ පරසෙනා මිනිසුන් වැඩිකොටසද මයිලන් අටදෙනාද මරා ශර්ෂසරාශියකළෝය. ඒ සෙනෙවිතෙමේ පලාගොස් ලැහැබකට වන්නේය. එහෙයින් මෙෙතමේ සෙනාපති ගුම්බකයයි කියනු ලැබේ. ඒතෙමේ මත්තෙහි තබන ලද මයිලන්ගේ හිස් ඇති ඉස්රැස බලා “ලබුරැසක්වැන්නැ”යි කියේය. එහෙයින් ලබුගම්යයි නම් වි.
මෙසේ දිනු සංග්රා ම ඇති ඒ පණුඩුකාභය කුමර එතැනින් අනුරාධ නම් මුත්තණුව්න වසන තැනට ගියේය. ඒ ආය්ය් ක තෙමේ තමා රජගේ කුමරුට දි අන්තැනෙක් වාසය කෙළේය. කුමර ඒ රජගෙයි විසිය. නිමිත්ත ශාස්රටත්රෙදන්නන්ද එසේම වාස්තුවිද්යා දන්නන්ද විචාරවා ඒ ගම්හිම උතුම් නුවරක් ඉදි කරවි. (විජයකුමර ඇමැතිවුද භද්ර කාත්යනන බිසවුන් බැවුද) අනුරාධයන් දෙදෙනාගේ නිවාස හෙයින්ද අනුරේ නකතින් පටන්ගත් බැවින්ද අනුරාධපුර නම් වි. මයිලන්ිගේ සේසත් ගෙන්වා මෙහි සයඤ්ජාත විල්හි ශොඩවා සේසත් නගා ඒ විල දියෙන්ම ඒ පණ්ඩුකාභය කුමර තමන් අභිෂෙකය කරවි. ඒ ස්වර්ණෙපාලි නම් දේවයද මහෙසිකාබැව්හි අභිෂෙක කෙළේය. චන්දගකුමරහට විධිවුපරිද්දෙන් පෙරවි තනතුරු දුන්කනේය. සෙසු භටයන්ටද සුදුසු පරිද්දෙන් තනතුරු දුන්නේය. මෑණියන්ටද තමන්ටද උපකාර කළ හෙයින් දෙටුමයිල් අභයරජ නොමරවා ඔහුට රෑ රජය දුන්නේය. ඒතෙම නුවර රක්නේ විය. එතැන් පටන් නුවර නගරගුත්තිකයෝ වුහ. ගිරිකණ්ඩසිව නම් බිරින්ද පියහුද නොමරවා ගල්කඬ රටම ඔහුට දුන්නේය.
ඒ විලද කණ්වා බොහෝ දිය ඇති කෙළේය. ජයලත්කල දියනැ හෙයින් ජයවැවයයි නම් වි. නුවරට නැගෙණහිර කාළවෙළයක්ෂියා පිහීටව් හෝ කාළවේළයකු දෙවොල ඉදි කෙළේය. ඒ මිත්රහරාජයකු අභයවාපි යටභාගයෙහි වාසයකරවි. යක්ෂනයොනියෙහි උපන්නාවු පූර්වොපපකාරි ඒ දාසිය නුවර දකුණු දිග් දොර කෙළෙහිගුණ දන්නා ඒ තෙම වාසය කරවි. වළවා මුඛ යකිනි රජගෙවුයන් ඇතුලත් වැස්වි. උන්ටද අන්ය්යන්ටද අවුරුදුපතා බලිදානය කරවි. නකත්කෙළි දවස්හි ඒ පණ්ඩුකාභය රජතෙමේ චිත්රලරාජයා සමඟ සමඅස්නෙහි හිඳගෙණ දෙව්මිනිස් නැටුම් කරවමින් රන්කරීදා ඩායෙන් යුක්තව සිත් ඇලවි. දොරගම් සතරද අබාවාවද එසේම මහත් සොහොන්භූමිය හා දම්ගෙඩිය හෝ වඩස්ථානයද බටහිරි රැජිනද වෙසවුණුයා (දෙවෙල) ද වැදිදෙවියා තල් (දෙවොල) ද සහාග වස්තුවද ප්රකභෙද ගෙයද යන මෙතෙක්දු බටහිරිදොර දිශාභාගයෙහි ඒරජතෙමේම පිහිටවි.
නගරශොධක පන්සියයක් සැඩොල් මිනිසුන්ද වර්චනශ් ශොධක දෙවිස්සක් සැඬොල් පුරුෂයන්ද මළමිනි බැහැර ගෙණයන්නාවු එක්සිය පණසක් සැඩොලුන්ද එතෙක්ම (එක්සියපණසක්) සොහොන්ගොව් සැඬොලුන්ද සො ෙහානින්වයඹදිග උන්ගේ ගම්ද පිහිටවිය. ඒ මිනිස්සු විධිවු පරිද්දෙන් ඒ කර්මමයන් කළාහුය. ඒ සැඬොල්ගමට ඉසානදික්හි නීච සුසානයයි නම්ලත් - සැඬොලුන්ගේ සොහොන කරව්. ඒ සොහොනින් උතුරුදින පහත්පව් අතර වැද්දන්ගේ ගෙවල් පෙළ පිහිටුවන ලද්දේ විය. ඊට උතුරුදිග්හි ගැමුණුවැව් දක්වා නොයෙක් තවුසන්ගේ අසපුකරණලද්දේ වි. එම සොහොනට පෙරදිග රජතෙමේ ජොතිය නිගණ්ඨයාගේ ගෙය කරවි. එම පෙදෙස ගිරිනම් නිගණ්ඨතෙමේද නානා පාෂාණ්ඩයෝද බොහෝ ශ්රණමණයෝද විසූහ. එසේම රජතෙමේ කුම්භණ්ඩ නම් නිණ්ඨයා පිණිස දෙවොලක් කරවි ඒ දෙවොල එනම් විය. එයින් බටහිර භාගයෙහි ව්යාදධපාළියෙන් පෙරදිග මිත්යා නි දෘෂ්ටි කුලයන් පන් සියයක් විසීය. එසේම ඒ රජතෙමේ ජොතියගෙයින් ඔබ ගැමුණු වැටින් මොබ පරිබ්රායජකාරාමයක් කරවිය. ආජිවක යන්ට ගෙයක්ද බමුණන්ට ආධාර ගෙයක්ද සිවිගෙයක් හා ආශිර්වායදශාලාවක්ද ඒ ඒ තැන කරවි. ලඬේකන්දව පණ්ඩුකාභය රජතෙමේ අභිෂෙකලත් දසවස් ඇත්තේ මුළුලක්දිව්හි ග්රායම සිමා නියම කෙළේය. යකභුතයන් යහලුකොට ඇති ඒ රජතෙම දෘශ්යගමානවු කාළවේළය, චිත්ර්රාජය යන මොවුන් සමඟ සම්පත් අනුභව කෙළේය. පණ්ඩුකාභයරජ හටද අභය රජහටද අතුර රජුන් නැති සතළොස් අවුරද්දක් වුහ.
ධෘතිමත් ඒ පණ්ඩුකාභය රජතෙමේ සත්තිස් වස් ඇත්තේ රජබවට පැමිණ රම්යප වු නොහඬුවු සමාධවු මේ අනුරාපුරෙහි සැත්තෑ අවුරුදුක් රජය කෙළේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස පණ්ඩුකාභයාභිසෙක නමුවු දසවන අදියර නිමි.
ඒ මෙහෙසිතොමෝ පුතුන් දසදෙනෙකු හා ඒ දුවකුදු වැදුවා. සියල්ලන් දෙටුපිත් අභයනම්. කර්ණඒට්යිකාතොම චිත්රාපනම්. මන්ත්ර පාරගත බ්රාපහ්මණයෝ ඇය දැක “මැයපිතෙක් රජය පිණිස මයිලන් නසන්නේය”යි ව්යාපකරණ කළෝය (ඒ අසා) “නැගනියන් මරන්නෙමුය”යි නිශ්චයකොට ගත්තාවු සහෝදරයන් වැඩිමහල් අභයකුමරතෙම වැළකිය. බොහෝකලක් ඇය එක්ටැම් ගෙයක වැස්වුය. රජහුගේ ශ්රි යහන් ගබඩාව සමඟ ඒ එක්ටැම්ගෙයි දොර කරවුය. තවද එක් දාසියක් මාලිගා ඇතුළෙහි සිටවුහ. මිනිසුන් බැහැර රැකවල්ලුහ. යම් හෙයකින් ඕතොමෝ දැකුම්ලත් පමණින්ම රුවින් මිනිසුන් උමතුකරව්ද, එහෙයින් උපපද සහිතවු “උනමාදචිත්රාම” යයි නම්ලද්දිය.
භද්ර උකාත්යාජන දේවියගේ ලක්දිව් ගමන් අසා මෑණියන් විසින්මෙහෙයනලද පුත්රනයෝ එකෙකු තබා මෙහි අවුය. අවාවු ඔව්හු පඬුවස්දෙව්හට ලක්හිමියාද ඒ නැගනියන්ද දැක සමඟ හඬාඒ බිසවුන් විසින් හා රජ විසින් කරණලද සත්කාර ඇත්තෝ රජු අනුමතියෙන් ලක්දිවිහි චාරිකා කළෝයි. රිසිසේ නිවාසද කළෝයි. රාමකුමරහු විසින් විසු තෙන රාමගොණයයි කියනු ලැබේ. උරුවෙලය, අනුරාධය යන දෙදෙනාගේ නිවාසයෝද එසේ එසේ (උරුවෙලය අනුරාධයයි) කියනු ලැබෙති. එසේම විජිතය, දිර්ඝාියුය, රොහණය යන මොවුන්ගේ වාසස්ථානද විජිතග්රාිම, දිර්ඝාියුග්රාඋම, රොහණයයි කියනු ලැබෙති. ඒ අනුරාධතෙමේ දකුණු දිගින් වැවක් කරවිය. ඉන් ඉක්බිති රජගෙයක් කරවා එහි වාසය කෙළේය. පඬුවස්දෙව් මහරජතෙමේ සිය දෙටු පිත් අභ්ය කුමරහු සුදුසු කල උප රජයෙහි අභිෂෙක කෙළේයි.
දිර්ඝා යු කුමරු පිත් දිඝගාමිණි කුමාරතෙමේ ඒ උනමාදචිත්රා පවත් අසා ඇය කෙරෙහි හටගත් දර්ශරනාභිලාෂා ඇත්තේ උපතිස් ගමට ගොස් රාජහු දිවි, ඒ රජතෙමේ උප රජු හා රාජොපස්ථානය මේ කුමරහට දුන්නේය. දැල්කවුළු ඉදිරිතන්හි ඊට එළඹ සිටියාවු ඒ චිත්රායතොමෝ ගාමිණි කුමරු දැක ඇලුණු සිත් ඇත්ති දාසීයට “මේ තෙමේ කවරේදැ’යි කීවා. පසුව “මයිල්හු පිතෑ”යි අසා දාසිය එහි නියෝග කළාය. ඒ තෙමේ කවුළුයෙහි සන්ධියකොට පසුව විස්වා රාත්රි යෙහි කර්කොටක යන්ත්රළ නැගි දොරසිඳුවා එයින් ඇතුල්විය. ඈ හා වැස අළුයම්හි බැහැරවි, මෙසේ නිතර එහි වාසය කෙළේය සිදුරක් නැති බැවින් ප්රකාශ නොවි. ඕ තොමෝ උහු නිසා ගැප් ගත්තිය. පසුව ගැබ මුහුකුරා ගියේය. දාසිතොමෝ මවුබිසවට කීවා. මවුබිසව දියනියන් විචාරා රජහට කීවාය. රජතෙමේ පුත්රබයන් කැඳවා “හේ තෙමේද අප විසින් රැක්ක යුත්තේය. උහුටම ඇය දෙමුය”යි කීයේය. ඉඳින් පුතෙක් විනම් උහු මරන්නමෝයයි ඒ දිඝගාමිණි කුමරහටම අනමාදචිත්රායව දුන්නුය. වදන කල පැමිණි කල්හි වැදිම්ගෙටදා වන්නිය. රජකුමරුවෝ (ඒ කුමරිය) රක්නා චිත්ර නම් දාසය කළවේළ නම් දාසය යන ගැමුණු කුමරහු කම්කරුවු පිළිණ නොදෙන්නක් ඒ කර්මදමයෙහි හේතු භුතයෝයයි කියා සැක කොට මැරවුහ. ඔව්හු දෙදෙනා යක්ෂඒ යොනියෙහි උපන්නෝ ගැබ හොත්තාවුම කුමරහට අරක් ගත්තුය ඒ කුමාරිකා වැඳිමට ආසන්න කල් ඇත්ති අනික් ගැහැණියක් දාසිය ලවා සැලකවි. ඒ චිත්රා් කුමරි පුතෙක් වැදුවා; වැලි ඒ ගැහැණි දුවක් වැදුවාය. චිත්රාකතොමෝ ඒ ගැහැණියට මසු දහසක් හා සිය පුතු දි ඒ දුව ගෙන්වාගෙණ ළඟ හොවාගත්තීය. දුවක් ලදැයි අසා රජකුමරුවෝ තුටු වුහ෴මවුකුමරිද මෑණියන් මුවබිසවද යසන දෙන්නා ඒ කුමරහට මුත්තණුවන්ගේ හා දෙටු මයිල්හුගේ නම් එක්කොට පණ්ඩුකාභයයි නම් කළෝය. ලඞ්කාරක්ෂේක පඬුවස්දෙව් රජ තෙමේ තිස්හවුරුද්දක් රජය කෙළේය. පණ්ඬුකාභය කුමරහු උපන් කල ඒතෙමේ මෙළේයි. ඒ රජහු මළකල සියලු රාජපුත්රයයෝ එක්වගෙණ අභයදායකවු අභය නම් භාතාකුමරහට උදාරවු රාජ්යා්භිෂෙකය කළෝය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ වහවස අභයඃභිෂෙක නම් නවවැනි අදියර නිමි.
10 වෙනි පරිචේජදයඋනමාදචිත්රාරව විසින් අණවනලද්දාවු දාසිතොමෝ ළදරු කුමරහු කරඬුවේක බහාගෙණ දොරමඬලා නම් ගමට ගියාය. රජකුමරුවෝද මුවදඩ ගියෝ තුඹුරු කඳුරෙහිදි දාසිය දැක “කොයියෙහිද? මේ කිමෙක්දැ”යි කියාත් විචාළෝය. (ඕතොමෝ) “දොරමඬලාවට යෙමි මාගේ දුවට ගෙණයන ගුඩපුය”යි කිවාය. රජකුමරුවෝ “වහා තබව” යි ඈට කිවුය. චිත්රාය කාළවේළය යන යක්ෂකයෝ දෙදෙන කුමරහු අරක් පිණිස නික්මියෝ එකෙණෙහි මහත් හුරු වෙසක් දැක්වුය ඒ කුමරුවෝ ඌරා ලුහුබැඳ ගියෝය දාසිතොම ඒ කුමරහු ගෙණ එහි ගියාය දරුවාද දහසද නියුක්තයාහට රහසි ගතව දුන්නීය. එදවස්හිම ඔහුගේ භය්යාක්ත තොමෝ පුතෙකු වැදුවාය. “මා බිරින්ද දරුවන් දෙදෙනෙකු වැදුවාය”යි උහු පොෂණය කෙළේය. ඒ කුමර සත්හැවිරිදි විය. මයිල්හු උහු දැන විලදිය කෙළනා දරුවන් මරන්ට (මිනිසුන්) මෙහෙයුය. දියෙන් වසනලද සිදුරු ඇති දියෙහි සිටි රුක්සිදුරකට කුමර තෙමේ කිමිදිමින් ඒ සිදුරෙන් ප්රලවිෂ්ටව බොහෝ වේලක් වැස පසුව එසේම නික්ම සෙසු දරුවන් වෙක අවුත් උන් විසින් විචාරන ලදුයේත් ඒ තෙමේ වචනයෙන් රැවටුයේය. ඒ කුමරතෙමේ මිනිසුන් ආ දවස්හි රෙදිකඩ හැඳගෙණ දියෙහි ගිලි රුක් සිදුරෙහි සිටියේය. සෙසු දරුවන් මරා කඩරෙදි ගැණ ‘සියලු දරුවෝ මරණලද්දාහ”යි ගොස් රජ කුමරුවන්ට දැන්වුය. උන් ගිය කල ඒ තෙමේ ස්වකීය ආයුක්තකයා ගෙට ගොස් වෙසෙමින් ඔහු විසින් අස්වැසුයේ දොළොස් වස්විය. නැවත ද ජිවත්වන කුමරහු අසා උහුගේ මයිල්හු එහි සියලු ගොපල්ලන් මරන්ට මිනිසුන් මෙහෙයය. එදවස්හි ගොපන්ලෝ එක් සිවුපාවෙකු ලැබ ඒ කුමරහු ගිනි ගෙණෙනු පිණිස ගමට යැවුහ. හේ තෙමේ ගෙට ගොස් නියුක්තයාගේ පුත්රුයාම “මා පා රිදෙන්නාහ, ෙගාපල්ලන් වෙත ගිනිගෙණයා. එහි තෝ අගුරෙහි පැලහු මස්ද කන්නේය”යි යැවුසේයි. ඒ තෙමේ ඒබස් අසා ගොපල්ලන් වෙත ගිනිගෙණ ගියේය. මෙහෙයනලද මිනිස්සු ඔවුන් වටලා මැරූය. සියලු ගොපල්ලන් මරා මයිලන්ට දැන්වුය.
පසුව සොළොස්වස්වු ඒ කුමර මයිල්හුද දත්තෝය. මවු තෙමෝ දහසකුදු දිනි. කුමරහුගේ ආරක්ෂාලවද විධාන කළාය. ආයුක්තිකකෙමේ මෑණියන් කී සියල්ල ම ඔහුට දන්වා දාසයෙකුත් මසු දහසකුත් දි පණ්ඩුල බ්රායහ්මණයා වෙත යැවුයේය. වෙදපාරගතවු බොහෝ සම්පත් ඇති පණ්ඩුල නම් බ්ර හ්මණයෙක් දකුණුදිග පණ්ඩුල නම් ගම විසිය. කුමාරෙතමේ එහි ගොස් පණ්ඩුල බමුණ දිටි. “දරුව තෝ පණ්ඩුකාභය කුමරු දැ”යි විචාරා “ඒසේය”යි කිකල ඔහුට සත්කාරකොට “දරුව තෝ රජ වන්නිගිය. සමසැත්තැවසක් රජය කරන්නෙහිය. ශිල්ප උපණුව”යි කියා ශිල්ප ඉගැන්වි. ඔහුගේ චන්දත නම් පුතු හා වහා සිප් නිමවුවහට යොධයන් සාඞ්ග්රැහ පිණිස ඒ තෙමේ මසු ලක්ෂ යක් දුන්නේය. එයින් පන්සියයක් යොධයන් සඞ්ග්ර හ කළ කල්හි ඒතෙමේ “යමක් විසින් ගන්නාලදුදා වු පර්ණනයෝ රන් (බඳුන්) වු නම් මෙහෙසිය කරව. මා පුතුද පෙරවි කර”යි කිය.ක මෙසේ කියා වස්ලතු දි යොධයන් සහිත කුමර එයින් මෙහෙයි. පින්වත් ඒ කුමර මම (පණ්ඩුකාභයෙමි) අස්වා ඉන් පිටත්ව අවුත් කසාගලවෙත නුවරදි සත්සියයක් පුරුෂයන්ද සියල්ලන්ට භොජනද (ලැබ) ලැබු බල ඇත්තේ ඉක්බිති එක්දහස් දෙසියයකින් පිරිවරනලද කුමරතෙමේ ගිරිකඬසිවනම් කුමර පඬුවස්දෙව් රජ විසින් දෙනලද ඒ දේශය අනුභව කෙරෙයි. ඒ ක්ෂවත්රි යතෙමේ එකල්හි සියක් කිරියක පැසුණු ගොයම් කප්වයි. උහුගේ දියනියවු රූමත්වු පාලි නම් ක්ෂයත්රිිය කුමරියක් වුවා. ඕතොමෝ හොබනා යානකට නැගි පියාණන්ට හා ගොයම් කපන්නන්ට බත් ගෙන්නැගෙණ සහ පිරිවරින් යන්නීය. කුමාරයාගේ මිනිස්සු ඒ කුමරිය දැක කුමරහට දැන්වුය. කුමාරතෙමේ පිරිස් සහිතව වහා ආයේ ඒ පිරිස දෙකඩකොට ඇය වෙතට සිය යානාව යැවිය. “කොහි යෙහිදැ” යි ඇය විචාළේය. ඇය විසින් (වුපරිදි) සියල්ල කිකල ඒ ක්ෂිත්රියයතෙමේ ඇය කෙරේ ඇලුණු සිත් ඇත්තේ තමහට බෙදනු පිණිස බතින් යාච්ඤා කෙළේය. ඕ ක්ෂබත්රිියාතොමෝ යානාවෙන් බැස රන් පයින් බත් ගෙණ නුග රුකක් මුලදි රජ කුමරහට දුන්නාය. සෙසු ජනයා බත් කවන්ට නුග කොළ ගත්තාය. එකෙනෙහි ඒ පර්ණ්යෝ රන්බඳුන් වුහ. රජකුමර ඒ දැක බමුණා කිවා සිහිකොට “මහෙසිකා භාවයට හොබනා කන්යා්වක් මට ලැබුණය” යි සතුටුවි, ඒ සියල්ලන් බත් කැවිය. නමුත් ඒ බොජුන් ක්ෂ්ය නොවුයේය. එකෙකුගේ කොමිස ගත්තාසේ එහි පෙනුණේය. මෙවැනි පින් ගුණයෙන් යුක්තවු සුකූමාල ඒ කුමාරිකා එතැන් පටන් ස්වර්ණ පාලි නමින් ප්රෙසිඬ විය.
ඒ කුමාරිය ගෙණ යානාවට නැගි ක්ෂඒත්රිතයතෙමේ මහාබල සෙන් පිරිවරනලදුයේ නිසැකින් පලාගියේය. ඒ අසා කුමරියගේ පිය තෙමේ සියලු මිනිසුන් එවිය. ඔව්හු ගොස් කලහ කොට කුමාරභටයන් විසින් තර්ජුනය කරනලද්දාහු පෙරලා අවුය. එහි කළ නුවර ඒ හේතුවින් කලහනගර නම් වි. ඒ අසා ඇයගේ පස්බෑයෝ යුද පිණිස අවුය. පඬුල බමුණුපිත් චන්දයකුමර උන් සියල්ලන් මැරවි. ඔවුන් යුදකළ බිම ලොහිත වාහඬණ්ඩයයි (ලේවාකඩයයි) නම් ලැබුය. ඉක්බිති පාණ්ඩුකාභය කුමර ගඟින් එතර දොළුගලට ගියේය. එහි සතර අවුරුද්දක් වාසය කෙළේය. මයිල්හු එපවත් අසා රජහු හැර ඔහු හා යුද පිණිස එළඹියෝය. දුම්රක්ගල වෙත කඳවුරු පිහිටුවා බෑණ හා යුධ කළෝය. බැනතෙමේ වනාහි මයිලන් ලුහුබැඳ ආය. ගඟින් මොබ පළවා හැරි උන්නේ කඳවුරෙහි දැවුරුද්දක් විසිය. ඔව්හු උපතිස් ගමට ගොස් රජහට එපවත් කිවුය. ඒ රජ රහස් සහිත හස්නක් කුමරහට (එවනුයේ) “තෝ ගඟින් එතර අනුභවකර, ඉන් මොබ නහ මක් එවා”යි කියා යැවිය. බොහෝ කලක් ඔහුට උපකාරවෙහිය, දැන් රට දෙහි, එහෙයින් තොප මන්නෙමුය”යි කිවුය. ඒ රජ උන්ට රජය පාවාදුන්නේය. ඒ සියල්ලෝම එකඟව තිස්ස නම් බෑයාරජයට ප්රාධාන කළෝය අභයදායක මේ අභය රජතෙමේ විසිඅවුරුද්දක් ඒ උපතිස් කම්හි වෙසෙමින් රජය කෙළේය.
දුම්රක්ගල වසන චෙතියා නම් යකිනි තිඹිරසඟන විලෙහි වෙළඹරුවින් ඇවිදිනිය. සුදුසිරුර හා රන්පාඇති සිත්කලු ඒ වෙළඹ එකෙක් දැක “මෙහි මෙබඳු වෙළඹක් වසන්නීය”යි කුමරහට දැන්විය. කුමරතෙමේ රැහැණ ගෙණ ඇය අල්වා ගන්ට එළඹියේය. පශ්චාත්භාගයෙන් ආවහු දැක ඒ කුමරහු තෙදින් ඕතොමෝ භයවුවා අතුරුදහන්නොවි දිව්වාය. ඒ තෙමේ දුවන්නිය ලුහුබැන්දේය. දුව්න්නාවු ඕතොමෝ ඒ විල සිසාරා ස්තයලක් දවිවාය. මහගඟ බැස එයින් එතරට නැවත සත්යලක් දුම්රක්ගල සිසාරා දව්වාය. නැවත එම විල වටා තුන්යලක් දිව්වාය. එයින් ඉක්බිත් කච්ඡක නම් තොටින් ගඟට බටුවාය. ඒ තෙමේ එහිදි වාලඬියෙහි ඇයද ගඟෙහි යන තල්පතක්ද ගත්තේය. ඔහුගේ පින්තෙදින් ඒ තල්පත මහ කඩුවෙක් විය. ඈට “ති මරමි” කියා කඩුවු එසවිය. “ස්වාමිනි, ඔබට රජය ගෙණ දෙමි. මා නොමැරුව මැනව”යි කීවාය. ඒ තෙමේ ඇය ග්රීිවයෙහි අල්වාගෙණ කඩු සිල්න් නාසායෙහි විද යොතින් බැන්දේය. ඈ වසඟවි මහත් බල ඇති ඒ තෙමේ වෙළඹනැති දුම්රක්ගලට ගොස් එහි සතර අවුරද්දක් වාසය කෙළේය. භටසේනා සහිතවුයේ රිටිගලට අවුදින් යුඬකාලය බලමින් එහි සතුඅවුරුද්දක් වාසය කෙළේය.
මයිල් දෙදෙනෙකු හැර ඔහුගේ සෙසු අටමයිල්හු යුදයට සැරසුණෝ ඒ රිටිගල එළඹ (එහි පෙර පිහිටි) කුඩානුවර කඳවුරු පිහිටුවා ගෙණ සිවුරගසෙන් දි සෙනෙවියා යවා හාත් පසින් රිටිගල වටලැවුය. යකිනිය හා මන්ත්රගණය කොට ඇෙග් වාචොයුක්තියෙන් රාජපරීෂ්කාර පඬුරු ආයුධයන්ද දී “මේ සියලු උපකරණයන් ගනිව්, මම තොප ක්ෂධමාකරවන්නෙමි” මෙසේ කියා කුමාරතෙමේ පෙරතුව බලසෙන් යැවිය. “ප්රිවිෂ්ටවු ඔහු ගන්නමෝය”යි ඔවුන් විශ්වානසවු කල ඒ කුමර යක්වෙළඹ නැගි මහා බලසෙනගින් පිරිවරණලදුයේ යුද පිණිස වන්නේ ඒ යකිනි මහහඬින් හැඬුවා. ඇත්ළත පිටත සිටි කුමාරයාගේ බලසෙනාද මහත් අරගල කළා. කුමාර යාගේ ඒ මිනිස්සු සියල්ලෝ පරසෙනා මිනිසුන් වැඩිකොටසද මයිලන් අටදෙනාද මරා ශර්ෂසරාශියකළෝය. ඒ සෙනෙවිතෙමේ පලාගොස් ලැහැබකට වන්නේය. එහෙයින් මෙෙතමේ සෙනාපති ගුම්බකයයි කියනු ලැබේ. ඒතෙමේ මත්තෙහි තබන ලද මයිලන්ගේ හිස් ඇති ඉස්රැස බලා “ලබුරැසක්වැන්නැ”යි කියේය. එහෙයින් ලබුගම්යයි නම් වි.
මෙසේ දිනු සංග්රා ම ඇති ඒ පණුඩුකාභය කුමර එතැනින් අනුරාධ නම් මුත්තණුව්න වසන තැනට ගියේය. ඒ ආය්ය් ක තෙමේ තමා රජගේ කුමරුට දි අන්තැනෙක් වාසය කෙළේය. කුමර ඒ රජගෙයි විසිය. නිමිත්ත ශාස්රටත්රෙදන්නන්ද එසේම වාස්තුවිද්යා දන්නන්ද විචාරවා ඒ ගම්හිම උතුම් නුවරක් ඉදි කරවි. (විජයකුමර ඇමැතිවුද භද්ර කාත්යනන බිසවුන් බැවුද) අනුරාධයන් දෙදෙනාගේ නිවාස හෙයින්ද අනුරේ නකතින් පටන්ගත් බැවින්ද අනුරාධපුර නම් වි. මයිලන්ිගේ සේසත් ගෙන්වා මෙහි සයඤ්ජාත විල්හි ශොඩවා සේසත් නගා ඒ විල දියෙන්ම ඒ පණ්ඩුකාභය කුමර තමන් අභිෂෙකය කරවි. ඒ ස්වර්ණෙපාලි නම් දේවයද මහෙසිකාබැව්හි අභිෂෙක කෙළේය. චන්දගකුමරහට විධිවුපරිද්දෙන් පෙරවි තනතුරු දුන්කනේය. සෙසු භටයන්ටද සුදුසු පරිද්දෙන් තනතුරු දුන්නේය. මෑණියන්ටද තමන්ටද උපකාර කළ හෙයින් දෙටුමයිල් අභයරජ නොමරවා ඔහුට රෑ රජය දුන්නේය. ඒතෙම නුවර රක්නේ විය. එතැන් පටන් නුවර නගරගුත්තිකයෝ වුහ. ගිරිකණ්ඩසිව නම් බිරින්ද පියහුද නොමරවා ගල්කඬ රටම ඔහුට දුන්නේය.
ඒ විලද කණ්වා බොහෝ දිය ඇති කෙළේය. ජයලත්කල දියනැ හෙයින් ජයවැවයයි නම් වි. නුවරට නැගෙණහිර කාළවෙළයක්ෂියා පිහීටව් හෝ කාළවේළයකු දෙවොල ඉදි කෙළේය. ඒ මිත්රහරාජයකු අභයවාපි යටභාගයෙහි වාසයකරවි. යක්ෂනයොනියෙහි උපන්නාවු පූර්වොපපකාරි ඒ දාසිය නුවර දකුණු දිග් දොර කෙළෙහිගුණ දන්නා ඒ තෙම වාසය කරවි. වළවා මුඛ යකිනි රජගෙවුයන් ඇතුලත් වැස්වි. උන්ටද අන්ය්යන්ටද අවුරුදුපතා බලිදානය කරවි. නකත්කෙළි දවස්හි ඒ පණ්ඩුකාභය රජතෙමේ චිත්රලරාජයා සමඟ සමඅස්නෙහි හිඳගෙණ දෙව්මිනිස් නැටුම් කරවමින් රන්කරීදා ඩායෙන් යුක්තව සිත් ඇලවි. දොරගම් සතරද අබාවාවද එසේම මහත් සොහොන්භූමිය හා දම්ගෙඩිය හෝ වඩස්ථානයද බටහිරි රැජිනද වෙසවුණුයා (දෙවෙල) ද වැදිදෙවියා තල් (දෙවොල) ද සහාග වස්තුවද ප්රකභෙද ගෙයද යන මෙතෙක්දු බටහිරිදොර දිශාභාගයෙහි ඒරජතෙමේම පිහිටවි.
නගරශොධක පන්සියයක් සැඩොල් මිනිසුන්ද වර්චනශ් ශොධක දෙවිස්සක් සැඬොල් පුරුෂයන්ද මළමිනි බැහැර ගෙණයන්නාවු එක්සිය පණසක් සැඩොලුන්ද එතෙක්ම (එක්සියපණසක්) සොහොන්ගොව් සැඬොලුන්ද සො ෙහානින්වයඹදිග උන්ගේ ගම්ද පිහිටවිය. ඒ මිනිස්සු විධිවු පරිද්දෙන් ඒ කර්මමයන් කළාහුය. ඒ සැඬොල්ගමට ඉසානදික්හි නීච සුසානයයි නම්ලත් - සැඬොලුන්ගේ සොහොන කරව්. ඒ සොහොනින් උතුරුදින පහත්පව් අතර වැද්දන්ගේ ගෙවල් පෙළ පිහිටුවන ලද්දේ විය. ඊට උතුරුදිග්හි ගැමුණුවැව් දක්වා නොයෙක් තවුසන්ගේ අසපුකරණලද්දේ වි. එම සොහොනට පෙරදිග රජතෙමේ ජොතිය නිගණ්ඨයාගේ ගෙය කරවි. එම පෙදෙස ගිරිනම් නිගණ්ඨතෙමේද නානා පාෂාණ්ඩයෝද බොහෝ ශ්රණමණයෝද විසූහ. එසේම රජතෙමේ කුම්භණ්ඩ නම් නිණ්ඨයා පිණිස දෙවොලක් කරවි ඒ දෙවොල එනම් විය. එයින් බටහිර භාගයෙහි ව්යාදධපාළියෙන් පෙරදිග මිත්යා නි දෘෂ්ටි කුලයන් පන් සියයක් විසීය. එසේම ඒ රජතෙමේ ජොතියගෙයින් ඔබ ගැමුණු වැටින් මොබ පරිබ්රායජකාරාමයක් කරවිය. ආජිවක යන්ට ගෙයක්ද බමුණන්ට ආධාර ගෙයක්ද සිවිගෙයක් හා ආශිර්වායදශාලාවක්ද ඒ ඒ තැන කරවි. ලඬේකන්දව පණ්ඩුකාභය රජතෙමේ අභිෂෙකලත් දසවස් ඇත්තේ මුළුලක්දිව්හි ග්රායම සිමා නියම කෙළේය. යකභුතයන් යහලුකොට ඇති ඒ රජතෙම දෘශ්යගමානවු කාළවේළය, චිත්ර්රාජය යන මොවුන් සමඟ සම්පත් අනුභව කෙළේය. පණ්ඩුකාභයරජ හටද අභය රජහටද අතුර රජුන් නැති සතළොස් අවුරද්දක් වුහ.
ධෘතිමත් ඒ පණ්ඩුකාභය රජතෙමේ සත්තිස් වස් ඇත්තේ රජබවට පැමිණ රම්යප වු නොහඬුවු සමාධවු මේ අනුරාපුරෙහි සැත්තෑ අවුරුදුක් රජය කෙළේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස පණ්ඩුකාභයාභිසෙක නමුවු දසවන අදියර නිමි.
මහා වංශය - 5 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 5)
පස්වෙනි පරිචේජදය
ආරම්භයෙහි මහාක-ශ්යේපාදි මහාස්ථවිරයන් වහන්සේලා විසින් කරණලද ධර්මභසංගිතිතොමෝ ථෙරියායයී කියනු ලැබේ. ආරම්භ වර්ෂම සියයයෙහි ඒ එකම ථෙරවාදය වුයේය, ඉන් මෑත අන්යා චාය්ය්රයන වාදයෝ උපන්හ ඒ දෙවැනි වු සඞ්ඝායකා කාරි ස්ථවිරයන් විසින් නිග්ර හකරණලද සියලු දසදහසක් ඒ පාපශික්ෂුිනහු මහ සංගිති නම්වු ආචාය්ය්ප වාදයක් කළාහුය. ඒ මහාසංගීතික භික්ෂු න්ගෙන් ගොකුලිකස, එකබේබාගාරික යයි ආචාය්ය්ල වාද ඇති ලබ්ධි දෙකක භික්ෂුිහු වුහ ගොකුලික භික්ෂුයන්ගෙන්පුගගලපණ්ණතනිව දිහුය, බාහුලීකයෝයයි ලබ්ධි දෙකක පිහිටි භික්ෂුවහු වුහ. ඒ භික්ෂුභහු අතුරෙහිම චේතිය වාද නම් වු අන්ය මතයක පිහිටි භික්ෂු්හු වුහ ඒ සියල්ලෝ මහා සංගීති නම් වාදයඇත්තෝය නැවතද ථෙරවාදි භික්ෂු්න් ගෙන් මහිංසාසකනම් භික්ෂුාහුය, වජ්ජිපුත්ර ක භික්ෂු්හුයයි යන මෙ දෙකොටසවුහ. ඒ වජ්ජිපුත්රතක භික්ෂු හුම ධම්මුත්තරිය නම් භික්ෂුදහුය, භද්රෙයානික භික්ෂුඒහුය, ජන්තාගාරික භික්ෂු හුය, මහාවංශය -පළමුවෙනි කාණ්ඩය.
සම්මිතිය භික්ෂු හුයයි මෙසේ (සරත කොටසක්) වුහ. මහිංගසක නම් භික්ෂු්න්ගෙන් නික්ම සබ්බත්ථි වාදි නම් භික්ෂුකහුය, ධම්මගුත්තිය නම් භික්ෂුින් යි මේ දෙකොටස වුම්ය. යලිත් සබ්බත්ථිෂවාදින් කෙරෙන් නික්ම කස්සපිය භික්ෂුනහු වුහ, එයින් සඞ්කන්නතික නම් භික්ෂුථහු වුහ, එයින් වනාහි සුතතවාද නම් භික්ෂුසහු වුහ ඒ මොව්හු ථෙරවාද නම් මත ඇති භික්ෂුයන් හා සමඟ දොළොස් නිකායක් වෙති, පූර්වවයෙහි කියනලද ෂඬ්වාද සෝදැසී මෙසේ සියල්ලෝම අටළොස් නිකායක් වුහ. මෙසේ දෙවෙනි වර්ෂසශතයෙහි සතළොස් මතයක් වුහ ඉන් මෑත අන්ය වු ආචාය්ය් වාද උපන්හ, එනම්, හෙමවතසෝය, රාජ ගිරිකයෝය, එසේම සීඩෘතිථිකයෝය, පුබ්බසෙලික නම් භික්ෂුස හුය. එසේම අපරසේලිකයෝය, වාජ්රීකයෝය, මේ සඬ්විඩ මතිකයෝ ජම්බුවීපයෙහි බිඳුනෝය. ධම්මරුචිකයෝය, ඍග ලිකයෝයයි ලඞ්කාවිපයෙහි හින්නවුහ෴ ආචාය්ය්කය වංශ භෙදයයි. කාලාශොක රජනහුගේ පුත්රමවු දසබෑ කෙනෙක් වුහ. ඔව්හුදෙවිසිහවුරුද්දක් රාජ්යාපනුශාසනා කළහ, ඒ දසබෑ රජුන්ට අනතුරුව නවනන්දර රජදරුවෝ පිළිවෙළින් වුහ, ඔව්හුදදෙවිසිහවුරුද්දක් රාජ්යාවනුශාසනා කළහ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ වාණක්යානම් බ්රාිහ්මණතෙම නින්දහන රජුන් අතුරෙන් නව වෙනි වු ධනනන්දය රජහු චණ්ඩක්රොෙධයෙන් මරවා මොය්ය්්ත නම් ක්ෂත්රී්යයන්ගේ වංහයෙහි උපන්නාවු ශ්රීිධරවු චන්දආ ගුප්තයයි ප්ර්සිඬවු රාජකුමාරයා මුළු දඹදිව රාජ්යඩයෙහි අභිෂෙක කෙළේය, ඒ චන්දෙගුප්ත රජතෙම සුවිසිහවුරුද්දක් රජය කෙළේය.ක ඔහු පිත් බින්දු්සාර ක්ෂතත්රි යතෙම අටවිසි අවුරුද්දක් රජය කෙළේය. බින්දු සාර රජහුගේ පුත්රදයෝතුමු ප්රරසීඬවු එකසිය එකදෙනෙක් වුහ. ඔවුන් අතුරෙන් ධර්මරමාශොක කුමාරතෙම පූණ්ය තෙජොබල සමාඬිසම්පන්නවුයේය, හෙතෙම භින්නමාතෘකවු එකුන්සියයක් සහෝදරයන්මරවා මුළු දඹදිව එකරාජ්යෙයට පැමිනියේය, සර්වරඥයන්වහන්ිසේගේ පරිනිර්වාිණ යෙන් පසු ඒ රජහු අභිෂෙකයෙන් පුර්වයයෙහි වර්ෂව දෙසිය අට ළොස මෙසේ දතයුතු. මහා යසස් ඇත්තේ සිවුවසකින් එක රජ්යවයට පැමිණ පාටලීපුත්රළ නගරයෙහි තමන් අභිෂෙක කෙළේය. ඒ රජහුගේ අභිෂෙකය හා සමගම, අහසෙහිද එසේම භූමියෙහිද යොදුනක් යොදුනක් තන්හි ආඥාව සතන යෙන් පහලවිය. (ඒ රජාණන්ට) දෙවියෝ අනොතන්තවිලෙහි පැන්කත් අටක් දවසක් පාසා ගෙණවාහුය. නරේන්ර්අ තෙම එයින් ජනයාටද සංවිභාග කෙළේය. දෙවියෝම හිමවතින් නොයෙක් දහස්ගණනකට පොහොන්වු නාලියදැවටු ගෙනාවා 5 වෙනි පරිචේජදය. 17
එසේම බෙහෙත් ඇඹුලු හා බෙහෙත් අරළු ද වර්ණ ණයෙන් සන්ධටයෙන් රසයෙන් උතුම්වු අඹපලද එයින්ම ගෙණාවාහුය.(තවද) දෙවතාවෝ පන්චර්ණඋණ වස්ත්ර්යෙන්ද, පිථවර්ණසණවු අත් පිසිනා පිළිකඩද දිව්යෙපාන වර්ගර ද ජද්දන්තවිලින් ගෙණාවාහුය.ඒ නුවර මැරෙන්නාවු මුව ඌරු ලිහිණියෝ ඒ රාජහුගේ මුළුතැන්ගේ ගෙට අවුත් තමන්ම මැරෙත්. එහි දිවියෝ තුමුගවයන් ගොදුරුකවා නාලය ගෙණ එති. මුවන් හා ඌරෝ කෙත්වත් විල්ආදිත් රකිති. හුනැත්තාවු දිව්යමවු සමන්මල් පට හා උපුල්ද විලවුන්දඅඳුන්ද, නාගවිමානයේන නාගයෝ ගෙණ එති. ගිරවු වනාහි හැල්ගැල් අනුදහසක් ජද්දන්න වලින්ම දිනපතා ගෙණාවාහුය. මියෝ ඒ හැල් නොකඩා දාසෙවියකුඩුනැතිකොට සහල් ශුඬකළහ. ඒ සහළින් රජගෙයි බත සිඬවිය. ඒ රජහට සතනයෙන් මිමැස්සෝ මිබැන්දෝඑසේම ඒ රජහුගේ කඹුරුහල්හි වලස්සු කුළුගැසුහ. මනොඥ මධුරස්වර ඇත්තාවු කුරවිකෙව්ල්ලෝ අවුත් ඒ රජහට මධුර වු කුජනය කළහ. අභිෂෙක කරණලද්දාවු ඒ අශොක රජ තෙම ස්වකීය බාලසහෝදරවු තිස්සනම්වු කුමාරයා උපරාජ්යොයෙහිඅභිෂෙකකෙළේයි෴ ධර්මසමාශොකාභිෂෙකය නිමියේයි.
ඒ රජහු පියතෙම බ්ර හ්මපාක්ෂිකකවු සැටදහසක් බ්රාෙහ්මණයන් වැලඳවිය. ඒ ධර්ම්මාශොක, රජතෙමේද තුන්හවුරුද්දක් ඔවුන්ටමදන් දුන්නේය. නුවණැත්තාවු අශොක රජතෙමදන්දෙන තන්හිදි ඔවුන්ගේ අනුපසමය දැක “පරික්ෂා කොට දානය දෙන්නෙමැ”යි ඇමතියන් මෙහෙයා වෙන්වසයෙන් නානා පාෂාණ්ඬයන් ගෙන්වා හිඳිමෙන් විමසා වලඳවා හැරියේය, කාලයෙක්හි සිවුමැදුරුගතවු ඒ රජතෙම විථියෙහි වඩනාවු උපසම්ත සංසුන් ඉඳුරන් ඇත්තාවු ඒ නිග්රොුද සාම ණෙරයන් දැක සිත පැහැදවුයේය. ඒ නිග්රොිධ සාමණෙරතෙම බින්දුිසාර රජහුගේ පුත්ර්යන් අතුරෙන් සියල්ලන්ට වැඩි මහල්සහෝදරවු සුමන නම් කුමාරයාගේ පුත්රද වුයේය෴ (එහි පිළිවෙළ කථාව මෙසේයි.)
ඒ අශොක කුමාරතෙම පියාණන් විසින් දෙනලද උදෙනි රට රාජ්යගය හැර බින්දුාසාර රජහු රොගාතුරකල්හි පාටලීපුත්රය නගරයට පැමිණියේය, පුරය තමා අයත් කොට ගෙණ පියා මළ කල්හි වැඩිමහල් සහෝදරයා මරා පුරවරයෙහි රාජ්ය ය ගත්තේය. සුමන නම් කුමාරයාගේ සුමනා නමවු ගර්බරහාර්ණසවු දෙවිතොමෝ ඒ පුරයෙන් නික්ම නැගෙණහිර දොරින් පිටසැඩොල් ගමට ගියාය. එහි නුගරුක අධිවාසිවු දේවතාතොමෝ නමින් ඇය කැඳවා ගෙයක් මවා දුන්නාය, ඕ තොමෝ ඒ දවසම උතුම් පුතෙකු වදා දෙවතානුග්රාහය අනුවර්ගුයාපුත්ර යාට නිග්රොයධයයි නම් කළාය. සැඬොල් දෙටුතෙම ඇය දැක තමා සාමිදුවමෙන් සිතන්නේ සත්හවුරුද්දක් මනාකොට ඇයට උවටන් කෙළේය. එකල්හි මහාවරුණ නම් අර්හදත් ස්ථවිර තෙම හෙතුසම්පන්නවු කුමරුවා දැක මෑණියන් විචාළේ ඒ කුමරුවා පැවිජි කරවුයේය, ඒ කුමාරතෙම කරගෙහිම රහත් බවට පැමිණියේය ඉක්බිත්තෙන් ඒ නිග්රොකධ සාමණෙරතෙම මවු බිසවුන් දක්නට යන්නේ පුරවරයට දකුණු දොරිනන් පිවිස, එකල රජ මළුවෙහි ඒ ගමට යන මගින් යන්නේය. ඒ රජ තෙම ශාන්තවු ඊය්යාුවෙ පථය කරණකොටගෙණ ඒ සාමණෙරයන් කෙරෙහි ප්රතසන්න වුයේය.
පූර්වටයෙහිම සමඟ විසිමෙන් උන්වහන්සේ කෙරෙහි ප්රෙේමය උපන්නේය. (ඒ පිළිවෙළ කථාව මෙසේයි) පූර්වනයෙහි වනාහි මිවෙළඳ තුන්බෑකෙනෙක් වුහ එක් වෙළදෙක් මි විකුණයි, දෙදෙනෙක් මි ගෙණඑති, එකල එක් පසේබුදු කෙනෙක් ව්රදණරොගයකින් ආතුරවිය, අන්යබවු පසේබුදු කෙනෙක් උන් වහන්සේ පිණිස ම සොයමින් එකල පිඬුසීගන වතින් නුවරට පිවිසිසේක. දිය ගෙනෙනු සඳහා තොට්ට යන්නාවු එක් හට වේවිකාවක්තොමෝ උන්වහන්සේ දුටුවාය. විචාරා ම් කැමැති බැව් කැස, “වහන්ස, තෙල මී සල්පිළය” අතින් දක්වා එහිවැඩිය මැනවැයි කිවා. එහි පැමිණි පසේබුදුන්ට පහන්වු ඒ වෙළදතෙම පාමුවෙන් උතුරුවමින් පාත්රඑය පුරා මී දන් දුන්නේය. පිරුණාවුද ඉතිරිගියාවුද පොළෝතෙලෙහි වැටුණා වුද, මි දැකප්රනසන්නවු ඒ වෙළඳතෙමේ එකල්හි (මේ දානය කරනකොටගෙණ මෙට ජම්බුවීපයෙහි එක රාජ්ය ය වේවා, අහස යොදුනක්තන්හි පොළොව යොදුනක්තන්හිද (මාගේ) ආඥව පැතිරේවා”යි මෙසේ ප්රුත්ථි්නා කෙළේය ආවාවු සහෝදරයන්ට හෙතෙම මෙබඳු කෙනෙකුට මි දුනිමි, මි නුඹ ලාටද අයිති හෙයින් නුඹලාත් ඒ අනුමෝදන් පිවිය”යි කීයේය. ඒ වැඩිමහලු සහෝදරතෙම නොසතුටු සිත්ඇත්තේ ‘සැමකල්හිම චණ්ඩාලයෝ කසාවත් හඳුනාහුය, හෙතෙම චණ්ඩාලයෙක් වත්තේදෝහෝ”යි කියේය. මධ්යුම තැනැතේ “ඒ පසේබුදුන් මුහුදින් එතරදම”යි කීයේය. ඒ මධුදැය කයාගේ බස් අසා ඔව්හු ප්රාුප්තිදානය අනුමෝදන් වුහ.
ඒ සල්පිළ දැක්වු හට්චෙටිකාතොමෝ වනාහි ඒ මධුදායකයාගේ මෙනෙහි බැව් හා නොපෙණෙන සන්ධිඒඇති ඉතා මංනාහරවු රූපයද ප්රාහත්ථි්නා කළාය. මධුදායකවු වෙළඳතෙම ධර්මහමාශොක නම් රජවුයේය, සව්චෙටිකාතොමෝ අසන්ධිූමිත්රාර නම් දෙවි විය, චණ්ඩාලවාදිවු වෙළඳතෙම නිග්රො ධ සාමණේර වුයේය, පාරවාදිකවු වෙළඳතෙම දෙවැනි පෑතිස් නම් රජවුයේය. යම්හෙයකින් හෙතෙම චණ්ඩාලවාදි වීනම් එහෙයින් සැඩොල්ගම උපන්නේය. යම්සේ මොක්ෂලය ප්රාාත්ථඑනාකෙළේද එහෙයින් සත් හැවිරිදි වයස් ඇත්තේම මොක්ෂරප්රාුප්තද වුයේය. එහෙයින් ඒ සාමණේරයන් කෙරෙහි පිහිටි ප්රෙවමඇති ඒ රජ තෙම, ඉතා යුහුසුලුවුයේ ඔහු කැඳවයේය. හෙතෙම සංසුන් පැවතුම් ඇත්තේම ළඟට පැමිණියේය, රජතෙම: “දරුව්, සුදුසු අස්නෙක හුනමැනවැ”යි කීයේය. හෙතෙම අන්ය්වු ශ්රවමණ යෙකු නොදැක සිංහාසනය කරා පැමිණියේය. ඒ සාමණෙරයාණන් පය්ය්ං ඬ්කය කරා එන කල්හි රජතෙම “අද මේ සාමණෙරතෙම මාගේ ගෙයි ස්වාමිවන්නේය”යි සිතුයේය. හෙතෙම රජහු අත අල්වා පය්ය්ි සඩ්කයට නැංගේ රාජපය්ය් ්කඬකයෙහි සේසත යම් වැඩහුන්නේය. ඒ ධර්මමමාශොක රජතෙම එසේ හුන්නාවු ඒ සාමණෙරය්න දැක, ගුණයෙන් සම්භාවනාකොට, එකල අතිශයින් සතුටු වුයේය. ඒ සාමණෙරයන් තමන්ට පිළියෙළ කරණලද ඛ ද්යටභොජ්යනයෙන් සතපා, සම බුදුන් වදාළ ධර්මිමයක් විචාළේය. ඒ සාමණේරතෙම ඒ රජ හට දම්පියාවෙහි අප්රසමාදවර්ගරය වදාළේය. ඒ මිහිපල්තෙම ඒ අසා බුඬ්ශාසනයෙහි ප්රසසන්නවුයේ “දරුවා නුඹවහන්සේට නිතිබත් අටක් දෙමැ”යි ඒ තෙරණුන්දැට කියේය, ඒ සාමණෙරතෙම “මහරජ, ඒ නිතිබත් මාගේ උපාධ්යායයන්ටදෙමැ”යිකීයේය නැවත අටක් දුන්කල ඒ අට ඇවැරීන්ටද, නැවතත් අටක් දුන්කලිහි ඒ අට භික්ෂුඅසඞ්ඝයාටද ඒ සාමණෙරතෙම දුන්නේය නැවතත් අටක් දුන්කල්හි ප්රාඅඥවු සාමණේරතෙම ඉවසුසේක. දෙවෙනි දවස්හි භික්ෂුන් දෙතිස්නමක ගෙණ රජගෙට වැඩිසේක. රජහු විසින් සියතින් සර්ථකණය කරණ ලද්දේ ධර්මටමදෙශනාකොට මහාජනයා සහිත වු රජහු තිසරණ පන්සිල්හි පිහිටෙවුසේක. (නිග්රොවධ සාමණෙර දර්ශලනයි.)
ඉක්බිත්තෙන් ප්රෙසන්නවු ඒ රජතෙම, දවසක් දවසක් පාසා පිළිවෙළින් විඟුණයෙන් භික්ෂු න් සැටදහසකට උපස්ථාන කෙළේය. හැටදහසක් තිත්ථි්කයන් බැහැරකොට සැටදහසක්භික්ෂුසන් සතනයෙන් රජගෙයි වැළඳවිය. ඒ රජතෙම සැට දහසක් භික්ෂුන්ට වළඳවනු පිණිස යුහුසුල්වුයේ මාහැඟිවු බාද්යාඒභොජ්යකයන් පිළියෙළකරවා, නුවර සරහවා ගොස් සඞ්ඝයා පවරා රජගෙට වඩ ගෙණ වළ්ොඳවා බොහෝවු ශ්රළමණ පරිෂකාර දන් දී ශාස්තෲන්වහන්සේ විසින් දෙසනලද ධර්මය කෙතෙක්දැයි විචාළේය. මොග්ගලිපුත්තතිසස නම් ස්ථවිර තෙම එකල බහට ඒ ප්රදශනය විසඳා වදාළේය. අසුසාර දහසක් ධර්ම්මස්කන්ධහයෝයයි ආසා ඒ රජතෙම “මම ඒ ධර්මදමස්කන්ධතයත් එකක් එකක් වශයෙන් (එක එක) විහාරයෙන් පුදමා’යි කීයේය. රජතෙම එකල්හි සයානුකෙළක් වසතුදි මිහිතෙලෙහි අසුසාරදහසක් පුරයන්හි ඒ ඒ තන්හි රජුන් ලවාම විහාරයන් ආරම්භ කරවුහ. තෙමේ අශොකාරාම කරවන්නට ආරම්භ කෙළේය. ඒ රජතෙම රත්නත්රළය, නිග්රොළධ සාමණෙරය ගිලන් හුස යන මොවුනට ශාසනයෙහි වෙන් වෙන් වශයෙන් දවසක් දවසක් පාසා ලක්ෂනයක් බැගින් ධනය දෙවුයේය. බුදුන්ට දෙනලද ධනයෙන් සෑමකල්හි නොයෙක් විහාරයන්හි ෙනායෙක් පරිද්දෙන් ථූප පූජාකළහ. මනුෂ්ය්යෝ තුමු ධර්මහමයට දෙනලද ධනයෙන් ප්රරණිතවු සිවුපසයන් ධර්මෙමධර භික්ෂු න්ට පැමිණවුහ. අනවතත්තවිල පැන්කඳින් දවසක් දවසක් පාසා සතරක් සඞ්ඝයාටද, ත්රිතපිටකඬර භික්ෂුවන් සැට නමකට එකක්ද දුන්ුනේය. එකක් අසන්ධිටමිත්රාත නම් දෙවියට දෙවිය. මිහිපත්තෙම දෙකක්ම තමන් පරිභොග කෙළේය. දවසක් දවසක් පාසා සැටදහසක් භික්ෂුන්ටද, සොළොස් අහසක් ස්ත්රීටන්ටද නාගලති නම්වු දහැටි දින.
ඉක්බිති එක් දිනක් රජතෙම චතුසසමබුධයන්ගේ දර්ශ නය ඇත්තාවු මහත් ඍඬිඇති කල්පායුෂකවු මහාකාල නම් නාරජහු පවත් අසා, ඔහු ගෙණඑන්ට ස්වර්ණ්ණසක්ඛලික ඛන්ධ න්යත යවා, ඔහු ගෙන්වා සේසත් යට පළගෙහි හිඳුවා නානාවිධ පුෂ්පයෙන් පුදා, සොළොස් දහසක් ස්ත්රී න් පිරිවරා “පින්වත! සඬර්මනමචක්ර වර්තරතිවු අනන්තඥන ඇත්තාවු මහර්ෂිවු සර්වවඥයන්වහන්සේගේ රූපය මම දක්වමි”යි කියේය.දෙතිස් මහ පුරිස්ලකුණෙන් යුකතවු අසුවක් අනුධ්යවජනයෙන් බබ ලන්නාවු ධ්යාසමප්රහභාමණ්ඩලයෙන් වටකරණලද්දාවු කෙතුමා ලාවෙන් විෙශෂයේන හෙබියාවු මෙනාඥවු බුඬරූපය ඒ නාගරාජතෙම මවාපෑයේය. ඒ දැක අධිකවු ප්රාසාදයෙන් හා විස්මයෙන්ද පිරුණේ ‘මොහු විසින් මවනලද රූපය මෙබඳුම, තථාගතයන්වහන්සේගේ රූපය කොබඳුහෝ”යි ප්රීමති යෙන් අතිශයෙන් උසස්වුයේය. මහත් ඍඩිඇත්තාවු ඒ මහ රජතෙම අක්ෂියපූජායයි නම් වු ඒ මහත්වු පූජාවක් සත්දවසක් නිරතුරුෙකාට කරවුයේය. මිහිපතිතෙම මෙසේ මහානුභාව ඇත්තේත් ශ්රතධා ඇත්තේද විය. මොග්ගලිපුත්තතිස්ස නම්වු ස්ථවිරතෙමේද යන ඔව්හු පූර්වරයෙහි රහතුන් විසින් දක්නා ලද්දෝය-ධර්මා ශොක රජහුගේ ශාසන ප්ර්වේශය නිෂඨිතයි. දෙවෙනි සඞ්ගායනාවෙහිදි ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු අනාගතය බලන්නාහු ඒ ධර්ම මාශොක රජහුගේ කාලයෙහි වන ශාසනො පද්රගවය දුටහ. ඒ උපද්රුවය නසන්නෙකු සකලලොකයෙහි බල්නාහු නොබෝකල් පවත්නා ජිවිත ඇත්තාවු නිසසනම් බ්රනහ්මයා දුටහ. ඒ ස්ථවිරයෝතුමු මහාප්ර ඥඇති ඔහුවෙත එළඹ මිනිසුන් කෙරෙහි ඉපිද ඒ උපද්ර ව නැසීම ඉල්වුහ. සසුන් බබළවනු කැමැතිවු හේතෙම ඒ ස්ථවිරයන්ට ප්රාතිඥ දුන්සේක. සිග්ගවිය, චණ්ඩ වජ්ජිය යන නම් ඇත්තාවු බාල භික්ෂුින් දෙදෙනාට ඒ ස්ථරයෝ මෙසේ වදාළහ. “අටළොසක් අධිකවු හවුරුදු සියයකින් මත්තෙහි ශාසනයට උවදුරෙක් වන්නේය.අපි ඊට නොපැමිණෙම්හ, ඇවැත්නී, තෙපි මේ අධිකරණයට නොඑළඹුනහ. එහෙයින් දඬුවමට සුදුසුයහ, මේ තොපට දඬුවම් නම් වේ. සසුන් බැබළවිම පිණිස මහත් ප්රුඥඇත්තාවු තිස්ස නම් බ්රවහ්මතෙම මොග්ගලි නම් බ්රාමහ්මණයාගේ ගෙහි පිළිසිඳගන්නේය. තොප අතුරෙන් ඒක්කෙනෙක් ඒ කුඩා රයා පැවිදිකෙරේවා. එක නමක් සර්වෙඥවචනය මනාකොට උගන්වාව”(යි වාදලහ.)
උපාලිස්ථවියන්වහන්සේගේ සඬිවිහාරිකවු දාසක නම් සථවිරකෙනෙක් ඒ තෙරුන් සඬිවිහාරිකවු සොණනම් ස්ථවිර කෙනෙක් විය. මේ සිගගව, චණ්ඩවාජ්ජි දෙදෙනා සොණ තෙරුන් සඬිවිහාරිකයෝ වුහ.
(එහි පිළිවෙළ කථාව මෙසේය)
පූර්වහයෙහි විසාලාමහනුවර දාසකනම් බ්රාවහ්මණයෙක් විය, ශිෂ්යවයන් තුන්සියයකට ප්රෙධානවු හෙතෙම ආචාරීන් සමිපයෙහිවසන්නේ දොළොස්හැවිරිදි වුයේම වෙදයෙහි පාරප්රාාපතවුයේ ශිෂ්යොයන් සහිතව හැසිරෙන්නේ වාලිකාරවාමයෙහි වසන්නාවු කරණලද සඞ්ග්ර්හ ඇති උපාලිතෙරුන්දැක උන්වහන්සේ සමීපයෙහි හිඳ, වෙදයන්හි ග්ර්න්ථිි ස්ථානයක් විචාළේය. උන්වහන්සේ ඒ විසඳුසේක. (ඉක්බිති) “මානවකය, සියලු ධර්මිමයන් අනුව වැටුණාවු එක් ධර්මුමයක් වේ, සියලු ධර්ම මයෝ එහි බැසගණිති. ඒ ධර්ම මය කවරේදැ”යි ස්ථවිරතෙමෙ නාමය සඳහා කිසේක.මාතවකෘතමේ නොදත්තේ “මේ කවර මන්ත්රියෙක්දැ”යි විචාළේය, බුඬමන්ත්ර යයි කියනලදදුයේ (ඒ අපටත්) “දුනමැනව”යි කීයේය, “අපවෙස් දරන්නෙකුට දෙමැ”යි කීයේය, මන්ත්ර පිණිස ආචාය්ය්ි යන් හා මවුපියන් පිළිවිය මෙතෙමේ මානවක යන් තුන්සියය හා සමඟ ස්ථවිරයන්වතහන්සේ සමිපයෙහි පෑවිදිව සුදුසු කාලයෙහි උපසම්පන්නවිය. ඒ උපාලි ස්ථවිරතෙම දාසක ස්ථවියරන් ප්ර ධානකොට ඇත්තාවු රහතුන් අහසකටත්රි පිටකය ඉගැන්වුසේක. යම්කෙනෙක් ඒ ස්ථවියරන්වහන්සේ සමීපයෙහි පිටකයන් උද්ග්රුහණය කළෝද ඒ ශ්රොමතා පන්න:දි ශෙෂාය්ය් යන් හා පෘථග්ජනයෝ ගණනින් ඉක්ම පැවැත්තාහුය. කසිජනපදයෙහි සොණකනම්වු සෘත්ථිවාන පුත්ර්යෙක් විය. වෙළඳාම් පිණිස මුවපියන් හා රජගහනුවරට ගියාවු පසළොස්හැවිරිදිවු ඒ කුමාරතෙම, වෙළුවනාරාමයට ගියේය මානවකයන් පස්පණස්දෙනෙක් උහු පිරිවරා ගියහ, එහි පිරිවර භික්ෂුනසමූහයා සහිත දාසක නම් ස්ථවිරයන් වහ්නසේ තොපගේ මුවපියන්ගෙන් විචාරවයි වදාළසේක. ඒ සොණකනම් කුමාර තෙම බත් තුනක් අනුභව නොකොට මවුපියන් ලවා ප්රවව්රමජ්යාු වම අනුශුකරවාගෙණ ආයේය. ඒ පිරිවර කුමරුන් සමඟ ද්යායසකස්ථවිරයන්වහන්සේ සමිපයෙහි පැවිදිව උපසම්පදා ලැබ ත්රිදපිටකය උගත්තේය, ඒ ෂස,ණකනමස් යතිතෙම පිටකත්රේය දන්නාවු ක්ෂිදණාශ්ර වයත් දහසක් ඇති ද්යා,කස්ථිවිර ශිෂ්යර සමුහයාට ජ්යෙිෂඨ වුයේය. පාටලි නම් නගරයෙහි ප්රාරඥවු සිග්ගව නම් අමෘත්යස පුත්රායෙක් වුයේය. අටළොස්හවුරුදු ඇති හේතෙමේ සෘතුත්ර යට යහපත්වු ප්රාස දත්රා යෙහි වස්නනේ චණ්ඩවජ්ජි නම්වු යහළු අමෘත්යවපුත්රරයා කැටිව ලාගෙණ, පුරුෂයන් පන්සියයක් විසින් පිරිවරණලදුයේ කුකකුවාරාමයට ගොස් සාමපත්තියට සමවැද වසනලද ඉන්රිසින ය ඇතිව වැඩහුන් සොණකස්ථවිරයන් දුටුයේය. වැන්දකල කථාකරන්නවු උන්වහන්සේ එහි වැඩඋන්ඒ සඞ්ඝයා විචාළේය. සමාපත්තියට සමවන්නෝ කථානොකෙ රෙත්යයි ඒ භික්ෂු හු වදාළහ. කෙසේනම් නැගිට්ත්දැයි විචාරණ ලද්දාවු භික්ෂු්හු කථනයකළෝ “ශාස්තෘන්වහන්සේගේකැඳවි මෙන් ද සඞ්ඝ්යා ගේ කැඳවිමෙන් ද කාලපරිචේජකයවු පරිද්දෙන් ද ආයුෂයාගේ ක්ෂයයවිමි වශයෙන් ද, නැගිටිත්යයි කියා ඔවුන්ගේ හේතුසම්පත් දැක සඞ්ඝයාගේ වචනයක් යැවුහා ඒ ස්ථවිරතෙමෙ නැගිට එහි වැඩිසේක. කුමාරතෙම ‘වහන්ස කමකැයි කථා නොකළසේක්දැ”යි විචාළේය. “අනුභව කටයුත්තක් අනුභව කළම්හ”යි ස්ථවිරතෙම වදාළේය අපටත් අනුභව කරවුවමැනවයි කුමාරතෙම කීයේය. “අපවැනිවු කල්හි අනුභව කරවනු හැකිය”යි ස්ථවිරතෙම වදාළේය. ඉක්බිත්තෙන් මවුපියන්ගේ අනුදැනීමෙන් ඒ සීග්ගව කුමාර තෙමේ ද චණ්ඬවජ්ජි කුමාරතෙමේ ද, ඒ පන්සියයක් පුරුෂ යෝදා සොණකනම් ස්ථරයන්වහන්සේගේ සමිපයෙහි පෑවිදිව උපසම්පන්නව ඒ දෙනම උපාධ්යාේයයන් සමිපයෙහිමපිටකත්ර යද උගත්හ, සුදුසු කාලයෙහි ෂටිඅභිඥදා ලැබුහ. ඒ සිග්ගව නම් ස්ථවරතෙම තිස්සකුමාරයන් පිළිසිඳිම දැනඑත:න්පටන් සත් අවුරුද්දක් ඒ ගෙට එළඹියේය. යවසි යන වචනමාත්ර:යකුත් සත් අවුරුද්දක් නොලද්දේය, අටවෙනි හවුරුදුයෙහි (අන්තැනකට) යව යන වචනයක් එතැනදි ලද්දේය. ගෙට යන්නාවු මොග්ගලීනම් බමුණුතෙම නික්ම යන්නාවු උන්වහන්සේ දැක අපගේ ගෙයිදි කිසිදෙයක් ලද්දේදැයි විචිළේය. හෙතෙම එසේයයි කීයේය. (ඒ බ්රාදහ්මණ තෙම) ගෙටගොස් විචාරා ඵයින් දෙවෙනි දවස්හි ගෙට පැමිණි සථාවිරයන්වහන්සේට මුසාවාදයෙන් නිග්රෙහ කෙළේය. (වචන මාත්රියක් ලැබිම සඳහා ලද්දේයයි කියනලද්දාවු ඒ) ස්ථවිර යන්වහන්සේගේ බස් අසා ප්රඳසන්නවු ඒ බමුණුතෙම තමන්ටකරණලද බතින් උන්වහන්සේට නිති බතක් පැවැත්වුයේය. ක්රටමයෙන් ඒ ගෙයි වැසි සියලුම මනුෂ්යරයෝ උන්වහන්සේට ප්රතසන්නවුහ. බ්රාරහ්මණතෙම උන්වහන්සේ ගෙයි වැඩහිදුවා සැමදාම වැළඳවුයේය. මෙසේ ක්ර.මයෙන් කල්ගෙවෙන කල්හි තවෙද නැමැති සයුර පරතෙර පැමිණි ඒ තිස්සකුමාරතෙම සොළොස් හැවිරිදි වයස් ඇතිවුයේය. ස්ථරතෙම (මෙසේ මේ ගෙහි) කථා හටගැණිමක් වන්නේයයි සිතා (එක්දවසක්) බ්රාගහ්මණ මානවකයාගේ ආසනය හැර (අන්යතවු) ආසනයන් අතුරුදහන් කළසේක. ඒ බ්රාආහ්මණමානවකතෙම බඹලොවින් අගෙයින් ද පවිත්රු කැමැත්තේය. එහෙයින් ඔහු හිඳිනා පය්ය්ින්ඞ්කයතෙම වස්ත්ර්යෙන් වසා එල්වා තබනු ලැබේ ස්ථිවර යන් වහන්සේ වැඩසිටි කල්හි අන්යඞවු ආසනයක් නොදකිමින් සම්භ්රලම සහිතවු ගෙයි වැසි ජනතෙම ඒ බ්රා්හ්මණ මානවක යාගේ ආසනය තෙරුන්වහන්සේට පෑණවුයේය. මානවක තෙම ආචාය්ය්ය තයන් සමිපයෙන් අවුත් එහි උන්නාවු තෙරුන් වහන්සේ දැක කිපි පරුෂවචන කීයේය. ස්ථවිරතෙම “මානවකය කීමෙක මන්ත්රව දන්නෙහිදැයි ඔහට කීසේක, මානවක තෙම එම ප්ර“ශ්නය ස්ථවිරයන්වහන්ෙසේට ප්රිත්යා රොපණය කෙළේය. ස්ථවිරයන්වහන්සේ “මන්ත්ර දනිමැ”යි ප්රනතිඥකළ කල්හි ඒ මානවකතෙම ස්විරය්නවහන්සේගෙන් වෙදයෙහි ග්රවන්ථි ස්ථානයන් විචාළේය; ඒ ඉක්බිත්තෙන් ස්ථිවිරතෙම ඕහට (ඒ ප්රිශ්නනයන්) විසඳා වදාලසේක, ඒ ස්ථවිරතෙම (පූර්වඕයෙහි) ගෘහස්ථවුයේම වෙදයෙහි පාරප්රාමප්තවුයේය, ප්රිතිසමගිදාප්රභෙද ප්රාේප්තවුයේ ඕහට කිමෙකැයි ප්රපකාශනොකරන්නේද? නිභියවු ස්ථවිරතෙමෙද (මානවකය තා විසින් බොහෝ ප්රඕශ්නයන් පිළිවිසිනලද්දෙමි වමද එකක් තා පිළිවිසින්නෙමිදැයි කිය. පිළිවිසිනු මැනවයි ප්ර තිඥ දුන් කල්හි) “යමෙකුගේ චිත්තයක් උපදිද නිරුධ නොවේද ඔහුගේ චිත්තය (මතු) නිරුඩවන්නේය, නුපදනේය. යමෙකුගේ චිත්තයක් හෝ වනාහි මතු නිරුඬවන්නේද නුපදනේද ඔහුගේ චිත්තය උපදනේය නිරුඬ නොවෙයි” යන චිත්තයමකයෙහි ප්රතශ්නය විසාරද ස්ථවිර තෙමෙ (මානවකයා) විචාළසේක. ඒ ප්රනශ්නයතෙම උහුට අන්ධර කාරයක් මෙන් වුයේය. හෙතෙම “මහණ මේ කවරනම් මන්ත්රඅයෙක්දැ”යි ඒ තෙරුන්වහන්සේට කීයේය. ඒ ස්ථවිර තෙම “බුඬමන්ත්රතය”යි වදාළේය මටද (මන්ත්රයය) දෙවයි” කී කල්හි “එය අපගේ වෙස් දරන්නෙකුට දෙමැ”යි වදාළසේක. ඒ මානවකතෙම මන්ත්රව පිණිස මවුපියන් විසින් අනුදන්නා ලද්දේ පැවිදිවුයේය. ස්ථවිරතෙම (ඒ මානවකයා) පැවිදි කොට සුදුසු පරිද්දෙන් කමටහන් දුන්සේක. මහාප්රවඥ ඇතිතේ භාවනාවෙහි යෙදෙමින් නොබෝකලකින් සෝවාන් ඵලයට පැමිණියේය, ඒ සීග්ගවනම් ස්ථවිරතෙම එසේ සෝවාන් ඵලයට පැමිණි බැව් දැන චණ්ඬවජ්ජි නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේ වෙත සූත්රාැභිඬම්මයන් උද්ග්රිහණය පිණිස යැවුයේය. උන් වහන්සේ එහිදි ඒ ඉගැන්ම කළසේක. ඉක්බිත්තෙන් ඒ තිස්ස නම් ළදරු භික්ෂූඑතෙම විදර්ශනාභාවනාව ආරම්භකොට, සුදුසු කාලයෙහි ෂඬහිඥවෙන් යුක්තවු අර්හවත්වුසේක, ස්ථවිර භාවයටද ප්රාසප්තවුසේක. ඒ ස්ථවිරතෙම චන්දාවයාසෙයින්ද සූය්ය්ආර සෙයින් ද අතිශියන් ප්රෙකටවුයේය. ලෝවැසිතෙම උන්වහන්සේගේ වචනය සර්වවඥයන්වහන්සේගේ වචනය මෙන් සැලකූ යේය.෴ මොග්ගලිපුත්තනම් ස්ථවිරයන්වහන්සේ පහළ විම මෙසේයි.
කොටගෙණය”යි කීකල්හි ඕහට රජතෙම නැවත (කියන්නේ ‘මම සත්දිනකින් මැරෙන්නෙමැයි සිතා තෝ ක්රීහඩා නොකෙළෙහිය. දරුව සැමකල්හි මරණ සංඥ ඇත්තාවු මේ භික්ෂුහු කෙසේ ක්රීයඩාකෙරෙද්දැයි” කීයේය. මෙසේ සහෝදරයා විසින් කියනලද්දාවුද හෙතෙම බුඬශාසනයෙහි ප්රනසන්නවුයේය. ඒ ප්රානඥවු යුවරජතෙම කලෙක මුව දඩගොස් වෘක්ෂ මුලයෙත්හි හුන්නාවු සල්අත්තකින් ඇතෙකු විසින් පටන් සලනු ලබන් නාවු සන්හුන්වු මහා ධම්මරක්ඛිත නම් රහත් තෙරුන් දැක “මේ ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙන් මම ද බුඬශාසනයෙහි පැවිදිව කවර කලෙක වනයෙහි වෙසෙම්දැ”යි සිතූයේය. ස්ථවිරතෙම ඔහුගේ ප්රනසාද පිණිස උඩ නැගි අහසින් ගොස් අශොකාරාමයබද පොකුණු දිය මතුයෙහි සිටිසේක්, උතුම්වු සිවුරු අහසතමා පොකුණට බැස, ජලයෙන් ශරීරපරිශෙචනය කළසේක. උප රජතෙම ඒ සෘඩිය දැක අතිශයින්ම පැහැද නුවණැත්තේ“අදම පැවිදිවෙමි”යි බුඬියක්ද කෙළේ (මහ) රජාණන් කරා එළඹ ආදරසහිතවුයේ පැවිදි පිණිස යාචඤකෙළේය. මහිපතිතෙම වළක්වනු නොහැක්කේ ඔහු ගෙණ මහ පිරිවරින් තෙමෙම විහාරයට ගියේය.
හෙතෙම මහාධම්මරක්ඛිත නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමිප යෙහි පැවිදිවුයේය. උහු හා සමඟ සාරලක්ෂ්යක් මනුෂ්යපයෝද පැවිදිවුහ. උහු අනුව පැවිදිවුවන්ගේ ගණනෙක්ද නොමැත්තේය. අග්ගිබ්රෂහ්මයයි ප්රවසිඬවු රජහුගේ බෑණණුවෝ රජහුගේදියනිවු ඒ සඞ්ඝමිත්රාගවගේ ස්වාමිපුරුෂයා වුයේය, ඔහුගේ පුත්රඒ තෙමේද නාමයෙන් සුමන නම් ඇතිවුයේය, හෙතෙමේද රජහට යාචඤකොට යුවරජ හා පැවිදිවුයේය, මහජනයාගේ වැඩ සිදුවිම ඈත්තාවු ඒ උපරජහුගේ පැවිදිවිම තොමෝඒ අශොක මහරජහුගේ (රාජාභාෂෙකයෙන්) සතරවෙනි හවුරුදු යෙහි විය. එහිම උපසපන්වු උපනිග්රරය සම්පන්නවු ඒ යුවරජ තෙම වීය්ය් වඩන්නේ ෂඩිඅභිඥ සහිත රහත්ඵලයට පැමිණි සේක.
සියලු පුරයන්හි ආරම්භ කරණ ලදිදාවු ඒ මනහරවු විහාර යන් තුන් හවුරුද්දකින් මනාකොට නිමවුහ. කම්මාඩිෂඨායකවු ඉන්දිගුත්ත නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ඍඬිබලය කරණ කොටගෙණ අශොකාරාම නම් විහාරයද වහා නිම විය. මහි පාලතෙමේ සර්වකඥයන් වහන්සේ විසින් පරිභොග කරණලද ඒ ඒ තන්හිද සිත්කලුවු චෛත්යප කරවුයේය. “විහාරයෝ නිමවන ලද්දාහුය”යි හසුන්පත් හාත්පසින් සුවාසු දහසක් නුවරින් එකදිනම ගෙණවාහුය. මහත් තේජස් ඍඩිවික්රුම ඇත්තාවු මගරජතෙම පත්හසුන් අසා සියලු ආරාමයන් සම්බන්ධේවු මහා පුජාව එකවරම කරණු කැමැත්තේ “මෙයින් සත්වන දවස්හි දෙශයන්හි සියලු ආරාම පූජාව එකවිටවේවා, මිහීතෙලෙහි යොදුනක් යොදුනක් තන්හි මහදන් දෙත්වා. ග්රාමමාරාමයන්ගේද මාර්ගනයන්ගේද සැරසිලි කෙරෙත් වා සියලු විහාරයන්හිද භික්ෂුගසඞ්ඝයාට සර්වගප්රකකාරයෙන් ශක්ති වු පරිද්දෙන් මහදන් පවත්වත්වා. පහන්මාලා මල්මාලා අල ඞ්කාරයෙන්ද ඒ ඒ තන්හි සියලු තුය්ය්භි යෙන්ද නොයෙක් පරිද්දෙන් පූජා පවත්වාත්වා, සියල්ලෝ පෙහෙවස් අඞ්ගයන් ඉවා ගෙණ ධම්මයද අසත්වා එදවස්හිද නොයෙක් පූජාවිෙශෂයන්ද කෙරෙත්වා”යි පුරයෙහි බෙර හැසිරවුයේය. සියල්ලෝ සැමතැනම සර්වප්රයකාරයෙන් ආඥකළ පමණටත් වැඩිවුද දෙව් ලොව සැණකෙළිසෙයින් මනරම්වු පූජාවන් පිළියෙළ කළහ. එදවස ඇතොවුරන් සහිතවු ඇමතියන් සහිතවු ඇත් අස් ආදි යෙන් රැස් විසින් පිරිවරණලද සව්අභරණින් සැරසුණුමහරජතෙම මිහිතල බිඳනසේ ස්වකීය.රාමයට පැමිණිය් උත්තම සඞ්ඝයා වැද සඟමැද සිටියේය. එ සමාගමයෙහි අසුකෙළක් භික්ෂුසහු වුහ. උන් වහන්සේලා අතුරෙහි අර්හසත් භික්ෂුයහු ලක්ෂ්යක් වුහ. එහි අනුලක්ෂහයක් භික්ෂු්ණිහු ඇතිවුහ;ඔවුන් අතුරෙහි රහත් මෙහෙණින්නෝ දහසක් වුහ; ඒ රහතුන් වහන්සේලා ධම්මාශොක රජහුගේ ප්ර සාදය පිණිස ලොකවිවරණ නම් ප්රාේතිහාය්ය්ෙහ යක් කළහ. (ඒ රජතෙම) පාප කම්මය කරණකොට ගෙණ පූර්වායෙහි චණ්ඩාශොකයයි ප්රෙකට වුයේය. පසුව පූණ්ය්කම්ම බලයෙන් ධම්මාශොකයයි ප්ර්කට වුයේය. ඒ රජතෙම මුහුද කෙළවරකොට ඇති දඹදිව හාත් පසින්ද නානා පූජායෙන් අලඞ්කෘතවු සියලු විහාරයන්ද දුටුයේය. ඒ විහාරයන් දැක අතිශයින්ම සතුටුව හිඳ “වහන්ස, බුඬහාසනයෙහි කාගේ පරිත්යා්ගයෙක් මහත්දැ”යි සඞ්ඝයා විචාළේය. ඒ මොග්ගලිපුත්ත නම් ස්ථවිරතෙම “සර්වමඥයන් වහන්සේ සේ ජිවමාන කාලයෙහිද තොප හා සමවු ත්යාසගවන්තයෙක් නැත්තේය”යි රජහුගේ ප්රදශ්නය විසඳා වදාළේය. එබස් අසා සතුටුවු මත්තෙහිද “මා වැන්නෙක් බුඩ ශාසනයෙහි නෑයෙක් වේදැ”යි නැවතත් ඒ ස්ථවිරයන් විචාළේය. ශාසනභාරධාරීහු ඒ ස්ථවිරතෙම මහින්දත නම්වු රාජපුත්රයයාගේද එසේම සඞ්ඝමිත්රාල නම්වු රජදුවගේද හේතු සම්පත් බලා ‘එබඳුවු මහා පරිත්යා්ග ඇත්තෙක්ද ශාසන යාගේ දායාදයෙක් නොවන්නේය. නරෙන්දුය, හෙතෙම ප්රනත්යය
දායකයයි කියනු ලබන්නේය. මයෙක්තෙම වනාහි පුතෙක් හෝ දුවක් හෝ සස්නෙහි පැවිදි කරවාද හෙතෙම ශාසනයට දායද වන්නේය, හුදෙක් දායකම නොව්නනේය”යි රජහට ප්රයතිවචන වදාළේය. ඉක්බිත්තෙන් ශාසන දායාද භාවය පත්තන්නාවු මිහිපතිතෙම “කිමෙක දරුවෙනි, පැවිදිවන්නා හුද ප්රතව්රතජ්යාන තොමෝ මහත්යයි දන්නාලදැ”යි එහා හිටියාවු මිහිඳු කුමරුද සම්මිත් කුමරියද විචාළේය. පියාණන් බස් අසා ඔව්හු “දෙවයන් වහන්ස! ඉදින් ඔබ කැමැතිසේක් නම් අදම පැවිදිවන්නෙමු, පැවිද්දෙන් අපටද නුඹ වහන්සේටද ලාභය”යි පියාරජාණන්ට කිවුය. ඒ මහින්දන කුමාරතෙම යුවරජහු පැවිදිවු කල් පටන්ද ඒ සම්මිත් කුමරි තොමෝ අග්ගිබ්රිහ්ම කුමාරයා පැවිදිවු කල් පටන්ද පැවිදිවිම පිණිස කරණලද නිශ්චය ඇත්වුය. මහීපතිතෙමේ උප රජ තනතුර මිහිඳු කුමරුහට දෙනු කැමැත්තේද ඊටත් මඩා (පැවිද්දෙහි) අධිකවු ආසයයි ප්රාව්ර.ජ්යාුවටම රුචි කෙළේය. ඥනරූප බලයෙන් ප්ර කටවු මහෙන්දු නම් වු ප්රියය පුත්රවයාද සඞ්ඝමිත්රාන නම් දියනයන්ද පූජා සහිතකොට පැවිදි කරවුයේය. එකල ඒමිහිඳු නම් වු රජ කුමාර තෙමේ විසි වයස් ඇත්වුයේය; සම්මිත් නම්වු රජදු තොමෝ අටළොස් හැවිරිදි වයස් ඇති විය. ඒ කුමාරයාහට ප්රිනව්රමජ්යාමවද උපසම්පදාවද ඒ දවසම වුයේය. ඒ රජ දුවටද ප්රුව්රඒජ්යා්ව හා ශක්ෂාදානය එදවස්හි විය; මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස නම් ස්ථවිරතෙම මිහිඳු කුමරහට උපාඬ්යායය වුයේය. මහාදෙව නම් ස්ථවිරතෙම පැවිදි කරවුයේය; මජ්ඣන්තික් නම්වු ස්ථවිරතෙම වනාහි කම්මවවාක්යප කථනය කෙළේය. ඒ ස්වකීයවු උපසම්පදා මණ්ඩලයෙහි ඒ මහින්ද් සතිතෙම සිවුපිළි සිඹියා සහිතවු අර්හඋත් ඵලයට පැමිණියේය; ධම්මපාලායයි ප්රාසිඬවු මෙහෙණිතොමෝ සඞ්ඝමිත්රාත නම් කුමාරිකාවට උපාධ්යාමයවිය, ආයුපාලි නම් මෙහෙණි තොමෝ ආචාය්ය්න විය; ඕ තොමෝ සුදුසු කාලයෙහි රහත් විය. ශාසනයට පහත්වු ලඞ්කාවීපයට උපකාරිවු දෙදෙනා ධම්මාශොක නම් මහරජ හුගේ සවෙනි වර්ෂහයෙහි පැවිදි වුහ; ලඞ්කාවීපප්රසසාදයකවු මහා මහෙන්දර යති තෙම උපාධ්යාහයන්ගේ සමීපයෙහි තුන් හවුරුද්ද කින් පිටකත්රජය උපත්තේය. චන්ද්රෙඛාවක් වැනිවු ඒ මෙහෙණි තොමෝ ද සූය්යාොමෝ සමානවු මහෙන්ද භික්ෂුඋතෙමේද යන ඒ දෙදෙනා ඒ කාලයෙහි නිරන්තරයෙන් සර්වඥ ශාසන නැමැති ආකාශය ශොභමාන කළහ. පූර්වතයෙහි පැළලුප් නුවරින් නික්ම වනයෙහි හැසිරෙන්නාවු වනචර පුරුෂයෙක්තෙම කුනත කින්නරියක් සමඟ සංවාසය කෙළේය. ඕ තොමෝ උහු සංවාසයට පැමිණ පුතුන් දෙදෙනෙක් ඉපදවිය. දෙටු තෙමේ තිස්ස නම් ඇතිවිය. කණිටු තෙමේ සුමින්ත නම් විය. සුදුසු කාලයෙහි මහාවරුණි නම් ස්ථවිරයන්ගේ සමීපයෙහි පැවිදිව දෙදෙනම ෂඬහිඥ ගුණ ඇත්තාවු අර්හමත්භාවයට පැමිණියහ. වැඩිමහල් තිස්සන ස්ථවිරතෙම පාදයෙහි ගොණුසු විෂයකින් ස්පර්ශලකරණලද්දේ වේදනා සහිතවුයේය. කණිටුවු සුමිත්රඩ ස්ථවිරයන් විසින් විචාරණ ලද්දාවු ස්ථවිරතෙම ගිතෙල් පතක් බෙහෙත (ලැබිය යුතුයයි) කීයේය. ඒ ස්ථවිරතෙම ගිලන්වතින් නමුත් රජහට දැන්විමද පස්වරු වෙලෙහි ගිතෙල් පිණිස හැසිරිමද ප්ර්තිෙක්පෙ කළ සේක “ඉදන් තෙපි පිඩු පිණිස හැසිරෙමින් ගිතෙල් ලබන්නහු නම් ඒ කෙණෙව”යි තිස්ස නම් ස්ථවිරතෙම සුමිත්ත නම් උතුම් ස්ථවිරයන් වහන්සේට කීසේක. පිඬු පිණිස හැසිරෙන්නාවු උන්වහන්සේ විසින් ගිතෙල් පතක් නොලද්දේය. හටගත් රොගයතෙම ගිතෙල් කළ සියයකින් හෝ සාධ්යක නොකටහැකි විය. ස්ථවිරතෙම එම රොගයෙන්ම ආයුෂයාගේ අන්තයට පැමිණියේ අප්ර්මාදාවවාදයෙන් (භික්ෂු්සඞ්ඝයාට) අවවාද කොට පිරිනිවන්පානට සිතුසේක. ඒ ස්ථවිරතෙම ආකාස යෙහි හිඳ, තෙජොධාතු වශයෙන් රුචිවු පරිද්දෙන් ශරීරය අධිෂඨාන කොට තබා පිරිනිවියේය. ශරීරයෙන් අග්නිජ්වාල වෝ නික්ම මාංස භස්මරහිතකොට ස්ථවිරයන්ගේ සකල දෙහය දැවුහ; මහිපති තෙම මේ තිස්ස නම් ස්ථවිරයන්ගේ පරිනිර්වාඅනය අසා ජනසමුහයා විසින් පිරිවරනලද්දේ ස්වකීයවු අශොකාරාමයට ගියේය. ඇත්කද මත්තට පැමිණි රජතෙම ඒ අස්ථිධාතුව අහසින් පහකොට බැස්විය. ධාතු සත්කාර කොට “ඒ (මරණ හෙතුවු) රොගය කිමෙක්දැ”යි සඞ්ඝයා විචාළේය. ඒ අසා හටගත් සංවේග ඇත්තේ නුවර (සතර) දොර සුණුවමින් කරණලද පොකුණු බෙහෙදින් පුරවා “භික්ෂුතසඞඝයාට බෙහෙත් දුලිහ නොවේවා”යි දවසක් දවසක් පාසා භික්ෂුඇ සඞ්ඝයාට බෙහෙත් පැමිණවුයේය. සුමිත්රසනම් ස්ථවිරතෙම සක්මන් මළුවෙහි සක්මන් කරන්නේම පිරිනිවිසේක. ඒ කරණ කොටගෙණදැ මහාජනතෙම සස්නෙහි බෙහෙවින් පැහැදිවුයේය. ඒ ලොකහිතකාරිවු කුන්නපුත්රළස්ථවිර දෙදෙනා වහන්සේ ධම්මාශොක රජහුගේ (රාජ්යහයෙහි) අටවෙනි වර්ෂ යෙහි පිරිනිවන් පෑවාහුය; පසුව ප්ර(සන්නවු ජනයෝද යම් යෙහකින් ලාභ පැවැත්වුද, එහෙයින් එතැන් පටන් සඞ්ඝයාට ලාභ ඉතා මහත් විය. ලාභසත්කාර හිනවු තිත්ථිෙකයෝ ලාභ හේතුවෙන් තමන්මසිවුරු දරාගෙණ භික්ෂුවන් සමඟ විසුහ; ඔව්හු යම්සේ ස්වකීය වාදයද බුඬවාදයයි ප්රගකාශ කළාහුද, යම්සේ ස්වකීයවු ශාසනයේන බාහිරවු අගනිහොමාදි කරි යාවන් රුචිවු පරිද්දෙන් කළා හුද එසේ හෙයින් ස්ථිරවු ගුණ ප්ර කාශ ඇත්තාවු මොග්ගලිපුත්ත නම්වු ඒ ස්ථවිරතෙම ඒ උපන් ඉතා කකිශවු ශාසනාර්බ බුදය දැක දීර්ඝ්දර්ශිවුයේ ඒ ශාසනාබර්බුඒද්යාගේ ව්යශපසමනයෙහි කාලය බලාවදාරා, ස්වකීයවු මහාභික්ෂුසඞඝයා මහෙන්ද්වීර යන්වහන්ලසේට පාවාදි ගංගානම් නදියෙහි උඨිවභාගයෙහිවු අහොගංගානම් පර්වහතයෙහිවිවේක කැමැතිවෙමින් සත්හවරුද්දක් විසුයේය, තිත්ථියකයන් බහුලබැවින්ද දුර්වාව බැවින්ද ඔවුන් දැහැමින් වළකිවන්නට භික්ෂුපහු නොහැකිවුහ. එහෙයින්ම දඹදිව සියලු ආරාමයන්හි භික්ෂුිහු සත්හවුරුද්දක් පොහෝ පවුරුණු නොකළහ මහායසස් ඇති ධර්මකමාශොකමහරජතෙම ඒ අසා “තෝ ගොස් මේ අධිකරණය සංසිඳුවා මාගේ ආරාම යෙහි භික්ෂුඒසඞ්ඝයාලවා පොහොයකරව්ව” යි කියා එක් ඇමැති යෙකු උතුම් අශොකාරාමයට යැවුයේය. එන් නුවණමද ඇමැති තෙම ගොස් භික්ෂුලසඞඝයා රැස්කරවා “පොහෝ කරව්” යයි රජහුගේ හස්න ඇස්විය “අපි තිත්ථිවකයන් හා සම්ඟ පොහෝ නොකරම්හ”යි භික්ෂුදසඞ්ඝතෙම ඒ මුඪ විත්තඃන්ථිසතවු ඇමැතියා හට කිය. ඒ අමාත්යුතෙම පොහොස කරවමිහයි පිළිවෙළින් තෙර කිපදෙනෙකුන්ගේ හිස් කපා හෙලුයේය, රජහුගේ සොෙහායුරුවු තිස්ස නම් ස්ථිවරතෙම ඒ ක්රිපයාව දැක වහා අවුත් ඕහට ආසන්නවු අස්නෙක හුන්නේය ඒ ඇමැතිතෙම තෙරුන් දැක රජහට දැන්වුයේය.
ඒ සියලු පවත් අසා හටගත් දාහඇති රජතෙමේ භයින් චකිත සිත් ඇත්තේ වහා ගොස් “මෙසේ කරණලද කම්මය කරණ කොටගෙණ කවරෙකුට පාපය වේදැ”යි භික්ෂුදසඞඝයා පිළිවිසයේය. ඒ භික්ෂුසන් අතුරෙන් කිසිකෙනෙක් “පාපය තොපටය”යිද කිසිකෙනෙක් වනාහි “තොප දෙදෙනාට මය”යිද කිහු. පණ්ඩිතයෝ වනාහි “පාපය තොපට නැතැ”යි කිහු මහරජතෙම ඒ අසා “මාගේ විමතිය පහකොට ශාසනය යථාස්ථානයෙහි තබන්නට පොහොසත් ශ්රේමණකෙනෙක් ඇත්තේදැ”යි කීයේය. “මහරජාණෙනි, ඒ මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස තෙරුන්වහන්සේ ඇත්තේය”යි සඞ්ඝතෙම රජහට වදාළේය රජතෙම උන්වහන්සේ කෙරෙහි ආදරසහිතවුයේය. වෙන් වසයෙන් භික්ෂු්න් දහස දහසින් පිරිවරණලද්දාව ස්ථවිර සතරනමක්ද, එසේම මනුෂ්යවයන් දහය දහසින් පිරිවරණ ලද්දාවු අමාත්යතයන් සතරදෙණෙක්ද ඒ රජතෙම ඒ දවසම තමන් වචනයෙන් තෙරුන්වහන්සේ කැඳවන්නට යැවුයේය. ඔවුන් විසින් එසේ කියනලද්දාවු ඒ ස්ථවිරතෙම නොවැඩිසේක. ඒ අසා නැවත පෙරපරිද්දෙන් ස්ථවිර අටනමක්ද වෙන්වසයෙන් දහස් පුරුෂයන් පිරිවරකොට ඇත්තාවු අමාත්ය්යන් අටදෙනෙක්ද යැවුයේය, ඒ ස්ථවිරතෙම නො වැඩිසේක. “කෙසේ ස්ථවිරයන්වහන්සේ වඩනේදෝහෝ”යි රජතෙම ඇසීය. “භික්ෂු“හු “මහරජ” ස්වාමින්වහන්සේ ශාසනය උසුලාගන්නට උපස්තම්භක වේවි”යි කියනලද්දේනම් ඒ ස්ථවිර තෙම වඩනේය”යි ඒ ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ ආගමන කාරණය කිහු රජතෙම නැවතද වෙන්වසයෙන් දහස දහස පිරිවරකොට ඇත්තාවු ස්ථවිරයන් ෙසාළොස් නමක් හා අමාත්යතයන් සොළසක්ද එසේ කියා යැවුහ. මහලුබැව්හි සිටියා වුද තෙරුන්වහන්සේ යානාවකට නොනගින්තේයයි (අසා) ‘තෙරුන්වහන්සේ නැවකින් ගගෙහි ගෙණඑව්ය”යි ද කීයේය. ඔව්හු ගොස් (තෙරුන්වහන්සේට) එසේ කිහ, උන්වහන්සේ ඒ ඇසු කෙණෙහිම නැගිට වදාළේය. නැවකින් තෙරුන්වහන්සේ ගෙණාවාහුය, රජතෙම එහි පෙරගම්න කෙළේය, රජතෙම දණක් පමණ දියට බැස ගෞරව ඇත්තේ නැවින් බස්නා තෙරුන්වහන්සේට දකුණුඅත දුන්නේය. රජහට අනුකම්පාකාරිවු දක්ෂි ණිභිවු ඒ ස්ථිවරතෙම රජහට අනුකම්පාවෙන් ඒ දකුණුඅත අල්වාගෙණ නැවින් බටුයේය. පෘථිවිශ්වරවු රජතෙම ආලය වඩන්නාවු උයනට තෙරුන්වහන්සේපමුණුවා තෙරුන්වහන්සේගේ පාදයන් ධොවනයකොට තෙල් ගල්වා හිඳගෙණ ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ සමත්කොිතාවය විමසන්නේ “වහන්ස, මම පෙළහරක් දකිනු කැමැත්තෙමි” යි කීයේය. “කිමෙක්දැ”යි වදාළකල්හි “පෘථිවිකම්පාවක් (දකිනු කැමැත්තෙමි)”යි කීයේය. සර්වද පෘථිවිහුගේ කම්පාවෙක්ද ප්ර දෙශ පෘථිවියක්හුගේ කම්පාවෙක් දකිනු කැමැත්තෙහිදැ”යි නැවතත් තෙරුන්වහන්සේ වදාළේය. “එයින් කවරෙක් දුෂ්කරදැ”යි විචාරා එකදෙක පෘථිවිහුගේ කම්පාව දුෂ්කරයයි අසා එය දකිනු කැමැතිබවසැලකෙළේය. ස්ථවිරතෙම යොදුනක් ඉමි අතර සතරදිග රථයක, අශ්වයෙක, අනුෂ්යනයෙක, දියපිරූ තලියෙක. යන මොවුන් තබ්බවා, ඔවුන්ගේ (ඉම ඇතුළට පත්) අවයවයන් සමඟ ඒ යොදුනක් පමන පොළොව ඍඬියෙන් කම්පාකෙළේය, එහිඋන් රජ හටද දැක්වුයේය. ඒ ඇමැතියා විසින් භික්ෂුටන් මැරීමෙන් තම හටද පාපය ඇති නැති බැව්මහරජතෙම ස්ථවිරයන්විචාළේය. කිලුටුසිතින් වෙන්ව ඒ නිසා වන කර්මවමයෙන් නැතැයි තිතතිර ජාතකය වදාරා ස්ථවිරතෙම රජහට අවබොධ කරවිය. එහි සිත්කලුවු රජ උයනෙහි සත්දවසක් වසන්නේ යහපත්වු සර්ව්ඥගම රජහට ඉගැන්වුයේය. රජතෙම එම සක්දවසෙහි යක්ෂේයින් දෙදෙනෙකු යවා පොළෝතෙලෙහි සියලු භික්ෂු.න් එක්තන්හි රැස්කරවුයේය. සත්වනදවස්හි සිත්කලුවු සියඅර මට පැමිණ නිරවශේෂවශයෙන් භික්ෂුසසඞ්ඝයා රැස්කරවුයේය. ස්ථවිරයන්වහන්සේ සමඟ තිරයතුළ එක් තැනෙක හුන්නාවු මිහිපතිතෙම. එක එක ලබිධිඇත්තාවු භික්ෂුින් සමිපයට කැඳවාගෙණ, “වහන්ස, සර්වඑඥයන්වහන්සේ කිනම් වාද ඇත්තේද”යි විචාළේය. ඔව්හු ස්වකීයවු පරිද්දෙන් ශාශ්වතාදි දෘෂ්ටි ප්රනකාශ කළෝ ය. ඒ සියලු මිථ්යාවදෘෂ්ටිකයන් රජතෙම සිවුරු හැරවුයේය. සිවුරු හරවනලද සියල්ලෝ සැටදහසක් වුහ. ‘සුගත තෙම කිනම් වාද ඇත්තේදැ”යි ධාර්මකමික භික්ෂුවන් විචාළේය.විහජ්ජවාදිභාවය උන්වහන්සේලාකිහු. මහිපතිතෙම “වහන්ස සර්විඥතෙම විභජ්ජවාදිදැ”යි ස්ථවිරයන් විචාළේය. ඒ ස්ථවිර තෙම “එසේය” වදාළේය. එකල ඒ අසා සතුටුසිත් ඇත්තාවු රජතෙම, “යම් හෙයකින් සඞ්ඝතෙම ශොධිතද, එහෙයින් වහන්ස සඞ්ඝතෙම පොහෝ කෙරේව”යි මෙසේ තෙරුන්වහන්සේට කියේය, සඞ්ඝයාට ආරක්ෂාර දි මහාපතිතෙම සහ පත් නුවරට ප්රහවිෂ්ථි වුයේය.
එකල සඞ්ඝතෙම සමඟි පොහොය කෙළේය, ස්ථවිරයන් වහන්සේ නොයෙක් සඞ්ඛ්යාක ඇති භික්ෂු් සඞ්ඝයා. අතුරෙන් විසාරදවු ෂඩි අභිය, ඇත්තාවු ත්රිපිටකධාරීවු ප්රිභෙද ප්රා්පත ප්රඅති සම්හිද්ය ඇති භික්ෂුාන් දහසක් ධර්මාමසඞ්ගායනා කරණු පිණිසතෝරාගත්තේය. උන්වහන්සේලා සමඟ අශොකාරමයෙහි ධර්ම්මසඞ්ගීතිය කළේය. මහාකාශ්යඋප ස්ථවිරයන්වහන්සේද යසස්ථවිරයන් වහන්සේද යන ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු යම්සේ ධර්මහ සඞ්ගායනා කරවුද, මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස ස්ථවරතෙමේ ඒ ධර්මේමසඞ්ගායනාව එසේම කරවුයේය. පරවාදමදිනය කරන් නාවු කථාවස්තු ප්රමකරණය, ඒ සඞ්ගීතිමණ්ඩලයෙහි තිස්ස ස්ථවිරයන්වහන්සේම වදාළේය. මෙසේ ධර්මතමාශොක මහ රජහුගේ ආරක්ෂායව කරණකොටගෙණ භික්ෂුුන් දහසක් විසින් මේ ධර්මෂමසඞගීතිතොමෝ නවමසකින් නිමවනලද්දේය. රජ හුගේ (රාජ්යවභිෂෙකයෙන්) සතළොස්වන වර්ෂ්යෙහි දෙසැත් නැසේ ඇත්තාවු ඒ ඍෂිතෙම මහාපවාරණයෙහිදි සඞගායනාව සමාප්ත කරවුයේය. ශාසනස්ථිති හේතුවෙන් සාධුකාර දෙන්නීයකමේන සඞගීති අවසානයෙහි මහපොළෝතොමෝ කම්පිතවිය.
ඒ මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස නම්වු ස්ථවිරයන්වහන්සේ මනොඥ ශ්රෙයෂ්ඨවු බ්රොහ්මවිමානයද හැර ශාසනය හෙතුකොට පිළිකුල්වු මිනිස්ලොවට අවුත් කරණලද කටයුත ඇත්තේ ශාසන කෘත්යශය කෙළේය. අන්යොවු කවරෙක් ශාසනකෘත්යුයෙහි ප්රතමාදොපෙත වේද?
මෙතෙකින් හුදිජනයා ප්ර සාද සංවෙග පිණිස කළ විභවස තතියඩම්මසඞ්ගීති නම්වු පස්වෙනි අදියර නිමියේ.
ආරම්භයෙහි මහාක-ශ්යේපාදි මහාස්ථවිරයන් වහන්සේලා විසින් කරණලද ධර්මභසංගිතිතොමෝ ථෙරියායයී කියනු ලැබේ. ආරම්භ වර්ෂම සියයයෙහි ඒ එකම ථෙරවාදය වුයේය, ඉන් මෑත අන්යා චාය්ය්රයන වාදයෝ උපන්හ ඒ දෙවැනි වු සඞ්ඝායකා කාරි ස්ථවිරයන් විසින් නිග්ර හකරණලද සියලු දසදහසක් ඒ පාපශික්ෂුිනහු මහ සංගිති නම්වු ආචාය්ය්ප වාදයක් කළාහුය. ඒ මහාසංගීතික භික්ෂු න්ගෙන් ගොකුලිකස, එකබේබාගාරික යයි ආචාය්ය්ල වාද ඇති ලබ්ධි දෙකක භික්ෂුිහු වුහ ගොකුලික භික්ෂුයන්ගෙන්පුගගලපණ්ණතනිව දිහුය, බාහුලීකයෝයයි ලබ්ධි දෙකක පිහිටි භික්ෂුවහු වුහ. ඒ භික්ෂුභහු අතුරෙහිම චේතිය වාද නම් වු අන්ය මතයක පිහිටි භික්ෂු්හු වුහ ඒ සියල්ලෝ මහා සංගීති නම් වාදයඇත්තෝය නැවතද ථෙරවාදි භික්ෂු්න් ගෙන් මහිංසාසකනම් භික්ෂුාහුය, වජ්ජිපුත්ර ක භික්ෂු්හුයයි යන මෙ දෙකොටසවුහ. ඒ වජ්ජිපුත්රතක භික්ෂු හුම ධම්මුත්තරිය නම් භික්ෂුදහුය, භද්රෙයානික භික්ෂුඒහුය, ජන්තාගාරික භික්ෂු හුය, මහාවංශය -පළමුවෙනි කාණ්ඩය.
සම්මිතිය භික්ෂු හුයයි මෙසේ (සරත කොටසක්) වුහ. මහිංගසක නම් භික්ෂු්න්ගෙන් නික්ම සබ්බත්ථි වාදි නම් භික්ෂුකහුය, ධම්මගුත්තිය නම් භික්ෂුින් යි මේ දෙකොටස වුම්ය. යලිත් සබ්බත්ථිෂවාදින් කෙරෙන් නික්ම කස්සපිය භික්ෂුනහු වුහ, එයින් සඞ්කන්නතික නම් භික්ෂුථහු වුහ, එයින් වනාහි සුතතවාද නම් භික්ෂුසහු වුහ ඒ මොව්හු ථෙරවාද නම් මත ඇති භික්ෂුයන් හා සමඟ දොළොස් නිකායක් වෙති, පූර්වවයෙහි කියනලද ෂඬ්වාද සෝදැසී මෙසේ සියල්ලෝම අටළොස් නිකායක් වුහ. මෙසේ දෙවෙනි වර්ෂසශතයෙහි සතළොස් මතයක් වුහ ඉන් මෑත අන්ය වු ආචාය්ය් වාද උපන්හ, එනම්, හෙමවතසෝය, රාජ ගිරිකයෝය, එසේම සීඩෘතිථිකයෝය, පුබ්බසෙලික නම් භික්ෂුස හුය. එසේම අපරසේලිකයෝය, වාජ්රීකයෝය, මේ සඬ්විඩ මතිකයෝ ජම්බුවීපයෙහි බිඳුනෝය. ධම්මරුචිකයෝය, ඍග ලිකයෝයයි ලඞ්කාවිපයෙහි හින්නවුහ෴ ආචාය්ය්කය වංශ භෙදයයි. කාලාශොක රජනහුගේ පුත්රමවු දසබෑ කෙනෙක් වුහ. ඔව්හුදෙවිසිහවුරුද්දක් රාජ්යාපනුශාසනා කළහ, ඒ දසබෑ රජුන්ට අනතුරුව නවනන්දර රජදරුවෝ පිළිවෙළින් වුහ, ඔව්හුදදෙවිසිහවුරුද්දක් රාජ්යාවනුශාසනා කළහ. ඉක්බිත්තෙන් ඒ වාණක්යානම් බ්රාිහ්මණතෙම නින්දහන රජුන් අතුරෙන් නව වෙනි වු ධනනන්දය රජහු චණ්ඩක්රොෙධයෙන් මරවා මොය්ය්්ත නම් ක්ෂත්රී්යයන්ගේ වංහයෙහි උපන්නාවු ශ්රීිධරවු චන්දආ ගුප්තයයි ප්ර්සිඬවු රාජකුමාරයා මුළු දඹදිව රාජ්යඩයෙහි අභිෂෙක කෙළේය, ඒ චන්දෙගුප්ත රජතෙම සුවිසිහවුරුද්දක් රජය කෙළේය.ක ඔහු පිත් බින්දු්සාර ක්ෂතත්රි යතෙම අටවිසි අවුරුද්දක් රජය කෙළේය. බින්දු සාර රජහුගේ පුත්රදයෝතුමු ප්රරසීඬවු එකසිය එකදෙනෙක් වුහ. ඔවුන් අතුරෙන් ධර්මරමාශොක කුමාරතෙම පූණ්ය තෙජොබල සමාඬිසම්පන්නවුයේය, හෙතෙම භින්නමාතෘකවු එකුන්සියයක් සහෝදරයන්මරවා මුළු දඹදිව එකරාජ්යෙයට පැමිනියේය, සර්වරඥයන්වහන්ිසේගේ පරිනිර්වාිණ යෙන් පසු ඒ රජහු අභිෂෙකයෙන් පුර්වයයෙහි වර්ෂව දෙසිය අට ළොස මෙසේ දතයුතු. මහා යසස් ඇත්තේ සිවුවසකින් එක රජ්යවයට පැමිණ පාටලීපුත්රළ නගරයෙහි තමන් අභිෂෙක කෙළේය. ඒ රජහුගේ අභිෂෙකය හා සමගම, අහසෙහිද එසේම භූමියෙහිද යොදුනක් යොදුනක් තන්හි ආඥාව සතන යෙන් පහලවිය. (ඒ රජාණන්ට) දෙවියෝ අනොතන්තවිලෙහි පැන්කත් අටක් දවසක් පාසා ගෙණවාහුය. නරේන්ර්අ තෙම එයින් ජනයාටද සංවිභාග කෙළේය. දෙවියෝම හිමවතින් නොයෙක් දහස්ගණනකට පොහොන්වු නාලියදැවටු ගෙනාවා 5 වෙනි පරිචේජදය. 17
එසේම බෙහෙත් ඇඹුලු හා බෙහෙත් අරළු ද වර්ණ ණයෙන් සන්ධටයෙන් රසයෙන් උතුම්වු අඹපලද එයින්ම ගෙණාවාහුය.(තවද) දෙවතාවෝ පන්චර්ණඋණ වස්ත්ර්යෙන්ද, පිථවර්ණසණවු අත් පිසිනා පිළිකඩද දිව්යෙපාන වර්ගර ද ජද්දන්තවිලින් ගෙණාවාහුය.ඒ නුවර මැරෙන්නාවු මුව ඌරු ලිහිණියෝ ඒ රාජහුගේ මුළුතැන්ගේ ගෙට අවුත් තමන්ම මැරෙත්. එහි දිවියෝ තුමුගවයන් ගොදුරුකවා නාලය ගෙණ එති. මුවන් හා ඌරෝ කෙත්වත් විල්ආදිත් රකිති. හුනැත්තාවු දිව්යමවු සමන්මල් පට හා උපුල්ද විලවුන්දඅඳුන්ද, නාගවිමානයේන නාගයෝ ගෙණ එති. ගිරවු වනාහි හැල්ගැල් අනුදහසක් ජද්දන්න වලින්ම දිනපතා ගෙණාවාහුය. මියෝ ඒ හැල් නොකඩා දාසෙවියකුඩුනැතිකොට සහල් ශුඬකළහ. ඒ සහළින් රජගෙයි බත සිඬවිය. ඒ රජහට සතනයෙන් මිමැස්සෝ මිබැන්දෝඑසේම ඒ රජහුගේ කඹුරුහල්හි වලස්සු කුළුගැසුහ. මනොඥ මධුරස්වර ඇත්තාවු කුරවිකෙව්ල්ලෝ අවුත් ඒ රජහට මධුර වු කුජනය කළහ. අභිෂෙක කරණලද්දාවු ඒ අශොක රජ තෙම ස්වකීය බාලසහෝදරවු තිස්සනම්වු කුමාරයා උපරාජ්යොයෙහිඅභිෂෙකකෙළේයි෴ ධර්මසමාශොකාභිෂෙකය නිමියේයි.
ඒ රජහු පියතෙම බ්ර හ්මපාක්ෂිකකවු සැටදහසක් බ්රාෙහ්මණයන් වැලඳවිය. ඒ ධර්ම්මාශොක, රජතෙමේද තුන්හවුරුද්දක් ඔවුන්ටමදන් දුන්නේය. නුවණැත්තාවු අශොක රජතෙමදන්දෙන තන්හිදි ඔවුන්ගේ අනුපසමය දැක “පරික්ෂා කොට දානය දෙන්නෙමැ”යි ඇමතියන් මෙහෙයා වෙන්වසයෙන් නානා පාෂාණ්ඬයන් ගෙන්වා හිඳිමෙන් විමසා වලඳවා හැරියේය, කාලයෙක්හි සිවුමැදුරුගතවු ඒ රජතෙම විථියෙහි වඩනාවු උපසම්ත සංසුන් ඉඳුරන් ඇත්තාවු ඒ නිග්රොුද සාම ණෙරයන් දැක සිත පැහැදවුයේය. ඒ නිග්රොිධ සාමණෙරතෙම බින්දුිසාර රජහුගේ පුත්ර්යන් අතුරෙන් සියල්ලන්ට වැඩි මහල්සහෝදරවු සුමන නම් කුමාරයාගේ පුත්රද වුයේය෴ (එහි පිළිවෙළ කථාව මෙසේයි.)
ඒ අශොක කුමාරතෙම පියාණන් විසින් දෙනලද උදෙනි රට රාජ්යගය හැර බින්දුාසාර රජහු රොගාතුරකල්හි පාටලීපුත්රය නගරයට පැමිණියේය, පුරය තමා අයත් කොට ගෙණ පියා මළ කල්හි වැඩිමහල් සහෝදරයා මරා පුරවරයෙහි රාජ්ය ය ගත්තේය. සුමන නම් කුමාරයාගේ සුමනා නමවු ගර්බරහාර්ණසවු දෙවිතොමෝ ඒ පුරයෙන් නික්ම නැගෙණහිර දොරින් පිටසැඩොල් ගමට ගියාය. එහි නුගරුක අධිවාසිවු දේවතාතොමෝ නමින් ඇය කැඳවා ගෙයක් මවා දුන්නාය, ඕ තොමෝ ඒ දවසම උතුම් පුතෙකු වදා දෙවතානුග්රාහය අනුවර්ගුයාපුත්ර යාට නිග්රොයධයයි නම් කළාය. සැඬොල් දෙටුතෙම ඇය දැක තමා සාමිදුවමෙන් සිතන්නේ සත්හවුරුද්දක් මනාකොට ඇයට උවටන් කෙළේය. එකල්හි මහාවරුණ නම් අර්හදත් ස්ථවිර තෙම හෙතුසම්පන්නවු කුමරුවා දැක මෑණියන් විචාළේ ඒ කුමරුවා පැවිජි කරවුයේය, ඒ කුමාරතෙම කරගෙහිම රහත් බවට පැමිණියේය ඉක්බිත්තෙන් ඒ නිග්රොකධ සාමණෙරතෙම මවු බිසවුන් දක්නට යන්නේ පුරවරයට දකුණු දොරිනන් පිවිස, එකල රජ මළුවෙහි ඒ ගමට යන මගින් යන්නේය. ඒ රජ තෙම ශාන්තවු ඊය්යාුවෙ පථය කරණකොටගෙණ ඒ සාමණෙරයන් කෙරෙහි ප්රතසන්න වුයේය.
පූර්වටයෙහිම සමඟ විසිමෙන් උන්වහන්සේ කෙරෙහි ප්රෙේමය උපන්නේය. (ඒ පිළිවෙළ කථාව මෙසේයි) පූර්වනයෙහි වනාහි මිවෙළඳ තුන්බෑකෙනෙක් වුහ එක් වෙළදෙක් මි විකුණයි, දෙදෙනෙක් මි ගෙණඑති, එකල එක් පසේබුදු කෙනෙක් ව්රදණරොගයකින් ආතුරවිය, අන්යබවු පසේබුදු කෙනෙක් උන් වහන්සේ පිණිස ම සොයමින් එකල පිඬුසීගන වතින් නුවරට පිවිසිසේක. දිය ගෙනෙනු සඳහා තොට්ට යන්නාවු එක් හට වේවිකාවක්තොමෝ උන්වහන්සේ දුටුවාය. විචාරා ම් කැමැති බැව් කැස, “වහන්ස, තෙල මී සල්පිළය” අතින් දක්වා එහිවැඩිය මැනවැයි කිවා. එහි පැමිණි පසේබුදුන්ට පහන්වු ඒ වෙළදතෙම පාමුවෙන් උතුරුවමින් පාත්රඑය පුරා මී දන් දුන්නේය. පිරුණාවුද ඉතිරිගියාවුද පොළෝතෙලෙහි වැටුණා වුද, මි දැකප්රනසන්නවු ඒ වෙළඳතෙමේ එකල්හි (මේ දානය කරනකොටගෙණ මෙට ජම්බුවීපයෙහි එක රාජ්ය ය වේවා, අහස යොදුනක්තන්හි පොළොව යොදුනක්තන්හිද (මාගේ) ආඥව පැතිරේවා”යි මෙසේ ප්රුත්ථි්නා කෙළේය ආවාවු සහෝදරයන්ට හෙතෙම මෙබඳු කෙනෙකුට මි දුනිමි, මි නුඹ ලාටද අයිති හෙයින් නුඹලාත් ඒ අනුමෝදන් පිවිය”යි කීයේය. ඒ වැඩිමහලු සහෝදරතෙම නොසතුටු සිත්ඇත්තේ ‘සැමකල්හිම චණ්ඩාලයෝ කසාවත් හඳුනාහුය, හෙතෙම චණ්ඩාලයෙක් වත්තේදෝහෝ”යි කියේය. මධ්යුම තැනැතේ “ඒ පසේබුදුන් මුහුදින් එතරදම”යි කීයේය. ඒ මධුදැය කයාගේ බස් අසා ඔව්හු ප්රාුප්තිදානය අනුමෝදන් වුහ.
ඒ සල්පිළ දැක්වු හට්චෙටිකාතොමෝ වනාහි ඒ මධුදායකයාගේ මෙනෙහි බැව් හා නොපෙණෙන සන්ධිඒඇති ඉතා මංනාහරවු රූපයද ප්රාහත්ථි්නා කළාය. මධුදායකවු වෙළඳතෙම ධර්මහමාශොක නම් රජවුයේය, සව්චෙටිකාතොමෝ අසන්ධිූමිත්රාර නම් දෙවි විය, චණ්ඩාලවාදිවු වෙළඳතෙම නිග්රො ධ සාමණේර වුයේය, පාරවාදිකවු වෙළඳතෙම දෙවැනි පෑතිස් නම් රජවුයේය. යම්හෙයකින් හෙතෙම චණ්ඩාලවාදි වීනම් එහෙයින් සැඩොල්ගම උපන්නේය. යම්සේ මොක්ෂලය ප්රාාත්ථඑනාකෙළේද එහෙයින් සත් හැවිරිදි වයස් ඇත්තේම මොක්ෂරප්රාුප්තද වුයේය. එහෙයින් ඒ සාමණේරයන් කෙරෙහි පිහිටි ප්රෙවමඇති ඒ රජ තෙම, ඉතා යුහුසුලුවුයේ ඔහු කැඳවයේය. හෙතෙම සංසුන් පැවතුම් ඇත්තේම ළඟට පැමිණියේය, රජතෙම: “දරුව්, සුදුසු අස්නෙක හුනමැනවැ”යි කීයේය. හෙතෙම අන්ය්වු ශ්රවමණ යෙකු නොදැක සිංහාසනය කරා පැමිණියේය. ඒ සාමණෙරයාණන් පය්ය්ං ඬ්කය කරා එන කල්හි රජතෙම “අද මේ සාමණෙරතෙම මාගේ ගෙයි ස්වාමිවන්නේය”යි සිතුයේය. හෙතෙම රජහු අත අල්වා පය්ය්ි සඩ්කයට නැංගේ රාජපය්ය් ්කඬකයෙහි සේසත යම් වැඩහුන්නේය. ඒ ධර්මමමාශොක රජතෙම එසේ හුන්නාවු ඒ සාමණෙරය්න දැක, ගුණයෙන් සම්භාවනාකොට, එකල අතිශයින් සතුටු වුයේය. ඒ සාමණෙරයන් තමන්ට පිළියෙළ කරණලද ඛ ද්යටභොජ්යනයෙන් සතපා, සම බුදුන් වදාළ ධර්මිමයක් විචාළේය. ඒ සාමණේරතෙම ඒ රජ හට දම්පියාවෙහි අප්රසමාදවර්ගරය වදාළේය. ඒ මිහිපල්තෙම ඒ අසා බුඬ්ශාසනයෙහි ප්රසසන්නවුයේ “දරුවා නුඹවහන්සේට නිතිබත් අටක් දෙමැ”යි ඒ තෙරණුන්දැට කියේය, ඒ සාමණෙරතෙම “මහරජ, ඒ නිතිබත් මාගේ උපාධ්යායයන්ටදෙමැ”යිකීයේය නැවත අටක් දුන්කල ඒ අට ඇවැරීන්ටද, නැවතත් අටක් දුන්කලිහි ඒ අට භික්ෂුඅසඞ්ඝයාටද ඒ සාමණෙරතෙම දුන්නේය නැවතත් අටක් දුන්කල්හි ප්රාඅඥවු සාමණේරතෙම ඉවසුසේක. දෙවෙනි දවස්හි භික්ෂුන් දෙතිස්නමක ගෙණ රජගෙට වැඩිසේක. රජහු විසින් සියතින් සර්ථකණය කරණ ලද්දේ ධර්මටමදෙශනාකොට මහාජනයා සහිත වු රජහු තිසරණ පන්සිල්හි පිහිටෙවුසේක. (නිග්රොවධ සාමණෙර දර්ශලනයි.)
ඉක්බිත්තෙන් ප්රෙසන්නවු ඒ රජතෙම, දවසක් දවසක් පාසා පිළිවෙළින් විඟුණයෙන් භික්ෂු න් සැටදහසකට උපස්ථාන කෙළේය. හැටදහසක් තිත්ථි්කයන් බැහැරකොට සැටදහසක්භික්ෂුසන් සතනයෙන් රජගෙයි වැළඳවිය. ඒ රජතෙම සැට දහසක් භික්ෂුන්ට වළඳවනු පිණිස යුහුසුල්වුයේ මාහැඟිවු බාද්යාඒභොජ්යකයන් පිළියෙළකරවා, නුවර සරහවා ගොස් සඞ්ඝයා පවරා රජගෙට වඩ ගෙණ වළ්ොඳවා බොහෝවු ශ්රළමණ පරිෂකාර දන් දී ශාස්තෲන්වහන්සේ විසින් දෙසනලද ධර්මය කෙතෙක්දැයි විචාළේය. මොග්ගලිපුත්තතිසස නම් ස්ථවිර තෙම එකල බහට ඒ ප්රදශනය විසඳා වදාළේය. අසුසාර දහසක් ධර්ම්මස්කන්ධහයෝයයි ආසා ඒ රජතෙම “මම ඒ ධර්මදමස්කන්ධතයත් එකක් එකක් වශයෙන් (එක එක) විහාරයෙන් පුදමා’යි කීයේය. රජතෙම එකල්හි සයානුකෙළක් වසතුදි මිහිතෙලෙහි අසුසාරදහසක් පුරයන්හි ඒ ඒ තන්හි රජුන් ලවාම විහාරයන් ආරම්භ කරවුහ. තෙමේ අශොකාරාම කරවන්නට ආරම්භ කෙළේය. ඒ රජතෙම රත්නත්රළය, නිග්රොළධ සාමණෙරය ගිලන් හුස යන මොවුනට ශාසනයෙහි වෙන් වෙන් වශයෙන් දවසක් දවසක් පාසා ලක්ෂනයක් බැගින් ධනය දෙවුයේය. බුදුන්ට දෙනලද ධනයෙන් සෑමකල්හි නොයෙක් විහාරයන්හි ෙනායෙක් පරිද්දෙන් ථූප පූජාකළහ. මනුෂ්ය්යෝ තුමු ධර්මහමයට දෙනලද ධනයෙන් ප්රරණිතවු සිවුපසයන් ධර්මෙමධර භික්ෂු න්ට පැමිණවුහ. අනවතත්තවිල පැන්කඳින් දවසක් දවසක් පාසා සතරක් සඞ්ඝයාටද, ත්රිතපිටකඬර භික්ෂුවන් සැට නමකට එකක්ද දුන්ුනේය. එකක් අසන්ධිටමිත්රාත නම් දෙවියට දෙවිය. මිහිපත්තෙම දෙකක්ම තමන් පරිභොග කෙළේය. දවසක් දවසක් පාසා සැටදහසක් භික්ෂුන්ටද, සොළොස් අහසක් ස්ත්රීටන්ටද නාගලති නම්වු දහැටි දින.
ඉක්බිති එක් දිනක් රජතෙම චතුසසමබුධයන්ගේ දර්ශ නය ඇත්තාවු මහත් ඍඬිඇති කල්පායුෂකවු මහාකාල නම් නාරජහු පවත් අසා, ඔහු ගෙණඑන්ට ස්වර්ණ්ණසක්ඛලික ඛන්ධ න්යත යවා, ඔහු ගෙන්වා සේසත් යට පළගෙහි හිඳුවා නානාවිධ පුෂ්පයෙන් පුදා, සොළොස් දහසක් ස්ත්රී න් පිරිවරා “පින්වත! සඬර්මනමචක්ර වර්තරතිවු අනන්තඥන ඇත්තාවු මහර්ෂිවු සර්වවඥයන්වහන්සේගේ රූපය මම දක්වමි”යි කියේය.දෙතිස් මහ පුරිස්ලකුණෙන් යුකතවු අසුවක් අනුධ්යවජනයෙන් බබ ලන්නාවු ධ්යාසමප්රහභාමණ්ඩලයෙන් වටකරණලද්දාවු කෙතුමා ලාවෙන් විෙශෂයේන හෙබියාවු මෙනාඥවු බුඬරූපය ඒ නාගරාජතෙම මවාපෑයේය. ඒ දැක අධිකවු ප්රාසාදයෙන් හා විස්මයෙන්ද පිරුණේ ‘මොහු විසින් මවනලද රූපය මෙබඳුම, තථාගතයන්වහන්සේගේ රූපය කොබඳුහෝ”යි ප්රීමති යෙන් අතිශයෙන් උසස්වුයේය. මහත් ඍඩිඇත්තාවු ඒ මහ රජතෙම අක්ෂියපූජායයි නම් වු ඒ මහත්වු පූජාවක් සත්දවසක් නිරතුරුෙකාට කරවුයේය. මිහිපතිතෙම මෙසේ මහානුභාව ඇත්තේත් ශ්රතධා ඇත්තේද විය. මොග්ගලිපුත්තතිස්ස නම්වු ස්ථවිරතෙමේද යන ඔව්හු පූර්වරයෙහි රහතුන් විසින් දක්නා ලද්දෝය-ධර්මා ශොක රජහුගේ ශාසන ප්ර්වේශය නිෂඨිතයි. දෙවෙනි සඞ්ගායනාවෙහිදි ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු අනාගතය බලන්නාහු ඒ ධර්ම මාශොක රජහුගේ කාලයෙහි වන ශාසනො පද්රගවය දුටහ. ඒ උපද්රුවය නසන්නෙකු සකලලොකයෙහි බල්නාහු නොබෝකල් පවත්නා ජිවිත ඇත්තාවු නිසසනම් බ්රනහ්මයා දුටහ. ඒ ස්ථවිරයෝතුමු මහාප්ර ඥඇති ඔහුවෙත එළඹ මිනිසුන් කෙරෙහි ඉපිද ඒ උපද්ර ව නැසීම ඉල්වුහ. සසුන් බබළවනු කැමැතිවු හේතෙම ඒ ස්ථවිරයන්ට ප්රාතිඥ දුන්සේක. සිග්ගවිය, චණ්ඩ වජ්ජිය යන නම් ඇත්තාවු බාල භික්ෂුින් දෙදෙනාට ඒ ස්ථරයෝ මෙසේ වදාළහ. “අටළොසක් අධිකවු හවුරුදු සියයකින් මත්තෙහි ශාසනයට උවදුරෙක් වන්නේය.අපි ඊට නොපැමිණෙම්හ, ඇවැත්නී, තෙපි මේ අධිකරණයට නොඑළඹුනහ. එහෙයින් දඬුවමට සුදුසුයහ, මේ තොපට දඬුවම් නම් වේ. සසුන් බැබළවිම පිණිස මහත් ප්රුඥඇත්තාවු තිස්ස නම් බ්රවහ්මතෙම මොග්ගලි නම් බ්රාමහ්මණයාගේ ගෙහි පිළිසිඳගන්නේය. තොප අතුරෙන් ඒක්කෙනෙක් ඒ කුඩා රයා පැවිදිකෙරේවා. එක නමක් සර්වෙඥවචනය මනාකොට උගන්වාව”(යි වාදලහ.)
උපාලිස්ථවියන්වහන්සේගේ සඬිවිහාරිකවු දාසක නම් සථවිරකෙනෙක් ඒ තෙරුන් සඬිවිහාරිකවු සොණනම් ස්ථවිර කෙනෙක් විය. මේ සිගගව, චණ්ඩවාජ්ජි දෙදෙනා සොණ තෙරුන් සඬිවිහාරිකයෝ වුහ.
(එහි පිළිවෙළ කථාව මෙසේය)
පූර්වහයෙහි විසාලාමහනුවර දාසකනම් බ්රාවහ්මණයෙක් විය, ශිෂ්යවයන් තුන්සියයකට ප්රෙධානවු හෙතෙම ආචාරීන් සමිපයෙහිවසන්නේ දොළොස්හැවිරිදි වුයේම වෙදයෙහි පාරප්රාාපතවුයේ ශිෂ්යොයන් සහිතව හැසිරෙන්නේ වාලිකාරවාමයෙහි වසන්නාවු කරණලද සඞ්ග්ර්හ ඇති උපාලිතෙරුන්දැක උන්වහන්සේ සමීපයෙහි හිඳ, වෙදයන්හි ග්ර්න්ථිි ස්ථානයක් විචාළේය. උන්වහන්සේ ඒ විසඳුසේක. (ඉක්බිති) “මානවකය, සියලු ධර්මිමයන් අනුව වැටුණාවු එක් ධර්මුමයක් වේ, සියලු ධර්ම මයෝ එහි බැසගණිති. ඒ ධර්ම මය කවරේදැ”යි ස්ථවිරතෙමෙ නාමය සඳහා කිසේක.මාතවකෘතමේ නොදත්තේ “මේ කවර මන්ත්රියෙක්දැ”යි විචාළේය, බුඬමන්ත්ර යයි කියනලදදුයේ (ඒ අපටත්) “දුනමැනව”යි කීයේය, “අපවෙස් දරන්නෙකුට දෙමැ”යි කීයේය, මන්ත්ර පිණිස ආචාය්ය්ි යන් හා මවුපියන් පිළිවිය මෙතෙමේ මානවක යන් තුන්සියය හා සමඟ ස්ථවිරයන්වතහන්සේ සමිපයෙහි පෑවිදිව සුදුසු කාලයෙහි උපසම්පන්නවිය. ඒ උපාලි ස්ථවිරතෙම දාසක ස්ථවියරන් ප්ර ධානකොට ඇත්තාවු රහතුන් අහසකටත්රි පිටකය ඉගැන්වුසේක. යම්කෙනෙක් ඒ ස්ථවියරන්වහන්සේ සමීපයෙහි පිටකයන් උද්ග්රුහණය කළෝද ඒ ශ්රොමතා පන්න:දි ශෙෂාය්ය් යන් හා පෘථග්ජනයෝ ගණනින් ඉක්ම පැවැත්තාහුය. කසිජනපදයෙහි සොණකනම්වු සෘත්ථිවාන පුත්ර්යෙක් විය. වෙළඳාම් පිණිස මුවපියන් හා රජගහනුවරට ගියාවු පසළොස්හැවිරිදිවු ඒ කුමාරතෙම, වෙළුවනාරාමයට ගියේය මානවකයන් පස්පණස්දෙනෙක් උහු පිරිවරා ගියහ, එහි පිරිවර භික්ෂුනසමූහයා සහිත දාසක නම් ස්ථවිරයන් වහ්නසේ තොපගේ මුවපියන්ගෙන් විචාරවයි වදාළසේක. ඒ සොණකනම් කුමාර තෙම බත් තුනක් අනුභව නොකොට මවුපියන් ලවා ප්රවව්රමජ්යාු වම අනුශුකරවාගෙණ ආයේය. ඒ පිරිවර කුමරුන් සමඟ ද්යායසකස්ථවිරයන්වහන්සේ සමිපයෙහි පැවිදිව උපසම්පදා ලැබ ත්රිදපිටකය උගත්තේය, ඒ ෂස,ණකනමස් යතිතෙම පිටකත්රේය දන්නාවු ක්ෂිදණාශ්ර වයත් දහසක් ඇති ද්යා,කස්ථිවිර ශිෂ්යර සමුහයාට ජ්යෙිෂඨ වුයේය. පාටලි නම් නගරයෙහි ප්රාරඥවු සිග්ගව නම් අමෘත්යස පුත්රායෙක් වුයේය. අටළොස්හවුරුදු ඇති හේතෙමේ සෘතුත්ර යට යහපත්වු ප්රාස දත්රා යෙහි වස්නනේ චණ්ඩවජ්ජි නම්වු යහළු අමෘත්යවපුත්රරයා කැටිව ලාගෙණ, පුරුෂයන් පන්සියයක් විසින් පිරිවරණලදුයේ කුකකුවාරාමයට ගොස් සාමපත්තියට සමවැද වසනලද ඉන්රිසින ය ඇතිව වැඩහුන් සොණකස්ථවිරයන් දුටුයේය. වැන්දකල කථාකරන්නවු උන්වහන්සේ එහි වැඩඋන්ඒ සඞ්ඝයා විචාළේය. සමාපත්තියට සමවන්නෝ කථානොකෙ රෙත්යයි ඒ භික්ෂු හු වදාළහ. කෙසේනම් නැගිට්ත්දැයි විචාරණ ලද්දාවු භික්ෂු්හු කථනයකළෝ “ශාස්තෘන්වහන්සේගේකැඳවි මෙන් ද සඞ්ඝ්යා ගේ කැඳවිමෙන් ද කාලපරිචේජකයවු පරිද්දෙන් ද ආයුෂයාගේ ක්ෂයයවිමි වශයෙන් ද, නැගිටිත්යයි කියා ඔවුන්ගේ හේතුසම්පත් දැක සඞ්ඝයාගේ වචනයක් යැවුහා ඒ ස්ථවිරතෙමෙ නැගිට එහි වැඩිසේක. කුමාරතෙම ‘වහන්ස කමකැයි කථා නොකළසේක්දැ”යි විචාළේය. “අනුභව කටයුත්තක් අනුභව කළම්හ”යි ස්ථවිරතෙම වදාළේය අපටත් අනුභව කරවුවමැනවයි කුමාරතෙම කීයේය. “අපවැනිවු කල්හි අනුභව කරවනු හැකිය”යි ස්ථවිරතෙම වදාළේය. ඉක්බිත්තෙන් මවුපියන්ගේ අනුදැනීමෙන් ඒ සීග්ගව කුමාර තෙමේ ද චණ්ඬවජ්ජි කුමාරතෙමේ ද, ඒ පන්සියයක් පුරුෂ යෝදා සොණකනම් ස්ථරයන්වහන්සේගේ සමිපයෙහි පෑවිදිව උපසම්පන්නව ඒ දෙනම උපාධ්යාේයයන් සමිපයෙහිමපිටකත්ර යද උගත්හ, සුදුසු කාලයෙහි ෂටිඅභිඥදා ලැබුහ. ඒ සිග්ගව නම් ස්ථවරතෙම තිස්සකුමාරයන් පිළිසිඳිම දැනඑත:න්පටන් සත් අවුරුද්දක් ඒ ගෙට එළඹියේය. යවසි යන වචනමාත්ර:යකුත් සත් අවුරුද්දක් නොලද්දේය, අටවෙනි හවුරුදුයෙහි (අන්තැනකට) යව යන වචනයක් එතැනදි ලද්දේය. ගෙට යන්නාවු මොග්ගලීනම් බමුණුතෙම නික්ම යන්නාවු උන්වහන්සේ දැක අපගේ ගෙයිදි කිසිදෙයක් ලද්දේදැයි විචිළේය. හෙතෙම එසේයයි කීයේය. (ඒ බ්රාදහ්මණ තෙම) ගෙටගොස් විචාරා ඵයින් දෙවෙනි දවස්හි ගෙට පැමිණි සථාවිරයන්වහන්සේට මුසාවාදයෙන් නිග්රෙහ කෙළේය. (වචන මාත්රියක් ලැබිම සඳහා ලද්දේයයි කියනලද්දාවු ඒ) ස්ථවිර යන්වහන්සේගේ බස් අසා ප්රඳසන්නවු ඒ බමුණුතෙම තමන්ටකරණලද බතින් උන්වහන්සේට නිති බතක් පැවැත්වුයේය. ක්රටමයෙන් ඒ ගෙයි වැසි සියලුම මනුෂ්යරයෝ උන්වහන්සේට ප්රතසන්නවුහ. බ්රාරහ්මණතෙම උන්වහන්සේ ගෙයි වැඩහිදුවා සැමදාම වැළඳවුයේය. මෙසේ ක්ර.මයෙන් කල්ගෙවෙන කල්හි තවෙද නැමැති සයුර පරතෙර පැමිණි ඒ තිස්සකුමාරතෙම සොළොස් හැවිරිදි වයස් ඇතිවුයේය. ස්ථරතෙම (මෙසේ මේ ගෙහි) කථා හටගැණිමක් වන්නේයයි සිතා (එක්දවසක්) බ්රාගහ්මණ මානවකයාගේ ආසනය හැර (අන්යතවු) ආසනයන් අතුරුදහන් කළසේක. ඒ බ්රාආහ්මණමානවකතෙම බඹලොවින් අගෙයින් ද පවිත්රු කැමැත්තේය. එහෙයින් ඔහු හිඳිනා පය්ය්ින්ඞ්කයතෙම වස්ත්ර්යෙන් වසා එල්වා තබනු ලැබේ ස්ථිවර යන් වහන්සේ වැඩසිටි කල්හි අන්යඞවු ආසනයක් නොදකිමින් සම්භ්රලම සහිතවු ගෙයි වැසි ජනතෙම ඒ බ්රා්හ්මණ මානවක යාගේ ආසනය තෙරුන්වහන්සේට පෑණවුයේය. මානවක තෙම ආචාය්ය්ය තයන් සමිපයෙන් අවුත් එහි උන්නාවු තෙරුන් වහන්සේ දැක කිපි පරුෂවචන කීයේය. ස්ථවිරතෙම “මානවකය කීමෙක මන්ත්රව දන්නෙහිදැයි ඔහට කීසේක, මානවක තෙම එම ප්ර“ශ්නය ස්ථවිරයන්වහන්ෙසේට ප්රිත්යා රොපණය කෙළේය. ස්ථවිරයන්වහන්සේ “මන්ත්ර දනිමැ”යි ප්රනතිඥකළ කල්හි ඒ මානවකතෙම ස්විරය්නවහන්සේගෙන් වෙදයෙහි ග්රවන්ථි ස්ථානයන් විචාළේය; ඒ ඉක්බිත්තෙන් ස්ථිවිරතෙම ඕහට (ඒ ප්රිශ්නනයන්) විසඳා වදාලසේක, ඒ ස්ථවිරතෙම (පූර්වඕයෙහි) ගෘහස්ථවුයේම වෙදයෙහි පාරප්රාමප්තවුයේය, ප්රිතිසමගිදාප්රභෙද ප්රාේප්තවුයේ ඕහට කිමෙකැයි ප්රපකාශනොකරන්නේද? නිභියවු ස්ථවිරතෙමෙද (මානවකය තා විසින් බොහෝ ප්රඕශ්නයන් පිළිවිසිනලද්දෙමි වමද එකක් තා පිළිවිසින්නෙමිදැයි කිය. පිළිවිසිනු මැනවයි ප්ර තිඥ දුන් කල්හි) “යමෙකුගේ චිත්තයක් උපදිද නිරුධ නොවේද ඔහුගේ චිත්තය (මතු) නිරුඩවන්නේය, නුපදනේය. යමෙකුගේ චිත්තයක් හෝ වනාහි මතු නිරුඬවන්නේද නුපදනේද ඔහුගේ චිත්තය උපදනේය නිරුඬ නොවෙයි” යන චිත්තයමකයෙහි ප්රතශ්නය විසාරද ස්ථවිර තෙමෙ (මානවකයා) විචාළසේක. ඒ ප්රනශ්නයතෙම උහුට අන්ධර කාරයක් මෙන් වුයේය. හෙතෙම “මහණ මේ කවරනම් මන්ත්රඅයෙක්දැ”යි ඒ තෙරුන්වහන්සේට කීයේය. ඒ ස්ථවිර තෙම “බුඬමන්ත්රතය”යි වදාළේය මටද (මන්ත්රයය) දෙවයි” කී කල්හි “එය අපගේ වෙස් දරන්නෙකුට දෙමැ”යි වදාළසේක. ඒ මානවකතෙම මන්ත්රව පිණිස මවුපියන් විසින් අනුදන්නා ලද්දේ පැවිදිවුයේය. ස්ථවිරතෙම (ඒ මානවකයා) පැවිදි කොට සුදුසු පරිද්දෙන් කමටහන් දුන්සේක. මහාප්රවඥ ඇතිතේ භාවනාවෙහි යෙදෙමින් නොබෝකලකින් සෝවාන් ඵලයට පැමිණියේය, ඒ සීග්ගවනම් ස්ථවිරතෙම එසේ සෝවාන් ඵලයට පැමිණි බැව් දැන චණ්ඬවජ්ජි නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේ වෙත සූත්රාැභිඬම්මයන් උද්ග්රිහණය පිණිස යැවුයේය. උන් වහන්සේ එහිදි ඒ ඉගැන්ම කළසේක. ඉක්බිත්තෙන් ඒ තිස්ස නම් ළදරු භික්ෂූඑතෙම විදර්ශනාභාවනාව ආරම්භකොට, සුදුසු කාලයෙහි ෂඬහිඥවෙන් යුක්තවු අර්හවත්වුසේක, ස්ථවිර භාවයටද ප්රාසප්තවුසේක. ඒ ස්ථවිරතෙම චන්දාවයාසෙයින්ද සූය්ය්ආර සෙයින් ද අතිශියන් ප්රෙකටවුයේය. ලෝවැසිතෙම උන්වහන්සේගේ වචනය සර්වවඥයන්වහන්සේගේ වචනය මෙන් සැලකූ යේය.෴ මොග්ගලිපුත්තනම් ස්ථවිරයන්වහන්සේ පහළ විම මෙසේයි.
කොටගෙණය”යි කීකල්හි ඕහට රජතෙම නැවත (කියන්නේ ‘මම සත්දිනකින් මැරෙන්නෙමැයි සිතා තෝ ක්රීහඩා නොකෙළෙහිය. දරුව සැමකල්හි මරණ සංඥ ඇත්තාවු මේ භික්ෂුහු කෙසේ ක්රීයඩාකෙරෙද්දැයි” කීයේය. මෙසේ සහෝදරයා විසින් කියනලද්දාවුද හෙතෙම බුඬශාසනයෙහි ප්රනසන්නවුයේය. ඒ ප්රානඥවු යුවරජතෙම කලෙක මුව දඩගොස් වෘක්ෂ මුලයෙත්හි හුන්නාවු සල්අත්තකින් ඇතෙකු විසින් පටන් සලනු ලබන් නාවු සන්හුන්වු මහා ධම්මරක්ඛිත නම් රහත් තෙරුන් දැක “මේ ස්ථවිරයන් වහන්සේ මෙන් මම ද බුඬශාසනයෙහි පැවිදිව කවර කලෙක වනයෙහි වෙසෙම්දැ”යි සිතූයේය. ස්ථවිරතෙම ඔහුගේ ප්රනසාද පිණිස උඩ නැගි අහසින් ගොස් අශොකාරාමයබද පොකුණු දිය මතුයෙහි සිටිසේක්, උතුම්වු සිවුරු අහසතමා පොකුණට බැස, ජලයෙන් ශරීරපරිශෙචනය කළසේක. උප රජතෙම ඒ සෘඩිය දැක අතිශයින්ම පැහැද නුවණැත්තේ“අදම පැවිදිවෙමි”යි බුඬියක්ද කෙළේ (මහ) රජාණන් කරා එළඹ ආදරසහිතවුයේ පැවිදි පිණිස යාචඤකෙළේය. මහිපතිතෙම වළක්වනු නොහැක්කේ ඔහු ගෙණ මහ පිරිවරින් තෙමෙම විහාරයට ගියේය.
හෙතෙම මහාධම්මරක්ඛිත නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේ සමිප යෙහි පැවිදිවුයේය. උහු හා සමඟ සාරලක්ෂ්යක් මනුෂ්යපයෝද පැවිදිවුහ. උහු අනුව පැවිදිවුවන්ගේ ගණනෙක්ද නොමැත්තේය. අග්ගිබ්රෂහ්මයයි ප්රවසිඬවු රජහුගේ බෑණණුවෝ රජහුගේදියනිවු ඒ සඞ්ඝමිත්රාගවගේ ස්වාමිපුරුෂයා වුයේය, ඔහුගේ පුත්රඒ තෙමේද නාමයෙන් සුමන නම් ඇතිවුයේය, හෙතෙමේද රජහට යාචඤකොට යුවරජ හා පැවිදිවුයේය, මහජනයාගේ වැඩ සිදුවිම ඈත්තාවු ඒ උපරජහුගේ පැවිදිවිම තොමෝඒ අශොක මහරජහුගේ (රාජාභාෂෙකයෙන්) සතරවෙනි හවුරුදු යෙහි විය. එහිම උපසපන්වු උපනිග්රරය සම්පන්නවු ඒ යුවරජ තෙම වීය්ය් වඩන්නේ ෂඩිඅභිඥ සහිත රහත්ඵලයට පැමිණි සේක.
සියලු පුරයන්හි ආරම්භ කරණ ලදිදාවු ඒ මනහරවු විහාර යන් තුන් හවුරුද්දකින් මනාකොට නිමවුහ. කම්මාඩිෂඨායකවු ඉන්දිගුත්ත නම් ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ඍඬිබලය කරණ කොටගෙණ අශොකාරාම නම් විහාරයද වහා නිම විය. මහි පාලතෙමේ සර්වකඥයන් වහන්සේ විසින් පරිභොග කරණලද ඒ ඒ තන්හිද සිත්කලුවු චෛත්යප කරවුයේය. “විහාරයෝ නිමවන ලද්දාහුය”යි හසුන්පත් හාත්පසින් සුවාසු දහසක් නුවරින් එකදිනම ගෙණවාහුය. මහත් තේජස් ඍඩිවික්රුම ඇත්තාවු මගරජතෙම පත්හසුන් අසා සියලු ආරාමයන් සම්බන්ධේවු මහා පුජාව එකවරම කරණු කැමැත්තේ “මෙයින් සත්වන දවස්හි දෙශයන්හි සියලු ආරාම පූජාව එකවිටවේවා, මිහීතෙලෙහි යොදුනක් යොදුනක් තන්හි මහදන් දෙත්වා. ග්රාමමාරාමයන්ගේද මාර්ගනයන්ගේද සැරසිලි කෙරෙත් වා සියලු විහාරයන්හිද භික්ෂුගසඞ්ඝයාට සර්වගප්රකකාරයෙන් ශක්ති වු පරිද්දෙන් මහදන් පවත්වත්වා. පහන්මාලා මල්මාලා අල ඞ්කාරයෙන්ද ඒ ඒ තන්හි සියලු තුය්ය්භි යෙන්ද නොයෙක් පරිද්දෙන් පූජා පවත්වාත්වා, සියල්ලෝ පෙහෙවස් අඞ්ගයන් ඉවා ගෙණ ධම්මයද අසත්වා එදවස්හිද නොයෙක් පූජාවිෙශෂයන්ද කෙරෙත්වා”යි පුරයෙහි බෙර හැසිරවුයේය. සියල්ලෝ සැමතැනම සර්වප්රයකාරයෙන් ආඥකළ පමණටත් වැඩිවුද දෙව් ලොව සැණකෙළිසෙයින් මනරම්වු පූජාවන් පිළියෙළ කළහ. එදවස ඇතොවුරන් සහිතවු ඇමතියන් සහිතවු ඇත් අස් ආදි යෙන් රැස් විසින් පිරිවරණලද සව්අභරණින් සැරසුණුමහරජතෙම මිහිතල බිඳනසේ ස්වකීය.රාමයට පැමිණිය් උත්තම සඞ්ඝයා වැද සඟමැද සිටියේය. එ සමාගමයෙහි අසුකෙළක් භික්ෂුසහු වුහ. උන් වහන්සේලා අතුරෙහි අර්හසත් භික්ෂුයහු ලක්ෂ්යක් වුහ. එහි අනුලක්ෂහයක් භික්ෂු්ණිහු ඇතිවුහ;ඔවුන් අතුරෙහි රහත් මෙහෙණින්නෝ දහසක් වුහ; ඒ රහතුන් වහන්සේලා ධම්මාශොක රජහුගේ ප්ර සාදය පිණිස ලොකවිවරණ නම් ප්රාේතිහාය්ය්ෙහ යක් කළහ. (ඒ රජතෙම) පාප කම්මය කරණකොට ගෙණ පූර්වායෙහි චණ්ඩාශොකයයි ප්රෙකට වුයේය. පසුව පූණ්ය්කම්ම බලයෙන් ධම්මාශොකයයි ප්ර්කට වුයේය. ඒ රජතෙම මුහුද කෙළවරකොට ඇති දඹදිව හාත් පසින්ද නානා පූජායෙන් අලඞ්කෘතවු සියලු විහාරයන්ද දුටුයේය. ඒ විහාරයන් දැක අතිශයින්ම සතුටුව හිඳ “වහන්ස, බුඬහාසනයෙහි කාගේ පරිත්යා්ගයෙක් මහත්දැ”යි සඞ්ඝයා විචාළේය. ඒ මොග්ගලිපුත්ත නම් ස්ථවිරතෙම “සර්වමඥයන් වහන්සේ සේ ජිවමාන කාලයෙහිද තොප හා සමවු ත්යාසගවන්තයෙක් නැත්තේය”යි රජහුගේ ප්රදශ්නය විසඳා වදාළේය. එබස් අසා සතුටුවු මත්තෙහිද “මා වැන්නෙක් බුඩ ශාසනයෙහි නෑයෙක් වේදැ”යි නැවතත් ඒ ස්ථවිරයන් විචාළේය. ශාසනභාරධාරීහු ඒ ස්ථවිරතෙම මහින්දත නම්වු රාජපුත්රයයාගේද එසේම සඞ්ඝමිත්රාල නම්වු රජදුවගේද හේතු සම්පත් බලා ‘එබඳුවු මහා පරිත්යා්ග ඇත්තෙක්ද ශාසන යාගේ දායාදයෙක් නොවන්නේය. නරෙන්දුය, හෙතෙම ප්රනත්යය
දායකයයි කියනු ලබන්නේය. මයෙක්තෙම වනාහි පුතෙක් හෝ දුවක් හෝ සස්නෙහි පැවිදි කරවාද හෙතෙම ශාසනයට දායද වන්නේය, හුදෙක් දායකම නොව්නනේය”යි රජහට ප්රයතිවචන වදාළේය. ඉක්බිත්තෙන් ශාසන දායාද භාවය පත්තන්නාවු මිහිපතිතෙම “කිමෙක දරුවෙනි, පැවිදිවන්නා හුද ප්රතව්රතජ්යාන තොමෝ මහත්යයි දන්නාලදැ”යි එහා හිටියාවු මිහිඳු කුමරුද සම්මිත් කුමරියද විචාළේය. පියාණන් බස් අසා ඔව්හු “දෙවයන් වහන්ස! ඉදින් ඔබ කැමැතිසේක් නම් අදම පැවිදිවන්නෙමු, පැවිද්දෙන් අපටද නුඹ වහන්සේටද ලාභය”යි පියාරජාණන්ට කිවුය. ඒ මහින්දන කුමාරතෙම යුවරජහු පැවිදිවු කල් පටන්ද ඒ සම්මිත් කුමරි තොමෝ අග්ගිබ්රිහ්ම කුමාරයා පැවිදිවු කල් පටන්ද පැවිදිවිම පිණිස කරණලද නිශ්චය ඇත්වුය. මහීපතිතෙමේ උප රජ තනතුර මිහිඳු කුමරුහට දෙනු කැමැත්තේද ඊටත් මඩා (පැවිද්දෙහි) අධිකවු ආසයයි ප්රාව්ර.ජ්යාුවටම රුචි කෙළේය. ඥනරූප බලයෙන් ප්ර කටවු මහෙන්දු නම් වු ප්රියය පුත්රවයාද සඞ්ඝමිත්රාන නම් දියනයන්ද පූජා සහිතකොට පැවිදි කරවුයේය. එකල ඒමිහිඳු නම් වු රජ කුමාර තෙමේ විසි වයස් ඇත්වුයේය; සම්මිත් නම්වු රජදු තොමෝ අටළොස් හැවිරිදි වයස් ඇති විය. ඒ කුමාරයාහට ප්රිනව්රමජ්යාමවද උපසම්පදාවද ඒ දවසම වුයේය. ඒ රජ දුවටද ප්රුව්රඒජ්යා්ව හා ශක්ෂාදානය එදවස්හි විය; මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස නම් ස්ථවිරතෙම මිහිඳු කුමරහට උපාඬ්යායය වුයේය. මහාදෙව නම් ස්ථවිරතෙම පැවිදි කරවුයේය; මජ්ඣන්තික් නම්වු ස්ථවිරතෙම වනාහි කම්මවවාක්යප කථනය කෙළේය. ඒ ස්වකීයවු උපසම්පදා මණ්ඩලයෙහි ඒ මහින්ද් සතිතෙම සිවුපිළි සිඹියා සහිතවු අර්හඋත් ඵලයට පැමිණියේය; ධම්මපාලායයි ප්රාසිඬවු මෙහෙණිතොමෝ සඞ්ඝමිත්රාත නම් කුමාරිකාවට උපාධ්යාමයවිය, ආයුපාලි නම් මෙහෙණි තොමෝ ආචාය්ය්න විය; ඕ තොමෝ සුදුසු කාලයෙහි රහත් විය. ශාසනයට පහත්වු ලඞ්කාවීපයට උපකාරිවු දෙදෙනා ධම්මාශොක නම් මහරජ හුගේ සවෙනි වර්ෂහයෙහි පැවිදි වුහ; ලඞ්කාවීපප්රසසාදයකවු මහා මහෙන්දර යති තෙම උපාධ්යාහයන්ගේ සමීපයෙහි තුන් හවුරුද්ද කින් පිටකත්රජය උපත්තේය. චන්ද්රෙඛාවක් වැනිවු ඒ මෙහෙණි තොමෝ ද සූය්යාොමෝ සමානවු මහෙන්ද භික්ෂුඋතෙමේද යන ඒ දෙදෙනා ඒ කාලයෙහි නිරන්තරයෙන් සර්වඥ ශාසන නැමැති ආකාශය ශොභමාන කළහ. පූර්වතයෙහි පැළලුප් නුවරින් නික්ම වනයෙහි හැසිරෙන්නාවු වනචර පුරුෂයෙක්තෙම කුනත කින්නරියක් සමඟ සංවාසය කෙළේය. ඕ තොමෝ උහු සංවාසයට පැමිණ පුතුන් දෙදෙනෙක් ඉපදවිය. දෙටු තෙමේ තිස්ස නම් ඇතිවිය. කණිටු තෙමේ සුමින්ත නම් විය. සුදුසු කාලයෙහි මහාවරුණි නම් ස්ථවිරයන්ගේ සමීපයෙහි පැවිදිව දෙදෙනම ෂඬහිඥ ගුණ ඇත්තාවු අර්හමත්භාවයට පැමිණියහ. වැඩිමහල් තිස්සන ස්ථවිරතෙම පාදයෙහි ගොණුසු විෂයකින් ස්පර්ශලකරණලද්දේ වේදනා සහිතවුයේය. කණිටුවු සුමිත්රඩ ස්ථවිරයන් විසින් විචාරණ ලද්දාවු ස්ථවිරතෙම ගිතෙල් පතක් බෙහෙත (ලැබිය යුතුයයි) කීයේය. ඒ ස්ථවිරතෙම ගිලන්වතින් නමුත් රජහට දැන්විමද පස්වරු වෙලෙහි ගිතෙල් පිණිස හැසිරිමද ප්ර්තිෙක්පෙ කළ සේක “ඉදන් තෙපි පිඩු පිණිස හැසිරෙමින් ගිතෙල් ලබන්නහු නම් ඒ කෙණෙව”යි තිස්ස නම් ස්ථවිරතෙම සුමිත්ත නම් උතුම් ස්ථවිරයන් වහන්සේට කීසේක. පිඬු පිණිස හැසිරෙන්නාවු උන්වහන්සේ විසින් ගිතෙල් පතක් නොලද්දේය. හටගත් රොගයතෙම ගිතෙල් කළ සියයකින් හෝ සාධ්යක නොකටහැකි විය. ස්ථවිරතෙම එම රොගයෙන්ම ආයුෂයාගේ අන්තයට පැමිණියේ අප්ර්මාදාවවාදයෙන් (භික්ෂු්සඞ්ඝයාට) අවවාද කොට පිරිනිවන්පානට සිතුසේක. ඒ ස්ථවිරතෙම ආකාස යෙහි හිඳ, තෙජොධාතු වශයෙන් රුචිවු පරිද්දෙන් ශරීරය අධිෂඨාන කොට තබා පිරිනිවියේය. ශරීරයෙන් අග්නිජ්වාල වෝ නික්ම මාංස භස්මරහිතකොට ස්ථවිරයන්ගේ සකල දෙහය දැවුහ; මහිපති තෙම මේ තිස්ස නම් ස්ථවිරයන්ගේ පරිනිර්වාඅනය අසා ජනසමුහයා විසින් පිරිවරනලද්දේ ස්වකීයවු අශොකාරාමයට ගියේය. ඇත්කද මත්තට පැමිණි රජතෙම ඒ අස්ථිධාතුව අහසින් පහකොට බැස්විය. ධාතු සත්කාර කොට “ඒ (මරණ හෙතුවු) රොගය කිමෙක්දැ”යි සඞ්ඝයා විචාළේය. ඒ අසා හටගත් සංවේග ඇත්තේ නුවර (සතර) දොර සුණුවමින් කරණලද පොකුණු බෙහෙදින් පුරවා “භික්ෂුතසඞඝයාට බෙහෙත් දුලිහ නොවේවා”යි දවසක් දවසක් පාසා භික්ෂුඇ සඞ්ඝයාට බෙහෙත් පැමිණවුයේය. සුමිත්රසනම් ස්ථවිරතෙම සක්මන් මළුවෙහි සක්මන් කරන්නේම පිරිනිවිසේක. ඒ කරණ කොටගෙණදැ මහාජනතෙම සස්නෙහි බෙහෙවින් පැහැදිවුයේය. ඒ ලොකහිතකාරිවු කුන්නපුත්රළස්ථවිර දෙදෙනා වහන්සේ ධම්මාශොක රජහුගේ (රාජ්යහයෙහි) අටවෙනි වර්ෂ යෙහි පිරිනිවන් පෑවාහුය; පසුව ප්ර(සන්නවු ජනයෝද යම් යෙහකින් ලාභ පැවැත්වුද, එහෙයින් එතැන් පටන් සඞ්ඝයාට ලාභ ඉතා මහත් විය. ලාභසත්කාර හිනවු තිත්ථිෙකයෝ ලාභ හේතුවෙන් තමන්මසිවුරු දරාගෙණ භික්ෂුවන් සමඟ විසුහ; ඔව්හු යම්සේ ස්වකීය වාදයද බුඬවාදයයි ප්රගකාශ කළාහුද, යම්සේ ස්වකීයවු ශාසනයේන බාහිරවු අගනිහොමාදි කරි යාවන් රුචිවු පරිද්දෙන් කළා හුද එසේ හෙයින් ස්ථිරවු ගුණ ප්ර කාශ ඇත්තාවු මොග්ගලිපුත්ත නම්වු ඒ ස්ථවිරතෙම ඒ උපන් ඉතා කකිශවු ශාසනාර්බ බුදය දැක දීර්ඝ්දර්ශිවුයේ ඒ ශාසනාබර්බුඒද්යාගේ ව්යශපසමනයෙහි කාලය බලාවදාරා, ස්වකීයවු මහාභික්ෂුසඞඝයා මහෙන්ද්වීර යන්වහන්ලසේට පාවාදි ගංගානම් නදියෙහි උඨිවභාගයෙහිවු අහොගංගානම් පර්වහතයෙහිවිවේක කැමැතිවෙමින් සත්හවරුද්දක් විසුයේය, තිත්ථියකයන් බහුලබැවින්ද දුර්වාව බැවින්ද ඔවුන් දැහැමින් වළකිවන්නට භික්ෂුපහු නොහැකිවුහ. එහෙයින්ම දඹදිව සියලු ආරාමයන්හි භික්ෂුිහු සත්හවුරුද්දක් පොහෝ පවුරුණු නොකළහ මහායසස් ඇති ධර්මකමාශොකමහරජතෙම ඒ අසා “තෝ ගොස් මේ අධිකරණය සංසිඳුවා මාගේ ආරාම යෙහි භික්ෂුඒසඞ්ඝයාලවා පොහොයකරව්ව” යි කියා එක් ඇමැති යෙකු උතුම් අශොකාරාමයට යැවුයේය. එන් නුවණමද ඇමැති තෙම ගොස් භික්ෂුලසඞඝයා රැස්කරවා “පොහෝ කරව්” යයි රජහුගේ හස්න ඇස්විය “අපි තිත්ථිවකයන් හා සම්ඟ පොහෝ නොකරම්හ”යි භික්ෂුදසඞ්ඝතෙම ඒ මුඪ විත්තඃන්ථිසතවු ඇමැතියා හට කිය. ඒ අමාත්යුතෙම පොහොස කරවමිහයි පිළිවෙළින් තෙර කිපදෙනෙකුන්ගේ හිස් කපා හෙලුයේය, රජහුගේ සොෙහායුරුවු තිස්ස නම් ස්ථිවරතෙම ඒ ක්රිපයාව දැක වහා අවුත් ඕහට ආසන්නවු අස්නෙක හුන්නේය ඒ ඇමැතිතෙම තෙරුන් දැක රජහට දැන්වුයේය.
ඒ සියලු පවත් අසා හටගත් දාහඇති රජතෙමේ භයින් චකිත සිත් ඇත්තේ වහා ගොස් “මෙසේ කරණලද කම්මය කරණ කොටගෙණ කවරෙකුට පාපය වේදැ”යි භික්ෂුදසඞඝයා පිළිවිසයේය. ඒ භික්ෂුසන් අතුරෙන් කිසිකෙනෙක් “පාපය තොපටය”යිද කිසිකෙනෙක් වනාහි “තොප දෙදෙනාට මය”යිද කිහු. පණ්ඩිතයෝ වනාහි “පාපය තොපට නැතැ”යි කිහු මහරජතෙම ඒ අසා “මාගේ විමතිය පහකොට ශාසනය යථාස්ථානයෙහි තබන්නට පොහොසත් ශ්රේමණකෙනෙක් ඇත්තේදැ”යි කීයේය. “මහරජාණෙනි, ඒ මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස තෙරුන්වහන්සේ ඇත්තේය”යි සඞ්ඝතෙම රජහට වදාළේය රජතෙම උන්වහන්සේ කෙරෙහි ආදරසහිතවුයේය. වෙන් වසයෙන් භික්ෂු්න් දහස දහසින් පිරිවරණලද්දාව ස්ථවිර සතරනමක්ද, එසේම මනුෂ්යවයන් දහය දහසින් පිරිවරණ ලද්දාවු අමාත්යතයන් සතරදෙණෙක්ද ඒ රජතෙම ඒ දවසම තමන් වචනයෙන් තෙරුන්වහන්සේ කැඳවන්නට යැවුයේය. ඔවුන් විසින් එසේ කියනලද්දාවු ඒ ස්ථවිරතෙම නොවැඩිසේක. ඒ අසා නැවත පෙරපරිද්දෙන් ස්ථවිර අටනමක්ද වෙන්වසයෙන් දහස් පුරුෂයන් පිරිවරකොට ඇත්තාවු අමාත්ය්යන් අටදෙනෙක්ද යැවුයේය, ඒ ස්ථවිරතෙම නො වැඩිසේක. “කෙසේ ස්ථවිරයන්වහන්සේ වඩනේදෝහෝ”යි රජතෙම ඇසීය. “භික්ෂු“හු “මහරජ” ස්වාමින්වහන්සේ ශාසනය උසුලාගන්නට උපස්තම්භක වේවි”යි කියනලද්දේනම් ඒ ස්ථවිර තෙම වඩනේය”යි ඒ ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ ආගමන කාරණය කිහු රජතෙම නැවතද වෙන්වසයෙන් දහස දහස පිරිවරකොට ඇත්තාවු ස්ථවිරයන් ෙසාළොස් නමක් හා අමාත්යතයන් සොළසක්ද එසේ කියා යැවුහ. මහලුබැව්හි සිටියා වුද තෙරුන්වහන්සේ යානාවකට නොනගින්තේයයි (අසා) ‘තෙරුන්වහන්සේ නැවකින් ගගෙහි ගෙණඑව්ය”යි ද කීයේය. ඔව්හු ගොස් (තෙරුන්වහන්සේට) එසේ කිහ, උන්වහන්සේ ඒ ඇසු කෙණෙහිම නැගිට වදාළේය. නැවකින් තෙරුන්වහන්සේ ගෙණාවාහුය, රජතෙම එහි පෙරගම්න කෙළේය, රජතෙම දණක් පමණ දියට බැස ගෞරව ඇත්තේ නැවින් බස්නා තෙරුන්වහන්සේට දකුණුඅත දුන්නේය. රජහට අනුකම්පාකාරිවු දක්ෂි ණිභිවු ඒ ස්ථිවරතෙම රජහට අනුකම්පාවෙන් ඒ දකුණුඅත අල්වාගෙණ නැවින් බටුයේය. පෘථිවිශ්වරවු රජතෙම ආලය වඩන්නාවු උයනට තෙරුන්වහන්සේපමුණුවා තෙරුන්වහන්සේගේ පාදයන් ධොවනයකොට තෙල් ගල්වා හිඳගෙණ ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ සමත්කොිතාවය විමසන්නේ “වහන්ස, මම පෙළහරක් දකිනු කැමැත්තෙමි” යි කීයේය. “කිමෙක්දැ”යි වදාළකල්හි “පෘථිවිකම්පාවක් (දකිනු කැමැත්තෙමි)”යි කීයේය. සර්වද පෘථිවිහුගේ කම්පාවෙක්ද ප්ර දෙශ පෘථිවියක්හුගේ කම්පාවෙක් දකිනු කැමැත්තෙහිදැ”යි නැවතත් තෙරුන්වහන්සේ වදාළේය. “එයින් කවරෙක් දුෂ්කරදැ”යි විචාරා එකදෙක පෘථිවිහුගේ කම්පාව දුෂ්කරයයි අසා එය දකිනු කැමැතිබවසැලකෙළේය. ස්ථවිරතෙම යොදුනක් ඉමි අතර සතරදිග රථයක, අශ්වයෙක, අනුෂ්යනයෙක, දියපිරූ තලියෙක. යන මොවුන් තබ්බවා, ඔවුන්ගේ (ඉම ඇතුළට පත්) අවයවයන් සමඟ ඒ යොදුනක් පමන පොළොව ඍඬියෙන් කම්පාකෙළේය, එහිඋන් රජ හටද දැක්වුයේය. ඒ ඇමැතියා විසින් භික්ෂුටන් මැරීමෙන් තම හටද පාපය ඇති නැති බැව්මහරජතෙම ස්ථවිරයන්විචාළේය. කිලුටුසිතින් වෙන්ව ඒ නිසා වන කර්මවමයෙන් නැතැයි තිතතිර ජාතකය වදාරා ස්ථවිරතෙම රජහට අවබොධ කරවිය. එහි සිත්කලුවු රජ උයනෙහි සත්දවසක් වසන්නේ යහපත්වු සර්ව්ඥගම රජහට ඉගැන්වුයේය. රජතෙම එම සක්දවසෙහි යක්ෂේයින් දෙදෙනෙකු යවා පොළෝතෙලෙහි සියලු භික්ෂු.න් එක්තන්හි රැස්කරවුයේය. සත්වනදවස්හි සිත්කලුවු සියඅර මට පැමිණ නිරවශේෂවශයෙන් භික්ෂුසසඞ්ඝයා රැස්කරවුයේය. ස්ථවිරයන්වහන්සේ සමඟ තිරයතුළ එක් තැනෙක හුන්නාවු මිහිපතිතෙම. එක එක ලබිධිඇත්තාවු භික්ෂුින් සමිපයට කැඳවාගෙණ, “වහන්ස, සර්වඑඥයන්වහන්සේ කිනම් වාද ඇත්තේද”යි විචාළේය. ඔව්හු ස්වකීයවු පරිද්දෙන් ශාශ්වතාදි දෘෂ්ටි ප්රනකාශ කළෝ ය. ඒ සියලු මිථ්යාවදෘෂ්ටිකයන් රජතෙම සිවුරු හැරවුයේය. සිවුරු හරවනලද සියල්ලෝ සැටදහසක් වුහ. ‘සුගත තෙම කිනම් වාද ඇත්තේදැ”යි ධාර්මකමික භික්ෂුවන් විචාළේය.විහජ්ජවාදිභාවය උන්වහන්සේලාකිහු. මහිපතිතෙම “වහන්ස සර්විඥතෙම විභජ්ජවාදිදැ”යි ස්ථවිරයන් විචාළේය. ඒ ස්ථවිර තෙම “එසේය” වදාළේය. එකල ඒ අසා සතුටුසිත් ඇත්තාවු රජතෙම, “යම් හෙයකින් සඞ්ඝතෙම ශොධිතද, එහෙයින් වහන්ස සඞ්ඝතෙම පොහෝ කෙරේව”යි මෙසේ තෙරුන්වහන්සේට කියේය, සඞ්ඝයාට ආරක්ෂාර දි මහාපතිතෙම සහ පත් නුවරට ප්රහවිෂ්ථි වුයේය.
එකල සඞ්ඝතෙම සමඟි පොහොය කෙළේය, ස්ථවිරයන් වහන්සේ නොයෙක් සඞ්ඛ්යාක ඇති භික්ෂු් සඞ්ඝයා. අතුරෙන් විසාරදවු ෂඩි අභිය, ඇත්තාවු ත්රිපිටකධාරීවු ප්රිභෙද ප්රා්පත ප්රඅති සම්හිද්ය ඇති භික්ෂුාන් දහසක් ධර්මාමසඞ්ගායනා කරණු පිණිසතෝරාගත්තේය. උන්වහන්සේලා සමඟ අශොකාරමයෙහි ධර්ම්මසඞ්ගීතිය කළේය. මහාකාශ්යඋප ස්ථවිරයන්වහන්සේද යසස්ථවිරයන් වහන්සේද යන ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු යම්සේ ධර්මහ සඞ්ගායනා කරවුද, මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස ස්ථවරතෙමේ ඒ ධර්මේමසඞ්ගායනාව එසේම කරවුයේය. පරවාදමදිනය කරන් නාවු කථාවස්තු ප්රමකරණය, ඒ සඞ්ගීතිමණ්ඩලයෙහි තිස්ස ස්ථවිරයන්වහන්සේම වදාළේය. මෙසේ ධර්මතමාශොක මහ රජහුගේ ආරක්ෂායව කරණකොටගෙණ භික්ෂුුන් දහසක් විසින් මේ ධර්මෂමසඞගීතිතොමෝ නවමසකින් නිමවනලද්දේය. රජ හුගේ (රාජ්යවභිෂෙකයෙන්) සතළොස්වන වර්ෂ්යෙහි දෙසැත් නැසේ ඇත්තාවු ඒ ඍෂිතෙම මහාපවාරණයෙහිදි සඞගායනාව සමාප්ත කරවුයේය. ශාසනස්ථිති හේතුවෙන් සාධුකාර දෙන්නීයකමේන සඞගීති අවසානයෙහි මහපොළෝතොමෝ කම්පිතවිය.
ඒ මොග්ගලිපුත්ත තිස්ස නම්වු ස්ථවිරයන්වහන්සේ මනොඥ ශ්රෙයෂ්ඨවු බ්රොහ්මවිමානයද හැර ශාසනය හෙතුකොට පිළිකුල්වු මිනිස්ලොවට අවුත් කරණලද කටයුත ඇත්තේ ශාසන කෘත්යශය කෙළේය. අන්යොවු කවරෙක් ශාසනකෘත්යුයෙහි ප්රතමාදොපෙත වේද?
මෙතෙකින් හුදිජනයා ප්ර සාද සංවෙග පිණිස කළ විභවස තතියඩම්මසඞ්ගීති නම්වු පස්වෙනි අදියර නිමියේ.
මහා වංශය - 17 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 21 22)
21 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ උත්තිය රජු ඇවෑමෙන් ඔහු කිස්දොවුන්මල් මහාසිව රජ සුදනන් සෙවුනේ දස හවුරුද්දක් රජය කෙළේය. ඒ රජ තෙමේ භද්දසාල තෙරුන් කෙරේ පැහැද සිත්කලුවු නගරඞ්ගක විහාරය පෙරදිග කරවි. මහාසීව රජු ඈවෑමෙන් උහු මල් සූරතිස්ස රජතෙමේ කුසල කරණයෙහි ගෞරව ඇත්තේ දසහවුරුද්දක් රජය කෙළේය. ඒ රජ දකුණු දිග නගරඞ්ගන නම් විහාරය කරවි. නැගෙණ ඉර ඇත්කඳ විහාරයද ෙගාණගලද වඬ්ගුතතර පර්ව්තයෙහි නැගෙණහිරිපව් නම් විහාරයද එසේම රෙහෙරඅමුණු සමිප යෙහි කොළඹාලක විහාරයද රිටිගල සමිපයෙහි ලඞ්කාරාමයද නැගෙණහිරි වලස්ගලද නුවරට උතුරින් ගිරිනිල්පනාකඩද පෘථිවිශ්වරතෙමේ මේ ආදි රම්යලවු පන්සියයක් විහාරයන් ලක් දිව ඒ ඒ තැන ගගින් එතරත් මෙතරත් රජවිමෙන් පූර්වනයෙහිත් පසුවත් සැටකවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි මොනවට දැහැමින් කරවි. තුණුරුවන් කෙරෙහි ගෞරව ඇති ඒතෙමේ සුවණි පිණ්ඩතිස්සයයි රාජ්යහයෙන් පූර්වියෙහිද නම් ඇතිවිය රාජ්යසභි ෂෙකයෙන් පසු ඒ රජහු නම “සුරතිස්ස” යයි වී.
මහත් බලඇති සෙනය, ගුත්තිකය යන අස්නැවි පුතුන් දෙදෙනෙක් ඒ සුරතිස්ස රජහු ගෙණ දෙවිසිවුරුද්දක් දැහැ මෙන් රජ්යසය කරවුය. ඉකිබිති එක්කුස හොත් බෑයන් අතුරෙන් නවවැනි සහෝදරවු ඒ මුටසිව රජහු පුත් අසෙල කුමර ඒ දෙදෙනා ගෙණ අනුරාධපුරයෙහි දසහවුරුද්දක් රාජ්යපය කරවි. ඍජු සවභාවඇති එළාර නම් දෙමළතෙමේ රාජ්යුය පිණිස සොළිරටින් ෙමහි අවුත් අසෙල රජු අල්වාගෙණ සතළිස්සතර හවුරද්දක් රාජ්යරය කෙළේය. රජතෙමේ විනිශ්චයකාලයෙහි සතුරන් කෙරෙහිත් මිතුරන් කෙරෙහිත් මඬ්යමස්ථ වී. ඇදඉස පසෙක ඉතා දික් යොතකින් විනිශ්චය කැමැත්තවුන් විසින් හඬවනු පිණිස මිණියක් එල්විය. ඒ රජහුගේ එක් පුතෙක්ද දුවක්ද වුහ. ඒ කුමරතෙමේ රථ නැගි තිසාවැවට යන්නේ මවුසමඟ මග හොත් ඉතා තරුණ වස්සෙකු රියසකින් බෙල්ල ඇක්ම නොදැන මරුයේය. ඒ දෙන්තොමෝ කිපි සිත් ඇත්ති ගොස් ඒ මිණිගෙඩිය ගැසුවා රජතෙමේ ඒ චක්රදයෙන්ම පුත්ර යාගේ හිද සිඳවි. තල්රුකෙක (කැදැල්ලෙක හුන්) ලිහිණි පැටියෙක් එක් සර්ප.යෙක් කෑයේය. ඒ පැටියාගේ මවු ලිහිණිතොම මිණිය ගැසුවා. රජතෙම ඒ සර්ප.යා ගෙන්වා උගේ බඩපලා ඒ පැටියා බැහැර දමා තල්ගස ඇණ ගැස්වි. උතුම් තුනුරුවන්ගේ රත්නබවත් එහි ගුණසාර බවත් නොදන්නාවු ඒ රජතෙමේ චාරිත්රප රක්ෂානකෙරෙමින් සෑගිරියට ෙගාස් භික්ෂුුසඞ්ඝයා පවරා එමින් රතයෙහි හුන්නේ රථයාගේ වියගස කොණින් බුදුසෑයෙක් එකදෙසකින් බුන්නේය. අමෘත්යොයෝ තුමු රජහට “දේවියෙනි! අපගේ සෑයතෙමේ ඔබ විසින් බිඳිනාලදැ”යි කිවුය. මේ රජතෙමේ නොදැන කළ දෙයෙහිත් රථයෙන් බැස “චක්ර”යෙන් මාගේ හිසද සිඳිවිය”යි මගහොත්තේය. “මහරජාණෙනි! අපගේ ශාස්තෘතෙමේ පරහිංසා නොකමැතිසේක, සෑය පියවිකොට කමාකරවුව මැනව”යි ඔහුට කීවුය. හෙතෙම එහි හුනුපසළොසක් පමණ ගල් (පියවිකොට) තබන්ට පසළොස් දහසක් කහවනු දුන්නේය. එක් මැහැල්ලක් තොමෝ වි වේලන්ට අව්වෙහි දැමුවා. ෙනාකල් වැස්සෙක් වැස ඒ වි තෙමුසේයි. ඕ තොමෝ වි ගෙණනගොස් ඒ මිණිය පහළා. ඒ අකල් වැස්ස අසා මැහැලියවා “රජතෙමේ දහමහි වැටෙන්නේ සුදුසුකල ර්ෂා ව ලබාය”යි ඇයගේ බස විනිශ්චය කරනු පිණිස පෙහෙව හොත්තේය. බිලියම් ගන්නාන දෙවපුත්රප රජහු තෙදින් මඩනා ලද්දේ සතරවරම මහරජුන් වෙත ගොස් එපවත් දැන්විය. ඒ දෙවියෝ උහු ගෙණ ෙගාස් ශක්රැයාට දැක්වුය. ශක්රහතෙමේ වස්සවමලාභකයා කැඳවා කාලවර්ෂයණය ආඥකෙළේය. බිලියම් ගන්නා දෙවපුත්රභ රජහට එපවත් දැන්විය. එවක් පටන් ඒ විජිතයෙහි දහවල් වැසි නොවටුයේය. වර්ෂාෂවතෙමේ සතියෙක් සතියෙක්හි රෑ මැදියම වැස්සේය. සෑම තන්හි කුඩා වළඳ (වැසිදියෙන්) පිරුණේය.
නොනසනලද මිත්යා්ෂ දෘෂ්ටිඅ ඇත්තේද; මෙතෙමේ අගතිගාමි දොෂයෙන් මුකතපමණින් මෙවැනි මහිමයට පැමිණියේය. සම්ය;ක්දෘෂ්ටි ඇත්තාවු මේ ලෝකයෙහි උපන් නුවණැති මිනිස් තෙමේ අගතිගාමි දෝෂය කෙසේනම් නොකරණේද?
මෙතෙකින් හුදුජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස පඤ්ච්රාජක නම් එක්විසිවන අදියර නිමි.
ඒ උත්තිය රජු ඇවෑමෙන් ඔහු කිස්දොවුන්මල් මහාසිව රජ සුදනන් සෙවුනේ දස හවුරුද්දක් රජය කෙළේය. ඒ රජ තෙමේ භද්දසාල තෙරුන් කෙරේ පැහැද සිත්කලුවු නගරඞ්ගක විහාරය පෙරදිග කරවි. මහාසීව රජු ඈවෑමෙන් උහු මල් සූරතිස්ස රජතෙමේ කුසල කරණයෙහි ගෞරව ඇත්තේ දසහවුරුද්දක් රජය කෙළේය. ඒ රජ දකුණු දිග නගරඞ්ගන නම් විහාරය කරවි. නැගෙණ ඉර ඇත්කඳ විහාරයද ෙගාණගලද වඬ්ගුතතර පර්ව්තයෙහි නැගෙණහිරිපව් නම් විහාරයද එසේම රෙහෙරඅමුණු සමිප යෙහි කොළඹාලක විහාරයද රිටිගල සමිපයෙහි ලඞ්කාරාමයද නැගෙණහිරි වලස්ගලද නුවරට උතුරින් ගිරිනිල්පනාකඩද පෘථිවිශ්වරතෙමේ මේ ආදි රම්යලවු පන්සියයක් විහාරයන් ලක් දිව ඒ ඒ තැන ගගින් එතරත් මෙතරත් රජවිමෙන් පූර්වනයෙහිත් පසුවත් සැටකවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි මොනවට දැහැමින් කරවි. තුණුරුවන් කෙරෙහි ගෞරව ඇති ඒතෙමේ සුවණි පිණ්ඩතිස්සයයි රාජ්යහයෙන් පූර්වියෙහිද නම් ඇතිවිය රාජ්යසභි ෂෙකයෙන් පසු ඒ රජහු නම “සුරතිස්ස” යයි වී.
මහත් බලඇති සෙනය, ගුත්තිකය යන අස්නැවි පුතුන් දෙදෙනෙක් ඒ සුරතිස්ස රජහු ගෙණ දෙවිසිවුරුද්දක් දැහැ මෙන් රජ්යසය කරවුය. ඉකිබිති එක්කුස හොත් බෑයන් අතුරෙන් නවවැනි සහෝදරවු ඒ මුටසිව රජහු පුත් අසෙල කුමර ඒ දෙදෙනා ගෙණ අනුරාධපුරයෙහි දසහවුරුද්දක් රාජ්යපය කරවි. ඍජු සවභාවඇති එළාර නම් දෙමළතෙමේ රාජ්යුය පිණිස සොළිරටින් ෙමහි අවුත් අසෙල රජු අල්වාගෙණ සතළිස්සතර හවුරද්දක් රාජ්යරය කෙළේය. රජතෙමේ විනිශ්චයකාලයෙහි සතුරන් කෙරෙහිත් මිතුරන් කෙරෙහිත් මඬ්යමස්ථ වී. ඇදඉස පසෙක ඉතා දික් යොතකින් විනිශ්චය කැමැත්තවුන් විසින් හඬවනු පිණිස මිණියක් එල්විය. ඒ රජහුගේ එක් පුතෙක්ද දුවක්ද වුහ. ඒ කුමරතෙමේ රථ නැගි තිසාවැවට යන්නේ මවුසමඟ මග හොත් ඉතා තරුණ වස්සෙකු රියසකින් බෙල්ල ඇක්ම නොදැන මරුයේය. ඒ දෙන්තොමෝ කිපි සිත් ඇත්ති ගොස් ඒ මිණිගෙඩිය ගැසුවා රජතෙමේ ඒ චක්රදයෙන්ම පුත්ර යාගේ හිද සිඳවි. තල්රුකෙක (කැදැල්ලෙක හුන්) ලිහිණි පැටියෙක් එක් සර්ප.යෙක් කෑයේය. ඒ පැටියාගේ මවු ලිහිණිතොම මිණිය ගැසුවා. රජතෙම ඒ සර්ප.යා ගෙන්වා උගේ බඩපලා ඒ පැටියා බැහැර දමා තල්ගස ඇණ ගැස්වි. උතුම් තුනුරුවන්ගේ රත්නබවත් එහි ගුණසාර බවත් නොදන්නාවු ඒ රජතෙමේ චාරිත්රප රක්ෂානකෙරෙමින් සෑගිරියට ෙගාස් භික්ෂුුසඞ්ඝයා පවරා එමින් රතයෙහි හුන්නේ රථයාගේ වියගස කොණින් බුදුසෑයෙක් එකදෙසකින් බුන්නේය. අමෘත්යොයෝ තුමු රජහට “දේවියෙනි! අපගේ සෑයතෙමේ ඔබ විසින් බිඳිනාලදැ”යි කිවුය. මේ රජතෙමේ නොදැන කළ දෙයෙහිත් රථයෙන් බැස “චක්ර”යෙන් මාගේ හිසද සිඳිවිය”යි මගහොත්තේය. “මහරජාණෙනි! අපගේ ශාස්තෘතෙමේ පරහිංසා නොකමැතිසේක, සෑය පියවිකොට කමාකරවුව මැනව”යි ඔහුට කීවුය. හෙතෙම එහි හුනුපසළොසක් පමණ ගල් (පියවිකොට) තබන්ට පසළොස් දහසක් කහවනු දුන්නේය. එක් මැහැල්ලක් තොමෝ වි වේලන්ට අව්වෙහි දැමුවා. ෙනාකල් වැස්සෙක් වැස ඒ වි තෙමුසේයි. ඕ තොමෝ වි ගෙණනගොස් ඒ මිණිය පහළා. ඒ අකල් වැස්ස අසා මැහැලියවා “රජතෙමේ දහමහි වැටෙන්නේ සුදුසුකල ර්ෂා ව ලබාය”යි ඇයගේ බස විනිශ්චය කරනු පිණිස පෙහෙව හොත්තේය. බිලියම් ගන්නාන දෙවපුත්රප රජහු තෙදින් මඩනා ලද්දේ සතරවරම මහරජුන් වෙත ගොස් එපවත් දැන්විය. ඒ දෙවියෝ උහු ගෙණ ෙගාස් ශක්රැයාට දැක්වුය. ශක්රහතෙමේ වස්සවමලාභකයා කැඳවා කාලවර්ෂයණය ආඥකෙළේය. බිලියම් ගන්නා දෙවපුත්රභ රජහට එපවත් දැන්විය. එවක් පටන් ඒ විජිතයෙහි දහවල් වැසි නොවටුයේය. වර්ෂාෂවතෙමේ සතියෙක් සතියෙක්හි රෑ මැදියම වැස්සේය. සෑම තන්හි කුඩා වළඳ (වැසිදියෙන්) පිරුණේය.
නොනසනලද මිත්යා්ෂ දෘෂ්ටිඅ ඇත්තේද; මෙතෙමේ අගතිගාමි දොෂයෙන් මුකතපමණින් මෙවැනි මහිමයට පැමිණියේය. සම්ය;ක්දෘෂ්ටි ඇත්තාවු මේ ලෝකයෙහි උපන් නුවණැති මිනිස් තෙමේ අගතිගාමි දෝෂය කෙසේනම් නොකරණේද?
මෙතෙකින් හුදුජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස පඤ්ච්රාජක නම් එක්විසිවන අදියර නිමි.
මහා වංශය - 11 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 13 සිට 14 දක්වා )
13 වෙනි පරිචේජ්දය
එකල උපසපන් දොළොස් හැවිරිදිවු මහ නුවණැති ඒ මහා මහෙන්ද ස්ථවිර තෙමේ උපාධ්යාොයවු මොග්ගලිපුත්තතිස්ස තෙරුන් හා සඞ්ඝයා විසින් අණවනු ලත්සේක් ලක්දිව් පහනට කල් බලමින් “මුටසිව රජ මහළුය, පුත්ර තෙමේ රජවේවි”යි සිතුසේක. ඒ අතර ඥති වර්ගයයා දක්නට සිතා උපාධ්යාතයන් වහන්සේද සඞ්ඝයාද වැද පියරජු විචාළසේක. යටකි තෙරුන්වහන්සේලා සතරදෙනාද කැටිව සඞ්ඝමිත්රාය පිත් යට්අභිඥ හා මහ ඍඬිඇති සුමන සාමණෙරයන්ද ගෙණනැයන් සඞ්ශ්රරණ කරණට දක්ෂිිණාගිරි දනට වැඩිසේක. ඉක්බිති එහි හැසිරෙන උන්වහන්සේට සමසක් ඉක්මුණහ. ක්රශමයෙන් මවුබිසවුන් වසන වෙදිසගිරිනුවර අවුත් මෑණියන් දුටුසේක.දේවිතොමෝ ප්රි යපුතු දැක පිරිස් සහිත උන්වහන්සේ වලඳවා තමා විසින්කරනවනලද යහපත් වෙදිසගිරි විහාරයට නැංගවු සේක. ඒ අශොක රජතෙමේ කුමාර කාලයෙහි සිය පියහු විසින් දෙනලද අවන්ති රට අනුභව කෙරෙමින් පෙර උදේනි නුවරයන කල වේඳිය නම් නුවර නවාතැන් ගෙණ එහිදි මනා රු ඇති සිටුකුලෙහි උපන් දේවිනම් කුමරියක් ලැබ ඇය සමඟ වාසය කෙළේය. ඕතොමෝ එයින් ගැබ්ගෙණ උදේනි නුවරදි යහපත් රූ ඇති මහීන්දත නම් ඒ කුමරහු වැදුවා. දැවුරුද්දක් ඉක්ම සඞ්ඝමිත්රාත නම් දුවද වැදුවා මේ කාලයෙහි ඒ බිසව වෙදිය නුවර වසන්නීය. කල් දන්නා මහෙන්දර ස්ථවිරතෙමේ එහි වැඩහිඳ “මපියාණන් විසින් අණවනලද දෙවන අභිෂෙක මහෝතසවය, ඒ දෙවන පෑතිස් මහරජතෙමේ අනුභව කෙරේවා, දූතයන් අතින් අසා තුනුරුව්න් ගුණ දනිවා, පොසොන් පුණු පොහෝ දවස්හි මිශ්රතක පර්ව්තයට නගිවා, එදවස්හිම අපි ප්රපවර ලක්දිව යන්නමෝය”යි සිතුසේක. මහෙන්දොතෙමේ උතුම්වු මහෙන්දරස්ථවිරයන් කරා එළඹ “ලක්දිව් පහන් කරවන්ට වැඩිය මැනව, බුදුන් විසිනුදු ව්යාළකරණ කරණලදුයෙහිය, අපිදු ඊට උපකාර වන්නමෝය”යිකීයේයි. මෙහෙසිය බුහුනන් පිත් භඩෙක නම් කුමාරතෙමේ තෙරුන් විසින් මුවබිසවුන්ට දේශනාකළ දහම් අසා අනාගාමි ඵලයට පැමිණියේ තෙරහු වෙත විසිය.
එහි මසක් වැස පොසොන් පුණුපොහෝදවස්හි ස්ථවිරතෙමේ තෙරුන් සතරදෙනාය සුමන සාමණෙරය භණ්ඩුක නම් ඒ අනාගාමි කුමාරය යන මොවුන් හා කැටිව නෑයින් බලා එහි නොඇළුණුසේක් ඒ විහාරයෙන් අහසට නැගි මහාඍඬි ඇති සේක් ක්ෂළණයකින්ම මෙහි වැඩ සිත්කලු මිශ්ර්ක පර්වෙතයෙහි පියල්කුළ උතුම් රුචිර අඹතෙලෙහි වැඩසිටිසේක. ලක්දිව ප්රාෙසාදකර ගුණයෙන් ප්රකකාහකරණ ලද්දාවු ලකිදිව්හි බුදුන් බදු ඒ මහාස්ථවිරතෙමේ ඊට වැඩ පිණිස ලක්දිව්හි දෙවියන් විසින් පුදනලදුයේ එහි වැඩඋන්සේක.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස මහින්දා්ගමන නම්වු තෙළෙස්වන අදියර නිමි.
14 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ දෙවනපෑතිස් රජ නුවර වැසියන්ට දියකෙළි විධාන කොට තෙමේ මුවදඩකෙළියට ගියේය. සතළිස් දහසක් මිනිසුන් විසින් පිරිවරණලදුයේ පයින්ම දුවමින් මිශ්ර.ක පර්වදත යට ගියේය. ඒ පව්හි වසන දෙවියා රජහට තෙරුන් දක්වනු කැමැත්තේ ගෝණවේස ඇත්තේ තණපඳුරක් කමින් සිටි යායේ දැක්විය. රජතෙමේ දැක “පමාවුවහු විදිනට යුතු නොවේ”යි සිතා දුනුදිය පෙළිය ගෝණතෙමේ පර්වතතාන්ත යට දිවිය. රජතෙමේ ලුහුබැඳ ගියේය. මෘග වෙස් ගත් ඒ දෙව්තෙමේ තෙරුන් වෙත ගොස් රජු විසින් තෙරුන් දුටු කල අතුරුදහන් වි. ස්ථවිරතෙමේ “අප බොහෝ දෙනා දුටු කල වැඩියක්ම බානේය”යි සිතා තම්න පමණක් දැක්වුසේක. රජතෙමේ ඒ තෙරහු දැක බියපත්ව සිටියේය. ස්ථවිරතෙමේ ඔහුට “එව් තිස්සය” යි වදාළසේක. ‘තිස්ස’ යයි යන බසින්ම රජතෙමේ “යක්හුෙයකැ”යි සිතිය. ස්ථවිරතෙමේ මහරජාණෙනි! අපි ධර්මයම රාජන්වු බුදුන් සර්වස ශ්රකමණයම්හ, තොපට අනුකම්පා පිණිසම් දඹදිවින් මෙහි ආම්හ”යි වදාළසේක. ඒ අසා රජතෙමේ පහවු බිය ඇත්තේ වි යහළුවාගේ අසුන් මෙේනෙහිකොට ශ්ර්මණයෝයයි නිශ්චිතකරණලදුයේ දුනු හි දමා ඒ තෙරුන් වෙත එළඹ ඒ තෙරුන් හා සමඟ සතුටුවනුයේ උන්වහන්සේ වෙත හිඳගත.
අන්යනවුත් යතිහු දඹදිව්හි ඇද්දැ”යි මේ විචාළේය. ස්ථවිර තෙමේ “ජම්බුවීපය කෘෂායවස්ත්රඹයෙන් බබළයි, එහි වනාහි ත්රි විද්යා ඇත්තෝය, ඍඬි ප්බුාප්තයෝග, පරසින් දන්නෝය, දිව්ය්ගොතරි ත ඇත්තෝය යන බුධ ශ්රාපවකවු බොහෝ රහත්හු ඇත්තාහ”යි වදාළසේක. “කුමකින් වැඩිසේක්දැ”යි විචාළේය. “දියෙන් හෝ ෙගාඩින් හෝ නොආම්හ”යි වදාරණලද්දාවු ඒ රජතෙමේ අහසින් වැඩියහයි දත්තේය. මහපැණ ඇති ඒ මහාස්ථවිරතෙමේ රජහු නැණ විමසන්සේක් ඔහුගෙන් පැණ පිළිවිසිසේක. පුළුවුත් පුළුවුත් ඒ ඒ පැණ රජතෙම විසඳුයේය. “මහරජාණෙනි! මේ රුක කිනම්දැ”යි විචාළසේක. රජතෙමේ “මේ තුර අඹ නමැ”යි කිය. “මේ හැර අඹ රුකෙක් ඇද්දැ”යි විචාළසේක. “බොහෝ අඹතුරු ඇත්තාහ”යි කිය. “මේ අඹතුරද ඒ අඹතුරුද හැර වෙන තුරු ඇද්දැ”යි විචාළ සේක. “වහන්ස! බොහෝ තුරු ඇත්තාහ. ඒ තුරු අඹ නොවේනි”යි කීයේය. “ඒ අඹත් නොඅඹත් හැර වෙන තුරු ඇද්දැ”යි විචාළසේක. “ස්වාමිනි මේ අඹරුකය”යි කීයේය.නරෙශ්වරය! පණ්ඩිතයෙහි”යි වදාළසේක. “මහරජ! තොපගේ නෑයෝ ඇද්දැ”යි විචාළසේක.ක “බොහෝ දෙනෙක් ඇත්තාහ”යි කීයේය. “ෙනානෑයෝත් ඇද්දැ”යි විචාළසේක. බොහෝ නොනෑයෝ ඇතියහ”යි කීයේය. “ඒ නෑයනුත් නොනැය නුත් හැර අනිකෙකුත් ඇද්දැ”යි විචාළසේක. “මමමය”යි කීයේය. “මහරජ! මැනව තෙපි පණ්ඩිතැ”යි වදාළසේක. මහ නුවණැති ස්ථවිරතෙමේ රජු පණ්ඩිතැයි දැන රජහට “චූලහත්ථි පදොපම සුත්රතය” වදාළසේක. දෙශනා කෙළවර ඒතෙමේ සතළිස් දහසක් ඒ මිනිසුන් හා සරණයෙහි පිහිටියේය.
ඒ දවස් සන්යාා සරකාලයෙහි රජහට ආහාර ඵලවුහ. “දැන් මුන්වහන්සේලා නොවළදන්හ”යි දන්නාමවුන් රජතෙමේ “විචාරන්ටම යුත්තේය”යි ඒ තෙරුන් බතින් විචාළේය. “දැන් නොවළඳවහ”යි වදාළකල්හි ඒ තෙමේ වළඳන කාලය විචාළේය. කාලය වදාළකල්හි “නුවරට යම්හ”යි මෙසේ කිය. “මහරජ! තෙපියා අපි මෙහි වසන්නමෝ”යි වදාළ සේක. “එසේකල කුමාරතෙමේ අප සමඟ යේව”යි කීයේය. “මහාරජාණෙනි! මේ තෙමේ වුකලි පැමිණි ඵල ඇත්තේය, දන්නාලද බුදුසසුන් ඇත්තේය, පැවිදි අපෙක්ෂා කරමින් අප වෙත වසයි, දැන් මොහු පැවිදි කරන්නෙමු. මහරජාණෙනි තෙපි යව”යි වදාළසේක. “පෙරවරු රථය එවන්නෙමි නුඹ වහන්සේලා එහි සිටියෝ පුරයට වඩින්ව”යි කියා තෙරුන් වැද භණ්ඩුක නම් කුමරහු ඉවත කැදවා තෙරුන්ගේ අධිකාරය විචාළේය. ඒ කුමර රජහට සිය්ල්ල කිය. තෙරුන් ඇඳින ඉතා සතුටුවු ඒතෙමේ “මාගේ ලාභය”යි සිතුයේය. භන්ඩුක නම් කුමරහු ගිහි බැවින් අපගත ශඞ්කා ඇති නරෙන්දගයා මිනිස් බව දත්තේය. ඒ ස්ථවරතෙමේ “මොහු පැවිදි කරන්නේමුය”යි එකෙනෙහිම ගාමසිමාවෙහිදි ගණ්ඩුක නම් කුමාරයාගේ පැවිද්දත් උපසම්පදාවත් කළසේක. ඒ ක්ෂහණයෙහිදිම උන්වහන්සේත් රහත්බවට පැමිණිසේක. ඉකිබිත් මහා ස්ථවිරතෙමේ ඒ සුමන සැමණෙරයන්දැට “ධර්ම.මශ්රතවණ කාලය ඝොෂාකරව”යි වදාළසේක ස්වාමිනි අස්වන්නාවු මම කෙනෙක් තැන් අඬගා ලන්නෙම්දැ”යි විචාළසේක. තෙරුන් විසින් “මුළු තාම්රණපර්ණේණි දිවයිනැ”යි වදාළකල අස්වන සාමණෙරයන්දැ ඍඬි බලයෙන් මුළු ලක්දිව දහම්කල් ඝොෂා කෙළේය. ඒ රජතෙමේ නාග චකුෂ්ක නම් ගල්කෙම්පස හිඳගෙණ බත් අනුභව කෙරෙමින් ඒ ශබ්දය අසා ඇමැතියන් යැවුයේය. ඔහුගොස් “උපද්රෙවයෙන් ඇද්දෝ”යි කිහ. “උපද්රසවයෙක් නැත්තේය. සම්බුඬ වචන ශ්රභවණයට කාලය ඝොෂාකරණලදැ”යි වදාළසේක. සාමණෙරයන්ගේ හඬ අසා භූමිතිශ්රිණත දෙවියෝ ඝොෂාකළහ. පිළිවෙළින් ඒ ශබ්දය බඹලොවට නැංගේය. ඒ ඝොෂාවෙන් දෙවියන්ගේ මහාසමාගමය විය. ස්ථවිරතෙමේ ඒ සමාගමයෙහි “සමචිත්ත සුත්රවය” දෙශනා කළසේක. අසඞ්ඛ්යස ගනන් දෙවතාවුන්ට ධර්මයමාභිසමය වී. බොහෝ නාගසුපර්ණාළදිහු සරණයෙහි පිහිටි යෝයි. සැරියුත් තෙරුන් විසින් මේ සුත දෙසනකල යම්සේ විනම් එසේම මහෙන්දයස්ථවිරයන් දෙසනකලත් දිව්යිසමාගම්ය වුයේය. ඒ අතර රථාචාරිකා එහි සිටියාවු සිවුරු පෙරවන්නාවු ඒ තෙරුන් දැක ඉතා විස්මිත සිත් ඇත්තේ ගොස් රජහට දැන්විය. රජතෙමේ සියල්ල අසා “පුටුහි හිඳිම නොකරන්නාහ”යි නිශ්චිතවුයේ “ඉතා මනාකොට බුමුතුරුණු පණවම්” යයි කියා පෙරගමන්කොට සකසා තෙරුන් වැද මහමිහිඳු තෙරුන්ගේ අතින් පාත්රකය ගෙණ සත්කාර පූජා කෙරෙමින් පුරයට තෙරහු ප්රුවෙශ කෙළේයි.
එකල උපසපන් දොළොස් හැවිරිදිවු මහ නුවණැති ඒ මහා මහෙන්ද ස්ථවිර තෙමේ උපාධ්යාොයවු මොග්ගලිපුත්තතිස්ස තෙරුන් හා සඞ්ඝයා විසින් අණවනු ලත්සේක් ලක්දිව් පහනට කල් බලමින් “මුටසිව රජ මහළුය, පුත්ර තෙමේ රජවේවි”යි සිතුසේක. ඒ අතර ඥති වර්ගයයා දක්නට සිතා උපාධ්යාතයන් වහන්සේද සඞ්ඝයාද වැද පියරජු විචාළසේක. යටකි තෙරුන්වහන්සේලා සතරදෙනාද කැටිව සඞ්ඝමිත්රාය පිත් යට්අභිඥ හා මහ ඍඬිඇති සුමන සාමණෙරයන්ද ගෙණනැයන් සඞ්ශ්රරණ කරණට දක්ෂිිණාගිරි දනට වැඩිසේක. ඉක්බිති එහි හැසිරෙන උන්වහන්සේට සමසක් ඉක්මුණහ. ක්රශමයෙන් මවුබිසවුන් වසන වෙදිසගිරිනුවර අවුත් මෑණියන් දුටුසේක.දේවිතොමෝ ප්රි යපුතු දැක පිරිස් සහිත උන්වහන්සේ වලඳවා තමා විසින්කරනවනලද යහපත් වෙදිසගිරි විහාරයට නැංගවු සේක. ඒ අශොක රජතෙමේ කුමාර කාලයෙහි සිය පියහු විසින් දෙනලද අවන්ති රට අනුභව කෙරෙමින් පෙර උදේනි නුවරයන කල වේඳිය නම් නුවර නවාතැන් ගෙණ එහිදි මනා රු ඇති සිටුකුලෙහි උපන් දේවිනම් කුමරියක් ලැබ ඇය සමඟ වාසය කෙළේය. ඕතොමෝ එයින් ගැබ්ගෙණ උදේනි නුවරදි යහපත් රූ ඇති මහීන්දත නම් ඒ කුමරහු වැදුවා. දැවුරුද්දක් ඉක්ම සඞ්ඝමිත්රාත නම් දුවද වැදුවා මේ කාලයෙහි ඒ බිසව වෙදිය නුවර වසන්නීය. කල් දන්නා මහෙන්දර ස්ථවිරතෙමේ එහි වැඩහිඳ “මපියාණන් විසින් අණවනලද දෙවන අභිෂෙක මහෝතසවය, ඒ දෙවන පෑතිස් මහරජතෙමේ අනුභව කෙරේවා, දූතයන් අතින් අසා තුනුරුව්න් ගුණ දනිවා, පොසොන් පුණු පොහෝ දවස්හි මිශ්රතක පර්ව්තයට නගිවා, එදවස්හිම අපි ප්රපවර ලක්දිව යන්නමෝය”යි සිතුසේක. මහෙන්දොතෙමේ උතුම්වු මහෙන්දරස්ථවිරයන් කරා එළඹ “ලක්දිව් පහන් කරවන්ට වැඩිය මැනව, බුදුන් විසිනුදු ව්යාළකරණ කරණලදුයෙහිය, අපිදු ඊට උපකාර වන්නමෝය”යිකීයේයි. මෙහෙසිය බුහුනන් පිත් භඩෙක නම් කුමාරතෙමේ තෙරුන් විසින් මුවබිසවුන්ට දේශනාකළ දහම් අසා අනාගාමි ඵලයට පැමිණියේ තෙරහු වෙත විසිය.
එහි මසක් වැස පොසොන් පුණුපොහෝදවස්හි ස්ථවිරතෙමේ තෙරුන් සතරදෙනාය සුමන සාමණෙරය භණ්ඩුක නම් ඒ අනාගාමි කුමාරය යන මොවුන් හා කැටිව නෑයින් බලා එහි නොඇළුණුසේක් ඒ විහාරයෙන් අහසට නැගි මහාඍඬි ඇති සේක් ක්ෂළණයකින්ම මෙහි වැඩ සිත්කලු මිශ්ර්ක පර්වෙතයෙහි පියල්කුළ උතුම් රුචිර අඹතෙලෙහි වැඩසිටිසේක. ලක්දිව ප්රාෙසාදකර ගුණයෙන් ප්රකකාහකරණ ලද්දාවු ලකිදිව්හි බුදුන් බදු ඒ මහාස්ථවිරතෙමේ ඊට වැඩ පිණිස ලක්දිව්හි දෙවියන් විසින් පුදනලදුයේ එහි වැඩඋන්සේක.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස මහින්දා්ගමන නම්වු තෙළෙස්වන අදියර නිමි.
14 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ දෙවනපෑතිස් රජ නුවර වැසියන්ට දියකෙළි විධාන කොට තෙමේ මුවදඩකෙළියට ගියේය. සතළිස් දහසක් මිනිසුන් විසින් පිරිවරණලදුයේ පයින්ම දුවමින් මිශ්ර.ක පර්වදත යට ගියේය. ඒ පව්හි වසන දෙවියා රජහට තෙරුන් දක්වනු කැමැත්තේ ගෝණවේස ඇත්තේ තණපඳුරක් කමින් සිටි යායේ දැක්විය. රජතෙමේ දැක “පමාවුවහු විදිනට යුතු නොවේ”යි සිතා දුනුදිය පෙළිය ගෝණතෙමේ පර්වතතාන්ත යට දිවිය. රජතෙමේ ලුහුබැඳ ගියේය. මෘග වෙස් ගත් ඒ දෙව්තෙමේ තෙරුන් වෙත ගොස් රජු විසින් තෙරුන් දුටු කල අතුරුදහන් වි. ස්ථවිරතෙමේ “අප බොහෝ දෙනා දුටු කල වැඩියක්ම බානේය”යි සිතා තම්න පමණක් දැක්වුසේක. රජතෙමේ ඒ තෙරහු දැක බියපත්ව සිටියේය. ස්ථවිරතෙමේ ඔහුට “එව් තිස්සය” යි වදාළසේක. ‘තිස්ස’ යයි යන බසින්ම රජතෙමේ “යක්හුෙයකැ”යි සිතිය. ස්ථවිරතෙමේ මහරජාණෙනි! අපි ධර්මයම රාජන්වු බුදුන් සර්වස ශ්රකමණයම්හ, තොපට අනුකම්පා පිණිසම් දඹදිවින් මෙහි ආම්හ”යි වදාළසේක. ඒ අසා රජතෙමේ පහවු බිය ඇත්තේ වි යහළුවාගේ අසුන් මෙේනෙහිකොට ශ්ර්මණයෝයයි නිශ්චිතකරණලදුයේ දුනු හි දමා ඒ තෙරුන් වෙත එළඹ ඒ තෙරුන් හා සමඟ සතුටුවනුයේ උන්වහන්සේ වෙත හිඳගත.
අන්යනවුත් යතිහු දඹදිව්හි ඇද්දැ”යි මේ විචාළේය. ස්ථවිර තෙමේ “ජම්බුවීපය කෘෂායවස්ත්රඹයෙන් බබළයි, එහි වනාහි ත්රි විද්යා ඇත්තෝය, ඍඬි ප්බුාප්තයෝග, පරසින් දන්නෝය, දිව්ය්ගොතරි ත ඇත්තෝය යන බුධ ශ්රාපවකවු බොහෝ රහත්හු ඇත්තාහ”යි වදාළසේක. “කුමකින් වැඩිසේක්දැ”යි විචාළේය. “දියෙන් හෝ ෙගාඩින් හෝ නොආම්හ”යි වදාරණලද්දාවු ඒ රජතෙමේ අහසින් වැඩියහයි දත්තේය. මහපැණ ඇති ඒ මහාස්ථවිරතෙමේ රජහු නැණ විමසන්සේක් ඔහුගෙන් පැණ පිළිවිසිසේක. පුළුවුත් පුළුවුත් ඒ ඒ පැණ රජතෙම විසඳුයේය. “මහරජාණෙනි! මේ රුක කිනම්දැ”යි විචාළසේක. රජතෙමේ “මේ තුර අඹ නමැ”යි කිය. “මේ හැර අඹ රුකෙක් ඇද්දැ”යි විචාළසේක. “බොහෝ අඹතුරු ඇත්තාහ”යි කිය. “මේ අඹතුරද ඒ අඹතුරුද හැර වෙන තුරු ඇද්දැ”යි විචාළ සේක. “වහන්ස! බොහෝ තුරු ඇත්තාහ. ඒ තුරු අඹ නොවේනි”යි කීයේය. “ඒ අඹත් නොඅඹත් හැර වෙන තුරු ඇද්දැ”යි විචාළසේක. “ස්වාමිනි මේ අඹරුකය”යි කීයේය.නරෙශ්වරය! පණ්ඩිතයෙහි”යි වදාළසේක. “මහරජ! තොපගේ නෑයෝ ඇද්දැ”යි විචාළසේක.ක “බොහෝ දෙනෙක් ඇත්තාහ”යි කීයේය. “ෙනානෑයෝත් ඇද්දැ”යි විචාළසේක. බොහෝ නොනෑයෝ ඇතියහ”යි කීයේය. “ඒ නෑයනුත් නොනැය නුත් හැර අනිකෙකුත් ඇද්දැ”යි විචාළසේක. “මමමය”යි කීයේය. “මහරජ! මැනව තෙපි පණ්ඩිතැ”යි වදාළසේක. මහ නුවණැති ස්ථවිරතෙමේ රජු පණ්ඩිතැයි දැන රජහට “චූලහත්ථි පදොපම සුත්රතය” වදාළසේක. දෙශනා කෙළවර ඒතෙමේ සතළිස් දහසක් ඒ මිනිසුන් හා සරණයෙහි පිහිටියේය.
ඒ දවස් සන්යාා සරකාලයෙහි රජහට ආහාර ඵලවුහ. “දැන් මුන්වහන්සේලා නොවළදන්හ”යි දන්නාමවුන් රජතෙමේ “විචාරන්ටම යුත්තේය”යි ඒ තෙරුන් බතින් විචාළේය. “දැන් නොවළඳවහ”යි වදාළකල්හි ඒ තෙමේ වළඳන කාලය විචාළේය. කාලය වදාළකල්හි “නුවරට යම්හ”යි මෙසේ කිය. “මහරජ! තෙපියා අපි මෙහි වසන්නමෝ”යි වදාළ සේක. “එසේකල කුමාරතෙමේ අප සමඟ යේව”යි කීයේය. “මහාරජාණෙනි! මේ තෙමේ වුකලි පැමිණි ඵල ඇත්තේය, දන්නාලද බුදුසසුන් ඇත්තේය, පැවිදි අපෙක්ෂා කරමින් අප වෙත වසයි, දැන් මොහු පැවිදි කරන්නෙමු. මහරජාණෙනි තෙපි යව”යි වදාළසේක. “පෙරවරු රථය එවන්නෙමි නුඹ වහන්සේලා එහි සිටියෝ පුරයට වඩින්ව”යි කියා තෙරුන් වැද භණ්ඩුක නම් කුමරහු ඉවත කැදවා තෙරුන්ගේ අධිකාරය විචාළේය. ඒ කුමර රජහට සිය්ල්ල කිය. තෙරුන් ඇඳින ඉතා සතුටුවු ඒතෙමේ “මාගේ ලාභය”යි සිතුයේය. භන්ඩුක නම් කුමරහු ගිහි බැවින් අපගත ශඞ්කා ඇති නරෙන්දගයා මිනිස් බව දත්තේය. ඒ ස්ථවරතෙමේ “මොහු පැවිදි කරන්නේමුය”යි එකෙනෙහිම ගාමසිමාවෙහිදි ගණ්ඩුක නම් කුමාරයාගේ පැවිද්දත් උපසම්පදාවත් කළසේක. ඒ ක්ෂහණයෙහිදිම උන්වහන්සේත් රහත්බවට පැමිණිසේක. ඉකිබිත් මහා ස්ථවිරතෙමේ ඒ සුමන සැමණෙරයන්දැට “ධර්ම.මශ්රතවණ කාලය ඝොෂාකරව”යි වදාළසේක ස්වාමිනි අස්වන්නාවු මම කෙනෙක් තැන් අඬගා ලන්නෙම්දැ”යි විචාළසේක. තෙරුන් විසින් “මුළු තාම්රණපර්ණේණි දිවයිනැ”යි වදාළකල අස්වන සාමණෙරයන්දැ ඍඬි බලයෙන් මුළු ලක්දිව දහම්කල් ඝොෂා කෙළේය. ඒ රජතෙමේ නාග චකුෂ්ක නම් ගල්කෙම්පස හිඳගෙණ බත් අනුභව කෙරෙමින් ඒ ශබ්දය අසා ඇමැතියන් යැවුයේය. ඔහුගොස් “උපද්රෙවයෙන් ඇද්දෝ”යි කිහ. “උපද්රසවයෙක් නැත්තේය. සම්බුඬ වචන ශ්රභවණයට කාලය ඝොෂාකරණලදැ”යි වදාළසේක. සාමණෙරයන්ගේ හඬ අසා භූමිතිශ්රිණත දෙවියෝ ඝොෂාකළහ. පිළිවෙළින් ඒ ශබ්දය බඹලොවට නැංගේය. ඒ ඝොෂාවෙන් දෙවියන්ගේ මහාසමාගමය විය. ස්ථවිරතෙමේ ඒ සමාගමයෙහි “සමචිත්ත සුත්රවය” දෙශනා කළසේක. අසඞ්ඛ්යස ගනන් දෙවතාවුන්ට ධර්මයමාභිසමය වී. බොහෝ නාගසුපර්ණාළදිහු සරණයෙහි පිහිටි යෝයි. සැරියුත් තෙරුන් විසින් මේ සුත දෙසනකල යම්සේ විනම් එසේම මහෙන්දයස්ථවිරයන් දෙසනකලත් දිව්යිසමාගම්ය වුයේය. ඒ අතර රථාචාරිකා එහි සිටියාවු සිවුරු පෙරවන්නාවු ඒ තෙරුන් දැක ඉතා විස්මිත සිත් ඇත්තේ ගොස් රජහට දැන්විය. රජතෙමේ සියල්ල අසා “පුටුහි හිඳිම නොකරන්නාහ”යි නිශ්චිතවුයේ “ඉතා මනාකොට බුමුතුරුණු පණවම්” යයි කියා පෙරගමන්කොට සකසා තෙරුන් වැද මහමිහිඳු තෙරුන්ගේ අතින් පාත්රකය ගෙණ සත්කාර පූජා කෙරෙමින් පුරයට තෙරහු ප්රුවෙශ කෙළේයි.
මහා වංශය - 15 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 19)
19 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ මිහිපතිවු මහරජතෙම මහබෝ රක්නා පිණිස අටළොස් කුලයක දෙවියන්, අටළොස් කුලයක ඇමැතියන්ද, අටකුල යක බමුණන්ද, අටකුලයක කෙළෙඹියන්ද, ගොපලු කුලයන් හා නරස්කුලයන්ද, කලිඟු කුලයන්ද, එසේම පෙහෙර කුලයන්ද, කුඹල් කුලයන්ද, සියලුම සේනා සම්බන්ධළ කුලයන්ද, නාග යක්ෂනයන් සම්බන්ධ් කුලයන්, අටඅටදි, අභිමතදැයිවුයේ රන් රිදිමුවා කලයක් අටඅටදි ගංගානම් නදියෙහි සරසනලද නැවට මහාබොධිය නංවා එකොළොස්නමක් මෙහෙණින්නන් සහිතවු සඞ්ඝමිත්රාධ නම් මහතෙරණින්ද එසේම අරිෂ්ටකුමාරා දින්ද නැව් නංගවා නුවරින් නික්ම වින්යා න වනය සත්දවසකින්ම ඉක්මවා තාමලිතති නම් තොටට පැමිණියේය. දෙවි යෝද, නාගයෝද, මනුෂ්යනයෝද අතිශයින් උදාරවු පූජාවෙන් පුදන්නාහු සත්දවසින්ම එහි පැමිණියහ. ඒ මිහිපතිතෙම මහාබොධිය මහාසමුද්රමතිරයෙහි වඩාහිඳුවා නැවත ද මහාරාජ්යහ යෙන් පිදුයේය අභිමතදායකවු ඒ නරෙන්ර්ඩා තෙම මහාබොධිය මහාරජ්යදයෙහි අභිෂෙක කොට උඳුවප්මස ශුක්ලපක්ෂනයෙහි පැළවිය දවස්හි එතැනින් මහාබොධිය (නැවට) වඩන්නට (පැළලුප් නුවර) ශාලමුලයෙහිදි දෙනලද ජාතියෙන් උස්වු ඒ අටඅට කුලවාසින් හා සමඟ මහාබොධිය ඔසවාගෙණ එහි ශ්රී වය දක්වා ජලයෙන් බැස මනාකොට නැවෙහි පිහිටවුයේය. ස්ථවිරින් සහිතවු මහතෙරණියද මහාරිෂ්ට නම් මහාමෘත්යහයාද නැවට නංගවා මේ වචනය කීයේය. “මම තුන් වරක් මහාබොධිය රාජ්යවයෙන් පිදුයෙමි. එසේම මගේ යහළුවු රජතෙම රාජ්ය යෙන් පුදාවා” මේ වචනය කියා ඉවුරෙහි ඇදිලිබැඳ සිටියාවු මහරජතෙම වඩනාවු මහබොධිය දකිමින් කඳුලු වැගිරවුයේය. මහාබොධියෙන් වෙන්විම කරණකොට ගෙන ශොක ඇතිවු ඒ ධර්මාශොක මහරජතෙම හඬා වැලප සියපුරයට සම්ප්රා ප්ත වුයේය.
මහාබොධිය ආරොපණය කරණු ලද්දාවු නැව සාගරයට වන්නීය, (ඒ) මහ මුහුද හාත්පස යොදුනක් තන්හි රළ සංසිඳුනේය, හාත්පස පස්වණක් පියුම් පිපුණාහ, නොයෙක් තුය්ය්යාගයෝද අහස්හි වැයුණාහ, නොයෙක් දෙවතාවන් විසින් නොයෙක් පුද පවත්වනු ලැබුහ. නාගයෝ මහබොධිය ගන්නා පිණිසද ඍඬිකුර්ව්ණය කළහ. අර්භනඥබල පාරප්රාවප්තවු සඞ්ඝමිත්රා නම් මහතෙරණිෙතාමෝ ගුරුළුවෙස් ඇතිව ඒ මහා නාගයන් බියගැන්විය. බියගන්වන ලද්දාවු මහානාගයෝ මහතෙරණිය යාච්ඤකොට මහබොධිය එතැනින් නාග භවනටය වඩාගෙණ ෙගාස් සත්දවසක් මුලුල්ලෙහි නාගරාජ්යනයේන හා නානවිධි පූජායෙන් පුදා වඩාගෙණවුන් නැවෙහි පිහිටවුහ. මහාබොධිතොමෝ එදවසම මෙහි දඹකොළ පටුනට වැඩියාය, ලෝවැඩෙහි ඇලුණාවු දෙවන පෑතිස් රජතෙම වනාහි සුමන සාමණෙරයන් අතින් පූර්ව යෙහි අසනලද ඒ බොධිද්රැමාගමනය ඇත්තේ උඳුවප්මය පළමුවෙනි දින පටන් ආදර සහිතව (නුවර උතුරු දොරින්) දඹකොළපටුන් මහමග දක්වා සියලු මාර්ගිය අලඞ්කෘතකරවා මහබොධිය කෙරෙහි ගිය සිත් ඇත්තේ මුහුදු අසල ශාලාවෙක ස්ථානයෙහි සිට මහමුහුද වඩනා මහාබොධිය මහතෙරණුවන්ගේ ඍඬිය කරණකොටගෙන දුටුයේය ඒ අද්භූතය ප්රකාශකරනු පිණිස ඒ ස්ථානයෙතහි කරණලද ශාලාතොමෝ මෙහි සමුද්දාසනයාලා යන නමින් ප්ර කට විය. යහපත් දෙහඇත්තාවු මහරජතෙම සේනාසහිතවුයේ මහාස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ආනුභාවයෙන් ඒ ස්ථවිරයනුත් හා සමඟ එ දවසම දඹකොළ පටුනට මහා බොධිය මෙහි පැමිණිමෙහි ප්රීසතියෙන් පත්වුයේය. ලඬේකශවර නරෙන්ර්හ තෙම ප්රීයතිවාක්යාය පවත්වමින් ග්රීසවය පමණ ජලයට බැස, සොළොස්කුලජනයන් සමඟ මහාබොධිය හිසින් දරා ගෙණ වෙරළට නගාගෙණ යහපත්වු මණඩපයෙහි වඩා ලඞ්කා රාජ්ය යෙන් පිදුයේය. නරෙන්ර්ඩ තෙම තමන්ගේ රාජ්යේය සොළොස්කුල ජනයන්ට පමුණුවා තෙමේ දොරටුපාල තන්හි සිව තුන්දිනක් එහිම නානාවිධ පූජාකෙළේය. කාරණයෙහි නුවණැත්තාවු නරෙන්ර්ක තෙම දසවක් දවස්හි මහාබොධිය යහපත්වු රථයෙකින් වඩාගෙණ එන්නේ පැදුම්දෙස විහාර ස්ථානයෙහි තැබ්බවුයේය. ඒ නරෙන්ර්ින්තෙම (එතන්හි) සඞ්ඝයාට හා ජනයාට පෙරවරු බත පැවැත්වුයේය. මහාමහෙන්ර්ෙම ස්ථවිරයන්වහන්සේ එතන්හි දශබලධාරි තථාගතයන් වහන්සේ විසින් කරනලද නාගදමනය ඒ රජහට නිරවශෙෂ වශයෙන් වදාළසේක. මිහිපතිතෙම ස්ථවිරයන් වහන්සේගෙන් අසා සර්ව.ඥයන් වහන්සේ විසින් වැඩහිදුම් ආදියෙන් පරිභොග කරනලද්දාවු ඒ ඒ තන්හි ලකුණුකරවා තිවක්ක නම් බ්රාකහ්මණයාගේ ගම් දොරද ඒ ඒ තන්හිද මහාබොධිය වඩාහිඳුවා සුදුවැලි අතුළ නානාවිධ පුෂ්පයන් ආකූලවු ඔසවනලද කොඩි ඇති මල් ඇගෑයෙන් සරසනලද්දාවු මාර්ගපයෙහි රෑදාවල් අනලස්ව පුදකර මින් තුදුස්වක්හි අනුරාධපුර සමිපයට මහාබොධිය වඩාගෙණ වුත් වැඩෙන්නාවු සෙවනැලි ඇති සවස්කාලයෙහි පූජාකෙරෙමින් මොනවට සරසනලද පුරයට උතුරු දොරින් ප්රකවිෂ්ට කෙළේය. ඒ නරෙන්ර්සරසතෙම දකුණු දොරින් නික්ම සිවුබුදු වරයන් විසින් සෙවුනාලද මහමෙවුනා උයනට ප්රසවිෂටකර සුමන සාමණෙරයන්ගේ වචනයෙන්ම මොනවට සරසන ලද්දාවු පූර්ව්බොධින් පිහිටි ස්ථානයවු මනරම්වු ප්රනදෙශයට පමුණුවා රාජාභරණයෙන් අලඞ්කෘතවු සොළොස්කුල ජනයන් හා සමඟ මහාබොධිය තබා පිහිටුවනු පිණිස අත්නි තොර කෙළේය. අතින් මුත් පමණ කල් ඇති ඒ මහාබොධිතොමෝ අසූරියන් පමණ අහසට නැගි සිටියා මනාවු සවණක් රැස් විහිදවුවාය. මෙනාරම්යමවු ඒ රශමිහු ලඞ්කාවිපයෙහි පැතිර බ්ර හ්මෙලාකයෙහි හැපි සූය්ය්ම්යයාගේ අසතඞ්ගමය දක්වා සිටියා හුය. ප්රාතිහාය්්සූ යෙහි ප්රසන්නවු දසදහසක් පුරුෂයෝ විදර්ශ නා වඩා රහත්බවට පැමිණ මෙහි පැවිදිවුහ. ඉක්බිති මහාබොධිතොමෝ සුය්ය්ැමි අසතඞ්ගතවන කල්හි රෙහෙණ නකතින් පෘථිවියෙහි පිහිටියාය පොළොවද කම්පිතක විය. (පෙර කියනලද්දාවු) ඒ මුල් කටාරම් මුවටිටෙන් උඩ නැඟි ඒ රන්බදන වෙළාගනිමින් පොළෝතලට බැස්සාහ. රැස්වු සියලු ජනයෝ පිහිටියාවු මහාබොධිය හාත්පසින් සුවඳ මල් ආදිවු පූජාවස්තුවෙන් පිදුහ. මහාමේඝයතෙමේ වැස්සේය, හාත්පසින් හිමගැප් හා සිහිල් වලාවෝ මහබොධිය වැසූහ මහබෝතොමෝ සත්දිනක් දැකුම රහිතවුවා ජනයා කෙරෙහි ප්රමසාද උපදවන්නි එම හිම ගැබෙහි වැඩඩසිටියාය. සත්දවස ඈවෑමෙහි ඒ සියලු මේඝයෝ පහව ගියහ සවණක් රැස් හා මහබෝතොමෝද පෙණිනි. මහාමහෙන්ර්ැස ස්ථවිරයන් වහන්සේද සඞ්ඝමිත්රාපනම් භික්ෂුමණීතොමෝද පිරිස් සහිතව එහි සම්ප්රා්ප්තවුහ පිරිස් සහිත නරෙන්ර්ිනතෙමේද පැමිණියේය. කතරගම (නිවාසිවු) ක්ෂමත්රිසයයෝද, චන්ද නග්රානම වාසිවු ක්ෂ ත්රිියයෝද, තිවක්ක නම් බ්රාිහ්මණතෙමේද, ලක්දිව වැසි ජනයෝද මහබෝ පිදිමෙහි හටගත් උත්සාහ ඇත්තෝ දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් ආවාහුය ප්රා තිහාය්ය්උත කරණකොටගෙණ විස්මයට පත්වු ඒ මහා සමාගමයෙහි (ජනයන් බලාසිටියදි පැදුම්දින ශාඛාවෙන් වැටෙන්නාවු විලිකුම් බෝපලය ස්ථවිරයන් වහන්සේ රැගෙන රොපනය කරණ පිණිස නරෙන්ර් ප්යාණන්ට දුන්සේක. සුගන්ධ් ද්රකව්ය මිශ්රතවු පසින් පිරූ රන් කටාරමක් මහාසනස්ථානයෙහි තැබුකල්හි ඒ බෝපලය නරෙන්ර්න රතෙම රොපණය කෙළේය. සියල්ලන් බලාසිටියදිම අඞකුර අටක් නැගි තරුණ බෝරුක් වුවෝ සතරරියන් පමණවු සිටගත්හ. ඒ තරුණ බෝරුක් දැක විස්මයට පත්වු සිත්ඇති නරෙන්ර්ටගතතෙම සේසතින් පිදුයේ අභිෂෙකයද දුන්නේය. ඒ අටක් තරුණ බොධිවෘක්ෂ්යන් දඹකොළ පටුනෙහි එකල නැවින් ෙගාඩනැගි මහාබොධිය පිහිටිතන්හිද, තිවකක බ්රාිහ්මණයාගේ ගම්හිද, එසේම ථූපාරාමයෙහිද, ඉසුරුමුනි විහාරයෙහිද, පළමුවෙනි සැමලුයෙහිදු, සෑගිරි අරමෙහිද, එසේම කතරගම්හිද, සඳුන්ගම්හිද එක එක පිහිටවුහ, අන්යරවු පලසතරින් උපන් දෙතිස් තරුණ බොධිවෘක්ෂකයෝ දිවයින හාත්පස යොදුනක් යොදුන විහාරස්ථායන්හි ලක්දිව වැසි ජනයාගේ වැඩපිණිසම මහාබොධිවෘක්ෂනය කෙරෙහිවු සර්වවඥයහන් වහන්සේගේ තෙජස කරණ කොටගෙණ පිහිටියහ පිරිස් සහිතවු ඒ අනුළාදෙවිතොමෝ සඞ්ඝමිත්රාේ නම් තෙරණිය සමිපයෙහි පැවිදිව රහත්බවට පැමිණියාය. පන්සියයක් පිරිවර ඇත්තාවු ඒ අරිඪ නම්වු ක්ෂ ත්රි යතෙමේද ස්ථවිරයන් සමිපයෙහි පැවිදිව රහත් බවට පැමිණියේය. යම් අටසිටුකුලයෙක ජනයෝ මහාබොධිය මෙහි වඩා ගෙණවාහුද, එහෙයින් ඔව්හු බොධාහර කුලයෝයයි කියනු ලබති. උපාසිකාවිහාර යයි ප්රුසිඬවු ඒ මෙහෙණවරෙහි භික්ෂුයනි සඞ්ඝයා සහිතවු ඒ සඞඝමිත්රාා නම් ස්ථවිරිතොමෝ වාසය කළාය එහි (චුලඞ්ගන මහාඬ්ගන සිරිවඩ්ඨය) මන්දි්ර තුනක් ප්රමමුඛ කොට ඇත්තාවු මනදිෂුයර දොළසක් (නරෙන්ර්ි තෙම) කරවුයේය. ඒ මන්දිතරයන් අතුරෙන් එක් මහමැදුරෙක්හි මහාබොධිය වැඩු නැව කුඩ යටිය පිහිටෙවුයේය. එක් ගෙයෙක්හි පඵපත තැබ්බවුයේය. එකෙක කෙනිපානය තැබුයේය. එයින් ඒ මන්දිිරයෝ ප්රැකටවුහ. (ධර්මිමරුචිකාදිවු) අන්ය නිකායවු කල්හිඳු ඒ ගෙවල් දොළසම හත්ථා ළහක විහාරවාසි මෙහෙණින්නන් විසින්ම සෑමකල් පරිභොග කරණ ලදහ. රජහුගේ ඒ මඟුලැත්තෙමේ සැපවු පරිද්්දෙන් හැසිරෙන්නේ පුරෙහි එක් පසෙක්හි සිහිල් කඳුරැළියක් අන්තයෙහි හිඟුරුවැල් ළැහැබක් තුළ ගොදුරු කමින් සිටියේය. ඇතා එහි ඇලුණ දැන එහි ඇත්හලක් කළහ. ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් ඒ ඇත්තෙම ආහාර ෙනාගත්තේය. ඒ නරෙන්ර්ත තෙම ලඞ්කාවිපයාගේ ප්රාාසාදකවු ස්ථවිරයන්ගෙන් ඒ ඇතුගේ සිත කිමෙක්දැයි විචාළේය “හිගුරුවැල් ළැහැබෙහි ථුපයක් කිරිම ඇත්තෙම අභිමත කෙරෙයි” මහඃස්ථවිරතෙම මහරජහට වදාළසේක. සතයෙන් ජනයාගේ වැඩෙහි ඇලුණවු නරෙන්ර්්ථවතෙම එහි ධාතු සහිතවු ථුපයක් හා ථුපයට (සුදුසු) ගෙයක්ද වහාම කරවුයේය. නුවණැත්තාවු සඞඝමිත්රාර නම් ඒ මහාසථවිරිතොමෝ තමන් වසන විහාරය ජනයන් ගැවසිගත් හෙයින් සුන්යා ගාර විහරණයෙහි අභිලාෂ ඇත්ති ශාසනයාගේ අභිවෘධිය පතන්නි මෙහෙණින්නට වැඩ පිණිසද අන්යිවු මෙහෙණවරක් පතන්නි අතිශයින් විවේකසැප ඇත්තාවු යහපත්වු ඒ චෛත්යය මන්දිතරයට පැමිණ ආය්ය්න්ය විහරණයෙහි දක්ෂව නිර්මචමල වුවා දිවා විහරණය කළාය. පණ්ඩිතවු රජතෙම තෙරණිය වදනා පිණිස මෙහෙණි අසපුවට ගොස් තෙරණිය එහි වැඩියා අසා එහි ගොස් ඒ තෙරණිය වැද ඒ තෙරණිය හා සතටුව එහි ඊමේ කාරණයවු ඒ තෙරණියගේ අභිප්රාඒය කිමෙක්දැයි අදහස් දත්තෙක් අභිප්රා්ය දන්නාවු ඒ දෙවනපෑතිස් මහරජතෙම ථූපමන්දිිරය හාත්පස සිත්කලුවු මෙහෙණි අසුපවක් කරවුයේය. ඇත්හල සමිපයෙහි කරවන ලද්දාවු මෙහෙණින්නක් ගේ අසපුවතෙම එහෙයින් ‘හත්ථා ළගකවිහාර”යයි ප්රඩසිඬවුයේය. මහත් ප්රුඥසම්පන්න සුමිත්රකවු ඒ සඞ්ගමිත්රාක නම් මහතෙරණි තොමෝ රම්යරවු ඒ මෙහෙණි අසපුවෙහි වාසයකළාය. මෙසේ ලඞ්කාවාසි ජනයාගේ වැඩද ශාසනාභිවෘඬියද මනා කොට සඞ්කරන්නාවු මේ මහාබොධිද්රැාමෙන්ර්ත්රතෙම ලඞ්කාවිප යෙහි රම්යිවු මහාමෙවුනා උයනෙහි නොයෙක් අද්භූතයන් නේ යුක්තව දිර්ඝතකාලිකව පිහිටියේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස ෙබාධිආගමනය නම් වු එකුන්විසිවන අදියර නිමි
ඒ මිහිපතිවු මහරජතෙම මහබෝ රක්නා පිණිස අටළොස් කුලයක දෙවියන්, අටළොස් කුලයක ඇමැතියන්ද, අටකුල යක බමුණන්ද, අටකුලයක කෙළෙඹියන්ද, ගොපලු කුලයන් හා නරස්කුලයන්ද, කලිඟු කුලයන්ද, එසේම පෙහෙර කුලයන්ද, කුඹල් කුලයන්ද, සියලුම සේනා සම්බන්ධළ කුලයන්ද, නාග යක්ෂනයන් සම්බන්ධ් කුලයන්, අටඅටදි, අභිමතදැයිවුයේ රන් රිදිමුවා කලයක් අටඅටදි ගංගානම් නදියෙහි සරසනලද නැවට මහාබොධිය නංවා එකොළොස්නමක් මෙහෙණින්නන් සහිතවු සඞ්ඝමිත්රාධ නම් මහතෙරණින්ද එසේම අරිෂ්ටකුමාරා දින්ද නැව් නංගවා නුවරින් නික්ම වින්යා න වනය සත්දවසකින්ම ඉක්මවා තාමලිතති නම් තොටට පැමිණියේය. දෙවි යෝද, නාගයෝද, මනුෂ්යනයෝද අතිශයින් උදාරවු පූජාවෙන් පුදන්නාහු සත්දවසින්ම එහි පැමිණියහ. ඒ මිහිපතිතෙම මහාබොධිය මහාසමුද්රමතිරයෙහි වඩාහිඳුවා නැවත ද මහාරාජ්යහ යෙන් පිදුයේය අභිමතදායකවු ඒ නරෙන්ර්ඩා තෙම මහාබොධිය මහාරජ්යදයෙහි අභිෂෙක කොට උඳුවප්මස ශුක්ලපක්ෂනයෙහි පැළවිය දවස්හි එතැනින් මහාබොධිය (නැවට) වඩන්නට (පැළලුප් නුවර) ශාලමුලයෙහිදි දෙනලද ජාතියෙන් උස්වු ඒ අටඅට කුලවාසින් හා සමඟ මහාබොධිය ඔසවාගෙණ එහි ශ්රී වය දක්වා ජලයෙන් බැස මනාකොට නැවෙහි පිහිටවුයේය. ස්ථවිරින් සහිතවු මහතෙරණියද මහාරිෂ්ට නම් මහාමෘත්යහයාද නැවට නංගවා මේ වචනය කීයේය. “මම තුන් වරක් මහාබොධිය රාජ්යවයෙන් පිදුයෙමි. එසේම මගේ යහළුවු රජතෙම රාජ්ය යෙන් පුදාවා” මේ වචනය කියා ඉවුරෙහි ඇදිලිබැඳ සිටියාවු මහරජතෙම වඩනාවු මහබොධිය දකිමින් කඳුලු වැගිරවුයේය. මහාබොධියෙන් වෙන්විම කරණකොට ගෙන ශොක ඇතිවු ඒ ධර්මාශොක මහරජතෙම හඬා වැලප සියපුරයට සම්ප්රා ප්ත වුයේය.
මහාබොධිය ආරොපණය කරණු ලද්දාවු නැව සාගරයට වන්නීය, (ඒ) මහ මුහුද හාත්පස යොදුනක් තන්හි රළ සංසිඳුනේය, හාත්පස පස්වණක් පියුම් පිපුණාහ, නොයෙක් තුය්ය්යාගයෝද අහස්හි වැයුණාහ, නොයෙක් දෙවතාවන් විසින් නොයෙක් පුද පවත්වනු ලැබුහ. නාගයෝ මහබොධිය ගන්නා පිණිසද ඍඬිකුර්ව්ණය කළහ. අර්භනඥබල පාරප්රාවප්තවු සඞ්ඝමිත්රා නම් මහතෙරණිෙතාමෝ ගුරුළුවෙස් ඇතිව ඒ මහා නාගයන් බියගැන්විය. බියගන්වන ලද්දාවු මහානාගයෝ මහතෙරණිය යාච්ඤකොට මහබොධිය එතැනින් නාග භවනටය වඩාගෙණ ෙගාස් සත්දවසක් මුලුල්ලෙහි නාගරාජ්යනයේන හා නානවිධි පූජායෙන් පුදා වඩාගෙණවුන් නැවෙහි පිහිටවුහ. මහාබොධිතොමෝ එදවසම මෙහි දඹකොළ පටුනට වැඩියාය, ලෝවැඩෙහි ඇලුණාවු දෙවන පෑතිස් රජතෙම වනාහි සුමන සාමණෙරයන් අතින් පූර්ව යෙහි අසනලද ඒ බොධිද්රැමාගමනය ඇත්තේ උඳුවප්මය පළමුවෙනි දින පටන් ආදර සහිතව (නුවර උතුරු දොරින්) දඹකොළපටුන් මහමග දක්වා සියලු මාර්ගිය අලඞ්කෘතකරවා මහබොධිය කෙරෙහි ගිය සිත් ඇත්තේ මුහුදු අසල ශාලාවෙක ස්ථානයෙහි සිට මහමුහුද වඩනා මහාබොධිය මහතෙරණුවන්ගේ ඍඬිය කරණකොටගෙන දුටුයේය ඒ අද්භූතය ප්රකාශකරනු පිණිස ඒ ස්ථානයෙතහි කරණලද ශාලාතොමෝ මෙහි සමුද්දාසනයාලා යන නමින් ප්ර කට විය. යහපත් දෙහඇත්තාවු මහරජතෙම සේනාසහිතවුයේ මහාස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ආනුභාවයෙන් ඒ ස්ථවිරයනුත් හා සමඟ එ දවසම දඹකොළ පටුනට මහා බොධිය මෙහි පැමිණිමෙහි ප්රීසතියෙන් පත්වුයේය. ලඬේකශවර නරෙන්ර්හ තෙම ප්රීයතිවාක්යාය පවත්වමින් ග්රීසවය පමණ ජලයට බැස, සොළොස්කුලජනයන් සමඟ මහාබොධිය හිසින් දරා ගෙණ වෙරළට නගාගෙණ යහපත්වු මණඩපයෙහි වඩා ලඞ්කා රාජ්ය යෙන් පිදුයේය. නරෙන්ර්ඩ තෙම තමන්ගේ රාජ්යේය සොළොස්කුල ජනයන්ට පමුණුවා තෙමේ දොරටුපාල තන්හි සිව තුන්දිනක් එහිම නානාවිධ පූජාකෙළේය. කාරණයෙහි නුවණැත්තාවු නරෙන්ර්ක තෙම දසවක් දවස්හි මහාබොධිය යහපත්වු රථයෙකින් වඩාගෙණ එන්නේ පැදුම්දෙස විහාර ස්ථානයෙහි තැබ්බවුයේය. ඒ නරෙන්ර්ින්තෙම (එතන්හි) සඞ්ඝයාට හා ජනයාට පෙරවරු බත පැවැත්වුයේය. මහාමහෙන්ර්ෙම ස්ථවිරයන්වහන්සේ එතන්හි දශබලධාරි තථාගතයන් වහන්සේ විසින් කරනලද නාගදමනය ඒ රජහට නිරවශෙෂ වශයෙන් වදාළසේක. මිහිපතිතෙම ස්ථවිරයන් වහන්සේගෙන් අසා සර්ව.ඥයන් වහන්සේ විසින් වැඩහිදුම් ආදියෙන් පරිභොග කරනලද්දාවු ඒ ඒ තන්හි ලකුණුකරවා තිවක්ක නම් බ්රාකහ්මණයාගේ ගම් දොරද ඒ ඒ තන්හිද මහාබොධිය වඩාහිඳුවා සුදුවැලි අතුළ නානාවිධ පුෂ්පයන් ආකූලවු ඔසවනලද කොඩි ඇති මල් ඇගෑයෙන් සරසනලද්දාවු මාර්ගපයෙහි රෑදාවල් අනලස්ව පුදකර මින් තුදුස්වක්හි අනුරාධපුර සමිපයට මහාබොධිය වඩාගෙණ වුත් වැඩෙන්නාවු සෙවනැලි ඇති සවස්කාලයෙහි පූජාකෙරෙමින් මොනවට සරසනලද පුරයට උතුරු දොරින් ප්රකවිෂ්ට කෙළේය. ඒ නරෙන්ර්සරසතෙම දකුණු දොරින් නික්ම සිවුබුදු වරයන් විසින් සෙවුනාලද මහමෙවුනා උයනට ප්රසවිෂටකර සුමන සාමණෙරයන්ගේ වචනයෙන්ම මොනවට සරසන ලද්දාවු පූර්ව්බොධින් පිහිටි ස්ථානයවු මනරම්වු ප්රනදෙශයට පමුණුවා රාජාභරණයෙන් අලඞ්කෘතවු සොළොස්කුල ජනයන් හා සමඟ මහාබොධිය තබා පිහිටුවනු පිණිස අත්නි තොර කෙළේය. අතින් මුත් පමණ කල් ඇති ඒ මහාබොධිතොමෝ අසූරියන් පමණ අහසට නැගි සිටියා මනාවු සවණක් රැස් විහිදවුවාය. මෙනාරම්යමවු ඒ රශමිහු ලඞ්කාවිපයෙහි පැතිර බ්ර හ්මෙලාකයෙහි හැපි සූය්ය්ම්යයාගේ අසතඞ්ගමය දක්වා සිටියා හුය. ප්රාතිහාය්්සූ යෙහි ප්රසන්නවු දසදහසක් පුරුෂයෝ විදර්ශ නා වඩා රහත්බවට පැමිණ මෙහි පැවිදිවුහ. ඉක්බිති මහාබොධිතොමෝ සුය්ය්ැමි අසතඞ්ගතවන කල්හි රෙහෙණ නකතින් පෘථිවියෙහි පිහිටියාය පොළොවද කම්පිතක විය. (පෙර කියනලද්දාවු) ඒ මුල් කටාරම් මුවටිටෙන් උඩ නැඟි ඒ රන්බදන වෙළාගනිමින් පොළෝතලට බැස්සාහ. රැස්වු සියලු ජනයෝ පිහිටියාවු මහාබොධිය හාත්පසින් සුවඳ මල් ආදිවු පූජාවස්තුවෙන් පිදුහ. මහාමේඝයතෙමේ වැස්සේය, හාත්පසින් හිමගැප් හා සිහිල් වලාවෝ මහබොධිය වැසූහ මහබෝතොමෝ සත්දිනක් දැකුම රහිතවුවා ජනයා කෙරෙහි ප්රමසාද උපදවන්නි එම හිම ගැබෙහි වැඩඩසිටියාය. සත්දවස ඈවෑමෙහි ඒ සියලු මේඝයෝ පහව ගියහ සවණක් රැස් හා මහබෝතොමෝද පෙණිනි. මහාමහෙන්ර්ැස ස්ථවිරයන් වහන්සේද සඞ්ඝමිත්රාපනම් භික්ෂුමණීතොමෝද පිරිස් සහිතව එහි සම්ප්රා්ප්තවුහ පිරිස් සහිත නරෙන්ර්ිනතෙමේද පැමිණියේය. කතරගම (නිවාසිවු) ක්ෂමත්රිසයයෝද, චන්ද නග්රානම වාසිවු ක්ෂ ත්රිියයෝද, තිවක්ක නම් බ්රාිහ්මණතෙමේද, ලක්දිව වැසි ජනයෝද මහබෝ පිදිමෙහි හටගත් උත්සාහ ඇත්තෝ දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් ආවාහුය ප්රා තිහාය්ය්උත කරණකොටගෙණ විස්මයට පත්වු ඒ මහා සමාගමයෙහි (ජනයන් බලාසිටියදි පැදුම්දින ශාඛාවෙන් වැටෙන්නාවු විලිකුම් බෝපලය ස්ථවිරයන් වහන්සේ රැගෙන රොපනය කරණ පිණිස නරෙන්ර් ප්යාණන්ට දුන්සේක. සුගන්ධ් ද්රකව්ය මිශ්රතවු පසින් පිරූ රන් කටාරමක් මහාසනස්ථානයෙහි තැබුකල්හි ඒ බෝපලය නරෙන්ර්න රතෙම රොපණය කෙළේය. සියල්ලන් බලාසිටියදිම අඞකුර අටක් නැගි තරුණ බෝරුක් වුවෝ සතරරියන් පමණවු සිටගත්හ. ඒ තරුණ බෝරුක් දැක විස්මයට පත්වු සිත්ඇති නරෙන්ර්ටගතතෙම සේසතින් පිදුයේ අභිෂෙකයද දුන්නේය. ඒ අටක් තරුණ බොධිවෘක්ෂ්යන් දඹකොළ පටුනෙහි එකල නැවින් ෙගාඩනැගි මහාබොධිය පිහිටිතන්හිද, තිවකක බ්රාිහ්මණයාගේ ගම්හිද, එසේම ථූපාරාමයෙහිද, ඉසුරුමුනි විහාරයෙහිද, පළමුවෙනි සැමලුයෙහිදු, සෑගිරි අරමෙහිද, එසේම කතරගම්හිද, සඳුන්ගම්හිද එක එක පිහිටවුහ, අන්යරවු පලසතරින් උපන් දෙතිස් තරුණ බොධිවෘක්ෂකයෝ දිවයින හාත්පස යොදුනක් යොදුන විහාරස්ථායන්හි ලක්දිව වැසි ජනයාගේ වැඩපිණිසම මහාබොධිවෘක්ෂනය කෙරෙහිවු සර්වවඥයහන් වහන්සේගේ තෙජස කරණ කොටගෙණ පිහිටියහ පිරිස් සහිතවු ඒ අනුළාදෙවිතොමෝ සඞ්ඝමිත්රාේ නම් තෙරණිය සමිපයෙහි පැවිදිව රහත්බවට පැමිණියාය. පන්සියයක් පිරිවර ඇත්තාවු ඒ අරිඪ නම්වු ක්ෂ ත්රි යතෙමේද ස්ථවිරයන් සමිපයෙහි පැවිදිව රහත් බවට පැමිණියේය. යම් අටසිටුකුලයෙක ජනයෝ මහාබොධිය මෙහි වඩා ගෙණවාහුද, එහෙයින් ඔව්හු බොධාහර කුලයෝයයි කියනු ලබති. උපාසිකාවිහාර යයි ප්රුසිඬවු ඒ මෙහෙණවරෙහි භික්ෂුයනි සඞ්ඝයා සහිතවු ඒ සඞඝමිත්රාා නම් ස්ථවිරිතොමෝ වාසය කළාය එහි (චුලඞ්ගන මහාඬ්ගන සිරිවඩ්ඨය) මන්දි්ර තුනක් ප්රමමුඛ කොට ඇත්තාවු මනදිෂුයර දොළසක් (නරෙන්ර්ි තෙම) කරවුයේය. ඒ මන්දිතරයන් අතුරෙන් එක් මහමැදුරෙක්හි මහාබොධිය වැඩු නැව කුඩ යටිය පිහිටෙවුයේය. එක් ගෙයෙක්හි පඵපත තැබ්බවුයේය. එකෙක කෙනිපානය තැබුයේය. එයින් ඒ මන්දිිරයෝ ප්රැකටවුහ. (ධර්මිමරුචිකාදිවු) අන්ය නිකායවු කල්හිඳු ඒ ගෙවල් දොළසම හත්ථා ළහක විහාරවාසි මෙහෙණින්නන් විසින්ම සෑමකල් පරිභොග කරණ ලදහ. රජහුගේ ඒ මඟුලැත්තෙමේ සැපවු පරිද්්දෙන් හැසිරෙන්නේ පුරෙහි එක් පසෙක්හි සිහිල් කඳුරැළියක් අන්තයෙහි හිඟුරුවැල් ළැහැබක් තුළ ගොදුරු කමින් සිටියේය. ඇතා එහි ඇලුණ දැන එහි ඇත්හලක් කළහ. ඉක්බිත්තෙන් එක් දවසක් ඒ ඇත්තෙම ආහාර ෙනාගත්තේය. ඒ නරෙන්ර්ත තෙම ලඞ්කාවිපයාගේ ප්රාාසාදකවු ස්ථවිරයන්ගෙන් ඒ ඇතුගේ සිත කිමෙක්දැයි විචාළේය “හිගුරුවැල් ළැහැබෙහි ථුපයක් කිරිම ඇත්තෙම අභිමත කෙරෙයි” මහඃස්ථවිරතෙම මහරජහට වදාළසේක. සතයෙන් ජනයාගේ වැඩෙහි ඇලුණවු නරෙන්ර්්ථවතෙම එහි ධාතු සහිතවු ථුපයක් හා ථුපයට (සුදුසු) ගෙයක්ද වහාම කරවුයේය. නුවණැත්තාවු සඞඝමිත්රාර නම් ඒ මහාසථවිරිතොමෝ තමන් වසන විහාරය ජනයන් ගැවසිගත් හෙයින් සුන්යා ගාර විහරණයෙහි අභිලාෂ ඇත්ති ශාසනයාගේ අභිවෘධිය පතන්නි මෙහෙණින්නට වැඩ පිණිසද අන්යිවු මෙහෙණවරක් පතන්නි අතිශයින් විවේකසැප ඇත්තාවු යහපත්වු ඒ චෛත්යය මන්දිතරයට පැමිණ ආය්ය්න්ය විහරණයෙහි දක්ෂව නිර්මචමල වුවා දිවා විහරණය කළාය. පණ්ඩිතවු රජතෙම තෙරණිය වදනා පිණිස මෙහෙණි අසපුවට ගොස් තෙරණිය එහි වැඩියා අසා එහි ගොස් ඒ තෙරණිය වැද ඒ තෙරණිය හා සතටුව එහි ඊමේ කාරණයවු ඒ තෙරණියගේ අභිප්රාඒය කිමෙක්දැයි අදහස් දත්තෙක් අභිප්රා්ය දන්නාවු ඒ දෙවනපෑතිස් මහරජතෙම ථූපමන්දිිරය හාත්පස සිත්කලුවු මෙහෙණි අසුපවක් කරවුයේය. ඇත්හල සමිපයෙහි කරවන ලද්දාවු මෙහෙණින්නක් ගේ අසපුවතෙම එහෙයින් ‘හත්ථා ළගකවිහාර”යයි ප්රඩසිඬවුයේය. මහත් ප්රුඥසම්පන්න සුමිත්රකවු ඒ සඞ්ගමිත්රාක නම් මහතෙරණි තොමෝ රම්යරවු ඒ මෙහෙණි අසපුවෙහි වාසයකළාය. මෙසේ ලඞ්කාවාසි ජනයාගේ වැඩද ශාසනාභිවෘඬියද මනා කොට සඞ්කරන්නාවු මේ මහාබොධිද්රැාමෙන්ර්ත්රතෙම ලඞ්කාවිප යෙහි රම්යිවු මහාමෙවුනා උයනෙහි නොයෙක් අද්භූතයන් නේ යුක්තව දිර්ඝතකාලිකව පිහිටියේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස ෙබාධිආගමනය නම් වු එකුන්විසිවන අදියර නිමි
මහා වංශය - 7 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 7)
නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සමිබුද්ධස්ස!
7 වෙනි පරිචේජ්දය
සියලු ලෝවැස්සාට වැඩකොට පරම ශාන්තිකාලයට පැමිණ පිරිනිවන් මඤචකයෙහි හොත්තාවු ලෝහිමිවුවාදින් අතුරෙන් ශ්රෙපෂ්සඨවු මහාමුනිතෙමේ මහත්වු දෙවසමාගමයෙහිදි එහි සමිපව සිටි ශක්රියාහට වදාරණසේක් “සිංහබා රජු පිත් තෙල විජයකුරම අනුගත සත්සියයක් පිරිවර ඇතිව ලාටරටින් (අවුත්) ලක්දිව බැස්සේය. “දෙවෙන්දයය! මාගේ සස්න ලද්දිව්හි පිහින්නේය, එහෙයින් පිරිවර සහිත් උහුද ලඞ්කාවිද මොන වට රකුව්” වදාළසේක. දෙවෙන්ද තෙමේ තථාගතයන් බස ගෞරවයෙන් ඇසුයේම උපුල්වන් දෙව්රජහට ලඞ්කාරක්ෂාවව භාරකෙළේයි. ඒ තෙමේ ශක්රයයි විසින් කිපමණින් එකොණහි ලක්දිව් අවුත් පරිබ්රාවජක වෙශයෙන් රුක්මුලෙක හුන්නේය. විජවකුමාරයා ප්රරධාන කොට ඇති සියල්ලෝ උහුවෙත අවුත් “පින්වත්නි! මෙතෙමේ කවර දිවයිනෙක්දැ”යි විචාළෝය හේතෙමේ ලක්දිවයයි කියා මිනිස්සු මෙහි නැත්තාහුයයිද තොපට භයෙක් නොවන්නේයයිද කිය. මෙසේ කියා කෙණ්ඬ්කායෙන් ඒ මිනිසුන් (පිරිත්) පැන් ඉස, උන් අත්හා (පිරිත්) හුද බැද අහසින් ගියේය. පිරිවර යකින්නක් බැලිරුවින් තමා දැක්විය. උන් අතුරෙන් එකෙක් රජපිත්හු විසින් නවතනු ලදුයේත් “ගම් ඇතිකල බල්ලෝ ඇත්වන්නාහ”යි ඇය පසුපස්සෙහි ගියේය. ඇයගේ ස්වාමිදුවු කුවේණි නම් යකිනිතොමෝ (කපු) කටනා තවුසියක් සෙයින් එහි රුක්මුලෙක හුන්නාය. එ්ේ තෙමේ පොකුණද හුන් තවුසියද දැක එහි නහා පැන්බි නෙලුඹලද පොකුරුපතින් දියද ගෙණ ගොඩනැංගේය. ඕතොමෝ ඔහුට “මාගේ ගොදුරුවුයෙහි සිටුව”යි කිවාය ඒ මිනිස්තේමේ බදනා ලද්දෙකුසේ සිටියේය. ඕතොමෝ පිරිත් හුයෙහි තේජසින් (මිනිසා) කන්නට අසමත්ථියවි. යකිනිය විසින් ඉල්ලනු ලබන්නා වුද මිනිස් තෙමේ ඒ හුය නුදුන්නේය. යකිනිතොමෝ හඬමින් සිටි උහු ගෙණ උමගෙක බැහිය, මෙසේ එකඑකා බැසින් සත් සියයම ඒ උමග බහ ලිය. සියල්ලන් නේනකළ හසෙකැයි සැකකළාවු විජයකුමර තෙමේ සැරහුණු පසවි ඇත්තේ ගොස් මනා පොකුණ දැක ගොඩනැගි පියවර සටහන් දිවි ඒ තවුසියද දුටුයේය. “කිමෙක්ද මැය විසින් මගේ භටයෝ ගන්නා ලදුවෝදෝ”යි සිතා “කිමෙක්ද පිනැත්තිය මාගේ භවයන් නුදුටුයෙහිදැ”යි ඇයට කීයේය. ඕතොමෝ “රාජකුමාරයානෙනි! භටයන් ගෙන් කාරිය කිම, පැන් පුවමැනව නැහැව මැනව’යි කීවා. “යකිනිතොමෝ නිශ්චයෙන්ම මාගේ ජාතිය දන්නීය”යි නිසැකවු ඒ තෙමේ සියනම අස්වා වහාම දුන්න සරසාගෙණවෙත එළඹියේ නාරාවචලයෙන් බලේලෙහි යකින්න ගෙණ වමතින් කෙස්වැටිය ගෙණ දකුණතින් කඩුව අමෝරා “කෙල්ල මාගේමිනිසුන් දෙව ති මරමි” කියේය. ඒ යකිනිතොම බියෙන් බැගෑවුව, “ස්වාමිනි මා දිවි දුනමැනව, මම ඔබට රජය දෙන්නෙමි ස්ත්රීන කෘත්ය,යත් අනික් කිසිවකුත් කැමැති පරිද්දෙකින්කරන්නෙමැ”යි කියා දිවි ඉල්විය. ඒ කුමර අද්රොවහ පිණිස යකිනිය සපථකරවි වහා මිනිසුන් ගෙණෙවයි”යි කී පමණින්ම ඕතොමෝ ගෙණාවා “මොව්හු බඩසා ඇත්තාහ”යි කියනලද්දාවු ඕතොමෝ කනලද වෙළඳුන්ගේ නැව්හිවු නානාවිධවු බොහෝවු සහල් ආදිය දැක්විය. ඒ මිනිස්සු බත් හා සුපයන් හුයා රජකුමරහු බත් කවා සියල්ලෝද කෑවෝය. විජයකුමරහු විසින් දෙවනලද අග්රෝභාගය කා පිනාගියාවු යකිනිතොමෝ සොළොස් හැවිරිදි සිත්ගන්නා රවක් මවා ගෙන සව්බරණින් සැරහුණි රජකුමරු වෙත එළඹියාය. රුක්මුලෙක තිරයෙන් මොනවට හාත්පස අවුරණලද්දාවු වියනින් මනාව අලඞ්කෘතවු මාහැඟි යහනක්ද මැවිය. රජකුමර ඒ දැක අනාගත අභිවෘඬීය බලන්නේ ඈ හා සමඟ වාසයකොට යහනෙහි සැපසේ හොත්තේය පිරිවර සියලු මිනිස්සු තිරට සිසාරා හොත්තෝය.
රාත්රි භාගයෙහි ඒ කුමර ත්ර ය්ය් මිනාද සහිත ගිහඬක් අසා “කවර ශබ්දයෙක්දැ”යි එක්ව නිදන යකිනිය විචාළේය.“සියලු යකුනුදු මරවා රජ්ජයත් ස්වාමියාහට දියයුත්තේය. අවශ්යියෙන්ම මනුෂ්යාවවාස හේතුයෙන් යක්ෂියෝ මා මරන්නා”හ මෙසේ සිතා ඒ යකිනිනොම රජකුමරහට (කියන්නී) “සවමිනි, මෙහි මේ යක්ෂවපුරය ශිරෂවස්තු නම, එහි දෙටු යකු පිණිස බඞ්කා නගරවාසි වු කුමරියක් මෙහි ගෙණෙන ලද්දිය. ඇයගේ මවුද ආවා, ඒ කැඳවා එන මගුල්හි මෙහිද හෙත් උත්සව පවති. මේ එහි ශබ්දයයි, මේ සමාගමය මහත්මැයි.අදම යකුන් මැරුව මැනව, මින් මත්තෙහි නොහැක්කැ”යි කීවාය. කුමර “අදෘශ්යමමාන ඒ යකුන් මම කෙසේ මරම්දැ” යි කීයේය. “යම් තැනෙක ශබ්දකෙරෙමින්ම ඒ හඬින් ගැසුව මැනව, අයුධය තෙමේ මාගේ ආනුභාවයෙන් උන්ගේ කයෙහි හෙන්නේය”යි ඇගේ බස අසා එසේ කොට සියලු යකුන් මැරිය. තෙමේද ලබනලද ජය ඇත්තේ යක්ෂේරාජ යාගේ ආභරණ පැලැන්දේය. සෙසු ආභරණයෙන් ඒ ඒ භටයක්ද පැලදවිය කීපදවසක් මෙහි වැස නාම්රඅපර්ණෙණයටඑළඹියේය. විජයකුමතෙමේ නාම්ර පර්ණෙණ නගරය ඉදාකොට ඇමැතියන් විසින් පිරිවරණලදුයේ යකිනිය හා විසිය.
එකල්හි නැවින් ගොඩබටුවාවු විජයකුමර ආදිහු කලංන්ත වුවෝ අනිත් භුමියෙහි ස්පර්ශොකොට හිඳගත්තෝය. යම්හෙයකින් තඹවන් අත්ල ඇතිවිද, එහෙයින් ඒ දෙශයද දිවයිනදඒ නම් ඇත්තේ හෝ “තාම්රයපර්ණඅණි” නම් විය. ඒ සිංහබාහු නරෙන්ර්වය සිංහයා ගත්තේය. ඒහෙයින් සිංහල නම්වි; ඔහු හා සම්බන්ධා ඇති මේ සියල්ලෝද සිංහලයෝයි. ඔහුගේ ඇමැතියෝ ඒ ඒ තැන ගම් පිහිටිවුහ. අනුරාධනම් ඇමැතිතෙමේ කොලොම්හෝ ඉවුරෙහි අනුරාධ නම් ගම පිහිටි විය. පෙරවි උපතිස්තෙමේ අනුරාධ පුරයෙන් උතුරු දින ගමහිරනදි තිරයෙහි උපතිස්ස ග්රාසමය ඉදිකෙළේය. අනික් ඒ ඇමැතියෝ තුන්දෙනෙක් උදේනිය, උරුවෙලාය එසේම විජිත නගරයයි යන වෙන වෙන ගම් ඉදිකළෝය. ජනපදය පිහිටුවා සියලු ඇමැතියෝ රැස්ව ඒ කුමරහට “ස්වාමිනි! රාජ්ජයෙහි අභිෂෙක කරව”යි කිහ. මෙසේ කියනලද රජකුමර තෙමේ ක්ෂ්ත්රිකය කන්යාහමෙහෙසියයගේ අභිෂෙකයක් නැතිව අභිෂෙකය නොකමැතිවිය. වැලි ඒ ඇමැතියෝ ස්වාමිහුගේ අභාෂෙකයෙහි කරණලද ආදර ඇත්තෝ දුකසේ කටහැකි කතීවසයෙහිද ඒ අත්ථිෙසිඩියෙහි බයබව ඉක්මවුවෝ ස්වාමියා කෙරෙහි භක්ති ඇත්තාහු ස්වාමිවු විජයකුමරහට පඩිරජු දඅයනියන් පිණිසත් ඇමැති වර්ගතයාහට සෙස්සත් දුන් පිණිස්ත මිණිමුතු ආදි මහාසාර බොහෝ පඬුරු ගන්වා මදුරාපුරයට දුතයන් යැවුහ. ඒ රාජදුතයෝ වහා නැවින් මදුරාපුර ගොස් පඬුරුද ලියුම්ද ඒ රජහට දැක්වුය. පසුව රජතෙමේ ඇමතියන් හා මන්රමතුණය කොට සිය දියනියන් හා අනික් ඇමැතියන්ගේ දුනුත් එවනු කැමැතිවුයේ එකුන් සියයක් කන්යාිවක් ලැබ නැවත “ලඞකාවට දුන් යවනු කැමැත්තාවු මේ මධුරා වැසි මිනිස්සු දුන් දෙගුණයක් සරසා ගාහචාරයන්හි හිඳුවත්වා! ඒ ලකුණෙන් උන් ඇරගන්නෙමැ”යි බෙරපියවි කරවි.
මෙසේම බොහෝ කන්යා වන් ලැබ ඒ කුලයන් සතපපාසැපයු සර්වා ලඞ්කාර ඇති පිරිස්සහිත දියනියක් හා සුදුසු පරිද්දෙන් ලබනලද සත්කාර ඇති ඒ සියලු කන්යා වන්ද රාජාර්හුවු හසත්යදශ්ව රථප්රෙලෂ්යි කාරකයන්ද අටළොස් ශිල්පි සමුහයන් ගෙන් කුලි දහසක්ද සතුරන් දිනු විජයරජහට ලියමන්දි එවුයේය. ඒ සියලු මහාජනතොමේ නැවින් (අවුත්) මහතොට ගොඩ බටුයේය. එහෙයින්ම ඒ පටුන “මහතොට” යයි (මාන් තෝට්ටම්) කියනු ලැබේ.
විජයකුමරහට දා ඒ යකිනියගේ පුතෙක්ද දුවක්ද වුහ. විජහ කුමාරතෙමේ රාජකන්යාාව ආ බැව් අසා යකිනියට “සොඳුර! දරුවන් දෙදෙනා තබා ති දැන් ය, මනුෂ්බැයෝ සැමකල්මඅමනුෂ්යහයන්ට බානහ”යි කිය ඒ අසා යක්ෂ භයින් භයවු ඒ යකින්නට “තිව් දහසකින් බලිදානය කරවමි, ශොකනොකරව”යි කීයේය. භයවුද ඕතොමෝ නැවත නැවත ඔහු යාච්ඤ කොට දරු දෙදෙනා ගෙණ යා යුතු අතක්ක නැති බැවින් ලඞ්කාපුරයට ගියාය. පුතුන් බැහැර හිඳුවා තොමෝ නුවරට වන්නාය. ඒ යකින්න හැඳින සෙරයයි (සතුරු පක්ෂැ) සංඥ ඇති භයවු ලඞ්කාපුරයෙහි යක්ෂැයෝ කැළඹුණෝය. එක් රෞද්රහ යක්ෂුයෙක් වුකලි එක් අතුල්පහරකින්ම යක්ෂුණිය මැරුයේය. ඇයගේ මයිල් යක්ෂයතෙමේ නුවරින් බැහැර නික්මුණේ ඒ දරුදෙදෙනා දැක “තෙපි කවුරුන්ගේ දරුවෝද”යි පිළිවිසියේය කුවේණියගේයයි අසා “මෙහිදි තොපගේ මවු මරණ ලද්දිය, තොපත් දැක මරන්නාහ, වහා පලායෙත්ව”යි කීයේය. ඔව්හු එයින් වහා පලාගොස් සමන්කුළට ගියෝය. ඒ දෙටු තෙමේ තරුණවයේ ඒ නැගණියන් සමඟ වැසය කෙළේය.ඔව්හු දු පුතුන්ගෙන් වැඩි ඒ කඳුරටම විසුහ. මෙතෙමේ වැද්දන්ගේ උත්පත්තියි. පඬිරජහුගේ ඒ දූතයෝ (ගෙණා) පඬුරුද ඒ රජදූත් ආදියද විජයකුමරහට පැමිණවුහ විජයකුමර තෙමේ දූතයන්ට සත්කාර සම්මාන කොට ඇමැති සමුහයාට සුදුසු පරිද්දෙන් කන්යාටවන් පාවාදුන්නේය. තවද සියලු ඇමැතියෝ රැස්ව විධිවු පරිද්දෙන් විජයකුමරු රාජ්ජයෙහි අභිෂෙක කළෝය. මහ සැණකෙළිද කෙළියහ. ඉක්බිති විජයරජතෙමේ පඬිරජු දියනියන් මහපෙරහරින් මෙහෙසි බැවිහි අභිෂෙක කෙළේයි.ඇමැතියන්ට වස්තු දුන්නේය. එසේම මයිල් (රජ) හට වනාහි අවුරුදුපතා දෙලක්ෂයයක් වටහා සක්මුතු දුන්නේය.
ඒ විජය නරශෙර දුෂ්ඨ තෙමේ පළමු විසම හැසිරිම් හැර දැහැමෙන් සෙමෙන් මුළු ලක්දිව අනුශාසනා කෙරෙමින් පුරා අටතිස් හවුරුද්දක් තාම්ර්පර්ණවණි නගරයෙහි රජකම් කෙළේය. ¬¬ මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවෙග පිණිස කළ මහවස විජයාභාෂෙක නම්වු සත්වන අදියර නිමි.
7 වෙනි පරිචේජ්දය
සියලු ලෝවැස්සාට වැඩකොට පරම ශාන්තිකාලයට පැමිණ පිරිනිවන් මඤචකයෙහි හොත්තාවු ලෝහිමිවුවාදින් අතුරෙන් ශ්රෙපෂ්සඨවු මහාමුනිතෙමේ මහත්වු දෙවසමාගමයෙහිදි එහි සමිපව සිටි ශක්රියාහට වදාරණසේක් “සිංහබා රජු පිත් තෙල විජයකුරම අනුගත සත්සියයක් පිරිවර ඇතිව ලාටරටින් (අවුත්) ලක්දිව බැස්සේය. “දෙවෙන්දයය! මාගේ සස්න ලද්දිව්හි පිහින්නේය, එහෙයින් පිරිවර සහිත් උහුද ලඞ්කාවිද මොන වට රකුව්” වදාළසේක. දෙවෙන්ද තෙමේ තථාගතයන් බස ගෞරවයෙන් ඇසුයේම උපුල්වන් දෙව්රජහට ලඞ්කාරක්ෂාවව භාරකෙළේයි. ඒ තෙමේ ශක්රයයි විසින් කිපමණින් එකොණහි ලක්දිව් අවුත් පරිබ්රාවජක වෙශයෙන් රුක්මුලෙක හුන්නේය. විජවකුමාරයා ප්රරධාන කොට ඇති සියල්ලෝ උහුවෙත අවුත් “පින්වත්නි! මෙතෙමේ කවර දිවයිනෙක්දැ”යි විචාළෝය හේතෙමේ ලක්දිවයයි කියා මිනිස්සු මෙහි නැත්තාහුයයිද තොපට භයෙක් නොවන්නේයයිද කිය. මෙසේ කියා කෙණ්ඬ්කායෙන් ඒ මිනිසුන් (පිරිත්) පැන් ඉස, උන් අත්හා (පිරිත්) හුද බැද අහසින් ගියේය. පිරිවර යකින්නක් බැලිරුවින් තමා දැක්විය. උන් අතුරෙන් එකෙක් රජපිත්හු විසින් නවතනු ලදුයේත් “ගම් ඇතිකල බල්ලෝ ඇත්වන්නාහ”යි ඇය පසුපස්සෙහි ගියේය. ඇයගේ ස්වාමිදුවු කුවේණි නම් යකිනිතොමෝ (කපු) කටනා තවුසියක් සෙයින් එහි රුක්මුලෙක හුන්නාය. එ්ේ තෙමේ පොකුණද හුන් තවුසියද දැක එහි නහා පැන්බි නෙලුඹලද පොකුරුපතින් දියද ගෙණ ගොඩනැංගේය. ඕතොමෝ ඔහුට “මාගේ ගොදුරුවුයෙහි සිටුව”යි කිවාය ඒ මිනිස්තේමේ බදනා ලද්දෙකුසේ සිටියේය. ඕතොමෝ පිරිත් හුයෙහි තේජසින් (මිනිසා) කන්නට අසමත්ථියවි. යකිනිය විසින් ඉල්ලනු ලබන්නා වුද මිනිස් තෙමේ ඒ හුය නුදුන්නේය. යකිනිතොමෝ හඬමින් සිටි උහු ගෙණ උමගෙක බැහිය, මෙසේ එකඑකා බැසින් සත් සියයම ඒ උමග බහ ලිය. සියල්ලන් නේනකළ හසෙකැයි සැකකළාවු විජයකුමර තෙමේ සැරහුණු පසවි ඇත්තේ ගොස් මනා පොකුණ දැක ගොඩනැගි පියවර සටහන් දිවි ඒ තවුසියද දුටුයේය. “කිමෙක්ද මැය විසින් මගේ භටයෝ ගන්නා ලදුවෝදෝ”යි සිතා “කිමෙක්ද පිනැත්තිය මාගේ භවයන් නුදුටුයෙහිදැ”යි ඇයට කීයේය. ඕතොමෝ “රාජකුමාරයානෙනි! භටයන් ගෙන් කාරිය කිම, පැන් පුවමැනව නැහැව මැනව’යි කීවා. “යකිනිතොමෝ නිශ්චයෙන්ම මාගේ ජාතිය දන්නීය”යි නිසැකවු ඒ තෙමේ සියනම අස්වා වහාම දුන්න සරසාගෙණවෙත එළඹියේ නාරාවචලයෙන් බලේලෙහි යකින්න ගෙණ වමතින් කෙස්වැටිය ගෙණ දකුණතින් කඩුව අමෝරා “කෙල්ල මාගේමිනිසුන් දෙව ති මරමි” කියේය. ඒ යකිනිතොම බියෙන් බැගෑවුව, “ස්වාමිනි මා දිවි දුනමැනව, මම ඔබට රජය දෙන්නෙමි ස්ත්රීන කෘත්ය,යත් අනික් කිසිවකුත් කැමැති පරිද්දෙකින්කරන්නෙමැ”යි කියා දිවි ඉල්විය. ඒ කුමර අද්රොවහ පිණිස යකිනිය සපථකරවි වහා මිනිසුන් ගෙණෙවයි”යි කී පමණින්ම ඕතොමෝ ගෙණාවා “මොව්හු බඩසා ඇත්තාහ”යි කියනලද්දාවු ඕතොමෝ කනලද වෙළඳුන්ගේ නැව්හිවු නානාවිධවු බොහෝවු සහල් ආදිය දැක්විය. ඒ මිනිස්සු බත් හා සුපයන් හුයා රජකුමරහු බත් කවා සියල්ලෝද කෑවෝය. විජයකුමරහු විසින් දෙවනලද අග්රෝභාගය කා පිනාගියාවු යකිනිතොමෝ සොළොස් හැවිරිදි සිත්ගන්නා රවක් මවා ගෙන සව්බරණින් සැරහුණි රජකුමරු වෙත එළඹියාය. රුක්මුලෙක තිරයෙන් මොනවට හාත්පස අවුරණලද්දාවු වියනින් මනාව අලඞ්කෘතවු මාහැඟි යහනක්ද මැවිය. රජකුමර ඒ දැක අනාගත අභිවෘඬීය බලන්නේ ඈ හා සමඟ වාසයකොට යහනෙහි සැපසේ හොත්තේය පිරිවර සියලු මිනිස්සු තිරට සිසාරා හොත්තෝය.
රාත්රි භාගයෙහි ඒ කුමර ත්ර ය්ය් මිනාද සහිත ගිහඬක් අසා “කවර ශබ්දයෙක්දැ”යි එක්ව නිදන යකිනිය විචාළේය.“සියලු යකුනුදු මරවා රජ්ජයත් ස්වාමියාහට දියයුත්තේය. අවශ්යියෙන්ම මනුෂ්යාවවාස හේතුයෙන් යක්ෂියෝ මා මරන්නා”හ මෙසේ සිතා ඒ යකිනිනොම රජකුමරහට (කියන්නී) “සවමිනි, මෙහි මේ යක්ෂවපුරය ශිරෂවස්තු නම, එහි දෙටු යකු පිණිස බඞ්කා නගරවාසි වු කුමරියක් මෙහි ගෙණෙන ලද්දිය. ඇයගේ මවුද ආවා, ඒ කැඳවා එන මගුල්හි මෙහිද හෙත් උත්සව පවති. මේ එහි ශබ්දයයි, මේ සමාගමය මහත්මැයි.අදම යකුන් මැරුව මැනව, මින් මත්තෙහි නොහැක්කැ”යි කීවාය. කුමර “අදෘශ්යමමාන ඒ යකුන් මම කෙසේ මරම්දැ” යි කීයේය. “යම් තැනෙක ශබ්දකෙරෙමින්ම ඒ හඬින් ගැසුව මැනව, අයුධය තෙමේ මාගේ ආනුභාවයෙන් උන්ගේ කයෙහි හෙන්නේය”යි ඇගේ බස අසා එසේ කොට සියලු යකුන් මැරිය. තෙමේද ලබනලද ජය ඇත්තේ යක්ෂේරාජ යාගේ ආභරණ පැලැන්දේය. සෙසු ආභරණයෙන් ඒ ඒ භටයක්ද පැලදවිය කීපදවසක් මෙහි වැස නාම්රඅපර්ණෙණයටඑළඹියේය. විජයකුමතෙමේ නාම්ර පර්ණෙණ නගරය ඉදාකොට ඇමැතියන් විසින් පිරිවරණලදුයේ යකිනිය හා විසිය.
එකල්හි නැවින් ගොඩබටුවාවු විජයකුමර ආදිහු කලංන්ත වුවෝ අනිත් භුමියෙහි ස්පර්ශොකොට හිඳගත්තෝය. යම්හෙයකින් තඹවන් අත්ල ඇතිවිද, එහෙයින් ඒ දෙශයද දිවයිනදඒ නම් ඇත්තේ හෝ “තාම්රයපර්ණඅණි” නම් විය. ඒ සිංහබාහු නරෙන්ර්වය සිංහයා ගත්තේය. ඒහෙයින් සිංහල නම්වි; ඔහු හා සම්බන්ධා ඇති මේ සියල්ලෝද සිංහලයෝයි. ඔහුගේ ඇමැතියෝ ඒ ඒ තැන ගම් පිහිටිවුහ. අනුරාධනම් ඇමැතිතෙමේ කොලොම්හෝ ඉවුරෙහි අනුරාධ නම් ගම පිහිටි විය. පෙරවි උපතිස්තෙමේ අනුරාධ පුරයෙන් උතුරු දින ගමහිරනදි තිරයෙහි උපතිස්ස ග්රාසමය ඉදිකෙළේය. අනික් ඒ ඇමැතියෝ තුන්දෙනෙක් උදේනිය, උරුවෙලාය එසේම විජිත නගරයයි යන වෙන වෙන ගම් ඉදිකළෝය. ජනපදය පිහිටුවා සියලු ඇමැතියෝ රැස්ව ඒ කුමරහට “ස්වාමිනි! රාජ්ජයෙහි අභිෂෙක කරව”යි කිහ. මෙසේ කියනලද රජකුමර තෙමේ ක්ෂ්ත්රිකය කන්යාහමෙහෙසියයගේ අභිෂෙකයක් නැතිව අභිෂෙකය නොකමැතිවිය. වැලි ඒ ඇමැතියෝ ස්වාමිහුගේ අභාෂෙකයෙහි කරණලද ආදර ඇත්තෝ දුකසේ කටහැකි කතීවසයෙහිද ඒ අත්ථිෙසිඩියෙහි බයබව ඉක්මවුවෝ ස්වාමියා කෙරෙහි භක්ති ඇත්තාහු ස්වාමිවු විජයකුමරහට පඩිරජු දඅයනියන් පිණිසත් ඇමැති වර්ගතයාහට සෙස්සත් දුන් පිණිස්ත මිණිමුතු ආදි මහාසාර බොහෝ පඬුරු ගන්වා මදුරාපුරයට දුතයන් යැවුහ. ඒ රාජදුතයෝ වහා නැවින් මදුරාපුර ගොස් පඬුරුද ලියුම්ද ඒ රජහට දැක්වුය. පසුව රජතෙමේ ඇමතියන් හා මන්රමතුණය කොට සිය දියනියන් හා අනික් ඇමැතියන්ගේ දුනුත් එවනු කැමැතිවුයේ එකුන් සියයක් කන්යාිවක් ලැබ නැවත “ලඞකාවට දුන් යවනු කැමැත්තාවු මේ මධුරා වැසි මිනිස්සු දුන් දෙගුණයක් සරසා ගාහචාරයන්හි හිඳුවත්වා! ඒ ලකුණෙන් උන් ඇරගන්නෙමැ”යි බෙරපියවි කරවි.
මෙසේම බොහෝ කන්යා වන් ලැබ ඒ කුලයන් සතපපාසැපයු සර්වා ලඞ්කාර ඇති පිරිස්සහිත දියනියක් හා සුදුසු පරිද්දෙන් ලබනලද සත්කාර ඇති ඒ සියලු කන්යා වන්ද රාජාර්හුවු හසත්යදශ්ව රථප්රෙලෂ්යි කාරකයන්ද අටළොස් ශිල්පි සමුහයන් ගෙන් කුලි දහසක්ද සතුරන් දිනු විජයරජහට ලියමන්දි එවුයේය. ඒ සියලු මහාජනතොමේ නැවින් (අවුත්) මහතොට ගොඩ බටුයේය. එහෙයින්ම ඒ පටුන “මහතොට” යයි (මාන් තෝට්ටම්) කියනු ලැබේ.
විජයකුමරහට දා ඒ යකිනියගේ පුතෙක්ද දුවක්ද වුහ. විජහ කුමාරතෙමේ රාජකන්යාාව ආ බැව් අසා යකිනියට “සොඳුර! දරුවන් දෙදෙනා තබා ති දැන් ය, මනුෂ්බැයෝ සැමකල්මඅමනුෂ්යහයන්ට බානහ”යි කිය ඒ අසා යක්ෂ භයින් භයවු ඒ යකින්නට “තිව් දහසකින් බලිදානය කරවමි, ශොකනොකරව”යි කීයේය. භයවුද ඕතොමෝ නැවත නැවත ඔහු යාච්ඤ කොට දරු දෙදෙනා ගෙණ යා යුතු අතක්ක නැති බැවින් ලඞ්කාපුරයට ගියාය. පුතුන් බැහැර හිඳුවා තොමෝ නුවරට වන්නාය. ඒ යකින්න හැඳින සෙරයයි (සතුරු පක්ෂැ) සංඥ ඇති භයවු ලඞ්කාපුරයෙහි යක්ෂැයෝ කැළඹුණෝය. එක් රෞද්රහ යක්ෂුයෙක් වුකලි එක් අතුල්පහරකින්ම යක්ෂුණිය මැරුයේය. ඇයගේ මයිල් යක්ෂයතෙමේ නුවරින් බැහැර නික්මුණේ ඒ දරුදෙදෙනා දැක “තෙපි කවුරුන්ගේ දරුවෝද”යි පිළිවිසියේය කුවේණියගේයයි අසා “මෙහිදි තොපගේ මවු මරණ ලද්දිය, තොපත් දැක මරන්නාහ, වහා පලායෙත්ව”යි කීයේය. ඔව්හු එයින් වහා පලාගොස් සමන්කුළට ගියෝය. ඒ දෙටු තෙමේ තරුණවයේ ඒ නැගණියන් සමඟ වැසය කෙළේය.ඔව්හු දු පුතුන්ගෙන් වැඩි ඒ කඳුරටම විසුහ. මෙතෙමේ වැද්දන්ගේ උත්පත්තියි. පඬිරජහුගේ ඒ දූතයෝ (ගෙණා) පඬුරුද ඒ රජදූත් ආදියද විජයකුමරහට පැමිණවුහ විජයකුමර තෙමේ දූතයන්ට සත්කාර සම්මාන කොට ඇමැති සමුහයාට සුදුසු පරිද්දෙන් කන්යාටවන් පාවාදුන්නේය. තවද සියලු ඇමැතියෝ රැස්ව විධිවු පරිද්දෙන් විජයකුමරු රාජ්ජයෙහි අභිෂෙක කළෝය. මහ සැණකෙළිද කෙළියහ. ඉක්බිති විජයරජතෙමේ පඬිරජු දියනියන් මහපෙරහරින් මෙහෙසි බැවිහි අභිෂෙක කෙළේයි.ඇමැතියන්ට වස්තු දුන්නේය. එසේම මයිල් (රජ) හට වනාහි අවුරුදුපතා දෙලක්ෂයයක් වටහා සක්මුතු දුන්නේය.
ඒ විජය නරශෙර දුෂ්ඨ තෙමේ පළමු විසම හැසිරිම් හැර දැහැමෙන් සෙමෙන් මුළු ලක්දිව අනුශාසනා කෙරෙමින් පුරා අටතිස් හවුරුද්දක් තාම්ර්පර්ණවණි නගරයෙහි රජකම් කෙළේය. ¬¬ මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවෙග පිණිස කළ මහවස විජයාභාෂෙක නම්වු සත්වන අදියර නිමි.
මහා වංශය - 12 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 15 )
15 වෙනි පරිච්ජේදය
එහි පැමිණි ආදර සහිතවු ඒ මනුෂ්යකයෝ ඇත්හලසද අතට කාශයයි නුවර දකුණු දොරින් පිට ශාන්ර්ුෂ ච්ඡායා ඇති නිල් කුස තණින් යුක්තවු සිහිල් මනරම්වු නන්දොන නම් රජඋයනෙහි තෙරුන්වහන්සේලාට හසුන් පැණවුහ. ස්ථවිරතෙම (නුවර) දකුණු දොරින් නික්ම එහිද වැඩහුන්සේක. ශ්රේෂඨ කුලවත්වු බොහෝ ස්ත්රීුහුද එහි අවුත් පුරවිමින් තෙරුන්වහන්සේට නුදුරුව උන්හ෴ ස්ථවිරතෙම ඔවුන්ට බාලපණ්ඩිත නම් සූත්රාෙන්තධර්මුමය දෙශනා කළසේක෴ ඔවුන් අතුරෙන් දහසක් ස්ත්රීණහු පළමුවෙනිවු සොවාන් ඵලයට පැමිණියාහ. මෙසේ ඒ නන්දතන නම් උයනෙහිම සවස්වේලාව වුයේය.
ඉක්බිත්තෙන් ස්ථවීරයෝතුමු “එම් පර්වතයට යම්හ”යි නික්මුණහ. (මනුෂ්ය්යෝ එබැව්) මහරජාණන්ට දැන්වුහ. රජ තෙමේ වහා එතන්හි එළඹියේය. එළඹසිට “දැන් සවස් විය, පර්වහතයද දුරුය, මේ නන්දයනවනයෙහිම විසිම ඵාසුය”යි ස්ථවිර යන්වහන්සේට සැලකෙළේය. “පුරයට අතිශයින් ආසන්න බැවින් නොසරුප්ය”යි වදාළකල්හි ‘මහමෙවුනා උයන ඉතා නුදුරු නොළාතැන සිත්කලුද ජායොදක සමන්විතද වේ. එහි විසිම රුචිවේවා, වහන්ස! නැවතුන මැනවැ”යි කීකල්හි ස්ථවිරතෙම එහි නැවතීසේක.
ඒ නැවැත්තැන කොළොම්ගොය සමිපයෙහි කරණලද සෑය “නීවත්තචෙතිය”යි කියනුලැබේ.ක රජතෙමේම නන්දින නම්වු උයනින් නික්ම දකුණු පසින් මහමෙවුනා උයන පැදුම්දොරට ස්ථවිරයන් පැමිණවුයේය, එහි රම්යැවු රාජමන්දිපරයෙහි යහපත්වු ඇඳපුටු මනාකෙඃට අතුරුවා “මෙහි සුවසේ වාසය කරණ සෙක්ව”යි කියා නරෙන්ර්ය තෙම ස්ථවිරයන් වැද ඇමැති යන් විසින් පිරිවරනලද්දේ පුරයට ප්රවවිෂ්ටවුයේය෴ ඒ ස්ථවිරයෝතුමු ඒ රැය එහි විසුසේක. රජතෙම උදැසනම මල් ගෙන්වාගෙණ ස්ථවිරයන්වහන්සේලා කරා එළඹ වැඳ මලින් ද පුදා “කිමෙක සුවසේ වාසය විද? උයන යතින්ට ඵාසු දැ”යි විචාළේය. “මහරජ! සුවසේ වාසය වුයේය, උයන තපස් වින්ට ඵාසුවේ”යි (වදාළසේක) ඒ නරෙන්ර් ේ තෙම “වහන්ස! ආරාමය සඞ්ඝයාට කැපදැ”යි විචාළේය. කැප ෙනාකැප දැනි මෙහි දක්ෂතවු ස්ථවිරතෙම “කැපය”යි වදාරා වෙළුවනාරාමය පිළි ගැණිම වදාළසේක. ඒ අසා මහරජතෙම ඉතා සතුටුවුයේය. මහාජනතෙම තුටුපහටු විය. ස්ථවිරයන් වඳනා පිණිස ආවාවු අනුළා දෙවිතොමෝ පන්සියයක් ස්ත්රී න් හා සමඟ ශකෘදාගාමි ඵලයට පත්විය. ඒ පන්සියයක් ස්ත්රීීන් සහිතවු අනුළාදේවි තොමෝද “දෙවයන්වහන්ස! පැවිදිවෙම්හ”යි කිවාය. රජ තෙමේ “මොවුන් පැවිදිකරණසෙක්වා”යි ස්ථවිරයන්වහන්සේට සැලකෙළේය.
ස්ථවිරතෙම “මහරජාණෙනි! අපට ස්ත්රීාන් පැවිදිකිරිම කැප නැත්තේය. මාගේ නැගනිවු සඞ්ඝමිත්රාන නමින් ප්ර!සිඬවු බහු ග්රැවතවු මෙහෙණින්නක් තොමෝ පැළලුප් නුවර ඇත්තිය. නරෙන්දු ය! ඕතොමෝ ශ්ර මණෙන්ර්මෝේවු ස්ර්වපඥයන් වහන්සේගේ මහාබොධිවෘක්ෂනරාජයාගෙන් දක්ෂිඕණ ශාඛාවද එසේම උත්තම වු භික්ෂුනණින්ද ගෙණ වඩනාසෙක්ව”යි අප පිය මහරජු කරා හසුන් යවව. ඒ ස්ථවිරිතොමෝ මෙහි අවුත් මේ ස්ත්රීින් පැවිදි කරන්නීය”යි රජහට වදාළසේක. රජතෙම යහපතැයි කියා උතුම්වු කෙණ්ඩිය ගෙණ “මේ මහමෙවුනා උයන සඟහට දෙමි”යි කියා මිහිඳු මහතෙරුන්වහන්සේගේ අත්ලෙහි දක්ෂිා ණොදකය වැගිරවුයේය. ජලය මිහිපිට වැටුණකල්හි මහ පොළෝතොමෝ කම්පිතවිය. “කුමක්හෙයින් පෘථිවිතොමෝ කම්පා වන්නිදැ”යි මිහිපල්තෙම ඒ තෙරුන්වහන්සේ විචාළේය. ඒ ස්ථවිරතෙමේ “ලඞ්කාවිපයෙහි (බුදු) සස්න පිහිටි බැවිනැ”යි වදාළසේක. ජාතකිසම්පන්නවු රජතෙම ස්ථවිරයන් වහන්සේට දැසමන්මල් පිළිගැන්වුයේය. ස්ථවිරතෙම රජගෙට වැඩ ඊට දකුණුපස වැඩසිටිසේක් මල්මිටු අටක් හිඹුල්රුකක් මුල ඉසිසේක. එහිදු පොළොව කම්පිතවිය. රජහුය විසින් විවා රනුලත්සේක් “නරෙන්ර්ද ය (කකුසන්ධාදි) තුන්බුදුන් කාලයෙහිද මෙහි සඞ්ඝකර්මවම පිණිස මාලක සිමාවිය. මෙස් කාලයෙහිදු වන්නිය”යි රජහට කරුණ වදාළසේක. ස්ථවිරතෙම රජගෙට උතුරුදෙසින් මනොඥවු පොකුණක් කරා වැඩිසේක්, එපමණම මල් එහිඳ වැගිරවුසේක. ඒ මල් ඉසිමෙහිඳු පොළොව කම්පිතවිය. විචාරණලද්දාවු ස්ථවිරතෙම ‘මහරජාණෙනි! මේ පොකුණ (සඞඝයාට) ගිනිහල් පොකුණ වන්නීය”යි ඊටකරුණ වදාළසේක. (මහාමහෙන්ර්රු කර්ම වු) සෘෂිතෙම එම රජමන්දි්රයාගේ දොර කොටුවට වැඩ එපමණම මලින් ඒ ස්ථානය පිදූසේක එහිදු පොළොව කප්පිතවිය, අතිශයින් රොමොද්ගමයෙන් යුක්තවු ඒ රජතෙම ඒ කාරණය ස්ථවිරයන්වහන්සේ විචාළේය.ක ස්ථවිරතෙම “මහීපාලය! මේ කල්පයෙහි තුන්බුදුවරයන්ගේ බොධිවෘක්ෂඒයන්ගෙන් දක්ෂිිණශාඛාවන් ගෙණවුත් මෙහි රොපණය කරණලදහ, ඔහිපාලය! අප තථාගතයන් වහත්සේගේ බොධිවාක්ෂ යාගේ දක්ෂි ණශාඛාතොමෝද මේ ස්ථානයෙහිම පිහිටව්න්නිය”යි උහුට කරුණ වදාළසේක. මහාස්ථවිර තෙම එතැනින් මහාමුචල නම් වෘක්ෂයමුලයට වැඩිසේක් එපමණම මල් ඒ ස්ථානයෙහි වැගිරවුසේක. එහිදු පොළොව කම්පිතවිය (රජහු විසින්) විචාරණලද ස්ථවිරතෙම “භූමි පාලය! මෙහි සඞ්ඝයාගේ පොහෝනෙය වන්නේය”යි ඔහුට කරුණ වදාළසේක. මහරජතෙම එතැනින් පැණඹමලුවට සම්ප්රාුප්තවුයේය. යහපත්සේ ඉදිගියාවු වර්ණුණ ගන්ධැ රස සම්පන්නවු මහත්වු අඹපලයක්ද උයන්පල්තෙමේ මහරජහට එවුයේය. ඉතා සිත්කලුවු ඒ අඹපලය නරෙන්ර් තෙම ස්ථවිර යන්වහන්සේට එවුයේය. ජනසමුහයා කෙරෙහි වැඩකැමතිවු ස්ථවිරයන් වහන්සේ වැඩහිදිනු කැමැති ආකාරයක් (රජහට) දැක්වුසේක නරෙන්ර්ඩහිතෙම එහිම උතුම් ඇතිරිල්ලක් ඇතිර වුයේය. එහි වැඩහුන් තෙරුන්වහන්සේට නරෙන්ර්ති තෙම අඹය පිළිගැන්වුයේය. ස්ථවිරන්වහන්සේ එය වලඳා අඹ බිජුවටය රොපණය කරණු පිණිස මහරාජාණන්ට දුන්සේක. නරෙන්ර්අ තෙමේම ඒ අඹබිජුවටය එහි රොපණය කෙළේය. ස්ථවිරතෙම එය පාලවි වැඩෙනු පිනිස ඒ මතුයෙහි හස්තයන් ධොවනය කළසේක. එකෙණෙහිම ඒ ආම්රටබීජයෙන් අඹකුර යක් නැගි ක්රවමයෙන් (වැඩි) පත්රර ඵලධාරිවු ඉතා මහත් රුකෙක් වුයේය. රජු සහිතවු ඒ පිරිස්තොමෝ ඒ පෙළහර දැක හටගත් රොමොද්ගම ඇත්ති ස්ථවිරයන් වඳිමින් සිටියාය. ස්ථවිරතෙම එකල්හි මල් අටමිටක් එහි විසිරවුසේක. එහිඳු පොළොව කම්පිතවිය. (රජග්රු විසින්) විචාරණලද ස්ථවිරතෙම “නරෙශ්වරයාණෙනි! මේ ස්ථානය සඞ්ඝයාට උපන් නොයෙක් ලාභයන් සමගිව බෙදන ස්ථානය වන්නේය”යි ඒ රජහට කාරණය වදාළසේක. එතැනින් චතුශ්ශාලාව පිහිටන තැනට වැඩ එපමණම මල් එහි විසිරවුසේක. එහිදු පොළොව කම්පිතවිය. නරෙන්ර්ව තෙම ඒ කම්පාවිමේ කාරණය විචාළේය. ස්ථවිරයන්වහන්සේ “මහරජාණෙනි! පූර්ව්වු (කකුසන්ධායදි) තුන් බුදුවරයන් (මේ) උයන පිළිගත්කල්හි ලක්දිව්වැස්සන් විසින් සියලු දිගින් ගෙණාවාවු දානවස්තූන් මෙහි තබා සඞ්ඝයා සහිතවු තුන්බුදු වරයන් වැලඳවුහ. මේ කාලයෙහි වනාහි මෙහිම චතුශ්ශාලාව වන්නීය, නරශ්රෙණෂ්ඨය! මෙහි සඞ්ඝයාගේ භක්තභොජන ස්ථානය වන්නේය”යි කාරණය ප්රකාශකළසේක. කාරණකාරණයන් දැනිමෙහි දක්ෂපවු ලකිදිව් බබුළුන්නාවු මහෙන්ර්ග නම් මහාස්ථවිරතෙම එතැනින් මහසෑය පිහිටියයුතු තැනට වැඩිසේක. එකල්හි රජඋයනට ඇත්ළත්වු තන්හි කකුඩ නම්වු කුඩා වැවක් විය. ඒ වැව් මතුයෙහි දියකෙළවර සෑයක් පිහිටුවිමට යොග්යුවු උස්තැනක් විය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ එහි වැඩියකල්හි රජහට සපුමල් මුළු අටක් ගෙණවාහුය. නරෙන්ර්ේ තෙම ඒ සපුමල් ස්ථවිරයන් වහන්සේ කරා ඵලවුයේය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ ඒ සපුමලින් ඒ උස්වු ස්ථානය පිදුසේක. එහිදු පොළොව කම්පිත විය, රජතෙම ඒ කම්පාවිමේ කාරණ්යප විචාළේය, ස්ථවිරතෙම පිළිවෙළින් ඒ කම්පාවිමේ කාරණය වදාළසේක. ‘මහාරජණෙනි! මේ ස්ථානය සිවුබුදුවරයන් විසින් සෙව්නා ලද්දේය, සත්ව!යන්ට හිත පිණිසද සැපපිණිසද සැයකට සුදුසුවන්නේය. මේ කල්පයෙහි පළමුවෙනුව සියලු ධර්මයන් දත්තාවු සියලු ලොකයට අනු කම්පාකරවු ශාස්නාවු කකුසඳ නම් සර්වයඥවරයෙක් වුසේක. (එකල) මේ මහමෙවුනා උයන මහාතිර්ථප නම් විය. මින් පෙරදිග කොළොම් ගොයෙන් එතර අභය නම් පුරයෙක් විය. එහි අහස නම් රජෙක් විය. එකල මේ දිවයින “ඔජදිප” නම් විය, (එකල්හි) රකුසන් කරණකොටගෙණ මෙහි ජනයාහට හුණලෙඩෙක් විය, කකුසඳ නම්වු සර්වකඥතෙම ඒ උවදුර දැක එය නසා මේ විපයෙහි සත්ත්වුයන් හික්මිමද ශාසනයාගේ පැවැත්විමද කරණු පිණිස කරුණාවෙගයෙන් මෙහෙයනු ලත් සේක් සතළිස්දහසක් රහතුන් විසින් පිරිවරනලද්දේ අහසින් වැඩ දෙවකුට නම් පර්වරතයෙහි වැඩ සිටිසේක. මහාරජාණෙනි! එකල්හි සර්වඩඥයන් වහන්සේගේ අනුභාවයෙන් මේ මුළු දිවයින්හි ජවරරොගය උපශාන්තවුයේය. නරෙශ්වරය! එහි වැඩ සිටි මහාමුනිවු සර්වොඥතමෙ “අද ඔජදීපයෙහි සියලු මනුෂ්යහයෝ මා දකිත්වා, මා කරා එනු කැමතිවු සියලු මනුෂ්යවයෝ වහාම නිදුකින් එත්වා”යි අධිෂ්ඨාන කළසේක. පර්වුතය රැසින් බබුළුවන්නාවු සර්ව ඥයන් වහන්සේද රැසින් බබළන්නාවු පර්විතයද දැක රාජතෙමේද නුවර වැස්සෝද වහා ළඟට පැමිණියෝය. දෙවියන්ව බිලිදෙන පිණිස එහි ගියාවු මනුෂ්යෝයෝද සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින්වහන්සේ දේවතායයි සිතුහ. අතිශයින් සතුටුවු මහීශ්වරවු ඒ රජතෙම ඒ සර්වදඥයන් මනාකොට වැඳ බතින් පවරා පුර සමිපයට වඩා ගෙණවුත් සඞ්ඝයා සහිතවු මුනිශ්වරයන් වහන්සේගේ වැඩ හිඳිමට යොග්යතවු සිත්කලුවු මේ ස්ථානය අසම්බාධයයි සිතා මෙහි කරවනලද මනොඥවු මණ්ඩපයෙහි උතුම්වු පය්ය්්ථ ඞ්ක යන්හි සඞ්ඝයා සහිතවු සම්බුදුන් වැඩහිඳවුයේය. මෙහි වැඩ හුන්නාවු සඞ්ඝයා සහිත් වු ලොකනාථයන්වහන්සේ දක්නා වුද ලඞ්කාවිපයෙහි මනුෂ්යහයෝ හාත්පසින් පඬුරු ගෙණාවෝය. ඒ නරෙන්ර් තෙම තමන් සතුටුද ඒ ඒ මිනිසුන් විසින් ගෙණන ලද්දාවු ඛාද්යසභොජ්ය යෙන් ඒ සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින් වහන්සේ සන්තර්පනණය කෙළේය. මෙහිම පසුබත් කල්හි වැඩ හුන්නාවු සර්වරඥයන්වහන්සේට ඒ මහාතිථනම්වු උයන ඒ රජතෙම උතුම්වු දක්ෂිාණා කොට දුන්නේය. එකල අකාල පුෂ්පයෙන් අලඞ්කෘත මහානිවනම්වු උයන සර්වනඥයන්වහන්සේ විසින් පිළිගත් කල්හි මහෙපාළොව කම්පිතවිය. ඒ සර්විඥතෙම මෙහිම වැඩහිද ධර්ම්මදෙශනා කළසේක. සතළිස් දහසක් මනුෂ්යනයෝ මාර්ගඥඵල ප්රාිප්තවුහ පස්මරුන් දිනු ඒ සර්වසඥතෙම මහාතිර්ථස නම්වු උයන්හි දිවාවිහරණය කොට සවස්වේලෙහි බොධිය පිහිටන්ට යොග්යාවු පෘථීවි ප්රනදෙශයට වැඩ එහි වැඩ හුන්සේක් සමාධියට සමවැද එයින් නැගි “ලක්දිව වැස්සන්ට වැඩ පිණිස මාගේ මහරි බොරුකින් දක්ෂිඑණ ශාඛාව රැගෙණ මෙහෙණින්න් සහිතවු රූපනන්දාම නම් මෙහෙනිතොමෝ ආගමනය කෙරේවා”යි සිතුසේක. මහරජාණෙනි! ඒ මහත් ඍඬි ඇති රූපානන්දාා නම් තෙරණිතොමෝ උන්වහන්සේගේ ඒ සිත දැන ඊට අනතුරුව එහි නරෙන්ර්ත යාණන් කැඳවාගෙණ ඒ බොධිවෘක්ඒ ය කරා එළඹ දක්ෂිතණ ශාඛාවෙහි රත්සිරියෙලින් රෙඛාවක් දෙවා (එතැනින්) සිඳි රන්බදනෙහි පිහිටියාවු ඒ බොධිශාඛාව ඍඬියෙන් ගෙණ පන්සියයක් මෙහෙණින්නන් සහිතවුවා මෙහි ගෙණවුත් දෙවතාවුන් විසින් පිරිවරනලද්දි රන්බදන සහිතවු ඒ බොධිශාඛාව සර්ව ඥයන් දිගුකළ දක්ෂි්ණ හස්තයෙහි තැබුවාය. තථාගතයන්වහන්සේ ඒ බොධිය රැකෙණ පිහිටුවන පිණිස අභය නමු රජහට දුන්සේක පෘථිවිශ්වරතෙම මහාතිර්ථ නම්වු උයනෙහි ඒ බොධිය පිහිටු වුයේය. සම්ය ක් සම්බුඬ්වු තථාගතයන්වහන්සේ එතැනින් වැඩ මෙයින් උතුරුදෙස මනරම් මහරි මහලුවෙහි වැඩහිඳ ජනයාට ධර්මඑමදෙශනා කළසේක. මහරජාණෙනි! එහි විසිදහසක් ප්රානණින්ට ධර්මවමාම්බොධය වුයේය. ඒ සම්යෙක්සම්බුඬවු සර්වදඥයන්වහන්සේ එතැනින්ද උතුරුදෙසට වැඩ එහි ථුපාරාම චෛත්යයය පිහිටන ස්ථානයට වැඩ සමාධිය අර්පඑණයකොට වැඩ හුන්සේක් එයින් නැගි පිරිසට ධර්මිමදෙශනා කළසේක. එහි වනාහි දසදහසක් ප්රා ණිහු සම්ප්රාප්තවු මාර්ගමඵල ඇති වුහ. පස්මරුන් දිනු සර්ව ඥයන්වහන්සේ ස්වකිය ඩබරාව වඳිනා පිණිස මිනිසුන්ටදි පිරිවර සහිතවු ඒ මෙහෙණින්න මෙහි වස්වා මහාදෙව නම් ශ්රාාවකයාණන්ද භික්ෂු න් දහසක් සමඟ මෙහි වස්වා එයින් පැදුම්දෙස රුවන් මළුවෙහි වැඩසිටියේක්ම ජනයාට මොනවට අනුශාසනාකොට සඞ්ඝයා සමඟ අහසට නැගි ජම්බුවිපයට වැඩඩිසේක. මේ කල්පයෙහි දෙවනුව (බුදුවු) සියලු ලෝවැස්සන්ට අනු කම්පාකරවු සියලු ධර්මෙයන් අවබොධවු කළාවු ශාස්නාවු කොණාගම නම් සර්වාඥකෙනෙක් වුයේය. එකල්හි මේ මහමෙවුනා උයන මහානාම නම්විය. දක්ෂිකණදිශාවෙහි විඬ්ඨ මාන නම් පුරයක් විය. එකල එහි සමිඬ නම්වු නරෙන්ර්ව යෙක් වුයේය. එකල මේ වීපයතෙම වරදිප නම්විය. එකල්හි මේ වරදිපයෙහි වර්ෂාදහානියෙන්වු උවදුරෙක් විය. ෙකාණාගම නම් සර්වපඥයන්වහන්සේ ඒ උපද්රුවය දැක ඒ උවදුර නසා මේ නම් සර්වපඥයන්වහන්සේ ඒ උපද්රරවය දැක ඒ උවදුර නසා මේ ලක්දිව්හි ජනයන්ගේ හික්මිමද ශාසනයාගේ පැවැත්මද කරණුපිණිස කරුණබලයෙන් මෙහෙයනුලත්සේක් රහත්වු තිස්දහසක් භික්ෂුබන් විසින් පිරිවරනු ලත්සේක් අහසින් වැඩ සුමනකුට නම් පර්විතයෙහි වැඩසිටිසේක. සර්වවඥයන්වහන්සේගේ ආනුභාවයෙන් ඒ වර්ෂාතහානිය ක්ෂජය විමට ගියාය. එකල්හි ශාසනාන්තර්ඨාවනය දක්වා යහපත් වර්ෂාාවම විය. නරෙන්ර්න යාණෙනි! එකහි වැඩසිටි මහාමුනිවු මුනීන්ර්න යන්වහන්සේ “අද වරදිපයෙහි සියලු මනුෂ්යැයෝ මා දකිත්වා මා කරා එනු කැමැත්තාවු සියලු මනුෂ්යායෝ නිදුකින් වහාම එත්වා”යි අධිෂ්ඨාන කළසේක. (පර්වත රැසින්) බබුළුවන්නාවු ඒ මුනින්ර්යි යන්වහන්සේද බබළන්නාවු පර්ව තද දැක මහරජ තෙමේත් නුවර වැසියෝත් වහා සමීපයට පැමිණියහ. දේවතා බිලි දෙන පිණිස එහි ගියාවු මනුෂ්යසයෝ ද සඞ්ඝයා සහිතවු සර්වදඥයන්වහන්සේ දේවතාවෝයයි සිතුහ. අතිශයෙන් සතුටුවු පෘථිවිශ්වරවු රජතෙම ඒ මුනින්ර්යි යන් වැද බතින් පවරා වඬ්ඪමාන නම් පුරය සමිපයට වඩා ගෙණවුත් මේ ස්ථානය සඞ්ඝයා සහිතවු මුනින්ර්වැදයන්ගේ වාසයට යොග්යගය සිත් කලුය, අසම්බාධයයි සිතා, මෙහි කරවනලද රම්ය වු මණ්ඩප යෙහි උතුම්වු පය්ය්ිත්ඞ්කයන්හි සඞ්ඝයා සහිතවු ඒ සම්යහක් සම්බුඬයන්වහන්සේ වැඩහිඳවුයේය. මෙහි වැඩහුන්නාවුද සඞ්ඝයා සහිතවුෙලාකස්වාමින්වහන්සේදක්නාවුදවරවිපයෙහි මනුෂ්යවයෝ හාත්පසින් පඬුරු ගෙණවෝය.ක ඒ නරෙන්ර්ර තෙම තමන් සතුටුද ඒ ඒ මනුෂ්යගයන් විසින් ගෙණවාවුද ඛද්ය් භොජ්යටයෙන් සඞ්ඝයා සහිත වු ලොකස්වාමින්වහන්සේ සන්තර්පය ණය කෙළේය. ඒ නරෙන්ර්ොජ්තෙම භක තයෙන් පසුකාලයෙහි මෙහිම වැඩහුන් සර්ව ඥයන්වහන්සේට මහානාම නම්වු ඒ උයන වරදක්ෂසණකොට දුන්නේය. එකල අකාලපුස්පයෙන් අලඞ්කෘතවු මහානාම නම් උයන සර්වකඥයන්වහන්සේ විසින් පිළිගත්කල්හි මහපොළොව කම්පිතවිය. ඒ සර්වේඥතෙම එහිම වැඩහිඳ ධර්මහදෙශනා කළසේක. එකල්හි තිස්දහසක් මනුෂ්යනයෝ මාර්ග ඵලප්රාරප්තවුහ. සර්වකඥයන්වහන්සේ මහානාම නම් උයන්හි දිවාවිහරණය ෙකාට සවස්වෙලෙහි පූර්ව් මහා බොධිය පිහිටි භූමියට වැඩ එහි සමාධිය අර්පවණයකොට එයින් නැගිසේක්, සම්යටක් සම්බුඬයන්වහන්සේ ලක්දිව් වැස්සන්ගේ වැඩ පිණිස “මාගේ උදුම්බර බොධිවෘක්ෂහයෙන් දක්ෂි ණ ශාඛාව රැගෙණ භික්ෂුඩණින් සහිතවු කණකදත්තා නම් මෙහෙණිතොමෝ ඒවා” යි සිතුසේක. මහත් ඍඬිඇත්තාවු ඒ තෙරණි තොම ඊට අනතුරුව උන්වහන්සේගේ ඒ සිත දැන එහි රජු කැදවා ගෙණ ඒ බොධිවෘක්ෂතය කරා එළඹ රත්සිරයෙලින් දක්ෂිඑණඃශාඛාවෙහි රෙඛා දෙවා, මහරජාණෙනි ! එතැනින් ජින්නව රන්බදනෙහි පිහිටියාවු ඒ ශාඛාබොධිය ඍඬියෙන් රැගෙණ මෙහෙණින් පන්සියයක් සහිතවුවා දෙවතාවන් විසින් පිරිවරනලද්දී මෙහි අවුත්, රන් බදන සහිත වු ඒ ශාඛා බොධිය සම්යවක්සම්බුඬයන් විසින් දිගුගළ දක්ෂිසණ හස්තයෙහි තැබුවාය. තථාගතයන්වහන්සේ ඒ හැරගෙණ පිහිටුවන පිණිස සමිඬනම් රජහට දුන්සේක. ඒ මිහිපල්තෙම ඒ බොධිය එහි මහානාම නම් උයනෙහි පිහිටවුයේය. සම්ය්ක් සම්බුඬයන්වහන්සේ එතැනින් නික්ම මහරිමලුවෙන් උතුරු නාගමාලකයෙහි වැඩහුන්සේක් ජනයාට ධර්මසදෙශනා කළ සේක පෘථිවිපාලය! ඒ ධර්මජදෙශනාව ඇසිමෙන් එහි විසි දහසක් ප්රාහණින්ට ධර්මාිවබොධය වුයේය. පුරයෙන්ම උතුරු පූර්වර බුඬවරයන් වැඩහුන් තැනට වැඩ එහි සමාධිය අර්පමණය කොට වැඩහුන්සේක් එයින් නැගි සර්වාඥයන්වහන්සේ පිරිසට ධර්ම දෙශනා කළසේක. එහි වනාහි දසදහසක් ප්රාාණිහු මාර්ගපඵලප්රා ප්තවුහ. පස්මරුන් දිනු ඒ සර්ව්ඥයන්වහන්සේ මනුෂ්යපයන් විසින් වඳනා පිණිස කායබන්ධටනධාතු ව ප්ර.දානය කොට පිරිවර සහිතවු ඒ මෙහෙණින්න මෙහි වස්වා භික්ෂුාන් දහසක් සමඟ මහාසුම්මනම් ශ්රාවවකයන්වහන්සේද මෙහි වස්වා රත්නමාලකයෙන් මෙපිට සුදශර්නම නම් මාලකයෙහි වැඩසිට ජනයාට අනුශාසනා කොට සඞ්ඝයා සමඟ අහසට නැගි ජඹුවිපයට වැඩිසේක. මේ කල්පයෙහි තුන්වෙනුව (බුදු වු) කාශ්ය්ප ගොත්රර ඇති සියලු ධර්ම යන් අවබොධකළාවු සියලු ලෝවැස්සාට අනුකම්පා කරවු ශාස්තෘකෙනෙක් වුසේක. එකල්හි මහමෙවුනා උයන මහාසාගරනම් විය. පශ්විම දිශාවෙහි විශාලනම් පුරයක් විය.
එකල එහි ජයන්තනම් නරෙන්ද යෙක් වුයේය, එකල මේ විපය තෙම මණ්ඩදීප නම් විය. එකල්හි ජයන්නතනම් රජහුගේද රජහු මල් (මණ්ඩකුමර) හුගේද භයජනකවු සත්වමයන් පෙළක් කාවු යුධයක් එළඹ සිටියේය. ඒ මහාකරුණා ඇති දශබලඬාරි වු කාශ්ය ප සර්වයඥයන්වහන්සේ ඒ යුඬය නිසා සත්ව)යන්ව වන්නාවු මහ්ත ව්ය සනය දැක එය සංසිඳුවා මේ විපයෙහි සත්වසයන් හික්මිම හා ශාසනයාගේ ප්රවෘත්තියද කරණු පිණිස කරුණා බලයෙන් මෙහෙයනු ලත්සේක් විසිදහසක් රහතුන් විසින් පිරිවරනු ලැබ අහසින් වැඩ “සුභකුට” නම් පර්වුතයෙහි වැඩසිටිසේක. නරෙන්ර්ු ය! එහි වැඩසිටි මහාමුනිවු සර්වකඥයන් වහන්සේ “අද මණ්ඩවීපයෙහි සියලු මනුෂ්යියෝ මා දකිත්වා මාකරා එනු කැමැතිවු සියලුම මනුෂ්යයයෝ නිරායාසයෙන් වහාම එත්වා”යි අධිෂ්ඨාන කළසේක. පර්වුතයෙහි රැස්විහිදුව මින් බබළන්නාවු ඒ සර්ව”ඥයන්වහන්සේද විරාජමානවු පර්වෙත යද දැක රජතෙමේදනුවර වැසේසෝද වහාඑළඹුණාහ. බොහෝ ජනයෝ තමතමන්ට පැමිණි ජය නිසා දෙවියන්ට බිළිදෙන පිණිස ඒ පර්වතතයට එළඹුණෝ සඞ්ඝයා සහිතවු සර්විඥයන් වහන්සේ දෙවතායයි සිතුහ. රජතෙමේද ඒ කුමාරතෙමේද විස්මයට පැමිනියෝ යුඬය හළහ. ඉතා සතුටුවු ඒ පෘථිවිශ්වරවු රජතෙම ඒ මුනින්ර්ය යන් වැද බතින් පවරා නගරසමිපයට වඩාගෙණවුත් මේ ස්ථානය සඞ්ඝයා සහිතවු මුනිරාජයන් වහන්සේට වැඩහිඳිනම් යොග්යනය උතුම්ය සිත්කලුය. සමේබ.ධ රහිතයයි සිතා මෙහි කරවනලද රම්යඞවු මණ්ඩපයෙහි උතුම් වු පය්ය්ාජයඞ්කයන්හි සඞ්ඝයා සහිතවු සර්වයඥයන්වහන්සේ වඩා හිඳවුයේය.
මෙහි වැඩ්හුහන්නාවුද සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින් වහන්සේ දක්නාවු විපයෙහි මනුෂ්යහයෝ හාත්පසින් පඬුරු ගෙණාවෝය. ඒ නරෙන්ර් තෙම තමන් සතුවුද ඒ ඒ ජනයන් විසින් ගෙණෙනලද්දාවුද ඛාද්යන භොජ්යවයෙන් සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින් සන්තර්පෙණය කෙළේය. භක්තභොජනයට පසුවු (පස්වරු) කාලයෙහි මෙහිම වැඩහුන්නාවු සර්වභඥයන් වහන්සේට ඒ නරෙන්ර්ත තෙම ඒ මහාසාගර නම්වු උතුම් උයන වරදක්ෂිනණා කොට ප්රටදානය කෙළේය. අකාල පුෂ්පයෙන් අලඞ්කෘතවු මහාසාගර නම් උයන සර්ව ඥයන්වහන්සේ විසින් පිළිගත් කල්හි මහපොළොව කම්පිත විය. ඒ සර්වේඥතෙම එහිම වැඩහිඳ ධර්මොමදෙශනා කළසේක. එකල්හි විසිදහසක් මනුෂ්ය යෝ මාර්ගඩඵල ප්රාමප්තවුහ. සර්වකඥය්නවහන්සේ මහා සාගරනම් උයන්හි දිවා විහරණය කොට සවස් වෙලේහි පුර්ව බොධිවාක්ෂ ය්න පිහිටි භූමියට වැඩ එහි සමාධියට පැමිණ වැඩහුන්සේක් එයින් නැගිසේක සම්ය ක්සම්බුඬය්නවහන්සේ “දිව්වැස්සන්ගේ වැඩ පිණිස සුධර්මගමා නම් මෙහෙණිතොමෝ මාගේ න්යනග්රොමධ බොධිවෘක්ෂ යෙන් දක්ෂි ණ ශාඛාව ගෙණ මෙහෙණින්නන් සහිතව දැන් ඒවා”යි සිතුසේක. ඊට අනතුරුව මහත් ඍඬි ඇත්තාවු ඒ ස්ථවිරිතොමෝ උන් වහන්සේගේ සිතිවිලි දැක එහි නරෙන්ර්විරයන් කැඳවාගෙණ ඒ බොධිවෘක්ෂකයකරා එළඹ රත්සිරියෙලින් දක්ෂිඑණ ශාඛාවෙහි රෙඛාවක් දෙවා එතැනින් වෙන්ව රන්බදනෙක පිහිටියාවු ඒ බොධිය ඍඬියෙන් රැගෙණ පන්සියයක් මෙහෙණින්නන් සහිතවුවා, මෙහි පමුණුවා දෙවතාවුන් විසින් පිරිවරණලද්දි රන්බදන සහිතවු ඒ ශාඛාබොධිය සර්වාඥයන් විසින් දිගුකළ දක්ෂිරණ හසතයෙහි තැබිය තථාගතයන්වහන්සේ එය පිළි ගෙණ ජයනත රජහට එහි පිහිටුවන පිණිස ප්රහදානය කළ සේක. ඒ රජතෙම ශාඛාබොධි වෘක්ෂඑය ඒ මහාසාගර නම් උයනෙහි පිහිටුවුයේය. සර්වතඥයන්වහන්සේ එතැනින් වැඩ නාගමාලකයෙන් උතුරෙහි අශොකමාලකයෙහි වැඩහිඳ ජනයාහට ධර්ම මදෙශනා කළසේක. නරෙන්ර් යාණෙනි! එහි ඒ ධර්මදෙශනාව අසා සාරදහසක් ප්රාොණින්ට ධර්මාවබොධය වුයේය. නැවත සර්වදඥයන්වහන්සේ උතුරුදිග පූර්වලබුදුවරයන් වැඩහුන්නාවු ස්ථානයට වැඩ එහි සමාධිය අර්පනණය ෙකාට වැඩහුන්සේක් ඒ ස්මාුධියෙන් නැගි පිරිසට ධර්මදෙශනාකළ සේක. එහි වනාහි දසදහසක් ප්රාකණිහු මාර්ගයඵලයන්ට සමප්රාශප්තවුහ පස්මරුන් දිනු ඒ සර්වරඥයන්වහන්සේ මිනිසුන් විසින් වදනා පිණිස ජලසාථිකාධාතු ප්රසදානයකොට පිරිවර සහිතවු ඒ භික්ෂුනණිය මෙහි වස්වා භික්ෂුකන් දහසක් සහිතවු සබ්බනන්දිත නම් ශ්රානවකයන්වහන්සේද මෙහි වස්වා නදියෙන් මෙතර සුදර්ශදන නම් මාලයෙන් (බැහැර) සොමනස්ස නම් මාලකයෙහිදි ජනයාට මොනවට අනුශාසනා කොට සඞ්ඝයා හා සමඟ අහසට නැගි දඹදිව වැඩිසේක.
මේ කල්පයෙහි සතරවෙනුව සියලු ධර්මයන් අවබෝධ කළාවු සියලු ලොවට අනුකම්පාකරවු ශාස්නාවු ගෞතම නම් සර්වනඥයන්වහන්සේ වුසේක. ඒ සර්වනඥයන්වහන්සේ ප්රඅථම කොට මේ ලක්දිව් වැඩ යක්ෂවයන් දමනය කළසේක, නැවත දෙවනුව වැඩ නාගයන් දමනය කළසේක. නැවත තුන් වෙනුව පස්වරුන් දිනු මනින්ර්ැඩ යන්වහනසේ කැලණියෙහි මණිඅක්ඛික නම් නාගයා විසින් නිමන්ත්රරණය කරණලද්දේ ආගමනය ෙකාට එහි සඞඝයා සමඟ ආහාරවලඳා පූර්වැබොධින් පිහිටි ස්තානයද මේ චෛත්යිස්ථානයද පරිභොග ධාතුස්ථානවු ථුපාරාමය පිහිටන වැඩහිදිමෙන් පිරිභොගකොට, පූර්ව වු කාශ්යනපසර්වපඥයන්වහන්සේ වැඩසිටි (සොමනස්සමාලක) නම් ස්ථානයෙන් මෑතභාගයට වැඩ ලොකයට ප්රිදීපවුසේක් එකල ලඞ්කාවිපයෙහි මනුෂ්යමයන් නැති බැවින් වීපයෙහි සිටියාවු දෙවසමුහයාටද නාගයන්ටද මොනවට අනුශාසනා කොට සඞ්ඝයා සහිතව අහසට නැගි දඹදිව වැඩිසේක.
නරෙන්ර්ව යාණෙනි! මෙසේ මේ ස්ථනාය සතර බුදුවරයන් විසින් සෙවුනා ලද්දේය. මහරජාණෙනි! මේ ස්ථානයෙහි අනාගතකාලයෙහි සර්ව ඥ ශරීරික ධාතූන් සම්බන්ධහවු ද්රොෙණ යක් ධාතුන්ගේ නිධානවු එක්සියවිසිරියන් උස් ස්වර්ණෙමාලියයි ප්ර සිඬවු සෑයෙන් වන්නේය෴පෘථිවිශ්වරතෙම ඒ (සතුපය) ‘මමම කරවන්නෙමි”යි කීයේය. “පෘථිවිපාලයෙනි, මෙහි තොපට අන්යවවු බොහෝ කටයුතු වෙති. ඒ කටයුතු කරව. තොපගේ මුනුබුරෙක්තෙම මේ ස්තූපය කරවන්නේය. (එහි පිළිවෙළ මෙසේයි)෴යුෂ්මන්හුගේ සහෝදරවු මහානාග නම් යුවරජහුගේ පුත්ර වු යටාලතිස්ස නමින් ප්රුකටවු නරෙන්ර්කටයයෙක් තෙම අනාගතයෙහි වන්නේය. ඔහුගේ පුත්ර්වු ගොඨාභය නම් නරෙන්ර්්ර යෙක් වන්නේය. ඒ රජහුගේ පුත්රපවු කාවන්තිස් නම් රජෙක් වන්නේය නරෙන්ර්( ය! ඒ රජහු පුත්වු “දුඨගාමිණි යන ශබ්දයෙන් ප්රතකටවු අභය නම් මහ රජෙක් වන්නේය. මහත්වු තෙජස් හො ඍඬිවික්රතමයෙන් යුක්තවු ඒ මහරජතෙම මෙහි ස්තුපය කරවන්නේය”යි ස්ථවිරයන් වහන්සේ වදාළ සේක ස්ථවියන් වහන්සේගේ වචනයෙන් මිහිපතිතෙම එපවත් ලියවා මෙහි ගල්ටැඹක් එසවුයේය.
මහත් පරයේ ඥ හා මහ්ත ඍඬි ඇත්තාවු ඒ මහාමහෙන්ර්ව නම් ස්ථවිරයන් වහමන්සේ මහමෙවුනා උයනින් සිත්කලුවු තිසසා රාමය පිලිගත්සේක. කම්පාරහිතවු ස්ථවිරතෙම අටතැනකදි පොලොව කම්පිතකරවා සයුර හා සමානවු නුවරට පිඬු පිණිස ප්රකවිෂ්ටව රජගෙයි භක්තකෘත්යගය කොට මන්දිුරයෙන් නික්ම නඳුන් වනයෙහි වැඩහිඳ එහිදි අග්ගික්ඛෙන්ධාටපම නම්වු සුත්රටය ජනයාට දෙශනා කොට එහිදි මිනිසුන් දහසක් මාර්ගක ඵල ප්රාුප්තකරවා මහමෙවුනා වෙනෙහි වැඩවිසුසේක.
ස්ථවිරයන් වහන්සේ තුන්වෙනි දවස්හි රජගෙයි වළඳා නදුන්වෙනෙහිවැඩහිඳ ආශිර්වීෂොපම්සුත්රවය දෙශනාකළසේක. මාහස්ථවිරයන් වහන්සේ දහසත් පුරුෂයන් මාර්ගඵලාවබොධයට පමුණුවා එතැනින් තිස්සාරාමයට (වැඩිසේක) අසනලද දෙශනා ඇති ඒ රජතෙමේද (පැමිණි) තෙරුන්වහන්සේ සමිපයෙහි හිඳ “වහන්ස! බුඬශාසනය (මෙහි) පිහිටියේදෝහෝ”යි විචාළේය “නරෙන්ර් ය! තමව නොපිහිටියේය, ජනාධිපතිය! උපොසථාදි කම් පිණිස බුඬාඥවෙන් මෙහි සිමාවක් බැන්දා කල්හි ශාසනය පිහිටන්නේය”යි මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ වදාළසේක. රජතෙම උන්වහන්සේට මේ වචනය සැල කෙළේය. “කාන්තිධරය්න වහන්ස! මම සර්ව ඥයන් වහන්සේ ආඥව ඇතුළත වාසය කරන්නෙමි, එහෙයින් පුරය ඇතුළත්කොට මහාසිමාව සමකල්හි බඳනාසේක්වා”යි සැල කෙළේය. ස්ථවිරයන් වහනසේ ඒ රජහට පෘථිවිශ්වරය! එසේ කල්හි යුෂ්මත්තෙමේ සීමාව යන තැන් දැනුම් අපි එය බඳුම්හ”යි වදාළසේක පෘථිවිශ්වරතෙම මැනව”යි කියා හඳුන් නවයෙන් නික්මෙන දෙවෙන්ර්න් යාමෙන් රම්යවවු මහමෙවුනා උයනේත නික්ම ස්වකීයවු මන්දිදරයට ප්ර්විෂ්ටවුයේය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ සතරවෙනි දවස්හි රජගෙයි වළඳා නඳුන් වෙනෙහි වැඩහිඳ අනමතග්ගිය නම් සංයුක්තය දෙශනාකළ සේක. ඒ මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ එහිදි දහසක් පුරුෂයන්ව අමෘතපානය පොවා මහාමෙඝවනාරාමයට එළඹිසේක. උදය බෙර හසුරුවා පුරවරයද විහාරයට යන මාර්ග්යද හාත්පසින් විහාරයද සරසවා ඒ නරෙන්ර්වා තෙම රථයෙහි සිටියේ සර්වාප ලඞ්කාරයෙන් අලඞ්කෘතවුයේ ඇමැතියන් සහිතව අන්තඃපුර වාසින් හා රථ බලවාහන ඇමැතියන් සහිතවුයේ මහපිරිවරින් ස්වකීය රාමයකරා පැමිණියේය. එහි වනදහිතනාවට යොග්යාවු ස්තවිරයන් කරා එළඹ වැද ස්ථවිරයන් හා සමග උඩුගඟ තොටට ගොස් රන් නගුලක් ගෙණ එතැන් පටන් සාමින් ගියේය. මහාපදුමය, කුඤ්ජරය යන නම් ඇත්තාවු අතිශයින් ශොභනවු ඇත්තු දෙදෙන ස්වර්ණටමයවු නගුලෙහි යොදනලද්දාහ. පළමුවෙනිවු කුන්තමාලකයෙහි (සිටියේ) සිවුරඟ මහාසෙනග ඇත්තාවු සතුරු දමනය කළ මිහිපතිවු නරෙන්ර්ප තෙම ස්ථවිරයන් සමඟ වුයේ මොනවට සරසනලද්දාවු පුන්කලස, නොයෙක් වර්ණොණ ඇත්තාවු කොඩිය. යහපත්වු සඳුන්සුණුයුත් තලිය, රන්රිදි දඬු ඇති කැටපත්ය, මලින්බරවු සුමුගුය, මල්ඇහැය, තොරන් කෙහෙලි ආදියද ගත් අත් ඇති අගනන් විසින් පිරිවරනලද්දේ නොයෙක් තුය්්් යෙන් ඝොෂණයකරණලදදේ සෙනාසමුහයා විසින් පිරිවරන ලද්දේ ස්තුති මඞ්ගල ගිතයෙන් සිවුදිගුන් පුරවන්නේ සාධුකාර නාදයෙත් හා පිළිහිස සීසෑරූම් සියගණ නින්ද මහත්වු උත්සව පූජායෙන්ද යුක්තවුයේ නගුල රැගෙණ සිව්ටු දක්වා සාමින් ගියේය විහාරය හා නගරයද ප්රයදක්ෂිගණ කරන්නේ ගං තොටට පැමිණ සිමාව යකතැන් සමාප්තකෙළේ ය. එහිසිමාතොමෝ කවරකිමිත්තකින් ගියාදැයි “සිමාවපැමිණි තැන් (දැනගනු) කැමැත්තෙනි! ඒ මෙසේ අවබොධ කරව්” (කොළොම් හොය) පහන්තොට පහණෙහි කුඩාවළටද එතැනින් කුම්බල නම් වළ අගටද එතැනින් මහදුවටද ගියාය. එතැනින් කුඹුක්පෙළට ගියේ එයින් මහමලුවට ගියේය එයින් කුදුම්රුකටද එතැනින් මුරුත පොකුණටද ගියේ විජයා රාම නම් උයනෙහි උතුරු දොරකොටුවට ගියේය. ගජ කුඹුනම් ගලටද තුසවැටිය මැදින් අබ උයනෙහි කොක්ගලටද (ගොස්) මහාසොහොන් මැදට ගියේය, දිගුපහණට ගොස් කර්ම)මාර දෙවයාගේ බඩහැලට වමින් නුගමලුවට ගොස් හියගල සමිප යෙහි ගිනිකොණ දියවස් බමුණගේ දෙවාලයටද, එතැනින් තෙලුම්පෙළට ගියේ එතැනින් තාලවතුෂ්කයට ගියේය. එතැනින් අස්මඩුල්ලට වමින් සසවානයට ගියේය. එතැනින් බොරළුතොටට ගියේ එතැනින් මත්තෙහි නදියට ගියේය. පළමු සැයෙන් නැගෙණහිරද කොළොම් ගස් දෙකක් වුහ. සෙනින්ද්ගුත්ත රාජ්යනයෙහි උදක ශුඬික ද්රනවිඩයෝ නදිය දුරයයි සිතා බැද එය නුවරට ආස්නන කළහ. එහි ජිවමානවු කොළොම්රුක සිමාවට ඇතුළුෙකාට ගියේය. මළ කොළොම් රුක පිහිටි ඉවුරෙන් සිමාතොමෝ මළ කොළොම් රුකෙන් ඌර්ඩ ව භාවයට පත්විය. ස්ථවිරතෙම සිංහසථානකම් තොටින් ඌර්ඨ්වභාවයට පැමිණ ඉවුරෙන් වඩනේ පහන්තොටට පැමිණ නිමිති ගැළපුසේක. නිමිත්තෙන් නිමිත්ත ගැළපු කල්හි සස්න මොනවට පිහිටියේයයි දෙවි මිනිස්සු සාධුකාර පැවැත්තුහ. රජහු විසින් හිවිට දුන්කල්හි මහත් ප්රතඥ ඇති ඉන්දි ය වසඟකළාවු මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ නිමිත්තයන් හාත් පසින් කිනිනය කළසේක් විධිවු පරිද්දෙන් දෙතිසක් ඛණ්ඩ සිමාවන් පිණිසද ථුපාරාමය පිණිසද සිමාන්තරික නිමිතත යන්ද කිනිතය කොට එම දවස්හිම සියලු සිමාවන් බන්ධනනය කළසේක සිමාබන්ධිනය සමාපපතකළ කල්හි මහ පොළොව කම්පිතවිය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ පස්වන දවස් රජගෙහි වළඳා නඳුන් වෙනෙහි වැඩහිඳ ඛජ්ජනියක නම්වු සුත්රාහනතය මහාජනයා හට දෙශනාකොට එහිදි දහසක් මිනිසුන්ට අමෘතපානය පොවා ම්හ මෙවුනා උයනෙහි වාසය කළසේක. දෙශනා දන්නවු ස්ථවිරයන් වහන්සේ සවෙනි දවස්හි රජගෙහි වළඳා නඳුන් වෙනෙහි වැඩහිඳ ගොමසපිණ්ඩික නම් සුත්රනය දෙශන, කොට දහසක්ම මිනිසුන් මාර්ගනඵලාවබොධයට පමුණුවා මහමෙවුනා උයෙනහිම වැඩවිසුසේක ස්ථවිරයන් වහන්සේ සත්වෙනි දවස්හිද රජගෙහි වළඳා නදුන් වෙනෙහි වැඩහිද ධර්මසමචක්කප්පවත්තන නම් වු ස්රෙත්රාදනතය දෙශනා කොට මිනිසුන් දහසක්ම මාර්ග ඵලාවබොධයට පමුණුවා මහමෙවුනා උයනෙහි වැඩවිසූසේක. මෙසේ කාන්තිධරවු ස්ථවිරයන්වහන්සේ සත්දවසකින්ම අටදහස් පන්සියයක් මනුෂ්යධයන් මාර්ගරඵලාව බොධ කරවා (ඒ මහනඳුන් උයනෙහි වාසය කළසේක) ඒ මහා නඳුන් වනය ඒ ශ්රෙවෂ්ඨවු අර්හඒතුන්වහන්සේ විසින් ශාසනය බැබළවු ස්ථානය යන අත්ථිෙයෙන් “ජොතිවන” යයි කියනුලැබේ. රජතෙමේ ශිඝ්රය ලෙස ගිනිසුලින් මැවි වියලවා පළමුවෙන් තිස්ස රාමයෙහි ස්ථවිරයන් වහන්සේට පිරිවෙනක්කරවුයේය. ඒ ප්රාරසාදයතෙම කාලවර්ණුවුයේය. එහෙයින් ඒ මන්දිනරය එහි කාලප්රාඒසාද පිරිවෙන යන නමට පැමිණියේය. ඉක්බිත්තෙන් මහබෝගෙයක්ද ලෝවාමහපායද ලහබත් ගෙයක්ද බත් හලක්ද මොනවට කරවුයේය. බොහෝ පිරිවෙන්ද යහපත්වු පොකුණුද රාත්රිමස්ථානද දිවාස්ථානාදින්ද කරවුයේය. පාපයන් ධොවනය කළාවු උන්වහ්නසේගේ නහන පොකුණු තෙර කළාවු පිරිවෙණ සුන්හාත පිරිවෙනයයි කියනු ලැබේ.
ලඞ්කාවිපයට ප්ර දීපයක්වු ඒ උත්තමයන් වහන්සේ සක්මන් කළ තන්හි කරණලද ඒ පිරිවෙන “දිඝවඞ්කමණ”නක යයි කියනු ලැබේ. ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේ යම් තැනෙක්හි වනාහි අග්රනවු ඵල සමාපත්තියට සමවනසේක්ද ඒ හෙයින් එය “ඵලග්ගපරිවෙණ” යිය කියනු ලැබේ. යම් තැනෙක්හි බොහෝවු දෙව් සමුහයෝ උන්වහන්සේකරා එළඹඋපස්ථානකළාහුද එහෙයින්ම මරුගණ පිරිවෙණයයි කියනු ලැබේ. ඒ රජහුගේ සෙනෙවිවු දික්සඳ ඇමැතිතෙම් මහටැම් අටකින් සුළුපහසක් කරවුයේය. එය ඒ වෙහෙරෙහි “දික්සඳ සෙනවියා පිරිවෙන” යිය කියනු ලැබේ. ඒ පිරිවෙන ප්රරධානවේ. ප්රපධානවු ස්ථවිරයන්ට දෙවානම්පිය යන වචනයෙන් වලඳනලද නම් ඇත්තාවු යහපත් ප්රරඥ ඇති ඒ රජතෙම නිර්ම ල බුඩි ඇත්තාවු මහා මහෙන්ර්වු නම් ස්ථවිරයන් කරා පැමිණ ලඞ්කාවිපයෙහි පළමුවෙනිවු මේ මහාවිහාරය මෙහි කරවුයේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන්සංවේග පිනිස කළ මහවස මහාවිහාරපටිග්ගහණ නම්වු පසළොස්වන අදියර නිමි.
එහි පැමිණි ආදර සහිතවු ඒ මනුෂ්යකයෝ ඇත්හලසද අතට කාශයයි නුවර දකුණු දොරින් පිට ශාන්ර්ුෂ ච්ඡායා ඇති නිල් කුස තණින් යුක්තවු සිහිල් මනරම්වු නන්දොන නම් රජඋයනෙහි තෙරුන්වහන්සේලාට හසුන් පැණවුහ. ස්ථවිරතෙම (නුවර) දකුණු දොරින් නික්ම එහිද වැඩහුන්සේක. ශ්රේෂඨ කුලවත්වු බොහෝ ස්ත්රීුහුද එහි අවුත් පුරවිමින් තෙරුන්වහන්සේට නුදුරුව උන්හ෴ ස්ථවිරතෙම ඔවුන්ට බාලපණ්ඩිත නම් සූත්රාෙන්තධර්මුමය දෙශනා කළසේක෴ ඔවුන් අතුරෙන් දහසක් ස්ත්රීණහු පළමුවෙනිවු සොවාන් ඵලයට පැමිණියාහ. මෙසේ ඒ නන්දතන නම් උයනෙහිම සවස්වේලාව වුයේය.
ඉක්බිත්තෙන් ස්ථවීරයෝතුමු “එම් පර්වතයට යම්හ”යි නික්මුණහ. (මනුෂ්ය්යෝ එබැව්) මහරජාණන්ට දැන්වුහ. රජ තෙමේ වහා එතන්හි එළඹියේය. එළඹසිට “දැන් සවස් විය, පර්වහතයද දුරුය, මේ නන්දයනවනයෙහිම විසිම ඵාසුය”යි ස්ථවිර යන්වහන්සේට සැලකෙළේය. “පුරයට අතිශයින් ආසන්න බැවින් නොසරුප්ය”යි වදාළකල්හි ‘මහමෙවුනා උයන ඉතා නුදුරු නොළාතැන සිත්කලුද ජායොදක සමන්විතද වේ. එහි විසිම රුචිවේවා, වහන්ස! නැවතුන මැනවැ”යි කීකල්හි ස්ථවිරතෙම එහි නැවතීසේක.
ඒ නැවැත්තැන කොළොම්ගොය සමිපයෙහි කරණලද සෑය “නීවත්තචෙතිය”යි කියනුලැබේ.ක රජතෙමේම නන්දින නම්වු උයනින් නික්ම දකුණු පසින් මහමෙවුනා උයන පැදුම්දොරට ස්ථවිරයන් පැමිණවුයේය, එහි රම්යැවු රාජමන්දිපරයෙහි යහපත්වු ඇඳපුටු මනාකෙඃට අතුරුවා “මෙහි සුවසේ වාසය කරණ සෙක්ව”යි කියා නරෙන්ර්ය තෙම ස්ථවිරයන් වැද ඇමැති යන් විසින් පිරිවරනලද්දේ පුරයට ප්රවවිෂ්ටවුයේය෴ ඒ ස්ථවිරයෝතුමු ඒ රැය එහි විසුසේක. රජතෙම උදැසනම මල් ගෙන්වාගෙණ ස්ථවිරයන්වහන්සේලා කරා එළඹ වැඳ මලින් ද පුදා “කිමෙක සුවසේ වාසය විද? උයන යතින්ට ඵාසු දැ”යි විචාළේය. “මහරජ! සුවසේ වාසය වුයේය, උයන තපස් වින්ට ඵාසුවේ”යි (වදාළසේක) ඒ නරෙන්ර් ේ තෙම “වහන්ස! ආරාමය සඞ්ඝයාට කැපදැ”යි විචාළේය. කැප ෙනාකැප දැනි මෙහි දක්ෂතවු ස්ථවිරතෙම “කැපය”යි වදාරා වෙළුවනාරාමය පිළි ගැණිම වදාළසේක. ඒ අසා මහරජතෙම ඉතා සතුටුවුයේය. මහාජනතෙම තුටුපහටු විය. ස්ථවිරයන් වඳනා පිණිස ආවාවු අනුළා දෙවිතොමෝ පන්සියයක් ස්ත්රී න් හා සමඟ ශකෘදාගාමි ඵලයට පත්විය. ඒ පන්සියයක් ස්ත්රීීන් සහිතවු අනුළාදේවි තොමෝද “දෙවයන්වහන්ස! පැවිදිවෙම්හ”යි කිවාය. රජ තෙමේ “මොවුන් පැවිදිකරණසෙක්වා”යි ස්ථවිරයන්වහන්සේට සැලකෙළේය.
ස්ථවිරතෙම “මහරජාණෙනි! අපට ස්ත්රීාන් පැවිදිකිරිම කැප නැත්තේය. මාගේ නැගනිවු සඞ්ඝමිත්රාන නමින් ප්ර!සිඬවු බහු ග්රැවතවු මෙහෙණින්නක් තොමෝ පැළලුප් නුවර ඇත්තිය. නරෙන්දු ය! ඕතොමෝ ශ්ර මණෙන්ර්මෝේවු ස්ර්වපඥයන් වහන්සේගේ මහාබොධිවෘක්ෂනරාජයාගෙන් දක්ෂිඕණ ශාඛාවද එසේම උත්තම වු භික්ෂුනණින්ද ගෙණ වඩනාසෙක්ව”යි අප පිය මහරජු කරා හසුන් යවව. ඒ ස්ථවිරිතොමෝ මෙහි අවුත් මේ ස්ත්රීින් පැවිදි කරන්නීය”යි රජහට වදාළසේක. රජතෙම යහපතැයි කියා උතුම්වු කෙණ්ඩිය ගෙණ “මේ මහමෙවුනා උයන සඟහට දෙමි”යි කියා මිහිඳු මහතෙරුන්වහන්සේගේ අත්ලෙහි දක්ෂිා ණොදකය වැගිරවුයේය. ජලය මිහිපිට වැටුණකල්හි මහ පොළෝතොමෝ කම්පිතවිය. “කුමක්හෙයින් පෘථිවිතොමෝ කම්පා වන්නිදැ”යි මිහිපල්තෙම ඒ තෙරුන්වහන්සේ විචාළේය. ඒ ස්ථවිරතෙමේ “ලඞ්කාවිපයෙහි (බුදු) සස්න පිහිටි බැවිනැ”යි වදාළසේක. ජාතකිසම්පන්නවු රජතෙම ස්ථවිරයන් වහන්සේට දැසමන්මල් පිළිගැන්වුයේය. ස්ථවිරතෙම රජගෙට වැඩ ඊට දකුණුපස වැඩසිටිසේක් මල්මිටු අටක් හිඹුල්රුකක් මුල ඉසිසේක. එහිදු පොළොව කම්පිතවිය. රජහුය විසින් විවා රනුලත්සේක් “නරෙන්ර්ද ය (කකුසන්ධාදි) තුන්බුදුන් කාලයෙහිද මෙහි සඞ්ඝකර්මවම පිණිස මාලක සිමාවිය. මෙස් කාලයෙහිදු වන්නිය”යි රජහට කරුණ වදාළසේක. ස්ථවිරතෙම රජගෙට උතුරුදෙසින් මනොඥවු පොකුණක් කරා වැඩිසේක්, එපමණම මල් එහිඳ වැගිරවුසේක. ඒ මල් ඉසිමෙහිඳු පොළොව කම්පිතවිය. විචාරණලද්දාවු ස්ථවිරතෙම ‘මහරජාණෙනි! මේ පොකුණ (සඞඝයාට) ගිනිහල් පොකුණ වන්නීය”යි ඊටකරුණ වදාළසේක. (මහාමහෙන්ර්රු කර්ම වු) සෘෂිතෙම එම රජමන්දි්රයාගේ දොර කොටුවට වැඩ එපමණම මලින් ඒ ස්ථානය පිදූසේක එහිදු පොළොව කප්පිතවිය, අතිශයින් රොමොද්ගමයෙන් යුක්තවු ඒ රජතෙම ඒ කාරණය ස්ථවිරයන්වහන්සේ විචාළේය.ක ස්ථවිරතෙම “මහීපාලය! මේ කල්පයෙහි තුන්බුදුවරයන්ගේ බොධිවෘක්ෂඒයන්ගෙන් දක්ෂිිණශාඛාවන් ගෙණවුත් මෙහි රොපණය කරණලදහ, ඔහිපාලය! අප තථාගතයන් වහත්සේගේ බොධිවාක්ෂ යාගේ දක්ෂි ණශාඛාතොමෝද මේ ස්ථානයෙහිම පිහිටව්න්නිය”යි උහුට කරුණ වදාළසේක. මහාස්ථවිර තෙම එතැනින් මහාමුචල නම් වෘක්ෂයමුලයට වැඩිසේක් එපමණම මල් ඒ ස්ථානයෙහි වැගිරවුසේක. එහිදු පොළොව කම්පිතවිය (රජහු විසින්) විචාරණලද ස්ථවිරතෙම “භූමි පාලය! මෙහි සඞ්ඝයාගේ පොහෝනෙය වන්නේය”යි ඔහුට කරුණ වදාළසේක. මහරජතෙම එතැනින් පැණඹමලුවට සම්ප්රාුප්තවුයේය. යහපත්සේ ඉදිගියාවු වර්ණුණ ගන්ධැ රස සම්පන්නවු මහත්වු අඹපලයක්ද උයන්පල්තෙමේ මහරජහට එවුයේය. ඉතා සිත්කලුවු ඒ අඹපලය නරෙන්ර් තෙම ස්ථවිර යන්වහන්සේට එවුයේය. ජනසමුහයා කෙරෙහි වැඩකැමතිවු ස්ථවිරයන් වහන්සේ වැඩහිදිනු කැමැති ආකාරයක් (රජහට) දැක්වුසේක නරෙන්ර්ඩහිතෙම එහිම උතුම් ඇතිරිල්ලක් ඇතිර වුයේය. එහි වැඩහුන් තෙරුන්වහන්සේට නරෙන්ර්ති තෙම අඹය පිළිගැන්වුයේය. ස්ථවිරන්වහන්සේ එය වලඳා අඹ බිජුවටය රොපණය කරණු පිණිස මහරාජාණන්ට දුන්සේක. නරෙන්ර්අ තෙමේම ඒ අඹබිජුවටය එහි රොපණය කෙළේය. ස්ථවිරතෙම එය පාලවි වැඩෙනු පිනිස ඒ මතුයෙහි හස්තයන් ධොවනය කළසේක. එකෙණෙහිම ඒ ආම්රටබීජයෙන් අඹකුර යක් නැගි ක්රවමයෙන් (වැඩි) පත්රර ඵලධාරිවු ඉතා මහත් රුකෙක් වුයේය. රජු සහිතවු ඒ පිරිස්තොමෝ ඒ පෙළහර දැක හටගත් රොමොද්ගම ඇත්ති ස්ථවිරයන් වඳිමින් සිටියාය. ස්ථවිරතෙම එකල්හි මල් අටමිටක් එහි විසිරවුසේක. එහිඳු පොළොව කම්පිතවිය. (රජග්රු විසින්) විචාරණලද ස්ථවිරතෙම “නරෙශ්වරයාණෙනි! මේ ස්ථානය සඞ්ඝයාට උපන් නොයෙක් ලාභයන් සමගිව බෙදන ස්ථානය වන්නේය”යි ඒ රජහට කාරණය වදාළසේක. එතැනින් චතුශ්ශාලාව පිහිටන තැනට වැඩ එපමණම මල් එහි විසිරවුසේක. එහිදු පොළොව කම්පිතවිය. නරෙන්ර්ව තෙම ඒ කම්පාවිමේ කාරණය විචාළේය. ස්ථවිරයන්වහන්සේ “මහරජාණෙනි! පූර්ව්වු (කකුසන්ධායදි) තුන් බුදුවරයන් (මේ) උයන පිළිගත්කල්හි ලක්දිව්වැස්සන් විසින් සියලු දිගින් ගෙණාවාවු දානවස්තූන් මෙහි තබා සඞ්ඝයා සහිතවු තුන්බුදු වරයන් වැලඳවුහ. මේ කාලයෙහි වනාහි මෙහිම චතුශ්ශාලාව වන්නීය, නරශ්රෙණෂ්ඨය! මෙහි සඞ්ඝයාගේ භක්තභොජන ස්ථානය වන්නේය”යි කාරණය ප්රකාශකළසේක. කාරණකාරණයන් දැනිමෙහි දක්ෂපවු ලකිදිව් බබුළුන්නාවු මහෙන්ර්ග නම් මහාස්ථවිරතෙම එතැනින් මහසෑය පිහිටියයුතු තැනට වැඩිසේක. එකල්හි රජඋයනට ඇත්ළත්වු තන්හි කකුඩ නම්වු කුඩා වැවක් විය. ඒ වැව් මතුයෙහි දියකෙළවර සෑයක් පිහිටුවිමට යොග්යුවු උස්තැනක් විය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ එහි වැඩියකල්හි රජහට සපුමල් මුළු අටක් ගෙණවාහුය. නරෙන්ර්ේ තෙම ඒ සපුමල් ස්ථවිරයන් වහන්සේ කරා ඵලවුයේය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ ඒ සපුමලින් ඒ උස්වු ස්ථානය පිදුසේක. එහිදු පොළොව කම්පිත විය, රජතෙම ඒ කම්පාවිමේ කාරණ්යප විචාළේය, ස්ථවිරතෙම පිළිවෙළින් ඒ කම්පාවිමේ කාරණය වදාළසේක. ‘මහාරජණෙනි! මේ ස්ථානය සිවුබුදුවරයන් විසින් සෙව්නා ලද්දේය, සත්ව!යන්ට හිත පිණිසද සැපපිණිසද සැයකට සුදුසුවන්නේය. මේ කල්පයෙහි පළමුවෙනුව සියලු ධර්මයන් දත්තාවු සියලු ලොකයට අනු කම්පාකරවු ශාස්නාවු කකුසඳ නම් සර්වයඥවරයෙක් වුසේක. (එකල) මේ මහමෙවුනා උයන මහාතිර්ථප නම් විය. මින් පෙරදිග කොළොම් ගොයෙන් එතර අභය නම් පුරයෙක් විය. එහි අහස නම් රජෙක් විය. එකල මේ දිවයින “ඔජදිප” නම් විය, (එකල්හි) රකුසන් කරණකොටගෙණ මෙහි ජනයාහට හුණලෙඩෙක් විය, කකුසඳ නම්වු සර්වකඥතෙම ඒ උවදුර දැක එය නසා මේ විපයෙහි සත්ත්වුයන් හික්මිමද ශාසනයාගේ පැවැත්විමද කරණු පිණිස කරුණාවෙගයෙන් මෙහෙයනු ලත් සේක් සතළිස්දහසක් රහතුන් විසින් පිරිවරනලද්දේ අහසින් වැඩ දෙවකුට නම් පර්වරතයෙහි වැඩ සිටිසේක. මහාරජාණෙනි! එකල්හි සර්වඩඥයන් වහන්සේගේ අනුභාවයෙන් මේ මුළු දිවයින්හි ජවරරොගය උපශාන්තවුයේය. නරෙශ්වරය! එහි වැඩ සිටි මහාමුනිවු සර්වොඥතමෙ “අද ඔජදීපයෙහි සියලු මනුෂ්යහයෝ මා දකිත්වා, මා කරා එනු කැමතිවු සියලු මනුෂ්යවයෝ වහාම නිදුකින් එත්වා”යි අධිෂ්ඨාන කළසේක. පර්වුතය රැසින් බබුළුවන්නාවු සර්ව ඥයන් වහන්සේද රැසින් බබළන්නාවු පර්විතයද දැක රාජතෙමේද නුවර වැස්සෝද වහා ළඟට පැමිණියෝය. දෙවියන්ව බිලිදෙන පිණිස එහි ගියාවු මනුෂ්යෝයෝද සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින්වහන්සේ දේවතායයි සිතුහ. අතිශයින් සතුටුවු මහීශ්වරවු ඒ රජතෙම ඒ සර්වදඥයන් මනාකොට වැඳ බතින් පවරා පුර සමිපයට වඩා ගෙණවුත් සඞ්ඝයා සහිතවු මුනිශ්වරයන් වහන්සේගේ වැඩ හිඳිමට යොග්යතවු සිත්කලුවු මේ ස්ථානය අසම්බාධයයි සිතා මෙහි කරවනලද මනොඥවු මණ්ඩපයෙහි උතුම්වු පය්ය්්ථ ඞ්ක යන්හි සඞ්ඝයා සහිතවු සම්බුදුන් වැඩහිඳවුයේය. මෙහි වැඩ හුන්නාවු සඞ්ඝයා සහිත් වු ලොකනාථයන්වහන්සේ දක්නා වුද ලඞ්කාවිපයෙහි මනුෂ්යහයෝ හාත්පසින් පඬුරු ගෙණාවෝය. ඒ නරෙන්ර් තෙම තමන් සතුටුද ඒ ඒ මිනිසුන් විසින් ගෙණන ලද්දාවු ඛාද්යසභොජ්ය යෙන් ඒ සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින් වහන්සේ සන්තර්පනණය කෙළේය. මෙහිම පසුබත් කල්හි වැඩ හුන්නාවු සර්වරඥයන්වහන්සේට ඒ මහාතිථනම්වු උයන ඒ රජතෙම උතුම්වු දක්ෂිාණා කොට දුන්නේය. එකල අකාල පුෂ්පයෙන් අලඞ්කෘත මහානිවනම්වු උයන සර්වනඥයන්වහන්සේ විසින් පිළිගත් කල්හි මහෙපාළොව කම්පිතවිය. ඒ සර්විඥතෙම මෙහිම වැඩහිද ධර්ම්මදෙශනා කළසේක. සතළිස් දහසක් මනුෂ්යනයෝ මාර්ගඥඵල ප්රාිප්තවුහ පස්මරුන් දිනු ඒ සර්වසඥතෙම මහාතිර්ථස නම්වු උයන්හි දිවාවිහරණය කොට සවස්වේලෙහි බොධිය පිහිටන්ට යොග්යාවු පෘථීවි ප්රනදෙශයට වැඩ එහි වැඩ හුන්සේක් සමාධියට සමවැද එයින් නැගි “ලක්දිව වැස්සන්ට වැඩ පිණිස මාගේ මහරි බොරුකින් දක්ෂිඑණ ශාඛාව රැගෙණ මෙහෙණින්න් සහිතවු රූපනන්දාම නම් මෙහෙනිතොමෝ ආගමනය කෙරේවා”යි සිතුසේක. මහරජාණෙනි! ඒ මහත් ඍඬි ඇති රූපානන්දාා නම් තෙරණිතොමෝ උන්වහන්සේගේ ඒ සිත දැන ඊට අනතුරුව එහි නරෙන්ර්ත යාණන් කැඳවාගෙණ ඒ බොධිවෘක්ඒ ය කරා එළඹ දක්ෂිතණ ශාඛාවෙහි රත්සිරියෙලින් රෙඛාවක් දෙවා (එතැනින්) සිඳි රන්බදනෙහි පිහිටියාවු ඒ බොධිශාඛාව ඍඬියෙන් ගෙණ පන්සියයක් මෙහෙණින්නන් සහිතවුවා මෙහි ගෙණවුත් දෙවතාවුන් විසින් පිරිවරනලද්දි රන්බදන සහිතවු ඒ බොධිශාඛාව සර්ව ඥයන් දිගුකළ දක්ෂි්ණ හස්තයෙහි තැබුවාය. තථාගතයන්වහන්සේ ඒ බොධිය රැකෙණ පිහිටුවන පිණිස අභය නමු රජහට දුන්සේක පෘථිවිශ්වරතෙම මහාතිර්ථ නම්වු උයනෙහි ඒ බොධිය පිහිටු වුයේය. සම්ය ක් සම්බුඬ්වු තථාගතයන්වහන්සේ එතැනින් වැඩ මෙයින් උතුරුදෙස මනරම් මහරි මහලුවෙහි වැඩහිඳ ජනයාට ධර්මඑමදෙශනා කළසේක. මහරජාණෙනි! එහි විසිදහසක් ප්රානණින්ට ධර්මවමාම්බොධය වුයේය. ඒ සම්යෙක්සම්බුඬවු සර්වදඥයන්වහන්සේ එතැනින්ද උතුරුදෙසට වැඩ එහි ථුපාරාම චෛත්යයය පිහිටන ස්ථානයට වැඩ සමාධිය අර්පඑණයකොට වැඩ හුන්සේක් එයින් නැගි පිරිසට ධර්මිමදෙශනා කළසේක. එහි වනාහි දසදහසක් ප්රා ණිහු සම්ප්රාප්තවු මාර්ගමඵල ඇති වුහ. පස්මරුන් දිනු සර්ව ඥයන්වහන්සේ ස්වකිය ඩබරාව වඳිනා පිණිස මිනිසුන්ටදි පිරිවර සහිතවු ඒ මෙහෙණින්න මෙහි වස්වා මහාදෙව නම් ශ්රාාවකයාණන්ද භික්ෂු න් දහසක් සමඟ මෙහි වස්වා එයින් පැදුම්දෙස රුවන් මළුවෙහි වැඩසිටියේක්ම ජනයාට මොනවට අනුශාසනාකොට සඞ්ඝයා සමඟ අහසට නැගි ජම්බුවිපයට වැඩඩිසේක. මේ කල්පයෙහි දෙවනුව (බුදුවු) සියලු ලෝවැස්සන්ට අනු කම්පාකරවු සියලු ධර්මෙයන් අවබොධවු කළාවු ශාස්නාවු කොණාගම නම් සර්වාඥකෙනෙක් වුයේය. එකල්හි මේ මහමෙවුනා උයන මහානාම නම්විය. දක්ෂිකණදිශාවෙහි විඬ්ඨ මාන නම් පුරයක් විය. එකල එහි සමිඬ නම්වු නරෙන්ර්ව යෙක් වුයේය. එකල මේ වීපයතෙම වරදිප නම්විය. එකල්හි මේ වරදිපයෙහි වර්ෂාදහානියෙන්වු උවදුරෙක් විය. ෙකාණාගම නම් සර්වපඥයන්වහන්සේ ඒ උපද්රුවය දැක ඒ උවදුර නසා මේ නම් සර්වපඥයන්වහන්සේ ඒ උපද්රරවය දැක ඒ උවදුර නසා මේ ලක්දිව්හි ජනයන්ගේ හික්මිමද ශාසනයාගේ පැවැත්මද කරණුපිණිස කරුණබලයෙන් මෙහෙයනුලත්සේක් රහත්වු තිස්දහසක් භික්ෂුබන් විසින් පිරිවරනු ලත්සේක් අහසින් වැඩ සුමනකුට නම් පර්විතයෙහි වැඩසිටිසේක. සර්වවඥයන්වහන්සේගේ ආනුභාවයෙන් ඒ වර්ෂාතහානිය ක්ෂජය විමට ගියාය. එකල්හි ශාසනාන්තර්ඨාවනය දක්වා යහපත් වර්ෂාාවම විය. නරෙන්ර්න යාණෙනි! එකහි වැඩසිටි මහාමුනිවු මුනීන්ර්න යන්වහන්සේ “අද වරදිපයෙහි සියලු මනුෂ්යැයෝ මා දකිත්වා මා කරා එනු කැමැත්තාවු සියලු මනුෂ්යායෝ නිදුකින් වහාම එත්වා”යි අධිෂ්ඨාන කළසේක. (පර්වත රැසින්) බබුළුවන්නාවු ඒ මුනින්ර්යි යන්වහන්සේද බබළන්නාවු පර්ව තද දැක මහරජ තෙමේත් නුවර වැසියෝත් වහා සමීපයට පැමිණියහ. දේවතා බිලි දෙන පිණිස එහි ගියාවු මනුෂ්යසයෝ ද සඞ්ඝයා සහිතවු සර්වදඥයන්වහන්සේ දේවතාවෝයයි සිතුහ. අතිශයෙන් සතුටුවු පෘථිවිශ්වරවු රජතෙම ඒ මුනින්ර්යි යන් වැද බතින් පවරා වඬ්ඪමාන නම් පුරය සමිපයට වඩා ගෙණවුත් මේ ස්ථානය සඞ්ඝයා සහිතවු මුනින්ර්වැදයන්ගේ වාසයට යොග්යගය සිත් කලුය, අසම්බාධයයි සිතා, මෙහි කරවනලද රම්ය වු මණ්ඩප යෙහි උතුම්වු පය්ය්ිත්ඞ්කයන්හි සඞ්ඝයා සහිතවු ඒ සම්යහක් සම්බුඬයන්වහන්සේ වැඩහිඳවුයේය. මෙහි වැඩහුන්නාවුද සඞ්ඝයා සහිතවුෙලාකස්වාමින්වහන්සේදක්නාවුදවරවිපයෙහි මනුෂ්යවයෝ හාත්පසින් පඬුරු ගෙණවෝය.ක ඒ නරෙන්ර්ර තෙම තමන් සතුටුද ඒ ඒ මනුෂ්යගයන් විසින් ගෙණවාවුද ඛද්ය් භොජ්යටයෙන් සඞ්ඝයා සහිත වු ලොකස්වාමින්වහන්සේ සන්තර්පය ණය කෙළේය. ඒ නරෙන්ර්ොජ්තෙම භක තයෙන් පසුකාලයෙහි මෙහිම වැඩහුන් සර්ව ඥයන්වහන්සේට මහානාම නම්වු ඒ උයන වරදක්ෂසණකොට දුන්නේය. එකල අකාලපුස්පයෙන් අලඞ්කෘතවු මහානාම නම් උයන සර්වකඥයන්වහන්සේ විසින් පිළිගත්කල්හි මහපොළොව කම්පිතවිය. ඒ සර්වේඥතෙම එහිම වැඩහිඳ ධර්මහදෙශනා කළසේක. එකල්හි තිස්දහසක් මනුෂ්යනයෝ මාර්ග ඵලප්රාරප්තවුහ. සර්වකඥයන්වහන්සේ මහානාම නම් උයන්හි දිවාවිහරණය ෙකාට සවස්වෙලෙහි පූර්ව් මහා බොධිය පිහිටි භූමියට වැඩ එහි සමාධිය අර්පවණයකොට එයින් නැගිසේක්, සම්යටක් සම්බුඬයන්වහන්සේ ලක්දිව් වැස්සන්ගේ වැඩ පිණිස “මාගේ උදුම්බර බොධිවෘක්ෂහයෙන් දක්ෂි ණ ශාඛාව රැගෙණ භික්ෂුඩණින් සහිතවු කණකදත්තා නම් මෙහෙණිතොමෝ ඒවා” යි සිතුසේක. මහත් ඍඬිඇත්තාවු ඒ තෙරණි තොම ඊට අනතුරුව උන්වහන්සේගේ ඒ සිත දැන එහි රජු කැදවා ගෙණ ඒ බොධිවෘක්ෂතය කරා එළඹ රත්සිරයෙලින් දක්ෂිඑණඃශාඛාවෙහි රෙඛා දෙවා, මහරජාණෙනි ! එතැනින් ජින්නව රන්බදනෙහි පිහිටියාවු ඒ ශාඛාබොධිය ඍඬියෙන් රැගෙණ මෙහෙණින් පන්සියයක් සහිතවුවා දෙවතාවන් විසින් පිරිවරනලද්දී මෙහි අවුත්, රන් බදන සහිත වු ඒ ශාඛා බොධිය සම්යවක්සම්බුඬයන් විසින් දිගුගළ දක්ෂිසණ හස්තයෙහි තැබුවාය. තථාගතයන්වහන්සේ ඒ හැරගෙණ පිහිටුවන පිණිස සමිඬනම් රජහට දුන්සේක. ඒ මිහිපල්තෙම ඒ බොධිය එහි මහානාම නම් උයනෙහි පිහිටවුයේය. සම්ය්ක් සම්බුඬයන්වහන්සේ එතැනින් නික්ම මහරිමලුවෙන් උතුරු නාගමාලකයෙහි වැඩහුන්සේක් ජනයාට ධර්මසදෙශනා කළ සේක පෘථිවිපාලය! ඒ ධර්මජදෙශනාව ඇසිමෙන් එහි විසි දහසක් ප්රාහණින්ට ධර්මාිවබොධය වුයේය. පුරයෙන්ම උතුරු පූර්වර බුඬවරයන් වැඩහුන් තැනට වැඩ එහි සමාධිය අර්පමණය කොට වැඩහුන්සේක් එයින් නැගි සර්වාඥයන්වහන්සේ පිරිසට ධර්ම දෙශනා කළසේක. එහි වනාහි දසදහසක් ප්රාාණිහු මාර්ගපඵලප්රා ප්තවුහ. පස්මරුන් දිනු ඒ සර්ව්ඥයන්වහන්සේ මනුෂ්යපයන් විසින් වඳනා පිණිස කායබන්ධටනධාතු ව ප්ර.දානය කොට පිරිවර සහිතවු ඒ මෙහෙණින්න මෙහි වස්වා භික්ෂුාන් දහසක් සමඟ මහාසුම්මනම් ශ්රාවවකයන්වහන්සේද මෙහි වස්වා රත්නමාලකයෙන් මෙපිට සුදශර්නම නම් මාලකයෙහි වැඩසිට ජනයාට අනුශාසනා කොට සඞ්ඝයා සමඟ අහසට නැගි ජඹුවිපයට වැඩිසේක. මේ කල්පයෙහි තුන්වෙනුව (බුදු වු) කාශ්ය්ප ගොත්රර ඇති සියලු ධර්ම යන් අවබොධකළාවු සියලු ලෝවැස්සාට අනුකම්පා කරවු ශාස්තෘකෙනෙක් වුසේක. එකල්හි මහමෙවුනා උයන මහාසාගරනම් විය. පශ්විම දිශාවෙහි විශාලනම් පුරයක් විය.
එකල එහි ජයන්තනම් නරෙන්ද යෙක් වුයේය, එකල මේ විපය තෙම මණ්ඩදීප නම් විය. එකල්හි ජයන්නතනම් රජහුගේද රජහු මල් (මණ්ඩකුමර) හුගේද භයජනකවු සත්වමයන් පෙළක් කාවු යුධයක් එළඹ සිටියේය. ඒ මහාකරුණා ඇති දශබලඬාරි වු කාශ්ය ප සර්වයඥයන්වහන්සේ ඒ යුඬය නිසා සත්ව)යන්ව වන්නාවු මහ්ත ව්ය සනය දැක එය සංසිඳුවා මේ විපයෙහි සත්වසයන් හික්මිම හා ශාසනයාගේ ප්රවෘත්තියද කරණු පිණිස කරුණා බලයෙන් මෙහෙයනු ලත්සේක් විසිදහසක් රහතුන් විසින් පිරිවරනු ලැබ අහසින් වැඩ “සුභකුට” නම් පර්වුතයෙහි වැඩසිටිසේක. නරෙන්ර්ු ය! එහි වැඩසිටි මහාමුනිවු සර්වකඥයන් වහන්සේ “අද මණ්ඩවීපයෙහි සියලු මනුෂ්යියෝ මා දකිත්වා මාකරා එනු කැමැතිවු සියලුම මනුෂ්යයයෝ නිරායාසයෙන් වහාම එත්වා”යි අධිෂ්ඨාන කළසේක. පර්වුතයෙහි රැස්විහිදුව මින් බබළන්නාවු ඒ සර්ව”ඥයන්වහන්සේද විරාජමානවු පර්වෙත යද දැක රජතෙමේදනුවර වැසේසෝද වහාඑළඹුණාහ. බොහෝ ජනයෝ තමතමන්ට පැමිණි ජය නිසා දෙවියන්ට බිළිදෙන පිණිස ඒ පර්වතතයට එළඹුණෝ සඞ්ඝයා සහිතවු සර්විඥයන් වහන්සේ දෙවතායයි සිතුහ. රජතෙමේද ඒ කුමාරතෙමේද විස්මයට පැමිනියෝ යුඬය හළහ. ඉතා සතුටුවු ඒ පෘථිවිශ්වරවු රජතෙම ඒ මුනින්ර්ය යන් වැද බතින් පවරා නගරසමිපයට වඩාගෙණවුත් මේ ස්ථානය සඞ්ඝයා සහිතවු මුනිරාජයන් වහන්සේට වැඩහිඳිනම් යොග්යනය උතුම්ය සිත්කලුය. සමේබ.ධ රහිතයයි සිතා මෙහි කරවනලද රම්යඞවු මණ්ඩපයෙහි උතුම් වු පය්ය්ාජයඞ්කයන්හි සඞ්ඝයා සහිතවු සර්වයඥයන්වහන්සේ වඩා හිඳවුයේය.
මෙහි වැඩ්හුහන්නාවුද සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින් වහන්සේ දක්නාවු විපයෙහි මනුෂ්යහයෝ හාත්පසින් පඬුරු ගෙණාවෝය. ඒ නරෙන්ර් තෙම තමන් සතුවුද ඒ ඒ ජනයන් විසින් ගෙණෙනලද්දාවුද ඛාද්යන භොජ්යවයෙන් සඞ්ඝයා සහිතවු ලොකස්වාමින් සන්තර්පෙණය කෙළේය. භක්තභොජනයට පසුවු (පස්වරු) කාලයෙහි මෙහිම වැඩහුන්නාවු සර්වභඥයන් වහන්සේට ඒ නරෙන්ර්ත තෙම ඒ මහාසාගර නම්වු උතුම් උයන වරදක්ෂිනණා කොට ප්රටදානය කෙළේය. අකාල පුෂ්පයෙන් අලඞ්කෘතවු මහාසාගර නම් උයන සර්ව ඥයන්වහන්සේ විසින් පිළිගත් කල්හි මහපොළොව කම්පිත විය. ඒ සර්වේඥතෙම එහිම වැඩහිඳ ධර්මොමදෙශනා කළසේක. එකල්හි විසිදහසක් මනුෂ්ය යෝ මාර්ගඩඵල ප්රාමප්තවුහ. සර්වකඥය්නවහන්සේ මහා සාගරනම් උයන්හි දිවා විහරණය කොට සවස් වෙලේහි පුර්ව බොධිවාක්ෂ ය්න පිහිටි භූමියට වැඩ එහි සමාධියට පැමිණ වැඩහුන්සේක් එයින් නැගිසේක සම්ය ක්සම්බුඬය්නවහන්සේ “දිව්වැස්සන්ගේ වැඩ පිණිස සුධර්මගමා නම් මෙහෙණිතොමෝ මාගේ න්යනග්රොමධ බොධිවෘක්ෂ යෙන් දක්ෂි ණ ශාඛාව ගෙණ මෙහෙණින්නන් සහිතව දැන් ඒවා”යි සිතුසේක. ඊට අනතුරුව මහත් ඍඬි ඇත්තාවු ඒ ස්ථවිරිතොමෝ උන් වහන්සේගේ සිතිවිලි දැක එහි නරෙන්ර්විරයන් කැඳවාගෙණ ඒ බොධිවෘක්ෂකයකරා එළඹ රත්සිරියෙලින් දක්ෂිඑණ ශාඛාවෙහි රෙඛාවක් දෙවා එතැනින් වෙන්ව රන්බදනෙක පිහිටියාවු ඒ බොධිය ඍඬියෙන් රැගෙණ පන්සියයක් මෙහෙණින්නන් සහිතවුවා, මෙහි පමුණුවා දෙවතාවුන් විසින් පිරිවරණලද්දි රන්බදන සහිතවු ඒ ශාඛාබොධිය සර්වාඥයන් විසින් දිගුකළ දක්ෂිරණ හසතයෙහි තැබිය තථාගතයන්වහන්සේ එය පිළි ගෙණ ජයනත රජහට එහි පිහිටුවන පිණිස ප්රහදානය කළ සේක. ඒ රජතෙම ශාඛාබොධි වෘක්ෂඑය ඒ මහාසාගර නම් උයනෙහි පිහිටුවුයේය. සර්වතඥයන්වහන්සේ එතැනින් වැඩ නාගමාලකයෙන් උතුරෙහි අශොකමාලකයෙහි වැඩහිඳ ජනයාහට ධර්ම මදෙශනා කළසේක. නරෙන්ර් යාණෙනි! එහි ඒ ධර්මදෙශනාව අසා සාරදහසක් ප්රාොණින්ට ධර්මාවබොධය වුයේය. නැවත සර්වදඥයන්වහන්සේ උතුරුදිග පූර්වලබුදුවරයන් වැඩහුන්නාවු ස්ථානයට වැඩ එහි සමාධිය අර්පනණය ෙකාට වැඩහුන්සේක් ඒ ස්මාුධියෙන් නැගි පිරිසට ධර්මදෙශනාකළ සේක. එහි වනාහි දසදහසක් ප්රාකණිහු මාර්ගයඵලයන්ට සමප්රාශප්තවුහ පස්මරුන් දිනු ඒ සර්වරඥයන්වහන්සේ මිනිසුන් විසින් වදනා පිණිස ජලසාථිකාධාතු ප්රසදානයකොට පිරිවර සහිතවු ඒ භික්ෂුනණිය මෙහි වස්වා භික්ෂුකන් දහසක් සහිතවු සබ්බනන්දිත නම් ශ්රානවකයන්වහන්සේද මෙහි වස්වා නදියෙන් මෙතර සුදර්ශදන නම් මාලයෙන් (බැහැර) සොමනස්ස නම් මාලකයෙහිදි ජනයාට මොනවට අනුශාසනා කොට සඞ්ඝයා හා සමඟ අහසට නැගි දඹදිව වැඩිසේක.
මේ කල්පයෙහි සතරවෙනුව සියලු ධර්මයන් අවබෝධ කළාවු සියලු ලොවට අනුකම්පාකරවු ශාස්නාවු ගෞතම නම් සර්වනඥයන්වහන්සේ වුසේක. ඒ සර්වනඥයන්වහන්සේ ප්රඅථම කොට මේ ලක්දිව් වැඩ යක්ෂවයන් දමනය කළසේක, නැවත දෙවනුව වැඩ නාගයන් දමනය කළසේක. නැවත තුන් වෙනුව පස්වරුන් දිනු මනින්ර්ැඩ යන්වහනසේ කැලණියෙහි මණිඅක්ඛික නම් නාගයා විසින් නිමන්ත්රරණය කරණලද්දේ ආගමනය ෙකාට එහි සඞඝයා සමඟ ආහාරවලඳා පූර්වැබොධින් පිහිටි ස්තානයද මේ චෛත්යිස්ථානයද පරිභොග ධාතුස්ථානවු ථුපාරාමය පිහිටන වැඩහිදිමෙන් පිරිභොගකොට, පූර්ව වු කාශ්යනපසර්වපඥයන්වහන්සේ වැඩසිටි (සොමනස්සමාලක) නම් ස්ථානයෙන් මෑතභාගයට වැඩ ලොකයට ප්රිදීපවුසේක් එකල ලඞ්කාවිපයෙහි මනුෂ්යමයන් නැති බැවින් වීපයෙහි සිටියාවු දෙවසමුහයාටද නාගයන්ටද මොනවට අනුශාසනා කොට සඞ්ඝයා සහිතව අහසට නැගි දඹදිව වැඩිසේක.
නරෙන්ර්ව යාණෙනි! මෙසේ මේ ස්ථනාය සතර බුදුවරයන් විසින් සෙවුනා ලද්දේය. මහරජාණෙනි! මේ ස්ථානයෙහි අනාගතකාලයෙහි සර්ව ඥ ශරීරික ධාතූන් සම්බන්ධහවු ද්රොෙණ යක් ධාතුන්ගේ නිධානවු එක්සියවිසිරියන් උස් ස්වර්ණෙමාලියයි ප්ර සිඬවු සෑයෙන් වන්නේය෴පෘථිවිශ්වරතෙම ඒ (සතුපය) ‘මමම කරවන්නෙමි”යි කීයේය. “පෘථිවිපාලයෙනි, මෙහි තොපට අන්යවවු බොහෝ කටයුතු වෙති. ඒ කටයුතු කරව. තොපගේ මුනුබුරෙක්තෙම මේ ස්තූපය කරවන්නේය. (එහි පිළිවෙළ මෙසේයි)෴යුෂ්මන්හුගේ සහෝදරවු මහානාග නම් යුවරජහුගේ පුත්ර වු යටාලතිස්ස නමින් ප්රුකටවු නරෙන්ර්කටයයෙක් තෙම අනාගතයෙහි වන්නේය. ඔහුගේ පුත්ර්වු ගොඨාභය නම් නරෙන්ර්්ර යෙක් වන්නේය. ඒ රජහුගේ පුත්රපවු කාවන්තිස් නම් රජෙක් වන්නේය නරෙන්ර්( ය! ඒ රජහු පුත්වු “දුඨගාමිණි යන ශබ්දයෙන් ප්රතකටවු අභය නම් මහ රජෙක් වන්නේය. මහත්වු තෙජස් හො ඍඬිවික්රතමයෙන් යුක්තවු ඒ මහරජතෙම මෙහි ස්තුපය කරවන්නේය”යි ස්ථවිරයන් වහන්සේ වදාළ සේක ස්ථවියන් වහන්සේගේ වචනයෙන් මිහිපතිතෙම එපවත් ලියවා මෙහි ගල්ටැඹක් එසවුයේය.
මහත් පරයේ ඥ හා මහ්ත ඍඬි ඇත්තාවු ඒ මහාමහෙන්ර්ව නම් ස්ථවිරයන් වහමන්සේ මහමෙවුනා උයනින් සිත්කලුවු තිසසා රාමය පිලිගත්සේක. කම්පාරහිතවු ස්ථවිරතෙම අටතැනකදි පොලොව කම්පිතකරවා සයුර හා සමානවු නුවරට පිඬු පිණිස ප්රකවිෂ්ටව රජගෙයි භක්තකෘත්යගය කොට මන්දිුරයෙන් නික්ම නඳුන් වනයෙහි වැඩහිඳ එහිදි අග්ගික්ඛෙන්ධාටපම නම්වු සුත්රටය ජනයාට දෙශනා කොට එහිදි මිනිසුන් දහසක් මාර්ගක ඵල ප්රාුප්තකරවා මහමෙවුනා වෙනෙහි වැඩවිසුසේක.
ස්ථවිරයන් වහන්සේ තුන්වෙනි දවස්හි රජගෙයි වළඳා නදුන්වෙනෙහිවැඩහිඳ ආශිර්වීෂොපම්සුත්රවය දෙශනාකළසේක. මාහස්ථවිරයන් වහන්සේ දහසත් පුරුෂයන් මාර්ගඵලාවබොධයට පමුණුවා එතැනින් තිස්සාරාමයට (වැඩිසේක) අසනලද දෙශනා ඇති ඒ රජතෙමේද (පැමිණි) තෙරුන්වහන්සේ සමිපයෙහි හිඳ “වහන්ස! බුඬශාසනය (මෙහි) පිහිටියේදෝහෝ”යි විචාළේය “නරෙන්ර් ය! තමව නොපිහිටියේය, ජනාධිපතිය! උපොසථාදි කම් පිණිස බුඬාඥවෙන් මෙහි සිමාවක් බැන්දා කල්හි ශාසනය පිහිටන්නේය”යි මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ වදාළසේක. රජතෙම උන්වහන්සේට මේ වචනය සැල කෙළේය. “කාන්තිධරය්න වහන්ස! මම සර්ව ඥයන් වහන්සේ ආඥව ඇතුළත වාසය කරන්නෙමි, එහෙයින් පුරය ඇතුළත්කොට මහාසිමාව සමකල්හි බඳනාසේක්වා”යි සැල කෙළේය. ස්ථවිරයන් වහනසේ ඒ රජහට පෘථිවිශ්වරය! එසේ කල්හි යුෂ්මත්තෙමේ සීමාව යන තැන් දැනුම් අපි එය බඳුම්හ”යි වදාළසේක පෘථිවිශ්වරතෙම මැනව”යි කියා හඳුන් නවයෙන් නික්මෙන දෙවෙන්ර්න් යාමෙන් රම්යවවු මහමෙවුනා උයනේත නික්ම ස්වකීයවු මන්දිදරයට ප්ර්විෂ්ටවුයේය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ සතරවෙනි දවස්හි රජගෙයි වළඳා නඳුන් වෙනෙහි වැඩහිඳ අනමතග්ගිය නම් සංයුක්තය දෙශනාකළ සේක. ඒ මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ එහිදි දහසක් පුරුෂයන්ව අමෘතපානය පොවා මහාමෙඝවනාරාමයට එළඹිසේක. උදය බෙර හසුරුවා පුරවරයද විහාරයට යන මාර්ග්යද හාත්පසින් විහාරයද සරසවා ඒ නරෙන්ර්වා තෙම රථයෙහි සිටියේ සර්වාප ලඞ්කාරයෙන් අලඞ්කෘතවුයේ ඇමැතියන් සහිතව අන්තඃපුර වාසින් හා රථ බලවාහන ඇමැතියන් සහිතවුයේ මහපිරිවරින් ස්වකීය රාමයකරා පැමිණියේය. එහි වනදහිතනාවට යොග්යාවු ස්තවිරයන් කරා එළඹ වැද ස්ථවිරයන් හා සමග උඩුගඟ තොටට ගොස් රන් නගුලක් ගෙණ එතැන් පටන් සාමින් ගියේය. මහාපදුමය, කුඤ්ජරය යන නම් ඇත්තාවු අතිශයින් ශොභනවු ඇත්තු දෙදෙන ස්වර්ණටමයවු නගුලෙහි යොදනලද්දාහ. පළමුවෙනිවු කුන්තමාලකයෙහි (සිටියේ) සිවුරඟ මහාසෙනග ඇත්තාවු සතුරු දමනය කළ මිහිපතිවු නරෙන්ර්ප තෙම ස්ථවිරයන් සමඟ වුයේ මොනවට සරසනලද්දාවු පුන්කලස, නොයෙක් වර්ණොණ ඇත්තාවු කොඩිය. යහපත්වු සඳුන්සුණුයුත් තලිය, රන්රිදි දඬු ඇති කැටපත්ය, මලින්බරවු සුමුගුය, මල්ඇහැය, තොරන් කෙහෙලි ආදියද ගත් අත් ඇති අගනන් විසින් පිරිවරනලද්දේ නොයෙක් තුය්්් යෙන් ඝොෂණයකරණලදදේ සෙනාසමුහයා විසින් පිරිවරන ලද්දේ ස්තුති මඞ්ගල ගිතයෙන් සිවුදිගුන් පුරවන්නේ සාධුකාර නාදයෙත් හා පිළිහිස සීසෑරූම් සියගණ නින්ද මහත්වු උත්සව පූජායෙන්ද යුක්තවුයේ නගුල රැගෙණ සිව්ටු දක්වා සාමින් ගියේය විහාරය හා නගරයද ප්රයදක්ෂිගණ කරන්නේ ගං තොටට පැමිණ සිමාව යකතැන් සමාප්තකෙළේ ය. එහිසිමාතොමෝ කවරකිමිත්තකින් ගියාදැයි “සිමාවපැමිණි තැන් (දැනගනු) කැමැත්තෙනි! ඒ මෙසේ අවබොධ කරව්” (කොළොම් හොය) පහන්තොට පහණෙහි කුඩාවළටද එතැනින් කුම්බල නම් වළ අගටද එතැනින් මහදුවටද ගියාය. එතැනින් කුඹුක්පෙළට ගියේ එයින් මහමලුවට ගියේය එයින් කුදුම්රුකටද එතැනින් මුරුත පොකුණටද ගියේ විජයා රාම නම් උයනෙහි උතුරු දොරකොටුවට ගියේය. ගජ කුඹුනම් ගලටද තුසවැටිය මැදින් අබ උයනෙහි කොක්ගලටද (ගොස්) මහාසොහොන් මැදට ගියේය, දිගුපහණට ගොස් කර්ම)මාර දෙවයාගේ බඩහැලට වමින් නුගමලුවට ගොස් හියගල සමිප යෙහි ගිනිකොණ දියවස් බමුණගේ දෙවාලයටද, එතැනින් තෙලුම්පෙළට ගියේ එතැනින් තාලවතුෂ්කයට ගියේය. එතැනින් අස්මඩුල්ලට වමින් සසවානයට ගියේය. එතැනින් බොරළුතොටට ගියේ එතැනින් මත්තෙහි නදියට ගියේය. පළමු සැයෙන් නැගෙණහිරද කොළොම් ගස් දෙකක් වුහ. සෙනින්ද්ගුත්ත රාජ්යනයෙහි උදක ශුඬික ද්රනවිඩයෝ නදිය දුරයයි සිතා බැද එය නුවරට ආස්නන කළහ. එහි ජිවමානවු කොළොම්රුක සිමාවට ඇතුළුෙකාට ගියේය. මළ කොළොම් රුක පිහිටි ඉවුරෙන් සිමාතොමෝ මළ කොළොම් රුකෙන් ඌර්ඩ ව භාවයට පත්විය. ස්ථවිරතෙම සිංහසථානකම් තොටින් ඌර්ඨ්වභාවයට පැමිණ ඉවුරෙන් වඩනේ පහන්තොටට පැමිණ නිමිති ගැළපුසේක. නිමිත්තෙන් නිමිත්ත ගැළපු කල්හි සස්න මොනවට පිහිටියේයයි දෙවි මිනිස්සු සාධුකාර පැවැත්තුහ. රජහු විසින් හිවිට දුන්කල්හි මහත් ප්රතඥ ඇති ඉන්දි ය වසඟකළාවු මහාස්ථවිරයන් වහන්සේ නිමිත්තයන් හාත් පසින් කිනිනය කළසේක් විධිවු පරිද්දෙන් දෙතිසක් ඛණ්ඩ සිමාවන් පිණිසද ථුපාරාමය පිණිසද සිමාන්තරික නිමිතත යන්ද කිනිතය කොට එම දවස්හිම සියලු සිමාවන් බන්ධනනය කළසේක සිමාබන්ධිනය සමාපපතකළ කල්හි මහ පොළොව කම්පිතවිය. ස්ථවිරයන් වහන්සේ පස්වන දවස් රජගෙහි වළඳා නඳුන් වෙනෙහි වැඩහිඳ ඛජ්ජනියක නම්වු සුත්රාහනතය මහාජනයා හට දෙශනාකොට එහිදි දහසක් මිනිසුන්ට අමෘතපානය පොවා ම්හ මෙවුනා උයනෙහි වාසය කළසේක. දෙශනා දන්නවු ස්ථවිරයන් වහන්සේ සවෙනි දවස්හි රජගෙහි වළඳා නඳුන් වෙනෙහි වැඩහිඳ ගොමසපිණ්ඩික නම් සුත්රනය දෙශන, කොට දහසක්ම මිනිසුන් මාර්ගනඵලාවබොධයට පමුණුවා මහමෙවුනා උයෙනහිම වැඩවිසුසේක ස්ථවිරයන් වහන්සේ සත්වෙනි දවස්හිද රජගෙහි වළඳා නදුන් වෙනෙහි වැඩහිද ධර්මසමචක්කප්පවත්තන නම් වු ස්රෙත්රාදනතය දෙශනා කොට මිනිසුන් දහසක්ම මාර්ග ඵලාවබොධයට පමුණුවා මහමෙවුනා උයනෙහි වැඩවිසූසේක. මෙසේ කාන්තිධරවු ස්ථවිරයන්වහන්සේ සත්දවසකින්ම අටදහස් පන්සියයක් මනුෂ්යධයන් මාර්ගරඵලාව බොධ කරවා (ඒ මහනඳුන් උයනෙහි වාසය කළසේක) ඒ මහා නඳුන් වනය ඒ ශ්රෙවෂ්ඨවු අර්හඒතුන්වහන්සේ විසින් ශාසනය බැබළවු ස්ථානය යන අත්ථිෙයෙන් “ජොතිවන” යයි කියනුලැබේ. රජතෙමේ ශිඝ්රය ලෙස ගිනිසුලින් මැවි වියලවා පළමුවෙන් තිස්ස රාමයෙහි ස්ථවිරයන් වහන්සේට පිරිවෙනක්කරවුයේය. ඒ ප්රාරසාදයතෙම කාලවර්ණුවුයේය. එහෙයින් ඒ මන්දිනරය එහි කාලප්රාඒසාද පිරිවෙන යන නමට පැමිණියේය. ඉක්බිත්තෙන් මහබෝගෙයක්ද ලෝවාමහපායද ලහබත් ගෙයක්ද බත් හලක්ද මොනවට කරවුයේය. බොහෝ පිරිවෙන්ද යහපත්වු පොකුණුද රාත්රිමස්ථානද දිවාස්ථානාදින්ද කරවුයේය. පාපයන් ධොවනය කළාවු උන්වහ්නසේගේ නහන පොකුණු තෙර කළාවු පිරිවෙණ සුන්හාත පිරිවෙනයයි කියනු ලැබේ.
ලඞ්කාවිපයට ප්ර දීපයක්වු ඒ උත්තමයන් වහන්සේ සක්මන් කළ තන්හි කරණලද ඒ පිරිවෙන “දිඝවඞ්කමණ”නක යයි කියනු ලැබේ. ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේ යම් තැනෙක්හි වනාහි අග්රනවු ඵල සමාපත්තියට සමවනසේක්ද ඒ හෙයින් එය “ඵලග්ගපරිවෙණ” යිය කියනු ලැබේ. යම් තැනෙක්හි බොහෝවු දෙව් සමුහයෝ උන්වහන්සේකරා එළඹඋපස්ථානකළාහුද එහෙයින්ම මරුගණ පිරිවෙණයයි කියනු ලැබේ. ඒ රජහුගේ සෙනෙවිවු දික්සඳ ඇමැතිතෙම් මහටැම් අටකින් සුළුපහසක් කරවුයේය. එය ඒ වෙහෙරෙහි “දික්සඳ සෙනවියා පිරිවෙන” යිය කියනු ලැබේ. ඒ පිරිවෙන ප්රරධානවේ. ප්රපධානවු ස්ථවිරයන්ට දෙවානම්පිය යන වචනයෙන් වලඳනලද නම් ඇත්තාවු යහපත් ප්රරඥ ඇති ඒ රජතෙම නිර්ම ල බුඩි ඇත්තාවු මහා මහෙන්ර්වු නම් ස්ථවිරයන් කරා පැමිණ ලඞ්කාවිපයෙහි පළමුවෙනිවු මේ මහාවිහාරය මෙහි කරවුයේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන්සංවේග පිනිස කළ මහවස මහාවිහාරපටිග්ගහණ නම්වු පසළොස්වන අදියර නිමි.
මහා වංශය - 4 කොටස ( පරිඡ්ඡේදය 4)
සතරවෙනි පරිචේජදය
අජාසත් රජහු පුත්ර මිත්රා.දොහිවු උදායිභ්රපද්ර රජතෙම ඒ අජාසත් රජහු මරවා සොළොස් හවුරුද්දක් රජය කරවුයේය. උදායිභද්රඋ රජහු පුත්ර වු අනුරුධ කුමාරතෙම ඒ උදායිභද්රය රජහු මරවාද, අනුරුධ රජහු පුත්රනවු මුණ්ඩධ කුමාරතෙම ඒ අනුරුඬ රජහු නසාදැයි මිත්රරද්රොඋහි දුර්ම්මතිවු ඕව්හුද රාජ්යුය කරවුහු ඒ දෙදෙනාගේ රාජ්යනයන්හිද අට හවුරුද්දක් ඉක්මුණහ, මුණ්ඩ රජහු පුත්රෙවු පඩිවු නාගදාසකතෙම පියා මරවා සූවිසි වසක් රජය කරවි. ඉක්බිත්තෙන් “මේ පිතෘභාතක වංශය”යි කිපි නුවර වැසසෝ සමඟිවුවෝ නාගදාසක රජහු පහකොට සාධුන් විසින් සම්මතකරණලද්දාවු සුසුනාගයයි. ප්රිසිඬවු අමෘත්යස යෙතු සියල්ලන්ට හිතසිත් ඇත්තෝ රාජ්යායෙහි මොනවට අභිසෙක කළහ. ඒ රජතෙම අටළොස් වසක් රජය කරවිය, උහුපුත් කාලාශොක රජතෙම අටවිසි හවුරුද්දක් රජය කරවිය. කාලාශොක රජහු රාජ්යුයහි දසවෙනිවස ඉක්මුණ කල්හි මෙසේ ගණන් පිළිවෙළින් සර්වජඥයන් වහන්සේගේ පිරිනිව් විසින් වර්ෂ් සියයක් විය. එකල්හි විසාලාමහනුවර වැසි අලජ්ජිවු නොයෙක් වජ්ජිපුත්ර්ක භික්ෂුයහු. සිඞ්ගිලොණකප්පය, චඞගුලකප්පය,එසේම ගාමන්තරකප්පය, ආවාසකප්පය, අනුමතිකප්පය, ආවිණ්ණකප්පය, අමථිතකප්පය, ජලොහි කප්පය,අදසකනිසිදනකප්පක, ජාතරූපාදිකප්පයයි * මෙසේ (අකැපවු) දශවස්තුන් කැපයයි ප්රදකාශකළහ. වැදැරට චාරිකා වෙහි වඩනා යසස්ථවිරතෙම ඒ ඇසුයේ, ෂඬ්හිය, ඇත්තවුබලප්රෙපත වු කෘකණ්ඩක පුත්ර)ව යසස්ථවරතෙම එය සංසිඳුවනු පිණිස උත්සාහ සහිතවුයේ එහි මහාවනයට වැඩිසේක.
මෙහි ශෘඕගලවනකලප නම් ලුණුනැති ආහාර ලත් කාල ඒ හා මිශ්හිකොට වලදනු පිණිස ගෙරි අං ආදි කුලාවක බහා ලුණු පරිහරනයි-ව්යාධගුලකල්ප නම් ඉරනැම් දැගුල් සෙවනැලි වහතෙක් විකල් බොජුන් වැලදිමිසි - ග්රැවමාන්තර කල්ප නම් දැන් අන් ගමකට යමැයි පවුරුණු කළහු විසින් කැප නොකළ අත ඒ වැදැරථි වාසි භික්ෂුළහු පොහෝගෙයි දිය සහිත ලොහො තළියක් තබා “සහගව කහවණු ආදිය දෙව්” කියා උපාසකයන්ට කීහු, ඒ ස්ථවිරතෙම “නොකැපය එය නොදෙව”යි වැලකුයේය, ඒ භික්ෂුබහු හශස්ථවිරයන් වහන්සේට පටිසාරණිය නම් කර්මයය කළහ, ඒ ස්ථවිරතෙම අනුදුතයෙකු ඉල්වාගෙන උහු හා සමඟ නුවරට පිවිසියේය. තමන් ධර්ම මවාදිඬව නුවර වැස්සන්ට හඟවා පෙරළා වැඩිසේක. අනුදුත භික්ෂුධහුගේ බස් අසා ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේට උපක්ඛපනිය නම් කර්මය කරන්නට ආවාවු භික්ෂු හු ස්ථවරයන් වහන්සේගේ ගෙය වටකොට සිටියෝය. ස්ථවිරතෙම අහසට නැගි එතැනින් කොසෑඹැනුවරට වැඩල අෂඬාගංග පර්වුත විහාරයට තෙමේ වැඩ පාවාරට වාසිවුද අවන්තිරට වාසීවුද භික්ෂුකන් සම්පයට වහා දුනසන් යැවුසේක.ඍණවාසහු සමභුතනම් ස්ථවිරයන් වහන්සේට ඒ සියල්ල කීසේක. පාවාරට වාසීවු සෑට නමක්ද, අවන්තිරට වාසීවු අසු නමක්ද යන සියලු මහරහත් ස්ථවිරයන් වහන්සේලා අඬොගංග පර්වනත විහාරයෙහි බැසිසේක්ලාය. එහි ඒ ඒ නැනිත් රැස්වු භික්ෂු්හු සියල්ලෝම අනුදහසක් වුහ. රාගාදි කෙලශ රහිත ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේලා මන්ත්රකණය කොට,ක්ෂි ණාශ්රනම බහුශ්රැිතකවු සොරෙයරට වැසි රෙවත ස්ථවිරයන් වහන්සේ ඒ කාලයෙහි ප්ර මුඛවශයෙන් දැන උන්වහන්සේ දක්නා පිණිස ඒ තෙරුන් වහන්සේලා නික්මුණාහ. ඒ ස්ථවිර යන් වහන්සේ ඒ මන්ත්රරණය (දිවකණින්) අසා විසාලාමහනුවර වම වඩුනු කැමැත්තේ (පිරිවර සහිතව) ඵාසුගමන කැමැත්තේ එතැනින් එකෙණෙහි නික්මුණසේක. ඒ මහාඬ්යාිසය ඇත්තාවු ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් උදය උදය නික්මුණ තැනට, සවස සවස පැමිණෙන්නාහු ඒ රෙවත ස්ථවිරයන් වහන්සේ සහජාති තිරිකක ෙභාජනය වැලදමයි- ආවාසකලප නම් මහාසිමායෙහි තානා ආවාස යන්හි වෙන් වෙන්ව පොහෝකිරිමයි-ආවර්කලප නම් ආවෘයයි උපාධ්යාපයන් විසින්න පුරුදු කළදේ පැවැත්විමයි-අමජිතකල්ප: නම් යමක් : කිරිබැවින් තොරනම් දි බවට නොපැමිණියේ නම් එවැන්න පැවරුවනු විසින් කැපකොට නොගෙණ වැලදිමට - ජලොහිකල්ප නම් යමක් සුරාත් නොවිඳ මද්යරබවටත් නොගියේද එබඳු නොලා හුමුහුකළ සුරාපිමයි - අදශකනිසිදනකල්ප නම් දහවලුනැති නිසිදන පරිහරණයි - ජාතරු පාදිකල්ප නම් රන් රිදි මසු කහවණු ආදිය පිළිගැන්මයි, යන මෙතෙක්ද භික්ෂුපන් කැපයයි වජ්ජිපුත්රපක භික්ෂු න් විසින් උපදවනලද දශවස්තු නම් - මෙහි, පවාරන පටිගගහණාදියෙහි වැඩි විස්තර විකය කයින් දන්නේයි සහජාති භූමි සමිපයට හයාහු, භක්තකාලය පැමිණිකල්හි භක්තපරිභොගය කෙරෙත්. සහජාතිභූමියෙහි වසන්නාවු රහස්වු (ආනන්දොස්ථවිරයන් වහන්සේගේ සඬිවිහාරිකවු) සාළහ නම් ස්ථරතෙම සීතා වදාරා පාවෙය්යික භික්ෂුිහු ධර්මතම වාදිහුයයි දැක වදාළේය. මහාබ්රටහ්මතෙම උන්වහන්සේ කරා එළැඹ ධර්මෙමයෙහි පිහිටුවයි කීයේය. ඒ ස්ථවීරතෙම තමන් සතනයෙන් ධර්මිමයෙහි පිහිටිබව ඒ බ්ර හ්මයාට වදාළේය. ඒ භික්ෂුතහු පිරිකර රැගෙණ රෙවත ස්ථවිරයන් දුටහ. ඒ ස්ථවිර යන්වහන්සේ (පිරිකර) නොපිළිගත්තේය, ඒ පක්ෂ ය ග්රරහණය කළාවු (උත්තර නම්) ශිෂ්යියා නෙරපුයේය. ඉක්බිත්තෙන් ඔව්හු විසාලාමහනුවරට ගොස් එතැනින් පැළලුප් නුවරට ගියා හුය. අලජ්ජ භික්ෂුසහු “අපගේ ශාස්තෲන්වහන්සේගේද ගඳ කිළිය රකිමින් අපි එහි වැදැරට මහාවනවිහාරයෙහි වසම්හ ගම්වැසිවු භික්ෂුිහු වෙහෙර ගණුම්හසි එති මහරජඔවුන් වලක් වයි” කාලාශොකරජහට කිවුය ඔව්හු රජහු දුරුග්රා්හිතකොට විසාලාමහනුවරට ආවාහුය. මෙහි සහජත භූමියෙහි රෙවත ස්ථවිරයන්වහන්සේ සමිපයෙහි භික්ෂුවහු එකොළොස්ලක්ෂත අනු අගස්ක රැස්වුවෝ ඒ දශවස්තු සංසිඳුවන පිණිස සැළකළෝ. මුලස්ථවු වැදැරට වාසි භක්ෂුදන්ගෙන් වෙන්ව දශවස්තුසමනය (රෙවත ස්ථවිරයන්වහන්සේව) රුචි නොවිය. ඉක්බිත්තෙන් ඒ සියලුම ස්ථවිරභික්ෂු්හු විසාලාමහනුවරට ගියාහුය. වරදවා පිළිගත්ත වු රජතෙමේද එහි ඇමතියන් යැවුයේය. දෙවානු භාවයෙන් මුළාවුවෝ අන්තැනෙක ගියාහුය ඒ මිහිපල්තෙම ඔවුන් යවා ඒ රාත්රිභයෙහි ස්වප්තයෙන් ස්වකීයවු දෙහය ලොහොකුඹුනරකයෙහි බැහුවා දුටුයේය රජතෙම අතිශයින් බියපත්වුයේය. ස්ථවිරිතොමෝ අහසින් ආවාය, “තොප විසින් බරවු කර්මතයක් කරණලද්දේය, ධාර්මාමකවු ආය්ය්් යන් ක්ෂාත කරව, තෙපි අන්වහන්සේලාට පක්ෂකව ශාසනයඩ්ග්රහහකරව. මෙසේ තම කල්හි තොපට සැපවන්නේයි” කියා බැහැර ගියාය. මිහිපතිතෙමේ උදැසනම විසාලාමහනුවරට යන්නටනික්මුණේය. ඒ රජතෙම මහවනයට ගොස් භික්ෂුකසඞ්ඝයා රැස්කරවා උභයපක්ෂේයාගේ වාදයද අසා ධ්ම්ොමපක්ෂියට රුචි කොට, ඒ සියලු ධාර්මාමක භික්ෂුෂන් ක්ෂේමාකරවා තමන්ගේ ධර්මපම පක්ෂ භාවය කියා නුඹවහන්සේලා රචිවු පරිද්දෙන් ශාසන යාගේ ප්රරග්රරහණය කරවයයි කියා උන්වහන්සේලාට ආරක්ෂානත් දි ස්වකීය නගරයට ගියේය. එකල්හි දශවස්තුන් විනිශ්චය කරනු පිණිස සඞඝයා රැස්වුසේක, එහි කෙළවර තැන්තාවු විවාද කථාවෝ සඟමැද උපන්හ ඉක්බිත්තෙන් ඒ රෙවත ස්ථවිරයන්වහන්සේ සඟමැදට පැමිණියේ සඞ්ඝයාට අස්වා ඒ වස්තුව (අධම්වාදින් පිරිසෙන් පිටකිරිමවු) උබ්බාහිකාවෙන්සංසිදුවන්නට නිශච්යිකළසේක. පෙරදිගවැසි භික්ෂු න් සතර නමක්ද පාවෙය්යශ සතර නම්ක ද වස්තුව සංසිඳුවසන පිණිස උබ්බාහිකාවම සම්මත කළසේක. සබ්බකාමිය, සාළහය, බුජ්ජ සොහිතය, වාසභගාමිකයයි මේ පූර්ව්දික්වාසිවු සථරයෝය. සෘණවාසි සමභූතය, රෙවතය, කාකණ්ඩපුත්රපවුල යසය, සුමනයයි මේ සතර නම වාවෙය්යසවු ස්ථවිරයෝය, රහත්වු ඒ ස්ථවර අට නම අල්පශාබදවශයෙන් නිරවුල්කොට ඒ වසතුන්සංසිඳුවනු පිණිස වාලුකාරාමයට වැඩියාහුය. එතන්හි අභිනවවු ඒ භික්ෂුා නමක් විසින් පණවනලද අසනෙහි සර්වහඥයන්වහන්සේගේ අදහස් දන්නාවු මහතෙරහු වැඩහුන්හ. පුච්ජාවන්හි දක්ෂ්වු රෙවත නම් මහාස්ථවිරයන්වහන්සේ ඒ වසතුන් අතුරෙන් එක එක පිළිවෙළින් සබ්බකාමාස්ථවිරයන් විචාළසේක. ඉක්බිති උන්වහන්සේ විසින් විචාරනලද සබ්බකාමානම් මහාස්ථවිරතෙම ඒ සියලුම වස්තුහු කැපනොවෙත්යයි සුත්රමදැක්විමෙන් ප්රිකාශ කොට වදාළේය. ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු ඒ අධිකරණය පිළිවෙළිත් බැහැරකොටලා එහිම සඟමැද පිළිවෙළින් පිළිවිසිම් විසඳිම් කළහ. ඒ මහාස්ථවරයෝ තුමු දශවසතුන් ප්රථකාහකළාවු ඒ දසදහසක් පාපභික්ෂු න්ට නිග්රඟහ කළහ. සබ්බකාමිනම ස්ථවිර යන්වහන්සේ එකල ලොකයෙහි සියලු සඞ්ඝයාට වැඩිමහලුවු සේක. එකල්හි උන්වහන්සේ උපසම්පදාවෙන් එකසියවිසිවයස් වුසේක සබ්බකාමිය, සාළඟය, රෙවතය, බුජ්ජයොහිතය, කෘකණ්ඬකපුත්රරය යකය, සාණවාසිසමභුතය, යන මේ ස්ථවිරයනස් වහන්සේලා ආනන්දත ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ සඬිවිහාරිකවු ශිෂයෝය, වාසභගාමිකය, සුමනය යන මේ ස්ථවිර දෙනම වනාහි අනුරුඬස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ඝඬිවාහාරික ශිෂ්යඬ යෝයි. පින්වත් වු ඒ ස්ථවිර අටනමද පෙර තථාගතය්න වහන්සේ දුටුවෝය. භික්ෂු්හු දොළොස්ලක්ෂ යක් රැස්වුහ, සීය ලුම භක්ෂුයන්ට රෙවත නම් ස්ථවිරයන්වහන්සේ ප්රභමුඛ වුයේය, එහෙයින් එකල්හි ඒ රෙවතස්ථවිරයන්වහන්සේ බොහෝකල් සඩම්යාගේ පිහිටිම සඳහා, ධර්ම සඞ්ගතයන් කරවනු පිණිස සියලු භික්ෂු සමුහයෙන් ප්රාභෙදප්රාධපත අන්ථියප්රිතිසමහිදාදි ඥන ඇති පිටකත්ර යධාරිවු රහතුන්වහන්සේලා සත්සියයක් තෝරා ගත්සේක. රෙවත ස්තවිරයන්වහනේසේ ප්රෙමුඛකොට ඇත්තාවු ඒ සියල්ලෝ්න වාලුකාරාමයෙහි කාලාශොක (නම් කර නිඳුහු) විසින් ආරක්ෂාිකරණ ලද්දාහු ධර්මිසඞ්ගායනා කළහ. පූර්ව්යෙහි පුච්ජාදකථනයදකරණ ලදදාවු ඒ ධර්මාය මෙසේ ග්ර්හ ණයකොට මේ (ධර්මවසංගීතිය) අටමසකින් නිමවුහ. මෙසේ ඒ මහායසස් ඇත්තාවු දොෂක්ෂ ය ප්රාටප්තවු ස්ථවිරයන්වහන්සේ සේලාද දෙවෙනි සඞ්ගායනාව කොට සලකින් පිරිනිවන් පා වදාළහ.
මෙසේ උත්තම ප්රඞඥ ඇත්තාවු පැමිණියාවු ලොකෝත්තර විශේෂ ධර්ම ඇත්තාවු භවත්රාය වාසින්ට වැඩ සිදුකරන්නාවු සර්ව ඥපුත්රුයන් වහන්සේලාගේ ඒ මරණය සිහිකොට (ඇතිවි නැතිවන) සඞ්ඛත ධර්මසයන්ගේ සාරරහිත භාවය නිරවශෙෂ වශයෙන් ප්ර ඥවෙන් පරීක්ෂාවකොට (ඍදුජනතෙම) ප්රභමාදරහිත වන්නේය.
මෙතෙකින් හුදි ජනයා ප්රරසාදාවෙන පිණිස සම මහවස දූතීය සංගිති නම් වු සතරවෙනි අදියර නිමියේයි.
අජාසත් රජහු පුත්ර මිත්රා.දොහිවු උදායිභ්රපද්ර රජතෙම ඒ අජාසත් රජහු මරවා සොළොස් හවුරුද්දක් රජය කරවුයේය. උදායිභද්රඋ රජහු පුත්ර වු අනුරුධ කුමාරතෙම ඒ උදායිභද්රය රජහු මරවාද, අනුරුධ රජහු පුත්රනවු මුණ්ඩධ කුමාරතෙම ඒ අනුරුඬ රජහු නසාදැයි මිත්රරද්රොඋහි දුර්ම්මතිවු ඕව්හුද රාජ්යුය කරවුහු ඒ දෙදෙනාගේ රාජ්යනයන්හිද අට හවුරුද්දක් ඉක්මුණහ, මුණ්ඩ රජහු පුත්රෙවු පඩිවු නාගදාසකතෙම පියා මරවා සූවිසි වසක් රජය කරවි. ඉක්බිත්තෙන් “මේ පිතෘභාතක වංශය”යි කිපි නුවර වැසසෝ සමඟිවුවෝ නාගදාසක රජහු පහකොට සාධුන් විසින් සම්මතකරණලද්දාවු සුසුනාගයයි. ප්රිසිඬවු අමෘත්යස යෙතු සියල්ලන්ට හිතසිත් ඇත්තෝ රාජ්යායෙහි මොනවට අභිසෙක කළහ. ඒ රජතෙම අටළොස් වසක් රජය කරවිය, උහුපුත් කාලාශොක රජතෙම අටවිසි හවුරුද්දක් රජය කරවිය. කාලාශොක රජහු රාජ්යුයහි දසවෙනිවස ඉක්මුණ කල්හි මෙසේ ගණන් පිළිවෙළින් සර්වජඥයන් වහන්සේගේ පිරිනිව් විසින් වර්ෂ් සියයක් විය. එකල්හි විසාලාමහනුවර වැසි අලජ්ජිවු නොයෙක් වජ්ජිපුත්ර්ක භික්ෂුයහු. සිඞ්ගිලොණකප්පය, චඞගුලකප්පය,එසේම ගාමන්තරකප්පය, ආවාසකප්පය, අනුමතිකප්පය, ආවිණ්ණකප්පය, අමථිතකප්පය, ජලොහි කප්පය,අදසකනිසිදනකප්පක, ජාතරූපාදිකප්පයයි * මෙසේ (අකැපවු) දශවස්තුන් කැපයයි ප්රදකාශකළහ. වැදැරට චාරිකා වෙහි වඩනා යසස්ථවිරතෙම ඒ ඇසුයේ, ෂඬ්හිය, ඇත්තවුබලප්රෙපත වු කෘකණ්ඩක පුත්ර)ව යසස්ථවරතෙම එය සංසිඳුවනු පිණිස උත්සාහ සහිතවුයේ එහි මහාවනයට වැඩිසේක.
මෙහි ශෘඕගලවනකලප නම් ලුණුනැති ආහාර ලත් කාල ඒ හා මිශ්හිකොට වලදනු පිණිස ගෙරි අං ආදි කුලාවක බහා ලුණු පරිහරනයි-ව්යාධගුලකල්ප නම් ඉරනැම් දැගුල් සෙවනැලි වහතෙක් විකල් බොජුන් වැලදිමිසි - ග්රැවමාන්තර කල්ප නම් දැන් අන් ගමකට යමැයි පවුරුණු කළහු විසින් කැප නොකළ අත ඒ වැදැරථි වාසි භික්ෂුළහු පොහෝගෙයි දිය සහිත ලොහො තළියක් තබා “සහගව කහවණු ආදිය දෙව්” කියා උපාසකයන්ට කීහු, ඒ ස්ථවිරතෙම “නොකැපය එය නොදෙව”යි වැලකුයේය, ඒ භික්ෂුබහු හශස්ථවිරයන් වහන්සේට පටිසාරණිය නම් කර්මයය කළහ, ඒ ස්ථවිරතෙම අනුදුතයෙකු ඉල්වාගෙන උහු හා සමඟ නුවරට පිවිසියේය. තමන් ධර්ම මවාදිඬව නුවර වැස්සන්ට හඟවා පෙරළා වැඩිසේක. අනුදුත භික්ෂුධහුගේ බස් අසා ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේට උපක්ඛපනිය නම් කර්මය කරන්නට ආවාවු භික්ෂු හු ස්ථවරයන් වහන්සේගේ ගෙය වටකොට සිටියෝය. ස්ථවිරතෙම අහසට නැගි එතැනින් කොසෑඹැනුවරට වැඩල අෂඬාගංග පර්වුත විහාරයට තෙමේ වැඩ පාවාරට වාසිවුද අවන්තිරට වාසීවුද භික්ෂුකන් සම්පයට වහා දුනසන් යැවුසේක.ඍණවාසහු සමභුතනම් ස්ථවිරයන් වහන්සේට ඒ සියල්ල කීසේක. පාවාරට වාසීවු සෑට නමක්ද, අවන්තිරට වාසීවු අසු නමක්ද යන සියලු මහරහත් ස්ථවිරයන් වහන්සේලා අඬොගංග පර්වනත විහාරයෙහි බැසිසේක්ලාය. එහි ඒ ඒ නැනිත් රැස්වු භික්ෂු්හු සියල්ලෝම අනුදහසක් වුහ. රාගාදි කෙලශ රහිත ඒ ස්ථවිරයන් වහන්සේලා මන්ත්රකණය කොට,ක්ෂි ණාශ්රනම බහුශ්රැිතකවු සොරෙයරට වැසි රෙවත ස්ථවිරයන් වහන්සේ ඒ කාලයෙහි ප්ර මුඛවශයෙන් දැන උන්වහන්සේ දක්නා පිණිස ඒ තෙරුන් වහන්සේලා නික්මුණාහ. ඒ ස්ථවිර යන් වහන්සේ ඒ මන්ත්රරණය (දිවකණින්) අසා විසාලාමහනුවර වම වඩුනු කැමැත්තේ (පිරිවර සහිතව) ඵාසුගමන කැමැත්තේ එතැනින් එකෙණෙහි නික්මුණසේක. ඒ මහාඬ්යාිසය ඇත්තාවු ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් උදය උදය නික්මුණ තැනට, සවස සවස පැමිණෙන්නාහු ඒ රෙවත ස්ථවිරයන් වහන්සේ සහජාති තිරිකක ෙභාජනය වැලදමයි- ආවාසකලප නම් මහාසිමායෙහි තානා ආවාස යන්හි වෙන් වෙන්ව පොහෝකිරිමයි-ආවර්කලප නම් ආවෘයයි උපාධ්යාපයන් විසින්න පුරුදු කළදේ පැවැත්විමයි-අමජිතකල්ප: නම් යමක් : කිරිබැවින් තොරනම් දි බවට නොපැමිණියේ නම් එවැන්න පැවරුවනු විසින් කැපකොට නොගෙණ වැලදිමට - ජලොහිකල්ප නම් යමක් සුරාත් නොවිඳ මද්යරබවටත් නොගියේද එබඳු නොලා හුමුහුකළ සුරාපිමයි - අදශකනිසිදනකල්ප නම් දහවලුනැති නිසිදන පරිහරණයි - ජාතරු පාදිකල්ප නම් රන් රිදි මසු කහවණු ආදිය පිළිගැන්මයි, යන මෙතෙක්ද භික්ෂුපන් කැපයයි වජ්ජිපුත්රපක භික්ෂු න් විසින් උපදවනලද දශවස්තු නම් - මෙහි, පවාරන පටිගගහණාදියෙහි වැඩි විස්තර විකය කයින් දන්නේයි සහජාති භූමි සමිපයට හයාහු, භක්තකාලය පැමිණිකල්හි භක්තපරිභොගය කෙරෙත්. සහජාතිභූමියෙහි වසන්නාවු රහස්වු (ආනන්දොස්ථවිරයන් වහන්සේගේ සඬිවිහාරිකවු) සාළහ නම් ස්ථරතෙම සීතා වදාරා පාවෙය්යික භික්ෂුිහු ධර්මතම වාදිහුයයි දැක වදාළේය. මහාබ්රටහ්මතෙම උන්වහන්සේ කරා එළැඹ ධර්මෙමයෙහි පිහිටුවයි කීයේය. ඒ ස්ථවීරතෙම තමන් සතනයෙන් ධර්මිමයෙහි පිහිටිබව ඒ බ්ර හ්මයාට වදාළේය. ඒ භික්ෂුතහු පිරිකර රැගෙණ රෙවත ස්ථවිරයන් දුටහ. ඒ ස්ථවිර යන්වහන්සේ (පිරිකර) නොපිළිගත්තේය, ඒ පක්ෂ ය ග්රරහණය කළාවු (උත්තර නම්) ශිෂ්යියා නෙරපුයේය. ඉක්බිත්තෙන් ඔව්හු විසාලාමහනුවරට ගොස් එතැනින් පැළලුප් නුවරට ගියා හුය. අලජ්ජ භික්ෂුසහු “අපගේ ශාස්තෲන්වහන්සේගේද ගඳ කිළිය රකිමින් අපි එහි වැදැරට මහාවනවිහාරයෙහි වසම්හ ගම්වැසිවු භික්ෂුිහු වෙහෙර ගණුම්හසි එති මහරජඔවුන් වලක් වයි” කාලාශොකරජහට කිවුය ඔව්හු රජහු දුරුග්රා්හිතකොට විසාලාමහනුවරට ආවාහුය. මෙහි සහජත භූමියෙහි රෙවත ස්ථවිරයන්වහන්සේ සමිපයෙහි භික්ෂුවහු එකොළොස්ලක්ෂත අනු අගස්ක රැස්වුවෝ ඒ දශවස්තු සංසිඳුවන පිණිස සැළකළෝ. මුලස්ථවු වැදැරට වාසි භක්ෂුදන්ගෙන් වෙන්ව දශවස්තුසමනය (රෙවත ස්ථවිරයන්වහන්සේව) රුචි නොවිය. ඉක්බිත්තෙන් ඒ සියලුම ස්ථවිරභික්ෂු්හු විසාලාමහනුවරට ගියාහුය. වරදවා පිළිගත්ත වු රජතෙමේද එහි ඇමතියන් යැවුයේය. දෙවානු භාවයෙන් මුළාවුවෝ අන්තැනෙක ගියාහුය ඒ මිහිපල්තෙම ඔවුන් යවා ඒ රාත්රිභයෙහි ස්වප්තයෙන් ස්වකීයවු දෙහය ලොහොකුඹුනරකයෙහි බැහුවා දුටුයේය රජතෙම අතිශයින් බියපත්වුයේය. ස්ථවිරිතොමෝ අහසින් ආවාය, “තොප විසින් බරවු කර්මතයක් කරණලද්දේය, ධාර්මාමකවු ආය්ය්් යන් ක්ෂාත කරව, තෙපි අන්වහන්සේලාට පක්ෂකව ශාසනයඩ්ග්රහහකරව. මෙසේ තම කල්හි තොපට සැපවන්නේයි” කියා බැහැර ගියාය. මිහිපතිතෙමේ උදැසනම විසාලාමහනුවරට යන්නටනික්මුණේය. ඒ රජතෙම මහවනයට ගොස් භික්ෂුකසඞ්ඝයා රැස්කරවා උභයපක්ෂේයාගේ වාදයද අසා ධ්ම්ොමපක්ෂියට රුචි කොට, ඒ සියලු ධාර්මාමක භික්ෂුෂන් ක්ෂේමාකරවා තමන්ගේ ධර්මපම පක්ෂ භාවය කියා නුඹවහන්සේලා රචිවු පරිද්දෙන් ශාසන යාගේ ප්රරග්රරහණය කරවයයි කියා උන්වහන්සේලාට ආරක්ෂානත් දි ස්වකීය නගරයට ගියේය. එකල්හි දශවස්තුන් විනිශ්චය කරනු පිණිස සඞඝයා රැස්වුසේක, එහි කෙළවර තැන්තාවු විවාද කථාවෝ සඟමැද උපන්හ ඉක්බිත්තෙන් ඒ රෙවත ස්ථවිරයන්වහන්සේ සඟමැදට පැමිණියේ සඞ්ඝයාට අස්වා ඒ වස්තුව (අධම්වාදින් පිරිසෙන් පිටකිරිමවු) උබ්බාහිකාවෙන්සංසිදුවන්නට නිශච්යිකළසේක. පෙරදිගවැසි භික්ෂු න් සතර නමක්ද පාවෙය්යශ සතර නම්ක ද වස්තුව සංසිඳුවසන පිණිස උබ්බාහිකාවම සම්මත කළසේක. සබ්බකාමිය, සාළහය, බුජ්ජ සොහිතය, වාසභගාමිකයයි මේ පූර්ව්දික්වාසිවු සථරයෝය. සෘණවාසි සමභූතය, රෙවතය, කාකණ්ඩපුත්රපවුල යසය, සුමනයයි මේ සතර නම වාවෙය්යසවු ස්ථවිරයෝය, රහත්වු ඒ ස්ථවර අට නම අල්පශාබදවශයෙන් නිරවුල්කොට ඒ වසතුන්සංසිඳුවනු පිණිස වාලුකාරාමයට වැඩියාහුය. එතන්හි අභිනවවු ඒ භික්ෂුා නමක් විසින් පණවනලද අසනෙහි සර්වහඥයන්වහන්සේගේ අදහස් දන්නාවු මහතෙරහු වැඩහුන්හ. පුච්ජාවන්හි දක්ෂ්වු රෙවත නම් මහාස්ථවිරයන්වහන්සේ ඒ වසතුන් අතුරෙන් එක එක පිළිවෙළින් සබ්බකාමාස්ථවිරයන් විචාළසේක. ඉක්බිති උන්වහන්සේ විසින් විචාරනලද සබ්බකාමානම් මහාස්ථවිරතෙම ඒ සියලුම වස්තුහු කැපනොවෙත්යයි සුත්රමදැක්විමෙන් ප්රිකාශ කොට වදාළේය. ඒ ස්ථවිරයෝ තුමු ඒ අධිකරණය පිළිවෙළිත් බැහැරකොටලා එහිම සඟමැද පිළිවෙළින් පිළිවිසිම් විසඳිම් කළහ. ඒ මහාස්ථවරයෝ තුමු දශවසතුන් ප්රථකාහකළාවු ඒ දසදහසක් පාපභික්ෂු න්ට නිග්රඟහ කළහ. සබ්බකාමිනම ස්ථවිර යන්වහන්සේ එකල ලොකයෙහි සියලු සඞ්ඝයාට වැඩිමහලුවු සේක. එකල්හි උන්වහන්සේ උපසම්පදාවෙන් එකසියවිසිවයස් වුසේක සබ්බකාමිය, සාළඟය, රෙවතය, බුජ්ජයොහිතය, කෘකණ්ඬකපුත්රරය යකය, සාණවාසිසමභුතය, යන මේ ස්ථවිරයනස් වහන්සේලා ආනන්දත ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ සඬිවිහාරිකවු ශිෂයෝය, වාසභගාමිකය, සුමනය යන මේ ස්ථවිර දෙනම වනාහි අනුරුඬස්ථවිරයන් වහන්සේගේ ඝඬිවාහාරික ශිෂ්යඬ යෝයි. පින්වත් වු ඒ ස්ථවිර අටනමද පෙර තථාගතය්න වහන්සේ දුටුවෝය. භික්ෂු්හු දොළොස්ලක්ෂ යක් රැස්වුහ, සීය ලුම භක්ෂුයන්ට රෙවත නම් ස්ථවිරයන්වහන්සේ ප්රභමුඛ වුයේය, එහෙයින් එකල්හි ඒ රෙවතස්ථවිරයන්වහන්සේ බොහෝකල් සඩම්යාගේ පිහිටිම සඳහා, ධර්ම සඞ්ගතයන් කරවනු පිණිස සියලු භික්ෂු සමුහයෙන් ප්රාභෙදප්රාධපත අන්ථියප්රිතිසමහිදාදි ඥන ඇති පිටකත්ර යධාරිවු රහතුන්වහන්සේලා සත්සියයක් තෝරා ගත්සේක. රෙවත ස්තවිරයන්වහනේසේ ප්රෙමුඛකොට ඇත්තාවු ඒ සියල්ලෝ්න වාලුකාරාමයෙහි කාලාශොක (නම් කර නිඳුහු) විසින් ආරක්ෂාිකරණ ලද්දාහු ධර්මිසඞ්ගායනා කළහ. පූර්ව්යෙහි පුච්ජාදකථනයදකරණ ලදදාවු ඒ ධර්මාය මෙසේ ග්ර්හ ණයකොට මේ (ධර්මවසංගීතිය) අටමසකින් නිමවුහ. මෙසේ ඒ මහායසස් ඇත්තාවු දොෂක්ෂ ය ප්රාටප්තවු ස්ථවිරයන්වහන්සේ සේලාද දෙවෙනි සඞ්ගායනාව කොට සලකින් පිරිනිවන් පා වදාළහ.
මෙසේ උත්තම ප්රඞඥ ඇත්තාවු පැමිණියාවු ලොකෝත්තර විශේෂ ධර්ම ඇත්තාවු භවත්රාය වාසින්ට වැඩ සිදුකරන්නාවු සර්ව ඥපුත්රුයන් වහන්සේලාගේ ඒ මරණය සිහිකොට (ඇතිවි නැතිවන) සඞ්ඛත ධර්මසයන්ගේ සාරරහිත භාවය නිරවශෙෂ වශයෙන් ප්ර ඥවෙන් පරීක්ෂාවකොට (ඍදුජනතෙම) ප්රභමාදරහිත වන්නේය.
මෙතෙකින් හුදි ජනයා ප්රරසාදාවෙන පිණිස සම මහවස දූතීය සංගිති නම් වු සතරවෙනි අදියර නිමියේයි.
මහා වංශය - 6 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 6 )
6 වෙනි පරිචෙජ්දය
අතීතකාලයෙහි වගුරට වගුනුවර වගුරජෙක් විය. කලිඟුරජු දුවක් එ රජහට මෙහෙසි වුවා. ඒ රජතෙමෙ එම දේවිය ගෙන් එක් දුවක් ලැබි. නෛමිත්තිකයෝ සිංහරාජයෙකු හා ඇයගේ සංවාසය කිවුය. ඉතා රුමත්වු අතීශයෙන් කාමි යෙන් ගිජුවු (ඕ තොමෝ) රජය දේවිය යන දෙදෙනා විසින් ලජ්ජාවෙන් පිළිකුල් කරණලද්දිය.ඕතොමෝ ස්චච්ඡන්ද්වෘත්ති සුවකැමැත්ති හුදකලාව අප්රරසිඬ වෙශයෙන් පිටත්ව මගධරට බලා යන වෙළඳසමුහයක් කැටිවගියාය. ලාටරට අටවියෙහිදි සිංහයෙක්තෙමේ වෙළඳ සමුහයා වෙත දිව ආය. (ඉස් ලු ලු අත දුවන්නාහු) සෙස්සෝ අනික් දිගකට දිවුහ. ඒ කුමාරිකා සිංහයා ආ දිගට දිව්වාය. සිංහතෙමේ ගොදුරු ගෙණ (පෙරලා) යන්නේ දුරදිම් ඇය දැක සිත් ඇලවුයේ කන්හෙලාගෙන නගුට සලමින් සමිපටය ආය.ඕතොමෝ උහු දැක අසනලද නෛමිත්තික වචනය සිහිකොට බිය නුවුවා ආසා වඩවමින් ඒ සිංහයාගේ අවයවයන් පරාමශිනය කළා හෝ අත ගෑය. සිංහතෙමේ ඇයගේ පහසින් ඉතා ඇළුනේ පිට නගාගෙණවහා සියගුහාවට ගෙණගොස් ඇය හ, සහවාසයෙහිහැසුරුණේය. ඒ රජදූතොමෝ උහු හා සංවාසය කරන කොටගෙන සුදුසුකාලයෙහි පුතෙකු දුවකැයි කියා නිඹුල් දරුදෙදෙනෙක් වැදුවා පුත්රුයාගේ හස්තපාදයෝ සිංහාකර වුහ. එහෙයින් ඔහු සිංහබාහුයයි නම්කළාය. දුව සිංහසීවලි යයි නම් කළාය, සොළොස්විය පැමිණි ඒ පිත්තෙමේ “මෑනියෙනි, නුඹ හා අප පියාත් කවර හෙයින් අසමානයෝදැ”යි සිත සැකය මෑනියන් විචාළේය. ඒ මවුතොමෝ ඔහුට සියල්ල කීවා. ඒතෙමේ “කුමක් හෙයින් මිනිස් පියසට නොයමෝ දැ”යි කිය. ඕතොමෝ තාගේ පියා ගලෙකින් ගුහාව වසයි.(එහෙයින් යානො හම්භයි)”යි කිවාය. ඒකුමාරමහ ගුහාදොරවසන ගල කර නගාගෙණ එක්දවසින්ම පණස් යොත්තක් යාම ඊට කෙළේය. සිංහයා ගොදුරු පිණිස ගියකල දකුණු කර මෑණියන්ද වම්කර නැගණියන්ද තබාගෙණ වහා ඒ ගුහාවෙන් පළාගියේය. ඔව්හු කොළ හැඳගෙණ පසල්ගමකට අවුය. එකල ඒ පසල්ගම රජදුව මයිලුහු පිත් වගුරජු සෙනෙවියා. සිටියේ විය. ඒ තෙමේ කර්මාවන්ත විධාන කෙරෙමින් නුගරුකක් මුල හුන්නේය. උන් දැක “තෙපි කවුරුදැ” යි විචාළේය. ඔව්හු “අපි වෙනෙහි වසන්නමෝය”යි කිවුය. ඒ සෙනෙවි තෙමේ ඔහුන්ට වස්ත්රෙ දෙවිය. ඒ වස්ත්ර.යෝ මහඟු වුහ. පණියන්හි බත්දෙවිය, ඔවුන් පිනින් ඒ පර්ණ්යෝ රන්බඳුන් වුහ එයින් විස්මිත් සෙනෙවි තෙමේ “තෙපි කවුරුදැ”යි (නැවතද) විචාළේය. ඒ රජදුතොමෝ (තමා) ජාති ගොත්රනයන් ඔහුට දැක්වුය. ඒ සෙනෙවි තෙමේ ඇවැස්ස නැන්දනියන් දියනිවු ඇය ගෙණ වගුනුවර ගොස් ඇය සමඟ වාසය කෙළේය. සිංහතෙමේ වහා ගුහාවට ගොස් ඒ තුන්දෙනා නොදැක පුත්ර ශොකයෙන් පෙළුණේ නොම කෑයේය, නොම බියේය. ඒ දරුවන් සොයමින් ප්රුත්ය න්ත ග්රාිමයන්ට ගියේය. ඒ සිංහතෙමේ යම් යම් ගමකට වදනේනම් ඒ ඒ කම සිස්වෙයි. පසල් දනට වැස්සෝ ගොස් රජහට “දෙවයෙනි සිංහයෙක් තෙමේ ඔබගේ රට පෙළයි, ඔහු වැලැක්කුව මැනව”යි එපවත් රජහට දැන්වුහ ඒ තෙමේ සිංහයා නසන්නකු නොලබමින් දහසින් බැඳි පියල්ලක් ඇත්කඳ තබා “සිංහයා දෙන තැනැත්තේ ගණිව”යි නුවර (බෙර) හැසිරවි, නරෙශ්වරතෙමේ දෙදහසෙක තුන් දහසෙකැයි එසේම (බෙර) පියවි කරවි. මවු තොමෝ දෙවරෙක ඒ සිංහබා කුමර වැළකුවා තුන් වන වර ඒ සිංහබා කුමර මවු නොවවාරම සිය පියහු මරන්ට ඒ (රන්) තුන්දහස ගත්තේය. රජහට කුමරු දැක්වුහ. රජතෙමේ ඔහුට “ඉඳින් තාවිසින් සිංහතෙමේ ගන්නාලැබේනම් එම රට තට දෙමැ”යි මෙසේ කීයේය. කුමරතෙමේ ඒ ලෙණ දොරට ගොස් පුත්රම ප්රෙ මයෙන් එන ඒ සිංහයා දුරදි දැක විඳිනට හියක් යැවිය. හී්යතෙම නළලවැද උහු මෙත් සිතින් පෙරලා අවුත් කුමරහු පාමුල්හි බිම හිණි. තුන්යල දක්වා එසේම විය. පසුව මෘග රාජතෙම කිපියේය. ඉක්බිත් යවනලද හියතෙමේ උහු සිරුර විනිවිද නික්මිණි, කුමරතෙමේ කෙශර සහිත සිංහ ශිර්ෂ ය ගෙණ පුරයට ගියේය. එකල වගුරජු මළ සත්දවසක් විය. රජ තමා අපුත්රරක බැවිනුත් මොහුගේ කර්මරයෙන් ප්රරසිඬ බැවිනුත්
රජහු මුනුබුරු බැව් අසාත් මවුකුමරියද හැදිනත් සියලු ඇමැතියෝ රැස්ව එක්සිත්ව සිංහබා කුමරයට “රජවව්” යි කීවෝය හෙතෙමේ රජය පිළිගෙණ මෑණියන් වල්ලභයාට එය පාවාදි සිංහසීවලිය ගෙණ තෙමේ ජාතභුමියට ගියේ එහි නුවරක් ඉදිකෙළේය, ඒ සිංහපුර නම් වේ. සියක් යොදුන් වෙනෙහි ගම්ද පිහිට වි. ලාටරට ඒ නුවර සිංහබා රජතෙමේ සිංහසීවලිය මහෙසිකාකොට ගෙණ රජය කෙළේය. ඒ මෙහෙසි තොමෝ සොළොස් වරෙක පුතුන් දෙදෙනෙක් දෙදෙනෙක් බැගින් සුදුසු කාලයෙහි වැදුවා, දෙටුපිත් තෙමේ විජයනම්, දෙවැන්නා සුමිත්රා නම්, රජතෙමේ විජයකුමර සුදුසු කල උපරජයෙහි අභිෂෙක කෙළේයි.
විජයතෙමේ විසම ආචාර ඇතිවිය. ඔහු පිරිස්ද එසේවුහ. ඔව්හු ඉවසිය නොහෙන නොයෙක් බලාත්කාරකම් කළෝය. කිපි මහජනතෙමේ රජහට එබවත් දැන්විය. රජතෙමේ ඔවුන් කටයුත හඟවා පුතුට මනාකොට අවවාද කෙළේය. දෙවෙනි වරද සියල්ල ඒ සේ විය. තුන්වන වර වනාහි කිපි මහජනතෙමේ “ඔබ පුතු මැරුව මැනවැ”යි රජහට කිය.ඉක්බිත රඡතෙමේ ඵ් විඡයකුමරද ඔහුගේ ඵ් පිරිසද (යන)සත්සියයක් මිනිසුන් අඩක් (ඉස්) මුඬු කරවා නැවක දම්මවා සමුදුර යැවිය; එසේම ඔවුන්ගේ භාය්යා ඵ වන්ද එසේම කුමරුන්ද (මුහුද යැවිය) වෙන වෙනම දමනලද්දාවු ඒ පුරුෂ ස්ත්රීක කුමරුවෝ වෙන් වෙන් දිවයින්හි බැස්සෝය. (එසේම) වාසය කළෝය. කුමරුවන් පිහිටි දිවයින “නග්නවීප”යයි ප්රමසිඬවිය. භාය්යාළෝ වන් පිහිටි දිවයින “මහීන්දවිප” යයි වි විජයතෙමේ සුප්පාරක නම් පටුන බැසගත්තේය. මෙහි පිරිසගේ බලාත්කාර ක්රිීයායෙන් භයවුයේ නැවතත් නැව් නැංගේය. ස්ථිරබුඩිඇති විජය නම් කුමර ලඞ්කායෙහි හෝ තම්රනපර්ණභණි විපයෙහි යමකාශාලාන්තරයෙහි හෙවත් සල්රුක් දෙදෙනා අතුරෙහි තථාගතයන් පිරිනිවන් පිණිස සැතපුණු දවස බටුයේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස විජයාගමන නම් සවෙනි අදියර නිමි.
අතීතකාලයෙහි වගුරට වගුනුවර වගුරජෙක් විය. කලිඟුරජු දුවක් එ රජහට මෙහෙසි වුවා. ඒ රජතෙමෙ එම දේවිය ගෙන් එක් දුවක් ලැබි. නෛමිත්තිකයෝ සිංහරාජයෙකු හා ඇයගේ සංවාසය කිවුය. ඉතා රුමත්වු අතීශයෙන් කාමි යෙන් ගිජුවු (ඕ තොමෝ) රජය දේවිය යන දෙදෙනා විසින් ලජ්ජාවෙන් පිළිකුල් කරණලද්දිය.ඕතොමෝ ස්චච්ඡන්ද්වෘත්ති සුවකැමැත්ති හුදකලාව අප්රරසිඬ වෙශයෙන් පිටත්ව මගධරට බලා යන වෙළඳසමුහයක් කැටිවගියාය. ලාටරට අටවියෙහිදි සිංහයෙක්තෙමේ වෙළඳ සමුහයා වෙත දිව ආය. (ඉස් ලු ලු අත දුවන්නාහු) සෙස්සෝ අනික් දිගකට දිවුහ. ඒ කුමාරිකා සිංහයා ආ දිගට දිව්වාය. සිංහතෙමේ ගොදුරු ගෙණ (පෙරලා) යන්නේ දුරදිම් ඇය දැක සිත් ඇලවුයේ කන්හෙලාගෙන නගුට සලමින් සමිපටය ආය.ඕතොමෝ උහු දැක අසනලද නෛමිත්තික වචනය සිහිකොට බිය නුවුවා ආසා වඩවමින් ඒ සිංහයාගේ අවයවයන් පරාමශිනය කළා හෝ අත ගෑය. සිංහතෙමේ ඇයගේ පහසින් ඉතා ඇළුනේ පිට නගාගෙණවහා සියගුහාවට ගෙණගොස් ඇය හ, සහවාසයෙහිහැසුරුණේය. ඒ රජදූතොමෝ උහු හා සංවාසය කරන කොටගෙන සුදුසුකාලයෙහි පුතෙකු දුවකැයි කියා නිඹුල් දරුදෙදෙනෙක් වැදුවා පුත්රුයාගේ හස්තපාදයෝ සිංහාකර වුහ. එහෙයින් ඔහු සිංහබාහුයයි නම්කළාය. දුව සිංහසීවලි යයි නම් කළාය, සොළොස්විය පැමිණි ඒ පිත්තෙමේ “මෑනියෙනි, නුඹ හා අප පියාත් කවර හෙයින් අසමානයෝදැ”යි සිත සැකය මෑනියන් විචාළේය. ඒ මවුතොමෝ ඔහුට සියල්ල කීවා. ඒතෙමේ “කුමක් හෙයින් මිනිස් පියසට නොයමෝ දැ”යි කිය. ඕතොමෝ තාගේ පියා ගලෙකින් ගුහාව වසයි.(එහෙයින් යානො හම්භයි)”යි කිවාය. ඒකුමාරමහ ගුහාදොරවසන ගල කර නගාගෙණ එක්දවසින්ම පණස් යොත්තක් යාම ඊට කෙළේය. සිංහයා ගොදුරු පිණිස ගියකල දකුණු කර මෑණියන්ද වම්කර නැගණියන්ද තබාගෙණ වහා ඒ ගුහාවෙන් පළාගියේය. ඔව්හු කොළ හැඳගෙණ පසල්ගමකට අවුය. එකල ඒ පසල්ගම රජදුව මයිලුහු පිත් වගුරජු සෙනෙවියා. සිටියේ විය. ඒ තෙමේ කර්මාවන්ත විධාන කෙරෙමින් නුගරුකක් මුල හුන්නේය. උන් දැක “තෙපි කවුරුදැ” යි විචාළේය. ඔව්හු “අපි වෙනෙහි වසන්නමෝය”යි කිවුය. ඒ සෙනෙවි තෙමේ ඔහුන්ට වස්ත්රෙ දෙවිය. ඒ වස්ත්ර.යෝ මහඟු වුහ. පණියන්හි බත්දෙවිය, ඔවුන් පිනින් ඒ පර්ණ්යෝ රන්බඳුන් වුහ එයින් විස්මිත් සෙනෙවි තෙමේ “තෙපි කවුරුදැ”යි (නැවතද) විචාළේය. ඒ රජදුතොමෝ (තමා) ජාති ගොත්රනයන් ඔහුට දැක්වුය. ඒ සෙනෙවි තෙමේ ඇවැස්ස නැන්දනියන් දියනිවු ඇය ගෙණ වගුනුවර ගොස් ඇය සමඟ වාසය කෙළේය. සිංහතෙමේ වහා ගුහාවට ගොස් ඒ තුන්දෙනා නොදැක පුත්ර ශොකයෙන් පෙළුණේ නොම කෑයේය, නොම බියේය. ඒ දරුවන් සොයමින් ප්රුත්ය න්ත ග්රාිමයන්ට ගියේය. ඒ සිංහතෙමේ යම් යම් ගමකට වදනේනම් ඒ ඒ කම සිස්වෙයි. පසල් දනට වැස්සෝ ගොස් රජහට “දෙවයෙනි සිංහයෙක් තෙමේ ඔබගේ රට පෙළයි, ඔහු වැලැක්කුව මැනව”යි එපවත් රජහට දැන්වුහ ඒ තෙමේ සිංහයා නසන්නකු නොලබමින් දහසින් බැඳි පියල්ලක් ඇත්කඳ තබා “සිංහයා දෙන තැනැත්තේ ගණිව”යි නුවර (බෙර) හැසිරවි, නරෙශ්වරතෙමේ දෙදහසෙක තුන් දහසෙකැයි එසේම (බෙර) පියවි කරවි. මවු තොමෝ දෙවරෙක ඒ සිංහබා කුමර වැළකුවා තුන් වන වර ඒ සිංහබා කුමර මවු නොවවාරම සිය පියහු මරන්ට ඒ (රන්) තුන්දහස ගත්තේය. රජහට කුමරු දැක්වුහ. රජතෙමේ ඔහුට “ඉඳින් තාවිසින් සිංහතෙමේ ගන්නාලැබේනම් එම රට තට දෙමැ”යි මෙසේ කීයේය. කුමරතෙමේ ඒ ලෙණ දොරට ගොස් පුත්රම ප්රෙ මයෙන් එන ඒ සිංහයා දුරදි දැක විඳිනට හියක් යැවිය. හී්යතෙම නළලවැද උහු මෙත් සිතින් පෙරලා අවුත් කුමරහු පාමුල්හි බිම හිණි. තුන්යල දක්වා එසේම විය. පසුව මෘග රාජතෙම කිපියේය. ඉක්බිත් යවනලද හියතෙමේ උහු සිරුර විනිවිද නික්මිණි, කුමරතෙමේ කෙශර සහිත සිංහ ශිර්ෂ ය ගෙණ පුරයට ගියේය. එකල වගුරජු මළ සත්දවසක් විය. රජ තමා අපුත්රරක බැවිනුත් මොහුගේ කර්මරයෙන් ප්රරසිඬ බැවිනුත්
රජහු මුනුබුරු බැව් අසාත් මවුකුමරියද හැදිනත් සියලු ඇමැතියෝ රැස්ව එක්සිත්ව සිංහබා කුමරයට “රජවව්” යි කීවෝය හෙතෙමේ රජය පිළිගෙණ මෑණියන් වල්ලභයාට එය පාවාදි සිංහසීවලිය ගෙණ තෙමේ ජාතභුමියට ගියේ එහි නුවරක් ඉදිකෙළේය, ඒ සිංහපුර නම් වේ. සියක් යොදුන් වෙනෙහි ගම්ද පිහිට වි. ලාටරට ඒ නුවර සිංහබා රජතෙමේ සිංහසීවලිය මහෙසිකාකොට ගෙණ රජය කෙළේය. ඒ මෙහෙසි තොමෝ සොළොස් වරෙක පුතුන් දෙදෙනෙක් දෙදෙනෙක් බැගින් සුදුසු කාලයෙහි වැදුවා, දෙටුපිත් තෙමේ විජයනම්, දෙවැන්නා සුමිත්රා නම්, රජතෙමේ විජයකුමර සුදුසු කල උපරජයෙහි අභිෂෙක කෙළේයි.
විජයතෙමේ විසම ආචාර ඇතිවිය. ඔහු පිරිස්ද එසේවුහ. ඔව්හු ඉවසිය නොහෙන නොයෙක් බලාත්කාරකම් කළෝය. කිපි මහජනතෙමේ රජහට එබවත් දැන්විය. රජතෙමේ ඔවුන් කටයුත හඟවා පුතුට මනාකොට අවවාද කෙළේය. දෙවෙනි වරද සියල්ල ඒ සේ විය. තුන්වන වර වනාහි කිපි මහජනතෙමේ “ඔබ පුතු මැරුව මැනවැ”යි රජහට කිය.ඉක්බිත රඡතෙමේ ඵ් විඡයකුමරද ඔහුගේ ඵ් පිරිසද (යන)සත්සියයක් මිනිසුන් අඩක් (ඉස්) මුඬු කරවා නැවක දම්මවා සමුදුර යැවිය; එසේම ඔවුන්ගේ භාය්යා ඵ වන්ද එසේම කුමරුන්ද (මුහුද යැවිය) වෙන වෙනම දමනලද්දාවු ඒ පුරුෂ ස්ත්රීක කුමරුවෝ වෙන් වෙන් දිවයින්හි බැස්සෝය. (එසේම) වාසය කළෝය. කුමරුවන් පිහිටි දිවයින “නග්නවීප”යයි ප්රමසිඬවිය. භාය්යාළෝ වන් පිහිටි දිවයින “මහීන්දවිප” යයි වි විජයතෙමේ සුප්පාරක නම් පටුන බැසගත්තේය. මෙහි පිරිසගේ බලාත්කාර ක්රිීයායෙන් භයවුයේ නැවතත් නැව් නැංගේය. ස්ථිරබුඩිඇති විජය නම් කුමර ලඞ්කායෙහි හෝ තම්රනපර්ණභණි විපයෙහි යමකාශාලාන්තරයෙහි හෙවත් සල්රුක් දෙදෙනා අතුරෙහි තථාගතයන් පිරිනිවන් පිණිස සැතපුණු දවස බටුයේය.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස විජයාගමන නම් සවෙනි අදියර නිමි.
මහා වංශය - 14 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 18)
18 වෙනි පරිච්ජේදය
මිහිපතිතෙම මහාබොධියද (සඬඝමිත්රාස නම්) සථවිරින්ද ගෙන්වානු පිණිස ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් වදාළ වචනය සිහිකරමින් වස්කාලය තුළ එක් දිනක් සියගෙහි ස්ථවිරයන් සමිපයෙහි හුන්කේ ඇමැතියන් හා සමඟ මනත්රිණය කොට තමන් බැනවු අරිඪ නම් ඇමැතියා ඒ කර්මමයෙහි තෙමේම මෙහෙයමින් (කරුණු මෙනෙහිකොට උහු කැදවා “දරුව! ධර්මාණශොක මහරාජාණන් කරා ෙගාස් මහාබොධියද සඞ්ඝමිත්රාන නම් ස්ථවිරින්ද මෙහි වඩා ගෙණෙනු හැක්කේහිදැ”යි මේ වචනය කීයේය. (ජනයාහට) තුෂටිදායකවු දෙවියන් වහන්ස! “ඉදින් මම මෙහි ආයෙමි පැවිදිවනු ලබන්නෙමි නම ඒ දෙනම පැළලුප් නුවරින් වඩාගෙණ එනු හැක්කේම්”යි (කියේය.) රජ තෙම “එසේ වේවා” යි කියා උහු එහි යැවුයේය. හෙතෙම තෙරුවන්වහන්සේගේද නරෙන්ද් රයන්ගේද හසුන් ගෙණ වැද වප්මය ශූකලපක්ෂ යෙහි දෙවෙනි දවස්හි නික්මුණේය. නරනිදුහුගේ කර්මහයෙහි අනුයුකතවු හෙතෙම දඹකොළ පටුනෙහිදි නැව්නැගි මහමුහුද තරණය කොට ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ අධිෂ්ඨානයෙන් යෙදිමෙන් නික්මුණු දවස්හිම රම්යේවු පැළලුප් නුවරට ගියේය.
එකල්හි වනාහි ශෛක්ය්නිකවු අනුළාදෙවිතොමෝ පන්සියයක් කන්යාඨවන් හා අන්තඃපුරවාසිවු ස්ත්රීින් පන්සියයක්ද සමඟ දසසිල් සමාදන්ව කසාවත් ඇත්ති පිරිසුදු වුවා පැවිදි පතමින් ස්ථවිරින්ගේ ආගමනය සොයන්නි නුවර එක් පෙදෙසෙක්හි නරනිඳුහු විසින් කරවනලද සිත්කලුවු මෙහෙණ අසපුවෙක්හි යහපත් ව්රුක ඇතිව වාසය කළාය. ඒ උපාසිකාවන් විසු මේ මෙහෙණවර ඒ කරණකොටගෙන උපාසිකාවිහාරයයි ලක්දිව ප්රනකට විය. (නරනිඳුහු) බෑනවු මහාරිඪ නම් ඇමැතිතෙම රාජසිෙන්දශය ධර්මා ශොක නරෙන්ර් යාණන්ට පමුණුවා ස්ථවිරයන් වහ්නසේගේ සංන්දවශය සැලකෙළේය. “රාජශ්රෙේෂ්ඨයන් වහන්ස! නුඹවහන්සේගේ යහලු රජාණන් සහෝදරයාණන්ගේ දේවිතෙමෝ පැවිදි පතමින් නිබඳ සංයම ඇතිව වසන්නිය. ඒ දේවිය පැවිදි කරණු පිණිස සඞ්ඝමිත්රා් නම් මෙහෙණින්න මෙහෙයව, එ මෙහෙණින්න සමඟ මහාබොධි දක්ෂිතණ ශාඛා වද යවව” මහාමහෙන්ර්ි ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ වචනයවු එම අත්ථ ය තෙරණියටද කියේය. ඒ ස්ථවිරිතොමෝ පිය මහරජාණන්) කරා එළැඹ ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ මතය කිසේක. මෑණියෙනි! යුහමතුන් නොදක්කාවු මම දරු මුනුබුරන්ගේ විප්රියොගයෙන්වු ශොකය කෙසේ දුරුකෙරෙම්දැ”යි කි ය්ය. “මහරජාණෙනි! මාගේ සහෝදරයාණන්ගේ වචනය මට ගරුය, පැවිදිකටයුත්තියෝද බොහෝය. එහෙයින් මා විසින් එහි යායුතුය”යි ඕතොමෝ කිවාය. ශාස්ත්රෝප්ර.භාරයට නුසුදුසු වු මහාබොධිවෘක්ෂුයෙන් ශාඛාව කෙසේනම් ගනිම්දැ”යි රජතෙම සිතුයේය. ඒ මහීපතිතෙම මහාදෙව නම් අමෘත්යැයාගේ උපායෙන් ශික්ෂුසඞ්ඝයා පවරා වලඳවා “වනහන්ස! ලඞ්කාවට මහාබොධිය යැවියයුතුදෝහෝ”යි විචාළේය. ඒ මොග්ගලිපුත්ත නම් ස්ථවිරයන්වහන්සේ “යැවිය යුතුය”යි වදාරා පසැස් ඇත්තාවු සර්වසඥයන් විසින් කරණලද “මහාධිෂඨාන පස”න නරෙන්ර්ඞ්කයන්ට වදාළහ. ඒ මිහිපතිතෙම ඒ අසා සතුටුව මහාබොධිය වෙතට යන්නාවු සත්යොදුන්මග ශුඬකරවා සකස්කොට නොයෙක් පරිද්දෙන් අලඞ්කාරකරවු යේය. කටාරමක් කරණ පිණිස රන් බැහැර කරවුයේය. තුලාධාරයෙකුගේ වෙස්ගත් ඒ විසසම්දෙව්පිත්තෙමේද අවුත් කෙපමණ කටාරමක් කෙරෙමදැ”යි ඒ නරනිඳුහු විචාළේය. “තෝම ප්රතමාණ දැන කරව”යි කි කල්හි, රන්ගෙණ අතින් පිරිමැද එකෙණෙහිම බඳන නිමමිතකොටලා ගියේය. නව රියන් අවට ඇත්තාවු ගැඹුරෙන් පස්රියන්වු තුන්රිය්න විෂක මහයෙන් යුක්තවු අටඅගුල් ඝනවු තරුණ ඇතෙකුගේ සොඬ පමණ මුවවිට ඇත්තාවු තරුණ සූය්ය්ටඅ යා සමාන කාන්ති ඇත්තාවු යහපත්වු ඒ කටාරම් ගෙන්වාගෙණ රජතෙම සත්යොත්නක් දිගුවු තුන්යොත්තක් පතළාවු සිවුරඟ සෙනග හා මහා භික්ෂුු සඞ්ඝයාත් සමඟ (ප්ර්සන්නවු ජනයන්ගේ පූජා සඞ්ඛ්යාුත) නානාවිධ අලඞ්කාරයෙන් සැරසුණාවු අනෙකප්රසකාර රත්නයෙන් විචිත්ර වු නානාප්ර කාර ධ්වජමාලා ඇත්තාවු නානාවිධ පුෂ්පයෙන් නැවසුණාවු නානාවිධ තුය්ය්නා ඝොපණය කරනු ලද්දාවු මහාබොධි වෘක්ෂ්ය කරා එළඹ සෙනාවෙන් පිරිවරා තිරයකින් අවුරා මහාගණප්රෘධානවු මහාසථවිරයන් දහසකින් හා ප්රාාපතාභිෂෙක ඇති දහසකින් වැඩිවු රජදරුවන්ගෙන්ද තමන් හා මහාබොධිය මොනවට පිරිවරා ඇදිලිබැඳයෙණ මහාබොධිය බැලුයේය. ඒ මහාබොධිහුගේ දක්ෂිරණ ශාඛාව සම්බන්ධිවු සතරරියන් පමණතැන් හා සකන්ධුයද තබා ශාඛාවෝ අන්තර්ධා්නවුහ. ඒ පෙළහර දැක සතුටුවු මිහිපතිතෙම “මම රාජ්යවයෙන් මහාබොධිය පුදමි”යි කියා මහබොධිය මහාරාජ්යෙයෙහි අභිෂෙක කෙළේය. මිහපතිතෙම මල් ආදියෙන් මහා බොධිය පුද ප්රකදක්ෂිෙණාකොට අටතැනෙක්හි ඇදිලි බැද නමස්කාරකොට නොයේක රත්නයෙන් සරසනලද රනින් නිමවන ලද මනාකොට නගිනුහැක්කාවු ශාඛාවන් දක්වා උස්වු පිඨයෙක්හි ඒ රන් බදන තබ්බවා නැගි උතුම් වු ශාඛාව ගන්නා පිණිස රන්තෙල්ලෙන් රත්සිරියෙල් ගෙණ ශාඛාවෙහි රෙඛාවක් ඇද “ඉඳින් මේ මහාබොධිය ලඞ්කාවිපයට යායුතු වේද, ඉදින් මම සර්විඥයන්වහන්සේගේ සස්නෙහි විමතිරහිත වෙම්ද, මේ යහපත්වු දක්ෂිමණමහාශාඛාව තොමෝම සිදි මේ රන් බදනෙහි පිහිටාවා”යි සත්ය්ක්රිවයා කෙළේය.
ඒ මහාබොධිශාඛා තොමෝ රෙඛාකළ තැනින් තොමෝම සිඳි සුගන්ධ කද්මයෙන් පිරුණාවු කටාරම මත්තෙහි පිහිටියාය. නරෙශ්වරතෙම මුලරෙඛාවෙන් මත්තෙහි තුනගුලෙන් තුන ගුල රත්සිරියෙලින් (නවතැනෙක) රෙඛාදානය කරමින් පිරිසින්දේය ආදිවු රෙඛාවෙන් මහත්වු මුල්ද අනිකුත් රෙඛාවලින් කුඩා මුල්ද දසය දසය නික්ම ගෙණ දැල් කවුළු සමානව පාතබැස්සාහුය. ඒ ප්රාාතාහාය්ය්නි දැක අතිශයෙන්ම සතුටුවු නරෙන්ර්ව තෙම එහිම (සිටි) උද්ඝොෂණය කෙළේය. හාත්පස පිරිසද (තුෂටඝොෂණය) කළාය. සතුටුසිත් ඇත්තාවු භික්ෂුයසඞ්ඝතෙම සාධුකාරය හැඟවුසේක. හාත්පස දහස් ගණන් පිළිහිස සිසෑරූම් පැවැත්තාහ, ඒ මහාබොධිතොමෝ මෙසේ මහජනයා පහදවන්නි මුල් සියයකින් ඒ රන්කටාර මෙහිවු සුවඳ මඩෙහි පිහිටියාය.
ඒ බොධියසකන්ධෙයතෙම දසරියන, මනරම්වු ශාඛාපස සතර රියන් සතරරියන් වුවාහු පස්පලයකින් සැදුම්ලද්දාහ. ඒ ශාඛාවන් සම්බන්ධාවු කුඩා ශාඛාවන් දහසක්ද විය. මෙසේ මහා බොධිතොමෝ මනොහර ශ්රී ධාරණයෙන් හෙබියාය. කටාර මෙහි මහාබොධිය පිහිටි කෙණෙහි පොළොව කම්පිතවිය. නානා ප්ර.කාර ප්රා තිහාය්ය්කෙ යෝද වුහ. දෙවියන් හා මිනිසුන් විෂයෙහි තුය්ය්හ යන්ගේ ස්වකිය නාදයෙන්ද දෙව්බඹ සමුහයාගේ සාධු කාර නාදයෙන්ද මෙඝයන්ගේද මනපක්ෂිරන්ගේද යක්ෂා දින් ගේද ශබ්දයෙන්ද පෘථිවිකම්ප, බ්දයෙන්ද එකකොලාහල විය. බොධිවෘක්ෂ යාගේ ඵල පත්රනයන්ගෙන් සවනක් රැස් නික්ම මුළු සක්වළ හෙබවුහ. කටාරම සහිතවු මහබෝ තොමෝ එතැනින් අහසට පැනනැගි දර්ශුන රහිතවැ සත්දව් සත් හිමගර්භගයෙක්හි පිහිටියාය. රජතෙම පිඨයෙන් බැස ඒ සත්දවස එහි වෙසෙමින් සතනයෙන් නොයෙක් පරිද්දෙන් මහබෝ පුද කෙළේය. ඒ සත්දවස ඉක්මගිය කල්හි සියලු ඒ තුෂාර ජලයෙන් යුක්තවු මෙඝයෝද එකතුවු රශ්මහුද මහා බොධියට ප්රසවිෂ්ටවුහ. කටාරම් සහිතව පිහිටියාවු මනරම්වු මහබෝතොමෝ සියලුමහජනයාට ශුඬවු ආකාශයෙහි. පෙනිණි.
නානවිධවු ප්රායතිහාය්ය් පැවැතිකල්හි මහබෝතොමෝ ජනසමුහයා විස්මිතකරවමින් පොළෝතලයට බැස්සාය. නොයෙක් ප්රා තිහාය්ය්ති යන් කරණකොට ගෙන පිණාගියාවු ඒ මහරජතෙම නැවත මහාබොධිය මහාරාජ්යෙයෙන් පිදුයේය. ඒ නරෙන්ර්ය පතෙම මහාබොධිය මහාරාජ්යනයෙන් අභිෂෙකකොට නානාන පූජායෙන් පුදන්නේ නැවත සත්දවසක් එහිම වාසය කෙළේය. දෙසතිය ඇවෑමෙහි වප්මස පුරපසළොස්වක් පොහෝදවස්හි මහාබොධිය එතැනින් වඩාගත්තේය, වප්මය කෘෂ්ණපක්ෂවයෙහි චාත්රනදිශිවු පොහෝදවස්හි නරෙන්ර්කෘ තෙම මහාබොධිය යහපත්වු රථයෙක්හි තබාගෙන පුදමින් එදවස්ම ස්වකීය පුරයට පමුණුවා බොහෝසෙයින් අලඞ්කාරකොට යහපත්වු මණ්ඩපයක් කරවා කෘර්තනතික ශුක්ලපක්ෂ්යෙහි පැළවිය දවස්හිම මහාබොධිය එහි පැඳුම්දින ශුභවු මහාශාලවෘක්ෂෂ මුලයෙහි වඩා තබා දවසක්පාසා නොයෙක් පූජාවන් කරවුසේය. ඒ බොධිය ග්රහහණයකළ දවසින් සතළොස්වන දවස්හි එකවිටම අඬකුර නවයක් උපන්හ. එයින් සතුටුවු නරෙන්ර්සිනතෙම නැවතද මහාබොධිය රාජ්යොයෙන් පිදුයේය. භුමිපතිතෙම මහාබොධි රාඡ්යවයෙහි අභිෂෙකකොට නානා විධවු මහාබොධි පූජාද කරවුයේය.
මෙසේ විලක් හා සමානවු පුෂපුරයෙහි රශ්මිසහිතවු නානාවිධ මනොඥවු ධ්වජයෙන් ආකූල විශාලවු අතිශයින් සිත්කලු උතුම්වු මහාබොධි පූජාතොමෝ දෙව්මිනිසුන්ගේ සිත් ප්රෙබොධකරන්නි විය.
මෙතෙකින් හූදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස මහාබොධි ගහණ නම් අටළොස්වෙනි අදියර නිමි.
මිහිපතිතෙම මහාබොධියද (සඬඝමිත්රාස නම්) සථවිරින්ද ගෙන්වානු පිණිස ස්ථවිරයන් වහන්සේ විසින් වදාළ වචනය සිහිකරමින් වස්කාලය තුළ එක් දිනක් සියගෙහි ස්ථවිරයන් සමිපයෙහි හුන්කේ ඇමැතියන් හා සමඟ මනත්රිණය කොට තමන් බැනවු අරිඪ නම් ඇමැතියා ඒ කර්මමයෙහි තෙමේම මෙහෙයමින් (කරුණු මෙනෙහිකොට උහු කැදවා “දරුව! ධර්මාණශොක මහරාජාණන් කරා ෙගාස් මහාබොධියද සඞ්ඝමිත්රාන නම් ස්ථවිරින්ද මෙහි වඩා ගෙණෙනු හැක්කේහිදැ”යි මේ වචනය කීයේය. (ජනයාහට) තුෂටිදායකවු දෙවියන් වහන්ස! “ඉදින් මම මෙහි ආයෙමි පැවිදිවනු ලබන්නෙමි නම ඒ දෙනම පැළලුප් නුවරින් වඩාගෙණ එනු හැක්කේම්”යි (කියේය.) රජ තෙම “එසේ වේවා” යි කියා උහු එහි යැවුයේය. හෙතෙම තෙරුවන්වහන්සේගේද නරෙන්ද් රයන්ගේද හසුන් ගෙණ වැද වප්මය ශූකලපක්ෂ යෙහි දෙවෙනි දවස්හි නික්මුණේය. නරනිදුහුගේ කර්මහයෙහි අනුයුකතවු හෙතෙම දඹකොළ පටුනෙහිදි නැව්නැගි මහමුහුද තරණය කොට ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ අධිෂ්ඨානයෙන් යෙදිමෙන් නික්මුණු දවස්හිම රම්යේවු පැළලුප් නුවරට ගියේය.
එකල්හි වනාහි ශෛක්ය්නිකවු අනුළාදෙවිතොමෝ පන්සියයක් කන්යාඨවන් හා අන්තඃපුරවාසිවු ස්ත්රීින් පන්සියයක්ද සමඟ දසසිල් සමාදන්ව කසාවත් ඇත්ති පිරිසුදු වුවා පැවිදි පතමින් ස්ථවිරින්ගේ ආගමනය සොයන්නි නුවර එක් පෙදෙසෙක්හි නරනිඳුහු විසින් කරවනලද සිත්කලුවු මෙහෙණ අසපුවෙක්හි යහපත් ව්රුක ඇතිව වාසය කළාය. ඒ උපාසිකාවන් විසු මේ මෙහෙණවර ඒ කරණකොටගෙන උපාසිකාවිහාරයයි ලක්දිව ප්රනකට විය. (නරනිඳුහු) බෑනවු මහාරිඪ නම් ඇමැතිතෙම රාජසිෙන්දශය ධර්මා ශොක නරෙන්ර් යාණන්ට පමුණුවා ස්ථවිරයන් වහ්නසේගේ සංන්දවශය සැලකෙළේය. “රාජශ්රෙේෂ්ඨයන් වහන්ස! නුඹවහන්සේගේ යහලු රජාණන් සහෝදරයාණන්ගේ දේවිතෙමෝ පැවිදි පතමින් නිබඳ සංයම ඇතිව වසන්නිය. ඒ දේවිය පැවිදි කරණු පිණිස සඞ්ඝමිත්රා් නම් මෙහෙණින්න මෙහෙයව, එ මෙහෙණින්න සමඟ මහාබොධි දක්ෂිතණ ශාඛා වද යවව” මහාමහෙන්ර්ි ස්ථවිරයන්වහන්සේගේ වචනයවු එම අත්ථ ය තෙරණියටද කියේය. ඒ ස්ථවිරිතොමෝ පිය මහරජාණන්) කරා එළැඹ ස්ථවිරයන් වහන්සේගේ මතය කිසේක. මෑණියෙනි! යුහමතුන් නොදක්කාවු මම දරු මුනුබුරන්ගේ විප්රියොගයෙන්වු ශොකය කෙසේ දුරුකෙරෙම්දැ”යි කි ය්ය. “මහරජාණෙනි! මාගේ සහෝදරයාණන්ගේ වචනය මට ගරුය, පැවිදිකටයුත්තියෝද බොහෝය. එහෙයින් මා විසින් එහි යායුතුය”යි ඕතොමෝ කිවාය. ශාස්ත්රෝප්ර.භාරයට නුසුදුසු වු මහාබොධිවෘක්ෂුයෙන් ශාඛාව කෙසේනම් ගනිම්දැ”යි රජතෙම සිතුයේය. ඒ මහීපතිතෙම මහාදෙව නම් අමෘත්යැයාගේ උපායෙන් ශික්ෂුසඞ්ඝයා පවරා වලඳවා “වනහන්ස! ලඞ්කාවට මහාබොධිය යැවියයුතුදෝහෝ”යි විචාළේය. ඒ මොග්ගලිපුත්ත නම් ස්ථවිරයන්වහන්සේ “යැවිය යුතුය”යි වදාරා පසැස් ඇත්තාවු සර්වසඥයන් විසින් කරණලද “මහාධිෂඨාන පස”න නරෙන්ර්ඞ්කයන්ට වදාළහ. ඒ මිහිපතිතෙම ඒ අසා සතුටුව මහාබොධිය වෙතට යන්නාවු සත්යොදුන්මග ශුඬකරවා සකස්කොට නොයෙක් පරිද්දෙන් අලඞ්කාරකරවු යේය. කටාරමක් කරණ පිණිස රන් බැහැර කරවුයේය. තුලාධාරයෙකුගේ වෙස්ගත් ඒ විසසම්දෙව්පිත්තෙමේද අවුත් කෙපමණ කටාරමක් කෙරෙමදැ”යි ඒ නරනිඳුහු විචාළේය. “තෝම ප්රතමාණ දැන කරව”යි කි කල්හි, රන්ගෙණ අතින් පිරිමැද එකෙණෙහිම බඳන නිමමිතකොටලා ගියේය. නව රියන් අවට ඇත්තාවු ගැඹුරෙන් පස්රියන්වු තුන්රිය්න විෂක මහයෙන් යුක්තවු අටඅගුල් ඝනවු තරුණ ඇතෙකුගේ සොඬ පමණ මුවවිට ඇත්තාවු තරුණ සූය්ය්ටඅ යා සමාන කාන්ති ඇත්තාවු යහපත්වු ඒ කටාරම් ගෙන්වාගෙණ රජතෙම සත්යොත්නක් දිගුවු තුන්යොත්තක් පතළාවු සිවුරඟ සෙනග හා මහා භික්ෂුු සඞ්ඝයාත් සමඟ (ප්ර්සන්නවු ජනයන්ගේ පූජා සඞ්ඛ්යාුත) නානාවිධ අලඞ්කාරයෙන් සැරසුණාවු අනෙකප්රසකාර රත්නයෙන් විචිත්ර වු නානාප්ර කාර ධ්වජමාලා ඇත්තාවු නානාවිධ පුෂ්පයෙන් නැවසුණාවු නානාවිධ තුය්ය්නා ඝොපණය කරනු ලද්දාවු මහාබොධි වෘක්ෂ්ය කරා එළඹ සෙනාවෙන් පිරිවරා තිරයකින් අවුරා මහාගණප්රෘධානවු මහාසථවිරයන් දහසකින් හා ප්රාාපතාභිෂෙක ඇති දහසකින් වැඩිවු රජදරුවන්ගෙන්ද තමන් හා මහාබොධිය මොනවට පිරිවරා ඇදිලිබැඳයෙණ මහාබොධිය බැලුයේය. ඒ මහාබොධිහුගේ දක්ෂිරණ ශාඛාව සම්බන්ධිවු සතරරියන් පමණතැන් හා සකන්ධුයද තබා ශාඛාවෝ අන්තර්ධා්නවුහ. ඒ පෙළහර දැක සතුටුවු මිහිපතිතෙම “මම රාජ්යවයෙන් මහාබොධිය පුදමි”යි කියා මහබොධිය මහාරාජ්යෙයෙහි අභිෂෙක කෙළේය. මිහපතිතෙම මල් ආදියෙන් මහා බොධිය පුද ප්රකදක්ෂිෙණාකොට අටතැනෙක්හි ඇදිලි බැද නමස්කාරකොට නොයේක රත්නයෙන් සරසනලද රනින් නිමවන ලද මනාකොට නගිනුහැක්කාවු ශාඛාවන් දක්වා උස්වු පිඨයෙක්හි ඒ රන් බදන තබ්බවා නැගි උතුම් වු ශාඛාව ගන්නා පිණිස රන්තෙල්ලෙන් රත්සිරියෙල් ගෙණ ශාඛාවෙහි රෙඛාවක් ඇද “ඉඳින් මේ මහාබොධිය ලඞ්කාවිපයට යායුතු වේද, ඉදින් මම සර්විඥයන්වහන්සේගේ සස්නෙහි විමතිරහිත වෙම්ද, මේ යහපත්වු දක්ෂිමණමහාශාඛාව තොමෝම සිදි මේ රන් බදනෙහි පිහිටාවා”යි සත්ය්ක්රිවයා කෙළේය.
ඒ මහාබොධිශාඛා තොමෝ රෙඛාකළ තැනින් තොමෝම සිඳි සුගන්ධ කද්මයෙන් පිරුණාවු කටාරම මත්තෙහි පිහිටියාය. නරෙශ්වරතෙම මුලරෙඛාවෙන් මත්තෙහි තුනගුලෙන් තුන ගුල රත්සිරියෙලින් (නවතැනෙක) රෙඛාදානය කරමින් පිරිසින්දේය ආදිවු රෙඛාවෙන් මහත්වු මුල්ද අනිකුත් රෙඛාවලින් කුඩා මුල්ද දසය දසය නික්ම ගෙණ දැල් කවුළු සමානව පාතබැස්සාහුය. ඒ ප්රාාතාහාය්ය්නි දැක අතිශයෙන්ම සතුටුවු නරෙන්ර්ව තෙම එහිම (සිටි) උද්ඝොෂණය කෙළේය. හාත්පස පිරිසද (තුෂටඝොෂණය) කළාය. සතුටුසිත් ඇත්තාවු භික්ෂුයසඞ්ඝතෙම සාධුකාරය හැඟවුසේක. හාත්පස දහස් ගණන් පිළිහිස සිසෑරූම් පැවැත්තාහ, ඒ මහාබොධිතොමෝ මෙසේ මහජනයා පහදවන්නි මුල් සියයකින් ඒ රන්කටාර මෙහිවු සුවඳ මඩෙහි පිහිටියාය.
ඒ බොධියසකන්ධෙයතෙම දසරියන, මනරම්වු ශාඛාපස සතර රියන් සතරරියන් වුවාහු පස්පලයකින් සැදුම්ලද්දාහ. ඒ ශාඛාවන් සම්බන්ධාවු කුඩා ශාඛාවන් දහසක්ද විය. මෙසේ මහා බොධිතොමෝ මනොහර ශ්රී ධාරණයෙන් හෙබියාය. කටාර මෙහි මහාබොධිය පිහිටි කෙණෙහි පොළොව කම්පිතවිය. නානා ප්ර.කාර ප්රා තිහාය්ය්කෙ යෝද වුහ. දෙවියන් හා මිනිසුන් විෂයෙහි තුය්ය්හ යන්ගේ ස්වකිය නාදයෙන්ද දෙව්බඹ සමුහයාගේ සාධු කාර නාදයෙන්ද මෙඝයන්ගේද මනපක්ෂිරන්ගේද යක්ෂා දින් ගේද ශබ්දයෙන්ද පෘථිවිකම්ප, බ්දයෙන්ද එකකොලාහල විය. බොධිවෘක්ෂ යාගේ ඵල පත්රනයන්ගෙන් සවනක් රැස් නික්ම මුළු සක්වළ හෙබවුහ. කටාරම සහිතවු මහබෝ තොමෝ එතැනින් අහසට පැනනැගි දර්ශුන රහිතවැ සත්දව් සත් හිමගර්භගයෙක්හි පිහිටියාය. රජතෙම පිඨයෙන් බැස ඒ සත්දවස එහි වෙසෙමින් සතනයෙන් නොයෙක් පරිද්දෙන් මහබෝ පුද කෙළේය. ඒ සත්දවස ඉක්මගිය කල්හි සියලු ඒ තුෂාර ජලයෙන් යුක්තවු මෙඝයෝද එකතුවු රශ්මහුද මහා බොධියට ප්රසවිෂ්ටවුහ. කටාරම් සහිතව පිහිටියාවු මනරම්වු මහබෝතොමෝ සියලුමහජනයාට ශුඬවු ආකාශයෙහි. පෙනිණි.
නානවිධවු ප්රායතිහාය්ය් පැවැතිකල්හි මහබෝතොමෝ ජනසමුහයා විස්මිතකරවමින් පොළෝතලයට බැස්සාය. නොයෙක් ප්රා තිහාය්ය්ති යන් කරණකොට ගෙන පිණාගියාවු ඒ මහරජතෙම නැවත මහාබොධිය මහාරාජ්යෙයෙන් පිදුයේය. ඒ නරෙන්ර්ය පතෙම මහාබොධිය මහාරාජ්යනයෙන් අභිෂෙකකොට නානාන පූජායෙන් පුදන්නේ නැවත සත්දවසක් එහිම වාසය කෙළේය. දෙසතිය ඇවෑමෙහි වප්මස පුරපසළොස්වක් පොහෝදවස්හි මහාබොධිය එතැනින් වඩාගත්තේය, වප්මය කෘෂ්ණපක්ෂවයෙහි චාත්රනදිශිවු පොහෝදවස්හි නරෙන්ර්කෘ තෙම මහාබොධිය යහපත්වු රථයෙක්හි තබාගෙන පුදමින් එදවස්ම ස්වකීය පුරයට පමුණුවා බොහෝසෙයින් අලඞ්කාරකොට යහපත්වු මණ්ඩපයක් කරවා කෘර්තනතික ශුක්ලපක්ෂ්යෙහි පැළවිය දවස්හිම මහාබොධිය එහි පැඳුම්දින ශුභවු මහාශාලවෘක්ෂෂ මුලයෙහි වඩා තබා දවසක්පාසා නොයෙක් පූජාවන් කරවුසේය. ඒ බොධිය ග්රහහණයකළ දවසින් සතළොස්වන දවස්හි එකවිටම අඬකුර නවයක් උපන්හ. එයින් සතුටුවු නරෙන්ර්සිනතෙම නැවතද මහාබොධිය රාජ්යොයෙන් පිදුයේය. භුමිපතිතෙම මහාබොධි රාඡ්යවයෙහි අභිෂෙකකොට නානා විධවු මහාබොධි පූජාද කරවුයේය.
මෙසේ විලක් හා සමානවු පුෂපුරයෙහි රශ්මිසහිතවු නානාවිධ මනොඥවු ධ්වජයෙන් ආකූල විශාලවු අතිශයින් සිත්කලු උතුම්වු මහාබොධි පූජාතොමෝ දෙව්මිනිසුන්ගේ සිත් ප්රෙබොධකරන්නි විය.
මෙතෙකින් හූදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස මහාබොධි ගහණ නම් අටළොස්වෙනි අදියර නිමි.
මහා වංශය - 16 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 20 )
20 වෙනි පරිච්ජේදය
දම්සෝ රජහට අටළොස්නව හවුරුදුයෙහි මාමෙවුනාඋයන මහාබෝ පිහිටියාය. එයින් දොළොස්වන හවුරුදුයෙහි ඒ දම්සෝ රජහුගේ මෙහසිවු රන්නත්රායමැමක අසන්ධිොමිත්රාහ නම් බිසව කළුරියකළා, ඉදින් සතරවන හවුරුදුයෙහි දම්සෝ රජතෙමේ විසම අදහස් ඇති තිස්සාරක්ඛාම නම් කුමරියක් බිසෝබැව්හි තැබුයේය. ඉන් සතරවන හවුරුදුයෙහි රුවින් මත් ඒ බාල විසව “මේ රජ තෙමේ මටත් වඩා මහාබොධිය මවායනය කෙරෙ”යි කියා ක්රොජධවසයට පැමිණ තමහට අවැඩ කරන්නී මඩුකටු (විස) යෙදිමෙන් මහබොධිය මැරවි. ඉන් සතරවන හවුරුදුයෙහි මහායසස් ඇති දම්සෝ රජතෙමේ අනීත්යිබව පැමිණියේය. මේ සත්තිස් හවුරුද්දයි දහම් ගුණෙහි ඇළුණු දෙවනපෑතිස්රජ වනාහි මහවෙහෙර නවකම්ද, එසේම සෑගිරි කල නවකම්ද, ථූපාරාමයෙහි නවකම්ද සුදුසු පරිද්දෙන් නිමවා විචාරණලද්දහට ප්රයත්යුූත්තරයෙහි පණ්ඩිතවු දිපප්ර්සාදක තෙරුන් විචාරන්නේ “වහන්ස! මම මෙහි බොහෝ විහාරයන් කරවන්නෙමි, ඒ විහාර ථුපයන්හි තබනු පිණිස කෙසේ ධාතු ලබමිදැ”යි විචාළේය. “මහරජාණෙනි සම්මාසම්බුදුන් පයපුරා සුමණ සාමණෙර යන් විසින් මෙහි ගෙණෙනලද්දාවු ධාතුහු සෑගිරියෙහි තැබුවෝ ඇත්තාහ. ඇත්කඳ තබා ඒ ධාතුන් මෙහි වඩා එව”යි තෙරුන් විසින් වදාරනලදුයේ එසේම ධාතු වැඩුයේ යොදු නෙන් යෙදුන් තැන්හි විහාර කරවා ඒ දාගැබ්හි සුදුසු පරිද්දෙන් ධාතු නිධාන කරවි බුදුන් විසින් වළඳනාලද පය වුකලි යහපත් රජවස්තු ශාහයෙහි තබාගෙණ නානා පුජායෙන් හැමකල් පිදුයේය෴පන්සියයක් ඉසුරන් විසින් මහතෙරහු වෙත පැවිදිව විසු තැන්හි කළ වෙහෙර “ඉසුරුමුනි” නම් විය. එසේම පන්සියයක් වෛශ්යුයන් විසින් තෙරහුවෙත පැවිදිව විසු තැන කළ වෙහෙර “වෙස්සගිරි” නම් වි. මිහිඳුමහතෙරුන් විසින් යම් යම් ගුහාවෙක වසනලද නම් පර්වයතවිහාරයන්හි ඒ ඒ ගුහා “මිහිඳුගුහා” නම් වි. පළමුකොට මහවෙහෙරද දෙවැනිව සෑගිරියද තුන්වැනිව ථුපය පෙරටුකොට ඇති යහප්ත ථූපාරාමයද සතරවැනිව මහබෝ පිහිටුවිමද පස්වැනිව මහසෑතන්හි සෑබිමට යහපත් ගල්ටැඹ මොනවට පිහිටුවිමද බුදුහු ග්රීසවාධාතුව පිහිටුවිමද සවෙනිව ඉසුරුමුනි විහාරය පිහිටුවිමද සත්වැනිව තිසාවැවද අටවැනිව පළවු සෑයද නවවැනිව වෙස්සගිරි විහාරයද මෙහෙණින්නන් ඵාසුපිණිස රම්යෑවු උපාසිකා වෙහෙර හා එසේම හත්ථානළභකය යනමේ මෙහෙණවර දෙකද හත්ථාාළභක නම් මෙහෙණවර බැස භික්ෂු්සඞ්ඝයා කැටිව මෙහෙණින්නන්ට බත් ගන්නා පිණිස මනා උපහාර ඇති සියලු උපකරණයෙන් යුත් එළඹසිටි පිරිවර ජනයා ඇති මහාපාලි නම් බත්හලද එසේම භික්ෂු න් දහසකට අවුරුදුපත පිරිකර සහිතවු උතුම් පවාරණ දානයද නාගදිවයින දඹකොළ වෙහෙරද එම පටුන්හි තිස්ස මහා විහාරයද පාචිනාරාමයද යනමේ කර්ම මාන්තයන් ලඞ්කාවාසි ජනයාට වැඩකැමත්තාවු පින්පැණ ගුණඇති ලඬේකන්ර්න වු ඒ දෙවනපෑතිස් රජතෙමේ පළමුවෙනි හවුරුදුයෙහිම කරවි. ගුණයෙහි ප්රියවු ඒ රජතෙමේ දිවිහිමියෙන් නොයෙක් පින්කම් කෙළේය. ඒ රජහුගේ විජිතවු මේ දිවයින පිනා ගියේය. ඒ රජතෙමේ සම සතළිස් හවුරුද්දක් රාජ්යේය කෙළේයි. ඒ රජහු ඇවෑවෙම්න උහු මල් “උත්තිය”යි ප්රයසිඬවු රජකුමර අපුත්ර ක රාජ්ය ය මොනවට කරව්. ඒ මහාමහෙන්ර්”්දස්ථවිර වනාහි පස්යරපති ප්ර්තිපතති ප්ර්තිවෙධ වන උතුම්වු බුදුසස්න මොනවට ලක්දිව්හි බබුළුවා ලඞ්කාවට ප්ර්දිපයක් බදුවුයේ මහාසමුහ ඇත්තේ ලක්දිව බුදුන් වැනිවුයේ බොහෝ ලෝවැඩකොට ඒ උතතිය රජහුගේ රාජ්යහභිෂෙකයෙන් අටවැනි ජය වර්ෂඩයෙහි සැටවස් පිරුණුසේක් වස්සාන මාසයන්හි සෑගිරියෙහි (විසූසේක) වෙසෙමින් වජ්මස ශූකලපක්ෂණයෙහි අටවක් දවස් විපවර්ඬිනයට හේතුවු මහෙන්ර්් ස්ථවිරතෙමේ පිරිනිවන් පෑසේක. අටවක් දවස්හි මහෙන්ර්් ස්ථවිරයන් පිරිනිව් කරුණෙන් දවසද “අටවකදා”යි සම්මත වි. ඒ අසා උත්තිය රජ තෙමේ ශොක නමැති හුලින් පහරණ ලදුයේ සැගිරි ගොස් තෙරුන් වැද නොයෙක්වර නොයෙක් පරිද්දෙන් හඬා සුවඳතෙල් පුරවනලද රන්දෙණක මහාස්ථවිර දෙහෙය යුහුව තබා මොනවට වසනලද ඒ දෙණ අලඞ්කෘත රුවන් කුළුගෙයෙක්හි තබ්බවා කුළුගෙය ගෙන්වාගෙණ සාධු ක්රිිඩා කෙළවමින් ඒ ඒ දිගින් ආ මහත් ජනසමූහයා හා කැටිව මහත්වු භටසමුහයා ලවා පූජාවිධාන කරවමින් සැරහු මගින් නොයෙක් ආකාරයෙන් සරහනලද නුවරට ගෙණවුත් රාජවිථින්හි හසුරුවා මහවෙහෙරට ගෙණවුත් මෙහි පැණඹ මළුවෙහි කුළුගෙය තබ්බවා සත්දිනක් ඒ මහිපල්තෙමේ තොරන් කොඩිමාලා හා ගන්ධත පූර්ණාඝටයෙන්ද විහාරයන් අවට තුන් යොදනකුත් රජහුගේ ආනුභාවයෙන් සරහනලදුයේ විය. එසේම මුළුලක්දිව දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් සරහනලද්දේ විය. ඒ මිහිපල්තෙමේ සත්දවසක් මුළුල්ලෙහි නානාප්ර කාර පුජාසත්කාර කරවා පූර්වවදිහාභාගයෙහි තෙරුන්ගේ බඬමාලක නම් තැන සුවඳ දරසෑයක් කරවා මහාසෑය ප්රගදක්ෂිෙණ කෙරෙමින් මනරම් කුළුගෙය එහි පමුණුවා දරසෑයෙහි තබ්බවා අන්තිම සත්කාරය කෙළේය. ධාතුන් ගෙන්වා මෙහි සෑයක්ද කරවි. ක්ෂයත්රිායතෙමේ ධාතුභාගයක් ගෙන්වා සෑගිරි වෙහෙරද සියලු විහාරයන්හිද සෑ බැඳවි. ඒ ඍෂිහුගේ ශරිරය බැහු තැන අවකාශයද බුහුමතින් ඉසිභුමඬ්ගන නමැයි කියනලදි. එතැන් පටන් එය සිසාරා තුන් යොදුන් මානයෙහි කලුරිය කළ ආය්ය්ෂය යන්ගේ ශරීර ගෙණ ඒ පෙදෙස්හිදි දවනු ලැබේ. එසේම මහත් අභඥ හා ප්රකඥ ඇති සඞ්ඝමිත්රාත නම් මහාස්ථවිරි තොමෝ සසුන් කියද බොහෝවු ලෝවැඩදකොට එකුන්සැට වස් ඇත්ති උත්තිය නම් එම රජහුගේ නවවෙනි ඩෙම නම් හවුරුදුයෙහි ඇතඃළ නම් මෙහෙණවර වසන්නී පිරිනිවන් පෑවාය. රජතෙමේ ඒ මෙහෙණින්ටද තෙරුන්ට සෙයින් සත්දවසක් මුළුල්ලෙහි උතුම්වු පූජාසත්කාර කෙළේයි. මහ තෙරණුවන්ට සෙයින් සකල ලඞ්කාවිපය අලඞ්කාර කරණ ලද්දේ වී. කුළුගෙයෙහි නගනලද තෙරණි සිරුර සත්දවසක් ඇවෑමෙන් නුවරින් පිටත්කොට ථුපාරාමයට නැගෙණහිරින් චිත්ර්ශාලා සමිපයෙහි මහාබොධි උපාශ්රොයෙහි තෙරණි විසුතරන ගිනිකිස කරවි. ඒ උත්තිය මිහිපල්තෙම එහි සෑයකුදු කරවි. මහෙන්ර්ර ස්ථවිරාදි ඒ පස්මහතෙරහුද අරිටඨ ස්ථවිරාදිහුද එසේම නොයෙක් දහස් ගණන් භික්ෂු හ්ද සඞ්ඝමිත්රා ව ප්රිධාන කොට ඇති ඒ ෙදාළොස් තෙරණිහුද බොහෝ දහස්ගණන් රහත් භික්ෂුහණිහුද බොහෝ ඇසුපිරූතැන් ඇත්තාහු මහපැණ ඇත්තාහු විනයාදි බුඬාගම බබුළුවා සුදුසුගල අනිත්යහතා වසගයට ගියෝයි. ඒ උතතිය රජතෙමේ දස හවුරුද්දක් රජ කම් කෙළේය. මෙසේ මේ අනීත්යබතාතොමෝ සකල ලොකය නසන්නිය. අතිශයින් ලාහෙලා ක්රි.යාකරන්නාවු ඉතා බල ඇති වළකාලිය නොහෙන්නාවු ඒ මේ අනිත්යාතාව යම් මිනිසෙක්තෙමේ දන්නේම සසර ගමන්හි කලෙනාකිරේද කලකිරුණේත් පාපයෙන් තොරවිමත් පින් හා ඇල්මත් නොකෙරේද, දනිමින් දැඩියේ මුළාවෙයයි යන මෝතෙමෝ ඔහුගේ අධික මොහ රාශියෙහි බල බවයි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස ථෙරපරිනිබ්බාණ නම් විසිවෙනි අදයර නිමි.
දම්සෝ රජහට අටළොස්නව හවුරුදුයෙහි මාමෙවුනාඋයන මහාබෝ පිහිටියාය. එයින් දොළොස්වන හවුරුදුයෙහි ඒ දම්සෝ රජහුගේ මෙහසිවු රන්නත්රායමැමක අසන්ධිොමිත්රාහ නම් බිසව කළුරියකළා, ඉදින් සතරවන හවුරුදුයෙහි දම්සෝ රජතෙමේ විසම අදහස් ඇති තිස්සාරක්ඛාම නම් කුමරියක් බිසෝබැව්හි තැබුයේය. ඉන් සතරවන හවුරුදුයෙහි රුවින් මත් ඒ බාල විසව “මේ රජ තෙමේ මටත් වඩා මහාබොධිය මවායනය කෙරෙ”යි කියා ක්රොජධවසයට පැමිණ තමහට අවැඩ කරන්නී මඩුකටු (විස) යෙදිමෙන් මහබොධිය මැරවි. ඉන් සතරවන හවුරුදුයෙහි මහායසස් ඇති දම්සෝ රජතෙමේ අනීත්යිබව පැමිණියේය. මේ සත්තිස් හවුරුද්දයි දහම් ගුණෙහි ඇළුණු දෙවනපෑතිස්රජ වනාහි මහවෙහෙර නවකම්ද, එසේම සෑගිරි කල නවකම්ද, ථූපාරාමයෙහි නවකම්ද සුදුසු පරිද්දෙන් නිමවා විචාරණලද්දහට ප්රයත්යුූත්තරයෙහි පණ්ඩිතවු දිපප්ර්සාදක තෙරුන් විචාරන්නේ “වහන්ස! මම මෙහි බොහෝ විහාරයන් කරවන්නෙමි, ඒ විහාර ථුපයන්හි තබනු පිණිස කෙසේ ධාතු ලබමිදැ”යි විචාළේය. “මහරජාණෙනි සම්මාසම්බුදුන් පයපුරා සුමණ සාමණෙර යන් විසින් මෙහි ගෙණෙනලද්දාවු ධාතුහු සෑගිරියෙහි තැබුවෝ ඇත්තාහ. ඇත්කඳ තබා ඒ ධාතුන් මෙහි වඩා එව”යි තෙරුන් විසින් වදාරනලදුයේ එසේම ධාතු වැඩුයේ යොදු නෙන් යෙදුන් තැන්හි විහාර කරවා ඒ දාගැබ්හි සුදුසු පරිද්දෙන් ධාතු නිධාන කරවි බුදුන් විසින් වළඳනාලද පය වුකලි යහපත් රජවස්තු ශාහයෙහි තබාගෙණ නානා පුජායෙන් හැමකල් පිදුයේය෴පන්සියයක් ඉසුරන් විසින් මහතෙරහු වෙත පැවිදිව විසු තැන්හි කළ වෙහෙර “ඉසුරුමුනි” නම් විය. එසේම පන්සියයක් වෛශ්යුයන් විසින් තෙරහුවෙත පැවිදිව විසු තැන කළ වෙහෙර “වෙස්සගිරි” නම් වි. මිහිඳුමහතෙරුන් විසින් යම් යම් ගුහාවෙක වසනලද නම් පර්වයතවිහාරයන්හි ඒ ඒ ගුහා “මිහිඳුගුහා” නම් වි. පළමුකොට මහවෙහෙරද දෙවැනිව සෑගිරියද තුන්වැනිව ථුපය පෙරටුකොට ඇති යහප්ත ථූපාරාමයද සතරවැනිව මහබෝ පිහිටුවිමද පස්වැනිව මහසෑතන්හි සෑබිමට යහපත් ගල්ටැඹ මොනවට පිහිටුවිමද බුදුහු ග්රීසවාධාතුව පිහිටුවිමද සවෙනිව ඉසුරුමුනි විහාරය පිහිටුවිමද සත්වැනිව තිසාවැවද අටවැනිව පළවු සෑයද නවවැනිව වෙස්සගිරි විහාරයද මෙහෙණින්නන් ඵාසුපිණිස රම්යෑවු උපාසිකා වෙහෙර හා එසේම හත්ථානළභකය යනමේ මෙහෙණවර දෙකද හත්ථාාළභක නම් මෙහෙණවර බැස භික්ෂු්සඞ්ඝයා කැටිව මෙහෙණින්නන්ට බත් ගන්නා පිණිස මනා උපහාර ඇති සියලු උපකරණයෙන් යුත් එළඹසිටි පිරිවර ජනයා ඇති මහාපාලි නම් බත්හලද එසේම භික්ෂු න් දහසකට අවුරුදුපත පිරිකර සහිතවු උතුම් පවාරණ දානයද නාගදිවයින දඹකොළ වෙහෙරද එම පටුන්හි තිස්ස මහා විහාරයද පාචිනාරාමයද යනමේ කර්ම මාන්තයන් ලඞ්කාවාසි ජනයාට වැඩකැමත්තාවු පින්පැණ ගුණඇති ලඬේකන්ර්න වු ඒ දෙවනපෑතිස් රජතෙමේ පළමුවෙනි හවුරුදුයෙහිම කරවි. ගුණයෙහි ප්රියවු ඒ රජතෙමේ දිවිහිමියෙන් නොයෙක් පින්කම් කෙළේය. ඒ රජහුගේ විජිතවු මේ දිවයින පිනා ගියේය. ඒ රජතෙමේ සම සතළිස් හවුරුද්දක් රාජ්යේය කෙළේයි. ඒ රජහු ඇවෑවෙම්න උහු මල් “උත්තිය”යි ප්රයසිඬවු රජකුමර අපුත්ර ක රාජ්ය ය මොනවට කරව්. ඒ මහාමහෙන්ර්”්දස්ථවිර වනාහි පස්යරපති ප්ර්තිපතති ප්ර්තිවෙධ වන උතුම්වු බුදුසස්න මොනවට ලක්දිව්හි බබුළුවා ලඞ්කාවට ප්ර්දිපයක් බදුවුයේ මහාසමුහ ඇත්තේ ලක්දිව බුදුන් වැනිවුයේ බොහෝ ලෝවැඩකොට ඒ උතතිය රජහුගේ රාජ්යහභිෂෙකයෙන් අටවැනි ජය වර්ෂඩයෙහි සැටවස් පිරුණුසේක් වස්සාන මාසයන්හි සෑගිරියෙහි (විසූසේක) වෙසෙමින් වජ්මස ශූකලපක්ෂණයෙහි අටවක් දවස් විපවර්ඬිනයට හේතුවු මහෙන්ර්් ස්ථවිරතෙමේ පිරිනිවන් පෑසේක. අටවක් දවස්හි මහෙන්ර්් ස්ථවිරයන් පිරිනිව් කරුණෙන් දවසද “අටවකදා”යි සම්මත වි. ඒ අසා උත්තිය රජ තෙමේ ශොක නමැති හුලින් පහරණ ලදුයේ සැගිරි ගොස් තෙරුන් වැද නොයෙක්වර නොයෙක් පරිද්දෙන් හඬා සුවඳතෙල් පුරවනලද රන්දෙණක මහාස්ථවිර දෙහෙය යුහුව තබා මොනවට වසනලද ඒ දෙණ අලඞ්කෘත රුවන් කුළුගෙයෙක්හි තබ්බවා කුළුගෙය ගෙන්වාගෙණ සාධු ක්රිිඩා කෙළවමින් ඒ ඒ දිගින් ආ මහත් ජනසමූහයා හා කැටිව මහත්වු භටසමුහයා ලවා පූජාවිධාන කරවමින් සැරහු මගින් නොයෙක් ආකාරයෙන් සරහනලද නුවරට ගෙණවුත් රාජවිථින්හි හසුරුවා මහවෙහෙරට ගෙණවුත් මෙහි පැණඹ මළුවෙහි කුළුගෙය තබ්බවා සත්දිනක් ඒ මහිපල්තෙමේ තොරන් කොඩිමාලා හා ගන්ධත පූර්ණාඝටයෙන්ද විහාරයන් අවට තුන් යොදනකුත් රජහුගේ ආනුභාවයෙන් සරහනලදුයේ විය. එසේම මුළුලක්දිව දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් සරහනලද්දේ විය. ඒ මිහිපල්තෙමේ සත්දවසක් මුළුල්ලෙහි නානාප්ර කාර පුජාසත්කාර කරවා පූර්වවදිහාභාගයෙහි තෙරුන්ගේ බඬමාලක නම් තැන සුවඳ දරසෑයක් කරවා මහාසෑය ප්රගදක්ෂිෙණ කෙරෙමින් මනරම් කුළුගෙය එහි පමුණුවා දරසෑයෙහි තබ්බවා අන්තිම සත්කාරය කෙළේය. ධාතුන් ගෙන්වා මෙහි සෑයක්ද කරවි. ක්ෂයත්රිායතෙමේ ධාතුභාගයක් ගෙන්වා සෑගිරි වෙහෙරද සියලු විහාරයන්හිද සෑ බැඳවි. ඒ ඍෂිහුගේ ශරිරය බැහු තැන අවකාශයද බුහුමතින් ඉසිභුමඬ්ගන නමැයි කියනලදි. එතැන් පටන් එය සිසාරා තුන් යොදුන් මානයෙහි කලුරිය කළ ආය්ය්ෂය යන්ගේ ශරීර ගෙණ ඒ පෙදෙස්හිදි දවනු ලැබේ. එසේම මහත් අභඥ හා ප්රකඥ ඇති සඞ්ඝමිත්රාත නම් මහාස්ථවිරි තොමෝ සසුන් කියද බොහෝවු ලෝවැඩදකොට එකුන්සැට වස් ඇත්ති උත්තිය නම් එම රජහුගේ නවවෙනි ඩෙම නම් හවුරුදුයෙහි ඇතඃළ නම් මෙහෙණවර වසන්නී පිරිනිවන් පෑවාය. රජතෙමේ ඒ මෙහෙණින්ටද තෙරුන්ට සෙයින් සත්දවසක් මුළුල්ලෙහි උතුම්වු පූජාසත්කාර කෙළේයි. මහ තෙරණුවන්ට සෙයින් සකල ලඞ්කාවිපය අලඞ්කාර කරණ ලද්දේ වී. කුළුගෙයෙහි නගනලද තෙරණි සිරුර සත්දවසක් ඇවෑමෙන් නුවරින් පිටත්කොට ථුපාරාමයට නැගෙණහිරින් චිත්ර්ශාලා සමිපයෙහි මහාබොධි උපාශ්රොයෙහි තෙරණි විසුතරන ගිනිකිස කරවි. ඒ උත්තිය මිහිපල්තෙම එහි සෑයකුදු කරවි. මහෙන්ර්ර ස්ථවිරාදි ඒ පස්මහතෙරහුද අරිටඨ ස්ථවිරාදිහුද එසේම නොයෙක් දහස් ගණන් භික්ෂු හ්ද සඞ්ඝමිත්රා ව ප්රිධාන කොට ඇති ඒ ෙදාළොස් තෙරණිහුද බොහෝ දහස්ගණන් රහත් භික්ෂුහණිහුද බොහෝ ඇසුපිරූතැන් ඇත්තාහු මහපැණ ඇත්තාහු විනයාදි බුඬාගම බබුළුවා සුදුසුගල අනිත්යහතා වසගයට ගියෝයි. ඒ උතතිය රජතෙමේ දස හවුරුද්දක් රජ කම් කෙළේය. මෙසේ මේ අනීත්යබතාතොමෝ සකල ලොකය නසන්නිය. අතිශයින් ලාහෙලා ක්රි.යාකරන්නාවු ඉතා බල ඇති වළකාලිය නොහෙන්නාවු ඒ මේ අනිත්යාතාව යම් මිනිසෙක්තෙමේ දන්නේම සසර ගමන්හි කලෙනාකිරේද කලකිරුණේත් පාපයෙන් තොරවිමත් පින් හා ඇල්මත් නොකෙරේද, දනිමින් දැඩියේ මුළාවෙයයි යන මෝතෙමෝ ඔහුගේ අධික මොහ රාශියෙහි බල බවයි.
මෙතෙකින් හුදිජනයා පහන් සංවේග පිණිස කළ මහවස ථෙරපරිනිබ්බාණ නම් විසිවෙනි අදයර නිමි.
මහා වංශය - 18 කොටස ( පරිඡ්ඡේද 23 24 )
23 වෙනි පරිච්ජේදය
ඒ කඩොලැත්තෙමේ බල ලක්ෂනණ රුවින් හා තේජස් ජව ගුණයෙන්ද අග්ර වුයේ මහාකඳ ඇතිවිය. ඒ ගැමුණු කුමරහට නන්දිදමිත්රණය, සුරනිර්මළලය, මහාඝොණය, ගොඨයිම්බරය, ථෙර පුත්තාභය, භරණය, වේළුසුමණ්යක, එසේම ඛජදෙවය, ථූස්ස දෙවය, ලභිය්ය වසභයයි යන මහා බල ඇති මේ දසමහා යෝධයෝ ඇතිවුහු. එළාල රජහුගේ මිත්රයනම් සෙනෙවියෙක් ඇත්තේය නැගෙණහිරි කඩරොද (නම් රට) ඒ සෙනෙවියා කර්මයමාන්ත ගම්හි සිත්පව් සමිපයෙහි බුහුනණියන් පිතෙක් වි. (ඒ තෙමේ) කොසොහිතක වත්ථ්ගුයහ ඇත්තේ මයිල්හු නම් ඇතිවි දුරද බඩගායන ඉතා ළදරු ඒ කුමරහු කථියෙහි වරපටින් බැද ඇඹරුම් ගල බැන්දෝයි. ඔහු ඇඹරුම් ගල ඇදගෙණ බිම බඩගා යනකල එළිපත ඇක්ම්මේහිදි යම් හෙයකින් වරපට බිදේද එහෙයින් නන්දිපමිත්ර යයි ප්ර සිඬවී. ඇතුන් දසදෙනෙකුගේ බලඇත්තේද වී. ඒතෙමේ වැඩුණේ නුවරට අවුත් මයිල්හු උපස්ථාන කෙළේය. එකල සෑ ආදියෙනි අසත්කාර කරණ දෙමළුන් (දැක) ශක්තිසම්පන්න ඒ තෙමේ එක් පයකින් කලවය පාගා හස්තයෙන් ඉදිරි කලවය ගෙණ දෙපළු කොට බැහැරලයි, ඔහු විසින් දමනලද සිරුරු දෙවියෝ අතුරුදහන් කරති. දෙමළුන් අඩුබැව් දැක රජහට එපවත් දැන්වුහ. “ස්වකීය යොධයෝ මොහු ගණිව්ය”යි රාජනියොග ලද්දාහු එසේන කරන්ට නොහැකිවුහ ඒ නන්දියමිත්රරතෙමේ ‘මා මෙසේ කරද්දිත් හුදක් ජනක්ෂයමුත් ශාසනය බැබළිමක් නැත්තේය. රුහුණුරට තුනුරුව්නහි ප්රකසන්න රජදරුවෝ වෙසෙති. එහි ගොස් රාජසේවය කොට සියළු දෙමළුන් ගෙණ ඒ ක්ෂ ත්රි ය යන්ට රාජ්යැය දි බුදුසසුන් බබුළුවන්නෙමි”යි සිතිය. මේ අභිප්රා්යෙන් ගොස් ගැමුණු කුමරහට එපවත් ඇස්විය. ඒ ගැමුණු කුමරතෙමේ මැනියන් හා මන්ත්රගණයකොට උහුට සත්කාර කෙළේය එසේ සත්කාර කරණලද නන්දි්මිත්රක යොධතෙමේ කුමරු වෙත විසිය.
කාවන්තිස් රජ දෙමළුන් වළකන පිණිස මහගග සියලු තොට හැම කල්හි ආරක්ෂා් කරවි රජහුගේ අන්බිසවක පුත් දිඝාභය නම් කුමරෙක් වි. ගංගායෙහි කසාතොට උහු ලවා ආරක්ෂාහ කරවි ඒ තෙමේ ආරක්ෂාන පිණිස හාත්පස දෙයොදු නෙක්හි (තැන) මහකුලයකින් එක එක පුතෙකු බැගින් එහ (කඳවුරට) ගෙන්විය කොටවා දනව්වෙහි කඩවිටි නම් ගම පුතුන් සත්දෙනෙක් ඇති සඬඝ නම්වු ප්රෙධාන කුලපතියෙක් විය. රජ කුමර පුතෙකු ගෙන්වනු කැමැත්තේ ඔහු වෙතද දුතයෙක් යැවිය නිමිල නම් සත්වැනි පුත්රුතෙමේ ඇතුන් දසදෙනෙකුගේ බල ඇත්තේයි. උහු අකර්මනමසිලි හෙයින් බෑයෝ සදෙනාම හෙළාදක්නාහු ඔහුගේ ගමන් කැමැතිවුහ මවුපියෝ එසේ කැමැති නුවුහ නිමිල තෙමේ සෙසු බෑයන්ට කිපි ඉතා උදයම තුන් යොදුන් මග ගෙවා හිරු නැගෙණකලම රජකුමර දිටි. ඒ තෙමේ ඔහු විමසනු සඳහා දුරකටයුත්තෙක යෙදුයේය. “සෑගිරිගල වෙත දොරමඬලා නම් ගම මා යහළු කුණඩලනම් බමුණෙක් වෙසෙයි, උහුවෙත මුහුදු එතර (කපුරු සඳුන් ආදි බඩු) ඇත්තාහ. තෝ ගොස් උහු විසින් දෙනලද්දාවු බඩු මෙහි ගෙණඑ”යි මෙසේ කියා බත්කවා ලියුමක් දි යැවි මේ අනුරාධපුරයතෙමේ ඒ (කසාතොටින්) නවයොදුන් මත්තෙහිය. ඒ තෙමේ පෙරවරුම ගොස් බමුණ දිටි, බමුණා “දරුව, වැව නහා එව”යි කිය මෙහි පෙර නා බැවින් නිසා වැව නගා මහබොධියද ථූපාරාමයෙහි චෛත්යෙයද පුදා සියලු පුරය දක්නට නුවරටත් වැද සල්පිලින් සුගන්ධහද්ර ව්යග ගෙණ එහි උතුරු දොරින් නික්ම උපුල්කෙතින් උපුල්මල්ද ගෙණ ඒ බමුණා වෙත එළඹියේය. බමුණා විසින් විචාරණලද්දාවු ඒ තෙමේ තමා ගමන් කිය. ඒ බමුණුතෙමේ උහුගේ පළමු ඊමත් මෙහි ඊමත් අසා විස්මිතවුයේ “මේතෙමේ පුරුෂාජානිය යෙක; ඉදින් එළාල රජ දෙතහොත් මොහු අත්පත්කොට ගන්නේය. එහෙයින් මේ තෙමේ දෙමළුන් සමිපයෙහි වස් වන්නට නුසුදුස්සේය, රජපිත් පියහුවෙත වාසය සුදුසුය”යි මෙසේ සිතිය. මෙසේ ලියා ලියුම ඔහුට දි පූර්ණාවර්ධමන නම් වස්ත්රවද (මහගුපිළි) බොහෝ පඬුරුද දි ඔහු බත් කවා මිතුරු කුමරු වෙත යැවුයේය. ඒ තෙමේ සවස් මානයෙහි රජකුමරු වෙත ගොස් ලියුමද පඬරුද රජකුමරහට දිනි. තුටුවු ඒ තෙමේ “දහසකින් මොහු සතුටුකරව”යයි කියේය. රජකුමරහුගේ ඉතිරි සේවකයෝ උහුට ඊර්ෂහක කළෝය. ඒ කුමර දස දහසකින් ඒ නිමිලයා සතුටු කරවි. ඔහු කෙස්ලියවා ගගම නහවා පූර්ණසවර්ධලන වස්ත්රසයුග්මයක්ද මනා ගදමල්ද (දි) දුහුල් පවකින් හිස වෙළවා (කුමරු) වෙත් ඵලවුහ, කුමාරතෙමේ තමා පෙරහිරින් ඔහුට බත් දෙවි තමාගේ දසදහසක් අගනා යහපත් ඇද ඒ යොධයාට සැතපෙනු පිණිස දෙවිය. ඒ තෙමේ සියල්ල එක්කොට ගෙණ මවුපියන් කරා ගෙණ ගොස් මෑනියන්ට දසදහසද පියාණන්ට ඇඳද දිනි එම රෑ අවුදින් රක්ෂාි ස්ථානයෙහි තමා දැක්වි. උදැසන රජකුමර ඒ අසා සතුටු සිත් ඇතිව ඔහුට වස්ත්රාභරණදියද එසේම පරිවාර ජනයාද දසදහසක්ද දි පියරජු වෙත යැවුසේක. යොධතෙමේ දසදහස මවුපියන් වෙත ගෙණ ගොස් උන්ට දි කවන්තිස් රජුවෙත එළඹියේයි. ඒ රජ ගැමුණු කුමරුට උහු භාර කෙළේය. සත්කාර කරණලද සුරනිමල යොධතෙමේ ඒ කුමරු වෙත විසුයේය.
කුළුම්බරි කර්ණවණිකායෙහි හුන්දි රිවාපි නම් ගම තිස්ස නම් (කෙළෙඹියාට) සොණ නම් අටවැනි පුතෙක් විය. සත්හැවිරිදි කල ඒ තෙමේ තල්පැල ඉදිර; දස හැවිරිදි කල මහත් බල ඇත්තේ තල්ගස් ඉදිරිය. කල්යාමෙන් ඒ මහඝොණතෙමේ දස ඇත්බල ඇතිව. රජතෙමේ එබඳුවු අසා පියා වෙතින් ගෙණ පොෂණය කරනු කැමැත්තේ ගැමුණු කුමර හට දුන්නේය. ඉන්පසු ලබනලද සත්කාර ඇති ඒ යොධතෙමේ ගැමුණු කුමරු වෙත විසිය. ගිරි නම් දනව්වේහි නිසෙල්මිටි නම් ගම මහානාග නම් තැනැත්තහුගේ පිත් දස ඇත්බල ඇතියෙක් විය. මිටි සිරුරු ඇති බැවින් ගොඨක නම්වි දෙටු සෑබෑයෝ ඔහුට කෙළිසිනා කරන්නාහ. ඔවුහු ගොස් උඳු වපුරණ පිණිස මග වනය කොටා උහුගේ බාගය තබා ගොස් උහුට දැන්වුහ. ඒ තෙමේ එකෙණෙහිම ගොස් ඉඹුරු නම් ගස් උඳරා බිම සමකොට ෙගාස් දැන්විය. බෑයෝ ගොස් උහුගේ ඒ අරුම ක්රි යාව දැක ඔහුගේ කර්ම මකිතිනය කෙරෙමින් උහු වෙත ගොස් දැන්වුය. ඒ නිමිත්තකොටගෙණ ඒ තෙමේ ෙගාඨයිම්බර නම් විය. රජ තෙමේ උහුද යටකි පරිද්දෙන් ගැමුණු කුමරු වෙත යැවිය. කොටගල් අසල කත්ති නම් මෙහි ඊශ්වරවු රොහණ නම් ගෘහපතියෙක් වුයේ තමහට දාව උපන් පුතෙක් ෙගාළුඅබා රජහට සමාන නම් කෙළේය. ඒ දරුතෙමේ බල ඇත්තේවි. එකල්හි ඒ තෙමේ දසදොළොස් හැවිරිදි වුයේ සතර පස්දෙනෙකුත් විසින් නගාගන නොහෙන ගල් ක්රිඒඩාගුලයන්සේ කෙළිමින් දැමිය සෙළොස් ඇවිරිදි ඔහුට පිටතෙමේ සොළොස් රියන් දිශ්වට අටතිස් අගුල් ඇති ගදාවක් කරවි ඒ තෙමේ එයින් තල් පොල් කද පැහැර බිම හෙළා එයින් ඒ යොධ තෙමේ ප්රචකට වි එසේම රජතෙමේ උහුද ගැමුණුකුමර වෙත යැවිය. ඔහු පියතෙමේ වනාහි මහාසුම්ම ස්ථවිරයන්ගේ උපස්ථායකයි ඒ කෙළෙඹිතෙමේ මහාසුමම ස්ථවිරයන්ගෙන් බණ අසා කොටගල් වෙහෙරදි සෝවාන් ඵලයට පැමිණියේය. හටගතක් සසර කලකිරිම් ඇති ඒ තෙමේ රජුට කියා සම්පත් පුතුට දි තෙරහුවෙත් පැවිදිවිය භාවනායෙහි යෙදි රහත් බවට පැමිණියේය. ඒ හේතුවින් මේ තෙරුන්ගේ පුත්රහතෙමේ “ථෙරපුත්තාභය”යි ප්ර සිද්ධවි. කප්කදුරු නම් ගම්හි කුමාරයාගේ භරණ නම් පුතෙක් විය. ඒ තෙමේ කල්යැමෙන් දසදොළොස් හැවිරිදිවුයේ ගම්දරුවන් හා වනයට ගොස් බොහෝ සාවුන් ලුහුබැඳ පයින් පැහැර දෙකඩකොට බිම්ගැසිය. සොළොස්හැවිරිදි වුයේ වනාහි ගම් වැස්සන් හා වලටගොස් එසේම මුවන් ගෝණුන් ඌරන් වහා හෙළිය. භරණ නම් ඒ මහාසොඬතෙමේ එයින්ම ප්රුකට විය. රජතෙමේ ඔහුද යටකි පරිද්දෙන් ගැමුණු කුමරුවෙත් වැස්වි.
ගිරිනම් දනව්වේහි කුටුම්බියඬ්ගන නම් ගම එහි ප්ර සිඬවු කුටිම්බි වසභ නම් (කෙළෙඹියෙක්) වි. දනච්චැසි වෙළ නම්වුද ගිරි නම් රට අනුභවකරන්නාවු සුමන නම්වුද යහළුවෝ (දෙදෙනෙක් වුහ) කෙළඹියා හට පුතෙක් උපන්කල පඬුරු පෙරටු කොට දෙදෙනා ගොස් තමන් නම දරුවහට කළෝය. ගිරි භොජකතෙමේ ඒ පුතු තමා ගෙහි වැස්විය. ඔහුගේ එක් සෛන්ධෝවයෙක් කිසි පුරුෂයෙක් පිටනැගෙන්ට නුදුන්නේය. (ඒ අස්තෙම) වේළුසුමනයා දැකම “මේ තෙමේ මට සුදුසුවු අසරුය”යි සිතා සන්තුෂ්ටවුයේ හෙසාරව කෙළේය. ඒ දැන ගිරිබොජකතෙමේ “අසු නැගෙව” යි ඔහුට කිය. වෙළුසුමනයා අසුනැගි ඒ අසු මණ්ඩලයෙහි වහා මෙහෙයි. ඒ අස් සකල මණ්ඩලයෙහි ඒකාඞ්ඬවුසේ පෙණිනි. දුවන්
ඒ කඩොලැත්තෙමේ බල ලක්ෂනණ රුවින් හා තේජස් ජව ගුණයෙන්ද අග්ර වුයේ මහාකඳ ඇතිවිය. ඒ ගැමුණු කුමරහට නන්දිදමිත්රණය, සුරනිර්මළලය, මහාඝොණය, ගොඨයිම්බරය, ථෙර පුත්තාභය, භරණය, වේළුසුමණ්යක, එසේම ඛජදෙවය, ථූස්ස දෙවය, ලභිය්ය වසභයයි යන මහා බල ඇති මේ දසමහා යෝධයෝ ඇතිවුහු. එළාල රජහුගේ මිත්රයනම් සෙනෙවියෙක් ඇත්තේය නැගෙණහිරි කඩරොද (නම් රට) ඒ සෙනෙවියා කර්මයමාන්ත ගම්හි සිත්පව් සමිපයෙහි බුහුනණියන් පිතෙක් වි. (ඒ තෙමේ) කොසොහිතක වත්ථ්ගුයහ ඇත්තේ මයිල්හු නම් ඇතිවි දුරද බඩගායන ඉතා ළදරු ඒ කුමරහු කථියෙහි වරපටින් බැද ඇඹරුම් ගල බැන්දෝයි. ඔහු ඇඹරුම් ගල ඇදගෙණ බිම බඩගා යනකල එළිපත ඇක්ම්මේහිදි යම් හෙයකින් වරපට බිදේද එහෙයින් නන්දිපමිත්ර යයි ප්ර සිඬවී. ඇතුන් දසදෙනෙකුගේ බලඇත්තේද වී. ඒතෙමේ වැඩුණේ නුවරට අවුත් මයිල්හු උපස්ථාන කෙළේය. එකල සෑ ආදියෙනි අසත්කාර කරණ දෙමළුන් (දැක) ශක්තිසම්පන්න ඒ තෙමේ එක් පයකින් කලවය පාගා හස්තයෙන් ඉදිරි කලවය ගෙණ දෙපළු කොට බැහැරලයි, ඔහු විසින් දමනලද සිරුරු දෙවියෝ අතුරුදහන් කරති. දෙමළුන් අඩුබැව් දැක රජහට එපවත් දැන්වුහ. “ස්වකීය යොධයෝ මොහු ගණිව්ය”යි රාජනියොග ලද්දාහු එසේන කරන්ට නොහැකිවුහ ඒ නන්දියමිත්රරතෙමේ ‘මා මෙසේ කරද්දිත් හුදක් ජනක්ෂයමුත් ශාසනය බැබළිමක් නැත්තේය. රුහුණුරට තුනුරුව්නහි ප්රකසන්න රජදරුවෝ වෙසෙති. එහි ගොස් රාජසේවය කොට සියළු දෙමළුන් ගෙණ ඒ ක්ෂ ත්රි ය යන්ට රාජ්යැය දි බුදුසසුන් බබුළුවන්නෙමි”යි සිතිය. මේ අභිප්රා්යෙන් ගොස් ගැමුණු කුමරහට එපවත් ඇස්විය. ඒ ගැමුණු කුමරතෙමේ මැනියන් හා මන්ත්රගණයකොට උහුට සත්කාර කෙළේය එසේ සත්කාර කරණලද නන්දි්මිත්රක යොධතෙමේ කුමරු වෙත විසිය.
කාවන්තිස් රජ දෙමළුන් වළකන පිණිස මහගග සියලු තොට හැම කල්හි ආරක්ෂා් කරවි රජහුගේ අන්බිසවක පුත් දිඝාභය නම් කුමරෙක් වි. ගංගායෙහි කසාතොට උහු ලවා ආරක්ෂාහ කරවි ඒ තෙමේ ආරක්ෂාන පිණිස හාත්පස දෙයොදු නෙක්හි (තැන) මහකුලයකින් එක එක පුතෙකු බැගින් එහ (කඳවුරට) ගෙන්විය කොටවා දනව්වෙහි කඩවිටි නම් ගම පුතුන් සත්දෙනෙක් ඇති සඬඝ නම්වු ප්රෙධාන කුලපතියෙක් විය. රජ කුමර පුතෙකු ගෙන්වනු කැමැත්තේ ඔහු වෙතද දුතයෙක් යැවිය නිමිල නම් සත්වැනි පුත්රුතෙමේ ඇතුන් දසදෙනෙකුගේ බල ඇත්තේයි. උහු අකර්මනමසිලි හෙයින් බෑයෝ සදෙනාම හෙළාදක්නාහු ඔහුගේ ගමන් කැමැතිවුහ මවුපියෝ එසේ කැමැති නුවුහ නිමිල තෙමේ සෙසු බෑයන්ට කිපි ඉතා උදයම තුන් යොදුන් මග ගෙවා හිරු නැගෙණකලම රජකුමර දිටි. ඒ තෙමේ ඔහු විමසනු සඳහා දුරකටයුත්තෙක යෙදුයේය. “සෑගිරිගල වෙත දොරමඬලා නම් ගම මා යහළු කුණඩලනම් බමුණෙක් වෙසෙයි, උහුවෙත මුහුදු එතර (කපුරු සඳුන් ආදි බඩු) ඇත්තාහ. තෝ ගොස් උහු විසින් දෙනලද්දාවු බඩු මෙහි ගෙණඑ”යි මෙසේ කියා බත්කවා ලියුමක් දි යැවි මේ අනුරාධපුරයතෙමේ ඒ (කසාතොටින්) නවයොදුන් මත්තෙහිය. ඒ තෙමේ පෙරවරුම ගොස් බමුණ දිටි, බමුණා “දරුව, වැව නහා එව”යි කිය මෙහි පෙර නා බැවින් නිසා වැව නගා මහබොධියද ථූපාරාමයෙහි චෛත්යෙයද පුදා සියලු පුරය දක්නට නුවරටත් වැද සල්පිලින් සුගන්ධහද්ර ව්යග ගෙණ එහි උතුරු දොරින් නික්ම උපුල්කෙතින් උපුල්මල්ද ගෙණ ඒ බමුණා වෙත එළඹියේය. බමුණා විසින් විචාරණලද්දාවු ඒ තෙමේ තමා ගමන් කිය. ඒ බමුණුතෙමේ උහුගේ පළමු ඊමත් මෙහි ඊමත් අසා විස්මිතවුයේ “මේතෙමේ පුරුෂාජානිය යෙක; ඉදින් එළාල රජ දෙතහොත් මොහු අත්පත්කොට ගන්නේය. එහෙයින් මේ තෙමේ දෙමළුන් සමිපයෙහි වස් වන්නට නුසුදුස්සේය, රජපිත් පියහුවෙත වාසය සුදුසුය”යි මෙසේ සිතිය. මෙසේ ලියා ලියුම ඔහුට දි පූර්ණාවර්ධමන නම් වස්ත්රවද (මහගුපිළි) බොහෝ පඬුරුද දි ඔහු බත් කවා මිතුරු කුමරු වෙත යැවුයේය. ඒ තෙමේ සවස් මානයෙහි රජකුමරු වෙත ගොස් ලියුමද පඬරුද රජකුමරහට දිනි. තුටුවු ඒ තෙමේ “දහසකින් මොහු සතුටුකරව”යයි කියේය. රජකුමරහුගේ ඉතිරි සේවකයෝ උහුට ඊර්ෂහක කළෝය. ඒ කුමර දස දහසකින් ඒ නිමිලයා සතුටු කරවි. ඔහු කෙස්ලියවා ගගම නහවා පූර්ණසවර්ධලන වස්ත්රසයුග්මයක්ද මනා ගදමල්ද (දි) දුහුල් පවකින් හිස වෙළවා (කුමරු) වෙත් ඵලවුහ, කුමාරතෙමේ තමා පෙරහිරින් ඔහුට බත් දෙවි තමාගේ දසදහසක් අගනා යහපත් ඇද ඒ යොධයාට සැතපෙනු පිණිස දෙවිය. ඒ තෙමේ සියල්ල එක්කොට ගෙණ මවුපියන් කරා ගෙණ ගොස් මෑනියන්ට දසදහසද පියාණන්ට ඇඳද දිනි එම රෑ අවුදින් රක්ෂාි ස්ථානයෙහි තමා දැක්වි. උදැසන රජකුමර ඒ අසා සතුටු සිත් ඇතිව ඔහුට වස්ත්රාභරණදියද එසේම පරිවාර ජනයාද දසදහසක්ද දි පියරජු වෙත යැවුසේක. යොධතෙමේ දසදහස මවුපියන් වෙත ගෙණ ගොස් උන්ට දි කවන්තිස් රජුවෙත එළඹියේයි. ඒ රජ ගැමුණු කුමරුට උහු භාර කෙළේය. සත්කාර කරණලද සුරනිමල යොධතෙමේ ඒ කුමරු වෙත විසුයේය.
කුළුම්බරි කර්ණවණිකායෙහි හුන්දි රිවාපි නම් ගම තිස්ස නම් (කෙළෙඹියාට) සොණ නම් අටවැනි පුතෙක් විය. සත්හැවිරිදි කල ඒ තෙමේ තල්පැල ඉදිර; දස හැවිරිදි කල මහත් බල ඇත්තේ තල්ගස් ඉදිරිය. කල්යාමෙන් ඒ මහඝොණතෙමේ දස ඇත්බල ඇතිව. රජතෙමේ එබඳුවු අසා පියා වෙතින් ගෙණ පොෂණය කරනු කැමැත්තේ ගැමුණු කුමර හට දුන්නේය. ඉන්පසු ලබනලද සත්කාර ඇති ඒ යොධතෙමේ ගැමුණු කුමරු වෙත විසිය. ගිරි නම් දනව්වේහි නිසෙල්මිටි නම් ගම මහානාග නම් තැනැත්තහුගේ පිත් දස ඇත්බල ඇතියෙක් විය. මිටි සිරුරු ඇති බැවින් ගොඨක නම්වි දෙටු සෑබෑයෝ ඔහුට කෙළිසිනා කරන්නාහ. ඔවුහු ගොස් උඳු වපුරණ පිණිස මග වනය කොටා උහුගේ බාගය තබා ගොස් උහුට දැන්වුහ. ඒ තෙමේ එකෙණෙහිම ගොස් ඉඹුරු නම් ගස් උඳරා බිම සමකොට ෙගාස් දැන්විය. බෑයෝ ගොස් උහුගේ ඒ අරුම ක්රි යාව දැක ඔහුගේ කර්ම මකිතිනය කෙරෙමින් උහු වෙත ගොස් දැන්වුය. ඒ නිමිත්තකොටගෙණ ඒ තෙමේ ෙගාඨයිම්බර නම් විය. රජ තෙමේ උහුද යටකි පරිද්දෙන් ගැමුණු කුමරු වෙත යැවිය. කොටගල් අසල කත්ති නම් මෙහි ඊශ්වරවු රොහණ නම් ගෘහපතියෙක් වුයේ තමහට දාව උපන් පුතෙක් ෙගාළුඅබා රජහට සමාන නම් කෙළේය. ඒ දරුතෙමේ බල ඇත්තේවි. එකල්හි ඒ තෙමේ දසදොළොස් හැවිරිදි වුයේ සතර පස්දෙනෙකුත් විසින් නගාගන නොහෙන ගල් ක්රිඒඩාගුලයන්සේ කෙළිමින් දැමිය සෙළොස් ඇවිරිදි ඔහුට පිටතෙමේ සොළොස් රියන් දිශ්වට අටතිස් අගුල් ඇති ගදාවක් කරවි ඒ තෙමේ එයින් තල් පොල් කද පැහැර බිම හෙළා එයින් ඒ යොධ තෙමේ ප්රචකට වි එසේම රජතෙමේ උහුද ගැමුණුකුමර වෙත යැවිය. ඔහු පියතෙමේ වනාහි මහාසුම්ම ස්ථවිරයන්ගේ උපස්ථායකයි ඒ කෙළෙඹිතෙමේ මහාසුමම ස්ථවිරයන්ගෙන් බණ අසා කොටගල් වෙහෙරදි සෝවාන් ඵලයට පැමිණියේය. හටගතක් සසර කලකිරිම් ඇති ඒ තෙමේ රජුට කියා සම්පත් පුතුට දි තෙරහුවෙත් පැවිදිවිය භාවනායෙහි යෙදි රහත් බවට පැමිණියේය. ඒ හේතුවින් මේ තෙරුන්ගේ පුත්රහතෙමේ “ථෙරපුත්තාභය”යි ප්ර සිද්ධවි. කප්කදුරු නම් ගම්හි කුමාරයාගේ භරණ නම් පුතෙක් විය. ඒ තෙමේ කල්යැමෙන් දසදොළොස් හැවිරිදිවුයේ ගම්දරුවන් හා වනයට ගොස් බොහෝ සාවුන් ලුහුබැඳ පයින් පැහැර දෙකඩකොට බිම්ගැසිය. සොළොස්හැවිරිදි වුයේ වනාහි ගම් වැස්සන් හා වලටගොස් එසේම මුවන් ගෝණුන් ඌරන් වහා හෙළිය. භරණ නම් ඒ මහාසොඬතෙමේ එයින්ම ප්රුකට විය. රජතෙමේ ඔහුද යටකි පරිද්දෙන් ගැමුණු කුමරුවෙත් වැස්වි.
ගිරිනම් දනව්වේහි කුටුම්බියඬ්ගන නම් ගම එහි ප්ර සිඬවු කුටිම්බි වසභ නම් (කෙළෙඹියෙක්) වි. දනච්චැසි වෙළ නම්වුද ගිරි නම් රට අනුභවකරන්නාවු සුමන නම්වුද යහළුවෝ (දෙදෙනෙක් වුහ) කෙළඹියා හට පුතෙක් උපන්කල පඬුරු පෙරටු කොට දෙදෙනා ගොස් තමන් නම දරුවහට කළෝය. ගිරි භොජකතෙමේ ඒ පුතු තමා ගෙහි වැස්විය. ඔහුගේ එක් සෛන්ධෝවයෙක් කිසි පුරුෂයෙක් පිටනැගෙන්ට නුදුන්නේය. (ඒ අස්තෙම) වේළුසුමනයා දැකම “මේ තෙමේ මට සුදුසුවු අසරුය”යි සිතා සන්තුෂ්ටවුයේ හෙසාරව කෙළේය. ඒ දැන ගිරිබොජකතෙමේ “අසු නැගෙව” යි ඔහුට කිය. වෙළුසුමනයා අසුනැගි ඒ අසු මණ්ඩලයෙහි වහා මෙහෙයි. ඒ අස් සකල මණ්ඩලයෙහි ඒකාඞ්ඬවුසේ පෙණිනි. දුවන්